Bach
Dietrich als voorbeeld
Tovenaar
met simpele
lapjes stof
Tenorsa
Dansers bestormen
Haags stadhuis
'Liefde op de Krim'
van Slawomir Mrozek
met Nelly Frijda
Robert Long twee
avonden in Breda
Tien j aai
pE STEM
Stram
Concerten Dopeg<
Keltische liedk
DE STEM
Bureaucratie
Tekenwerk
Chris Lomme blikt als toneelvedette terug op het leven in 'Het Mens'
Feike Boschma brengt jubileumprogramma 'De poppen aan het dansen'
In ere
Naturel
Oorlog
Franse traditie
Invloed
DONDERDAG 31 OKTOBER 1996 D2
AMSTERDAM
King Kong - eerste theatervoorstelling in Nederlandse gebarentaal
Üvoor doof en horend publiek (8+) - Klein Carré Onbekende Gracht
19.00 uur - zo 15.00 uur (t/m 3 nov)
2 The man who wished - door Amsterdam Chamber Theatre -
- 20.15 uur - Stadsschouwburg (5 t/m 10 nov)
ANTWERPEN
Schuilplaats - van James Saunders - door Raamtheater 't Kje„
Raamtheater - wo t/m za - 20.00 uur (tot 10 nov)
La Locandiera - van Carlo Goldoni - door Raamtheater - Raamtheater
op 't Zuid - wo t/m za - 20.00 uur (tot 17 nov)
Onegin - naar Poeskin - door Torka T. - Fakkeltheater - wo tot
20.30 uur (tot 10 nov)
DEN HAAG
ft West Side Story - Congresgebouw (t/m 22 dec en 25 t/m 30 dec)
De Gids - door Het Nationale Toneel - Theater aan het Spui - (t/m i;
nov)
Het Nationale Ballet - Het Zwanenmeer - versie van Rudi van Dant-
zig - 4 en 5 nov in Lucent Danstheater - 7 en 8 nov in Rotterdamss
Schouwburg
Oidipous I en II - Appeltheater - Duinstraat 6 -19.30 uur - zo 133)
uur (t/m 21 dec)
La Musica II - Appeltheater - Duinstraat 6 - 20.30 - zo 14.30 uur (ft
21 dec)
DONDERDAG
AMSTERDAM
De wereld van Mathijs - musical door Nederlands Kindertheater
14.00 uur - Stadsschouwburg
BREDA
Bafochi - folkloristisch ballet uit Chili - Chassé Theater - 20.30 uur
OOSTERHOUT
Tim van der Sluijs - soloprogramma - CC De Bussel - Torenplein I)
20.15 uur
ROOSENDAAL
Jozef in Dothan - door 'Het Toneel Speelt' - Schouwburg De Kring
Kerkstraat 1 -20.15 uur
TILBURG
Malpertuis - met Troje Trilogie - toneel - 20.15 uur - Schouwburg lil-
burg
Poupou - met Vuur - kleinkunst - 20.30 uur - Schouwburg Tilburg
VRIJDAG
ETTEN-LEUR
John Buijsman - solo-cabaret - De Nobelaer - Anna v. Berchemlaani
-21.00 uur
ZATERDAG
BREDA
Erik van Muiswinkel - De Mensenvriend - Chassé Theater - 20.30 uur
MAANDAG
BREDA
Première Nederlands Dans Theater 2 - 'Hitparade' - Chassé Thea
ter - 20.00 uur
DINSDAG
ROOSENDAAL
Beatrijs - woordtheater - co-produktie met Theater Malpertuis
Schouwburg De Kring - Kerkstraat 1 - 20.15 uur
WOENSDAG
BREDA
Zzinderella - musical - Chassé Theater - 20.00 uur
Haarlems toneel - komedie - 'Liefde op de Krim' - Chassé Theater
20.30 uur
ROOSENDAAL
De Frivole Framboos - door Con Moto - Schouwburg De I
Kerkstraat 1-20.15 uur
Negentig dansers, beroeps
mensen en amateurs, bestor
men woensdagmiddag 6 no
vember de hal van het Haagse
stadhuis.
