Clinton heeft zijn illusies verloren
Bayer
opnien
recorc
Verliezer Dole legde de lat voor zichzelf te hoog
President gaat 6sadder and wiser9 tweede termijn in
DE STEM
BUITENLAND
A6ÏPESTEM
Ondanks zwakke
Fusie grote
hotelketens
Snel naar Hamburg?
WOENSDAG 6 NOVEMBER 1996
HIJ KAN ZICH de eerste herkozen
Democratische president sinds
Franklin D. Roosevelt noemen.
Bill Clinton heeft altijd graag een
president in de traditie van de gro
te FDR willen zijn, een vormge
vend staatsman. Roosevelts buste
staat (samen met die van Truman)
op zijn bureau in het Ovale Kan
toor. Maar nu hij aan zijn tweede
ambtstermijn begint, is er weinig
in Clintons politieke gedrag dat
aan die illusie herinnert.
Door Bert Ummelen
Washington - Het Witte Huis is een harde
leerschool voor Clinton geweest en bij tijden
Dante's hel op aarde. Sadder and wiser kijkt
hij naar zijn ambt en naar de mogelijkheden
ervan. Vijftig is hij intussen en van de baby
boomer die in 1992, steunend op de Democra
tische meerderheid in het Congres, enthou
siast aan de kwalen van de Amerikaanse natie
begon te sleutelen, is weinig meer dan een
schim over.
Een gelouterd man is hij, die zijn stappen
zorgvuldig heeft leren afstemmen op wat de
opiniepeilers melden en zo - wat er verder
voor goeds of kwaads over te zeggen valt -
zijn electorale draagvlak heeft weten te ver
breden. Geen maatschappijhervormende
plannen meer. Het 'tijdperk van de grote
overheid' is voorbij, verklaarde hij in januari
in zijn State of the Union-rede. Zijn activisme
heeft de maat van het kleine, sympathieke ge
baar gekregen. Een fiscaal douceurtje voor
ondernemers die vervuild terrein laten
schoonmaken, meer computers in de scholen,
een betere preventie tegen borstkanker.
Baptist
Van jongsaf heeft Clinton zich gemakkelijk
kunnen schikken naar veranderende omstan
digheden en vereisten. Typerend zijn zijn ja
ren als student aan de Georgetown universi
teit in Washington D.C. De jezuïeten die daar
de lakens uitdeelden, zagen in de gretig filo
soferende jongeling al gauw een aanwinst
voor hun orde - tot ze ontdekten met een zui
delijke baptist van doen te hebben.
Dat aanpassingsvermogen is, naast zijn ver
meende lichtzinnigheid, Clintons meest om
streden eigenschap. Voor zijn supporters gaat
het om pragmatisme en politieke slimheid.
Als de voordeur op slot zit, probeert hij de
achterdeur en de zijdeur, zeggen ze. Maar zijn
tegenstanders zien er opportunisme in. De
waarheid zou weieens in het midden kunnen
liggen. Met zijn gebrek aan ideologische kies
keurigheid is Clinton in feite een typische
vertegenwoordiger van zijn generatie. Hij
verandert niet alleen gemakkelijk van stand
punt, hij verandert gemakkelijk van inzicht.
Eenmaal in het Witte Huis bleek zijn talent
om zich aan te passen aan wat van hem werd
verwacht plotseling tekort te schieten.
Slechts een minderheid van' de kiezers had
hem gewild. Zijn jeugd, zijn afkomst uit de
protestgeneratie van de jaren zestig en zijn li
beral aandoende dadendrang, de duistere rol
Jfc «Map
noor Wilko Voordouw
Parijs - Het kabinetsplan om
oomphouders aan de Duitse
tL-ens minder accijns te laten
I betalen zal in Frankrijk wei-
I nig instemming ontmoeten. In
i I tegenstelling tot wat staatsse
cretaris Vermeend veronder
stelt, geldt op het Franse vas
teland maar een enkel ac-
cijnspercentage, dat overal
gelijk ligt.
Er is dus geen sprake van een la
ger tarief bij de grenzen, om zo de
President Clinton: een gelouterd man die zijn stappen zorgvuldig heeft leren afstemmen op wat de opiniepeilers melden.
van zijn vrouw Hillary in het Witte Huis en,
niet in de laatste plaats, de moeite die hij had
om het speciale aura van de man aan het roer,
de opperbevelhebber, uit te stralen - dat alles
bracht steeds meer Amerikanen aan het twij
felen. En de Republikeinse oppositie toonde
zich buitengewoon slagvaardig in het aan
moedigen van die twijfel.