In het Atrium, de immense ont
vangsthal van het Richard Mei
er's spierwitte gebouw, openen
zij het tweejaarlijkse Haagse
dansfestival CaDance.
Ze doen dat met het evenement
The City Hall Ball, een choreo
grafie van de Haagse Sanne van
der Put. De 'spetterende' voor
stelling is gratis toegankelijk
voor het publiek.
Het eigenlijke begin van CaDan
ce is een dag later. Dan heeft de
première plaats van My Jester,
een choreografie van de Rotter
damse Anouk van Dijk.
Op 10 november heeft in het
Theater aan het Spui, eveneens in
het kader van CaDance, ook d(
uitreiking plaats van de Theater-
dansprijzen van de Vereniging
van Schouwburg- en Concertge
bouwdirecteuren (VSCD) plaats
De Gouden Theaterdansprijs is
voor Jeanne Solan van het Ne
derlands Danstheater en de Cb-
reografieprijs is voor Piet Rogie.
Voor de Zilveren Theaterdans-
prijs zijn Ann van den Broeken
Marcelo Evelin genomineerd. De
kanshebbers voor de Lucas Ho-
vingprijs zijn Karin Post en
Joaquim Sabaté.
De Haagse theaters Korzo en
Theater aan het Spui organiseren
CaDance. In tweeëneenhalw
week gaan veertien Nederlandse
dansproducties in première.
De toekomst van het festival's
overigens onzeker. Het nieuw'
Kunstenplan van staatssecretaris
Nuis voorspelt niet veel goeds, a--
dus de organisatoren.
Door Rinus van der Heijden
Legendes, de jazzmuziek staat
ermee op en gaat ermee naar
bed. In de tijd dat er nog vele
leefden schreven zij zelf hun
geschiedenis. Nu er tegen
woordig nog maar zo weinig
over zijn, wordt hun belang
rijkheid gemaakt door de me
dia. Er zijn er nog slechts en
kele in staat hun eigen levens
loop te creëren.
Een van hen is Sonny Rollins.
Deze zwaargewicht op de tenor
saxofoon doet niet vaak deze
contreien aan. Zondagavond is
hij echter in Nederland, als hek-
kesluiter van het driedaagse fes
tival Music Nights in Maastricht.
Hoewel zeker dient te worden
vermeld dat er sleet komt op deze
tenorreus, is een concert van Rol
lins altijd een evenement om naar
uit te zien. De man die in de jaren
vijftig een groot drugsprobleem
had, moet daar nu de tol voor be
talen. De pensioengerechtigde
leeftijd juist gepasseerd, weet hij
zelf ook dat zijn kracht niet meer
dezelfde is als in zijn gloriejaren.
Daarom toert hij de laatste jaren
weer wat meer. Nu kan het nog,
over tien jaar is het fysiek niet
meer op te brengen zijn double-
time soli over de mondiale con
certzalen uit te storten.
Vorig voorjaar trad Rollins nog
op in Brussel en Amsterdam. Zijn
bewegingen waren stram en zijn
sound miste het ronde van de ja
ren vijftig. Maar Rollins is nog al
tijd Rollins, de unieke swinger op
de vierkante centimeter, de man
van de nimmer eindigende solo's.
Het unieke van Rollins valt nau
welijks te omschrijven. Je moet
dat niet zoeken in vernieuwings
drang, want die is hem vreemd.
Rollins zet de lijn Coleman Haw
kins-Lester Young-John Coltra-
ne voort, drie saxofoongiganten
die hem vóór gingen. Hij pikte
het omfloerste geluid van Hawk
ins en Young in en ontfermde
zich tevens over de spierballen
van Coltrane. Waarbij hij er in
tussen alles aan deed een eigen
sound te ontwikkelen. In de be
ginfase van zijn carrière experi-
Van onze kunstredactie
In de gemiddelde platenzaak
moet je de naam nog spellen maar
met de toenemende populariteit
van de smartlap gaat het ook
steeds beter met De Dopegezinde
Gemeente. De band geeft deze
maand concerten in Breda en
Roosendaal.