Schipbreuk
Clintons eerste grote project - een omvattend
overheidsprogramma dat elke burger een ver
zekering tegen ziektekosten moest bieden -
leed schipbreuk. Niet in de laatste plaats door
onhandigheden in de presentatie en politieke
misrekening. Zijn presidentschap raakte er
ernstig door beschadigd. Hij had zich in 1992
opgeworpen als een Nieuwe Democraat, een
leider die zijn partij terug zou voeren naar de
hoodstroom van de Amerikaanse politiek. En
het eerste wat hij deed, kraamde de Republi
keinse propagandamachine uit, was de oude
Democratische doos openen. Clintons popu
lariteit daalde naar gevaarlijk lage scores en
de mokerslag kwam bij de Congresverkiezin
gen van 1994: voor het eerst in veertig jaar
heroverden de Republikeinen de meerderheid
in beide Kamers van het Congres.
Hij was toen al een poos bezig aan een soort
makeover. Hij bestudeerde videobanden van
Ronald Reagan, de Grote Communicator. Hij
leerde hoe je met trotse waardigheid een ere
wacht inspecteert. Adviseurs vertelden hem
dat het niet goed is als het avondjournaal zes
initiatieven van het Witte Huis meldt. Zo veel
onthouden mensen niet en het roept de indruk
van ceasarisme op. Ze maakten hem duidelijk
dat je als president beter niet kunt antwoor
den op de vraag wat voor onderbroek je
draagt. En, tussen haakjes, delibereren over
buitenlandse politiek in joggerstenue, was
ook niet je dat. Clinton, kortom, onderging
een stoomcursus in presidentieel optreden.
Maar de belangrijkste boodschap van zijn ad
viseurs was: houd ermee op de chef wetgever
en de kampioen van de Democraten te spelen.
De president is er voor alle Amerikanen. Met
een oude kennis, de Republikeinse opinieon
derzoeker Dick Morris, besprak Clinton wat
zijn instinct hem ingaf. Dat hij moest op
schuiven naar rechts. Het was een idee dat
Morris, die zulke conservatieve coryfeeën als
Jesse Helms en Trent Lott tot zijn klandizie
had gerekend, van harte kon onderschrijven.
Clinton heeft de afgelopen twee jaar, poli-
tiek-tactisch gesproken, een praktisch fout
loos parcours gelopen. Hij wist van de over
moed van de nieuwe Republikeinse meerder
heid in het Congres, culminerend in de slui
ting van overheidsdiensten, een harakiri-
zwaard te maken en intussen zijn eigen ge
deukte imago als man van het midden op te
vijzelen. De president groeide zichtbaar in
zijn rol. Toen Oklahoma City werd getroffen
door de bloedigste terreurdaad uit de geschie
denis van het land, was zijn optreden ook vol
gens zijn critici indrukwekkend. Zijn besluit
om grondtroepen naar Bosnië te sturen was
omstreden, maar juist daardoor in de ogen
van veel Amerikanen het soort teken van lei
derschap waarnaar ze zochten.
Knik
Afgaande op de opiniepeilingen zou Clinton
met een absolute meerderheid van de stem
men zijn herkozen en zou hij zijn partij aan
een ruime meerderheid in in het Huis van Af
gevaardigden hebben kunnen helpen, als de
verkiezingen één week eerder waren gehou
den. Maar onthullingen over dubieuze bui
tenlandse bijdragen aan zijn campagne zorg
den midden vorige week voor een knik in zijn
scores in de polls. Tegelijk brachten ze veel
ongebonden kiezers op het idee hun steun
FOTO REUTER
voor Clinton bij wijze van voorzorg te combi
neren met een stem voor een oppositioneel
Congres. Checks and balances in het stemlo
kaal.
Zo is hij in het staartje van de campagne toch
nog opgelopen tegen zijn image van fliereflui
ter op het gebied van moraal en principes.
Een wolk van affaires hangt er rond zijn pre
sidentschap. Veel substantie heeft het verwijt
dat het hem aan normbesef en integriteit ont
breekt, ondanks de ijverige recherches van de
Republikeinen, nog altijd niet. Maar er is te
veel om aan te nemen dat er helemaal niets
van klopt. Clinton zal in zijn tweede termijn
voorlopig gevangen blijven in een web van
onderzoeken.