Toen ruim acht jaar geleden Trio
Cor Witjes uit elkaar viel, bete
kende dat voor Pierre van Duyl
(Cor Witjes) het startsein voor De
Dopegezinde Gemeente. In Mar
cel Cuypers (klarinet) van de City
Eastern Standard Time Jazz
Band trof Van Duyl (accordeon,
gitaar) een muzikale bondgenoot
met eenzelfde belangstelling voor
volksmuziek.
De groep werd gecompleteerd
door de Rotterdamse en Haagse
Van onze verslaggever
De zangeres en harpiste Rachel
Ann Morgan zingt vrijdagavond
volksliedkunst uit Wales en klas
sieke liederen tijdens een concert
in De Nieuwe Veste in Breda. Ra
chel Ann Morgan is uitgenodigd
door de Vrienden van het Lied.
Zij begeleidt zichzelf op de harp.
Het recital is verdeeld in twee ge
deelten. In het eerste deel van het
programma zingt Morgan Kelti
sche liederen, begeleid door de
Door Hans Rooseboom
Het koor Bach Collegium Bre
da viert zijn tienjarig bestaan
deze maand met drie activitei
ten, waaronder deelname aan
een internationaal korencon
cours in Jeruzalem.
Aanstaande zondagavond ver
borgt het Bach Collegium onder
dmg van Geert van den Dun-
gen een concert in Breda met een
wereldprenière, namelijk de Mis-
sa estiva van de Brabantse
componist Jos van Amelsvoort.
Deze mis gaat pas na 35 jaar in
première, want Van Amelsvoort
schreef het werk in 1961. Bijna al
net werk van deze componist uit
Kaatsheuvel - en docent aan het
conservatorium in Tilburg - is
onbekend gebleven. Mede door
net ijveren van de Bredase musi
coloog en koordirigent Geert van
uen Dungen wordt Van Amels-
nu op 87-jarige leeftijd vol-
dig gewaardeerd. Zijn 300
Van onze kunstredactie
Gees Linnebank, Nelly Frijda en Jeröme Reehuis spelen de
hoofdrollen in Liefde op de Krim bij het Haarlems Toneel. Een
politieke satire vol humor en bizarre verwikkelingen, in 1992 ge
schreven door Slawomir Mrozek, die aan de hand van een aantal
liefdesverhalen de tragedie van het 20e eeuwse Rusland toont.
In een pension aan de Krim, de
Russische Rivièra, viert een ge
zelschap in 1910 vakantie. Rond
de samovar filosoferen zij over
politiek, theater en het leven. Met
de onverwachte komst van Lenin
kondigt de revolutie zich aan.
Achttien jaar later is pension 'Ni
ce' veranderd in vakantieoord
'De Rode Gardist'.
De Tsjechov-achtige personages
uit de tsarentijd raken verstrikt
in het labyrinth van de Sovjet
bureaucratie. Als het Sovjet-sys
teem langzaam instort, belanden
de personages in het hedendaag
se, decadente Rusland. Een gene
raal zonder hoofd dwaalt rond in
het Kremlin waar hij zijn ontbre
kende lichaamsdeel steeds weer
misloopt. De bizarre situatie ver
wijst ongetwijfeld naar de huidi
ge politieke situatie in Rusland.
De figuren proberen zich staande
te houden in een samenleving
waar men cola met spiritus
drinkt en elkaar op de bek slaat
omdat er nu vrijheid heerst. Ie
dereen droomt van Amerika.
Steeds gaat het weer om mensen
die hun middelmatige bestaan
niet kunnen accepteren en altijd
blijven zoeken naar passie en
liefde.
Het stuk dat bij het Haarlems To
neel werd geregisseerd door Jo
hanna Bilska (eveneens Pools van
origine) kreeg in 1993 de Prix
CIC Paris Theatre. Opvoeringen
in Warschau, Krakau, Parijs en
Stockholm oogstten veel succes.
De voorstelling van het Haarlem
se gezelschap telt tien acteurs,
onder wie ook Hein van Beem,
Metta Gramberg en Teuntje de
Klerk.
Slawomir Mrozek (1930) studeer
de architectuur in Krakow en
vestigde zich in 1963 in Italië en
vijf jaar later in Parijs. Behalve
als schrijver maakte hij naam als
cartoontekenaar. Het groteske en
absurde in zijn politieke satires
heeft veel gemeen met zijn teken
werk.