Zoals hij ook de politieke gevangene zal zijn
van de beloften die hij omwille van zijn her
verkiezing heeft gedaan. De belangrijkste:
een sluitende begroting in het jaar 2002. De
financiële marges zullen smal zijn tijdens
Clintons tweede termijn, zelfs in het geval
van de huidige matige of een nog wat aan
trekkende economische groei. De revenuen
daarvan zijn maar al te hard nodig om de
'grijze golf' die aan komt zetten op te vangen.
Clinton zal niet kunnen ontkomen aan forse
ingrepen om open-einde-programma's als
Medicare en Medicaid in de toekomst betaal
baar te houden.
Verzoener
De besparingen op de bijstandskosten (als ge
volg van een door de Republikeinen doorge
dreven hervorming) zouden weieens verra
derlijk kunnen blijken - namelijk als het mas
saal uit de bijstand schoppen van mensen
zonder reëel uitzicht op werk leidt tot hoge
maatschappelijke kosten van andere aard. In
elk geval heeft Clinton gezegd zijn best te zul
len doen om de gevolgen van de hervorming,
vooral voor legale immigranten, te verzach
ten. En hij wil hoe dan ook een nieuwe poging
wagen om het brandende probleem van on
derverzekering tegen ziektekosten (meer dan
veertig miljoen Amerikanen zijn niet verze
kerd) te lijf te gaan.
Het zijn problemen en doelen die de binnen
landse politieke agenda voor een heel eind
vastleggen.
Naarmate de campagne vorderde is Clinton
zichzelf met zwaardere lijnen gaan portrette
ren als verzoener van de natie, verdediger van
een nieuwe maatschappelijke consensus,
Maar de vraag is of die de belofte zal kunnen
inhouden van een samenleving met minder
scherpe sociale tegenstellingen en spannin
gen.
De ervaring leert dat Amerikaanse presiden
ten, als ze al een stempel op de geschiedenis
drukken, dat in hun eerste termijn doen. Hun
tweede termijn pleegt er een van erosie, me
taalmoeheid te zijn. Clinton zelf heeft zijn rol
in de afgelopen jaren wel omschreven als die
van afremmer van een conservatieve fufie en
hij zou later graag herinnerd willen wofden
vanwege een meer constructief optreden. Be
waterval van kleinschalige, populaire initia
tieven waarmee hij de afgelopen maanden is
gekomen, illustreert dat verlangen, maar is er
geen vervulling van. De 'brug naar de 21e
eeuw', zijn wervende campagne-metafoor, zal
in de eerste plaats stevige pijlers moeten heb
ben; het siersmeedwerk is van tweede orde,
Maar de vraag is hoeveel ruimte hij heeft om
die pijlers te bouwen.
Vangnet
Hij rekent erop dat het nieuwe Congres in elk
geval gematigder zal zijn dan het vorige. Opi
nieonderzoek suggereert dat er een publiek
draagvlak is voor een bescheiden, efficiënt in
gerichte overheid, die, vooral via onderwijs
en scholing, helpt kansen te scheppen voorde
middengroepen en tegelijk een vangnet biedt
voor de meest kwetsbaren. En dat is precies
het type overheid en de overheidsrol waarmee
Clinton zich heeft vereenzelvigd en die hij
propageert.
Tegelijk zou de beperkte ruimte die de bin
nenlandse agenda biedt voor een historische
rol, hem ertoe kunnen brengen de buitenland
se agenda (oostwaartse uitbreiding van de
Navo, nieuwe inspanningen in het Midden-
Oosten) meer centraal te stellen.
Of Clinton zodoende de toorts van de grote
Democratische presidenten van deze eeuw -
van Roosevelt via Truman tot Johnson - over
zijn 'brug naar de 21e eeuw' zal kunnen dra
gen, valt te bezien. Misschien moet hij het - in
de voetsporen van zijn vrouw - de bustes op
zijn bureau eens vragen.
Bob Dole: een bitter einde, dat hij zichzelf had kunnen besparen.
FOTO REUTER
Door Bert Ummelen
Washington - Misschien had Eliza
beth, zijn vrouw, hem tegen moeten
houden. Ze kende hem per slot van re
kening en ze wist genoeg van het mo
derne presidentschap - en speciaal de
eisen van showmanschap die het stelt
- om reserves te hebben over zijn
geschiktheid.