Zijn vroege absurde theater stak
vooral de draak met maatschap
pelijke conventies. De absurdisti
sche vorm waarin veel kritiek be
dekt zat verstopt, had ook te ma
ken met de communistische cen
suur in Polen, dat hij dan ook lie
ver de rug toekeerde. In de jaren
zestig werden zijn absurdistische
politieke satires Emigranten en
Tango ook in ons land veel ge
speeld. Zijn recente stuk Liefde
op de Krim is aantrekkelijk voor
een breed publiek.
'Liefde op de Krim' van Slawomir
Mrozek door het Haarlems Toneel
is op woensdag 6 november in
Breda, 21 december in Terneuzen,
7 januari in Bergen op Zoom.
Haarlems Toneel speelt 'Liefde op de Krim' van Mrozek met o.a. Gees Linnebank en Nelly Frijda (midden). foto joh an de boer
Enkele seizoen terug speelde
Chris Lomme bij De Blauwe
Maandag Compagnie opvallend
mooi en ingetogen de rol van Ar-
kadina in De Meeuw van Tsje-
chov. Een rol die ook werd opge
merkt door de schrijver Benno
Barnard, die bij hetzelfde gezel
schap All for Love van John Dry-
den zo fascinerend had bewerkt
tot een verzendrama over de
raadsels en poëzie van de liefde
en het leven, met de zinderende
Jan Decleir in de hoofdrol.
Op Lommes instigatie schreef
Barnard Het Mens, zijn eerste ei
gen toneeltekst en een geslaagde
poging om het Nederlandstalig
versdrama opnieuw in ere te her
stellen. Het klinkt schitterend:
Natuurlijk heeft de tijd zijn kal
me mes/in mijn gezicht gezet.
Een onzacht handschrift/maar
godzijdank geen zaal die het kan
lezen. Coco's angst voor de
ouderdom deelt Chris Lomme
overigens niet, zoals zij in een in
terview vertelde, evenmin als de
adoratie voor Marlène Dietrich.
'Ouder worden hoort bij het le
ven.' „Ik heb aan Benno Barnard
verteld over mijn leven, over mijn
toneelcarrière. Elementen daar
van keren terug in de voorstel
ling. Wat ik over Marlène zeg,
meen ik niet. De acteur Gérard
Philippe is veel eerder mijn held
geweest. In mijn jeugd keek ik te
gen hem op, niet tegen Dietrich.
Ik was niet mooi, eerder spichtig
en je denkt er dan niet aan dat je
glamour kunt uitstralen. Ik wilde
ook geen glamour uitstralen
maar een goede actrice zijn."
In Het Mens schakelt Lomme op
vloeiende wijze over van de ene
naar de andere rol, van Dietrich
naar het meisje en de jonge
vrouw die Coco ooit was. En ook
de heerszuchtige moeder waar ze
nooit los van kon komen, wordt
intrigerend tot leven gewekt, in
stem en gebaar. Ze heeft daar
zeer intensief aan gerepeteerd.
Maar: „Tijdens de voorstelling
vergeet ik alles wat ik bij de repe
tities heb verworven, laat alles
los en speel zo naturel mogelijk."
Benno Barnard schroomde niet
om alle theatrale clichés uit het
leven van Coco - toneeldiva,
vrouw, dochter, minnares en
moeder - van stal te halen, maar
de vorm waarin hij dat doet, is
virtuoos en steeds vol poëzie en
humor.
Chris Lomme speelt 'Het Mens'
van Benno Barnard op zaterdag 9
november in het Chassé Theater
in Breda.
Door Marjan Mes
Al een halve eeuw is Feike Bo
schma een tovenaar met sim
pele lapjes stof, gekleurde doe
ken en onaanzienlijke draad
jes en stokjes. Wanneer hij die
zelfgemaakte floddertjes met
zijn handen manipuleert, ko
men er zwierige figuurtjes tot
leven, marionetten, die heel
mooi een bepaald gevoel of een
sfeer verbeelden. Met traditio
neel poppenspel heeft het wei
nig te maken; het is pure
schoonheid en poëzie van be
weging, licht en kleur.
„Het gaat mij niet om de poppen,
maar om wat ik er mee uitdruk,"
is een veelgehoorde uitspraak
van de man die nochtans als pop
penspeler te boek staat. Dit sei
zoen viert hij niet alleen zijn 75e
verjaardag maar ook zijn 50-jarig
jubileum met de nieuwe produc
tie De poppen aan het dansen (50
jaar rafelige hartstocht).
De voorstelling die mede werd
bepaald door drie Griekse kun
stenaars (regisseur, vormgever en
componist) omvat korte en lange
scènes die min of meer autobio
grafisch zijn. Er wordt aan mee
gewerkt door zijn vaste spelers
Frans Hakkemars en Leonid Po-
pa. Hoofdthema is de relatie van
de speler met zijn 'pop' die zijn
onderbewustzijn vertegenwoor
digt. Een relatie die kan leiden
tot onverwachte situaties, soms
vol hartstocht en jalouzie.
In deze jubileumvoorstelling gaat
het o.a. om Pinocchio, Pygmalion
en het Monster van Frankenstein.
Allemaal schepsels die in opstand
komen tegen hun schepper. De
drie Griekse theatermakers heb
ben zijn programma volgens Bo
schma 'aanzienlijk verdiept en
teruggebracht tot een klassiek
thema.'
Er zitten sprookjes en variété in
het programma, maar ook heel
morbide zaken, want Boschma
houdt ervan om 'heel griezelig te
zijn met poppen.' Na de pauze
vertelt hij het verhaal van hoe hij
ooit begonnen is.
Feike Boschma is de zoon van een
Fries boerenechtpaar dat hem als
kind vaak mee nam naar voor
stellingen. In de oorlog maakte
hij poppen - 'vraag mij niet
waarom' - en toen in 1945 de oor
log was afgelopen, ging hij er mee
optreden. Omdat er een grote be
hoefte was aan uitgaan, vond ie
dereen het prachtig.
Tijdens die voorstellingen ont
dekte Boschma dat poppenspel
eigenlijk meer affiniteit had met
cabaret dan met toneel. En zo
kwam het dat hij ging samenwer
ken met de in de jaren vijftig en
zestig populaire parodistische
danseres Cilli Wang. Deze Ween-
se danseres maakte gebruik van
grappig geconstrueerde kos
tuums, zoals je die ook wel zag in
revues en bij het variété. Een kos
tuum samengesteld uit twee pop
pen bijvoorbeeld, waardoor er
een heel gekke drieëenheid ont
stond tussen artieste en poppen.
Door Marjan Mes
„Er is geen vrouw die
ik niet ben geweest:
de jonge minnares,
de intrigante,
de ingenue met
valse pijpekrullen
rijpte ik tot rollen waar
de erotiek in stotterde, zoals
de echtgenote, de hysterica,
de koningin".
In haar toneelmonoloog Het
Mens bij de Blauwe Maandag
Compagnie vertolkt de Vlaamse
actrice Chris Lomme een oudere
toneelvedette, Coco, die terug
blikt op haar leven, dat eclatante
successen en vele minnaars heeft
gekend en waarin haar moeder en
Marlène Dietrich een overheer
sende rol speelden.
Dietrich is voor Coco de grootste,
een idool maar ook een afschrik
wekkend voorbeeld. De mono
loog, in prachtig theatrale vers
voeten geschreven door Benno
Barnard, biedt de actrice alle ge
legenheid om een hele reeks
vrouwengestalten op sublieme
wijze neer te zetten. Vele lange
jaren was Chris Lomme de grote
vedette van de Koninldijke
Vlaamse Schouwburg in Brussel
waar zij alle belangrijke vrou
wenrollen uit de wereldliteratuur
gespeeld heeft, van Ophelia tot
Medea. In Nederland hebben we
haar nooit zo goed gekend, omdat
wij hier vooral te maken krijgen
met 'alternatieve' Vlaamse groe
pen, zoals de Blauwe Maandag
Compagnie waarmee zij nog
maar sinds kort werkt.
Chris Lomme is voortgekomen
uit de Franse toneeltraditie. Zij
groeide op in het zuiden van Bel
gië en werd aan het Conservato
rium van Brussel opgeleid in de
Franse, klassieke traditie. Het
Vlaams was nooit haar moeder
taal. Die heeft ze zich pas gaan
deweg eigen gemaakt.