Elizabeth Dole heeft, afgaande op Bob
Woodwards boek The Choiceaarzelingen
gehad. Maar uiteindelijk heeft ze haar bes
te beentje voorgezet om haar Bob het Wit
te Huis in te helpen.
Soms was het onbedoeld een verraderlijk
uitgestrekt been. Met haar perfecte Oph-
rah Winfrey-imitatie op de Republikeinse
conventie in San Diego onderstreepte ze in
feite Dole's communicatieve probleem. En
hetzelfde effect had, tijdens een optreden
in de talkshow van CNN's Larry King,
haar onbedwingbare neiging om de zinnen
van haar man af te maken. Veel Republi
keinen wensten in het geheim dat zij en
niet haar echtgenoot de kandidaat was.
Op 73-jarige leeftijd heeft Bob Dole gister
avond zijn ongewoon lange en aanzienlijke
politieke carrière zien eindigen. Het is een
bitter einde, dat hij zichzelf had kunnen en
moeten besparen.
Het ontbrak Dole aan de kwaliteiten die
Amerikanen, conservatief of vooruitstre
vend, graag in hun president zien: die van
ceremoniemeester en chef verkoop. Daar
bij ontbrak het zijn campagne in feite aan
een strategie.
Een strategie, welke dan ook, vraagt om
een boodschap en de bereidheid van de
kandidaat eraan vast te houden. Maar Do
le trok met een mand vol boodschappen
door het land. Nu eens was het vijftien
procent belastingverlaging, dan weer
Clintons karakter, het was 'hij is een libe
ral' en 'wie vertrouwt u?', het was 'het is
uw geld en niet het zijne' en 'sta op tegen
de pers', en het was vooral whatever (wat
dan ook), niet toevallig het stopwoord bij
uitstek in Dole's speeches.
Diep in zijn binnenste koesterde Dole de
overtuiging dat hij recht had op het presi
dentschap, zoals een braaf en ijverig kind
kan vinden dat Sinterklaas zijn hartewens
heeft te vervullen. Geduldig was hij ge
weest, vaak genoeg ook had zijn hart vol
verwachting geklopt. Drie keer eerder
deed hij vergeefs een gooi naar het Witte
Huis - alle drie keren kandideerde zijn
partij een ander. Maar dit keer niet.
Was zijn zelfkennis wat meer ontwikkeld
geweest, dan had hij tot de slotsom kunnen
komen dat zijn loopbaan hem precies de
functie had opgeleverd waarvoor hij in de
wieg was gelegd: leider van de meerder
heid in de Senaat. Ook in de VS is de Se
naat een herenclub, waar de hoogste kunst
erin bestaat compromissen te smeden die
net even dichter bij het eigen programma
staan dan bij dat van de tegenstrever.
Als senator en politiek makelaar genoot
Dole het respect van de natie, inclusief de
liberal (linkse) media die hij in het staartje
van zijn campagne op nogal potsierlijke
manier de wind van voren gaf. Meer dan
eens hebben ze de loftrompet gestoken
over zijn toewijding en bekwaamheid.
Maar zelfkennis was niet Dole's troef, of in
elk geval werd die overschaduwd door zijn
onstilbare honger naar het president
schap.
Zijn drie mislukte pogingen om genomi
neerd te worden brachten hem niet aan het
twijfelen over het levensdoel dat hij zich
zelf had gesteld, maar leidden in tegendeel
tot een nog sterker gevoel dat het hem toe
kwam dat doel te bereiken.
Een beetje op Shakespeare's King Lear
lijkt hij in zijn obsessie met ondankbaar
heid, 'gij duivel met uw marmeren hart'.
Zijn oorlogswonden, de blijvende verlam
ming van zijn rechterarm, de wilskracht
waarmee hij zich had opgewerkt tot een
van Amerika's voornaamste politici - dat
alles billijkte in zijn ogen zijn aanspraak
op het hoogste ambt. De ontgoocheling
moet navenant zijn. Dole is er gisteravond
definitief achter gekomen dat het presi
dentschap geen lintje is dat met trouwe
dienst valt te verdienen. Het volk is hem
dankbaar, maar heeft Bill Clinton geko
zen. Iets tragisch heeft het ongetwijfeld,
wat niet wil zeggen dat Dole zich nu inde
rijen van de tragische figuren schaart.
Maar één keer heeft het erop geleken dat
hij daarin thuishoorde. Toen hij, afgelopen
zomer, de Senaat vaarwel zei om zich vol
uit in de campagne te storten. Een aan
doenlijk vaarwel was het. Alleen, vervol
gens zei hij weer 'hallo'.
Sindsdien is hij eigenlijk een tamelijk ba
nale figuur geweest: een man die de lat te
hoog heeft gelegd en het feit dat zijn
sprong mislukt, wijt aan de wind, de
scheidsrechter en het publiek. Als een en
gel probeerde hij de Amerikaanse ziel te
winnen, en toen dat niet lukte probeerde
hij het als duivel.
Maar ook in die laatste rol leek hij voorna
melijk op een Halloween-creatie. Een goo-
dy-goody als Carter of Dukakis was hij
niet, maar hij miste in zijn gramschap ook
het diabolische van een Nixon, zijn poli
tieke mentor aan wie hij tot op de dag van
vandaag trouw is gebleven.
Dole was een begaafde en door de wol ga-
verfde politieke vakman, niets minder,
niets meer.
Als zodanig had hij zijn loopbaan kunnen
afsluiten met triomfantelijke klaroensto
ten en roffels op de grote trom. Maar h>)
vond dat, tot schade van zichzelf en Zij"
partij, niet genoeg.
Leverkusen (anp) - Het Duitse
Bayer stevent voor het tweede ac
recordwinst. De resultaten in Eu
leur doordat de economische on
Duitsland.
Wat dat betreft verwacht het
concern in 1997 weinig verbete
ring, liet topman Manfred
Schneider gisteren weten op een
persconferentie in Leverkusen.
Bayer kwam als eerste van de
drie Duitse chemiereuzen met de
resultóten over de eerste negen
maanden van dit jaar. Hoechst
volgt vandaag en BASF komende
week. De winst voor belasting
van Bayer steeg met 12 procent
tot 3,7 miljard mark. Over geheel
1996 denkt het concern de winst
van vorig jaar (4,2 miljard mark)
met zeker 10 procent te overtref
fen.
De omzet groeide met 7 procent
tot 36 miljard mark. Dat was
vooral te danken aan overnemin
gen en wisselkoerseffecten. Los
daarvan was er maar weinig
vooruitgang doordat de afzet in
Europa stagneerde en de ver
koopprijzen in de loop van dit
jaar steeds meer onder druk kwa
men. In Duitsland ging de omzet
zelfs omlaag, evenals in de Bene
lux, Zwitserland, Oostenrijk en
Spanje.
Toonaangevend -
De toonaangevende economische
instituten in Duitsland voorspel-
Amsterdam (anp) - De ho
telketens Ibis, Formule-1
en Etap gaan fuseren.
Hierdoor ontstaat een van
de grootste hotelgroepen
van Europa.
In totaal hebben de drie ke
tens 886 hotels met 76.000
kamers verspreid over Euro
pa. In Nederland bevinden
zich twaalf vestigingen met
ongeveer 1400 kamers. De
nieuw gevormde keten heet
Sphère Internationale.
Van de vestigingen in Neder
land behoren de meeste ho
tels tot de Ibis-groep, die van
de drie ketens qua comfort
en prijs in de als 'economy'
gekwalificeerde sector bo
venaan staat. Van de budget
Formule-1 hotels zijn er vier
in Nederland. Binnenkort
opent een vijfde vestiging in
1 Amsterdam.
De nieuwe hotelgroep heeft
plannen om het aantal vesti
gingen in Nederland uit te
breiden. Van de nog niet ver
tegenwoordigde Etap-hotels
zullen de komende tien jaar
tien tot vijftien nieuwe vesti
gingen openen. Ook Ibis is op
zoek naar nieuwe locaties,
voornamelijk in de Rand
stad.
De drie hotelketens waren al
met elkaar verbonden via de
Franse moedermaatschappij
Accor. Dit bedrijf is met een
jaaromzet van ongeveer 30
miljard gulden, 2378 vesti
gingen met 268.256 kamers
in 126 landen en 120.000 per
soneelsleden verreweg de
grootste hotelgroep te we
reld.
De fusie heeft geen negatieve
gevolgen voor het perso
neelsbestand in Nederland.
(ADVERTENTIE)
J Eindhoven Airport!
2x p«T dag
ook rechtstreeks naar
ii andere bestemmingen
gratis nieuwe dienstregeling:
bel 040 2524255