Pas op latere leeftijd, na een lan
ge carrière, waarin zij alle rangen
van de ouderwetse Brusselse to
neelhiërarchie doorliep, besloot
zij om bij het kleine Vlaamse to
neelcircuit te gaan spelen. Daar
telt leeftijd noch sterstatus, mag
het Vlaams nog Vlaams klinken
en draait het hoofdzakelijk om
het zo intens en onbevangen mo
gelijk acteren.
Later trad Boschma samen met
Cilli Wang op in het ABC Cabaret
van Wim Kan. Beide kleinkun
stenaars zijn voor hem van door
slaande betekenis geweest even
als het werk van de schilder Ma
tisse en later dat van beeldend
kunstenaar Peter Struycken.
Door in zijn voorstellingen een
relatie te leggen tussen cabaret,
dans en beeldende kunst ontwik
kelde Boschma een nieuw soort
poppentheater, dat weinig van
doen heeft met het simpel illus
treren van een verhaaltje door
middel van marionetten. Hij oe
fende er grote invloed mee uit op
een generatie jonge Nederlandse
poppenspelers. Wie Boschma had
zien spelen, kon geen Jan Klaas-
sen en Katrijn meer zien.
„Ik houd niet zo erg van mijn
poppen, die lappen doen me wei
nig," zei hij onlangs toen hij 75
werd. „Het zijn middelen om
contact te maken met het publiek
en geen doel op zich. Als je op een
bepaalde beweging en een be
paald ritme beweegt, ziet het pu
bliek daar een realiteit in. Maar
ik wil niet dat de poppen manne
tjes en vrouwtjes worden. Ik ga
altijd uit van de beweging."
Van onze kunstredactie
Wegens groot succes wordt de
show 'Robert Long Nu' dit sei
zoen geprolongeerd.
aan kracht verloren heeft,
zijn warme stem en scherpe
sten creëert Long een int*
sfeer vol tederheid, humor'
ontroering. Zijn liedjes gever
groot gevoel van herken®)?
maar zijn soms ook bijtends®'
risch, zoals in nummers als l"
B, waarin Bolkestein op de ko®
wordt genomen.
Voor zijn inspanningen voor
Nederlandse taal ontving L°'
onlangs nog de Visser-Neen
diaprijs. Het sterkst blijft hij
ter als zanger van zijn eigen 1"
jes en teksten, die in Nu do®
gisseur Victor van Swaay I
Gidsen, Carlie) op een ondern
dende manier zijn
bracht. Hij wordt beB—
een vijfmansband onder k'
van toetsenist Peter van
Zwaag, dat met zijn
en synthetische
klinkt als een compleet
I Robert Long komt met Nu
oktober en 1 november naa
da, 17 januari naar Tilburg
maart naar Terneuzen.
De Vlaamse actrice Chris Lomme in haar toneelsolo 'Het Mens':
'Ik wilde geen glamour uitstralen maar een goede actrice zijn.'
foto corneel maria ryckeboer
Figurentheater Feike Boschma is
met 'De poppen aan het dansen'
op zaterdag 9 november in het
Chassé Theater in Breda en op 10
december in de schouwburg van
Tilburg.
Poppenspeler Feike Boschma: 'Het gaat mij niet om de poppen
maar om de beweging.' foto joris van bennekom
De liedjeszanger met de gevoeli
ge, perfect articulerende stem
brengt er nieuwe en oude chan
sons in, die van een hoog niveau
zijn, met plezierige muziek en een
vakmanschap dat je in het heden
daagse cabaret nog zelden tegen
komt. Op 31 oktober en 1 novem
ber staat het programma in de
grote Venco-zaal van het Chassé
Theater.
Na zich jarenlang te hebben toe
gelegd op het werk van televisie
presentator in het veelbekeken
quiz-programma Tien voor Taal,
als toneelschrijver, regisseur,
componist, tekstschrijver (onder
meer Tsjechov), romanschrijver
■en columnist wilde Robert Long
weer een direct contact met het
publiek.
Nu werd een fantastisch goed
ontvangen come-back van een
kleinkunstenaar die nog niets
