z
u
ui
Q
ui
0
ui
a
De etser Ru van Rossem
Sam Parabirsingh: kleuren
om de winter door te komen
'En
Jan van Goyen maakte Nederland adembenemend mooi
Hugo Cl
Z
D
Z
DENDE KUNS
Waarschuwing
Liegen
Navolgers
Tintelend
Weerschilder
Ui
h
j
UI
Details
Vak
x Risico
Trekpoppen
Jntje
Massagesal
elderzC
DE STEM
DONDERDAG 24 OKTOBER 1996 D(j
Landschappen afgrazen
met het oog
Door Koos Tuitjer
De schilder Jan van Goyen
(1596-1656) is door het mu
seum De Lakenhal in Leiden
uit de kunsthistorische slaap
gekust. Van Goyen leefde niet
alleen in de tijd van Rem
brandt en Jan Steen (zijn
schoonzoon ook), net als die
twee was hij in Leiden gebo
ren. Rembrandt en Steen wer
den al vroeg vóór op het toneel
van de kunstbeschouwing ge
plaatst. Van Goyen zat altijd
meer naar achteren. Maar nu
is er ook de schijnwerper op
deze ijverige landschapsschil
der gezet. Met een oeuvre van
1200 schilderijen is Van Goyen
beslist een schilderkampioen.
Vijftig schilderijen en twintig
tekeningen nodigen in Leiden
uit tot driftig turen.
Natuurgetrouwer kun je het niet
voorgeschoteld krijgen. Dat is
wel de meest prikkelende indruk
na een rondgang langs het werk
Jan van Goyen. Je hebt het gevoel
een reis gemaakt te hebben. En
wel door het Nederland van de
zeventiende eeuw.
Ja. Zo moet het er met dit vertoon
van jachtige wolken, woelig wa
ter en met kerktorens en molens
bezaaide rivieroevers hier ooit uit
hebben gezien! Bij alle tevreden
heid daarover, past ook nog deze
verzuchting: 'Zag het er nog maar
steeds zo uit!'.
Waar je wel aan moet wennen, is
het in doorsnee sobere palet van
de schilder. De landschappen zijn
gevangen in een wat sombere
schijn. Zou het land werkelijk de
kleur hebben aangenomen van
een bruin café? Nee, vast niet. Die
toon versterkt overigens wel het
historische gevoel. Kort en goed:
zoals Van Goyen het land schil
derde, was Nederland adembene
mend mooi. De bezoeker is hem
daarom veel dank verschuldigd.
Maar wie dan de catalogus leest,
voelt zich aanvankelijk ook een
beetje genomen. Want je leert
over Van Goyen, dat hij meer dan
de werkelijkheid, vooral de schil
derkunst diende. Met andere
woorden: het werk mag dan wel
natuurgetrouw ogen, toch mani
puleerde de maker zijn voorstel
lingen vrijuit. Eigenlijk werd je
op reis door het Land van Van
Goyen voortdurend op het ver
keerde been gezet.
De schilder van Goyen blijft me
er uiteindelijk toch even lief om.
En eerlijk gezegd had ik ook be
ter moeten weten. Een van de
'Jan van Goyen: Panoramisch landschap met gezicht op Arnhem (1646)
grootste doeken in de tentoon
stelling had namelijk al een
waarschuwing kunnen zijn. Het
gaat hierbij om een panoramisch
zicht op Arnhem, dat overigens
niet in de Gelderse hoofdstad
maar in Düsseldorf bewaard
wordt.
Kerktorens domineren dit heu
velachtige landschap met rivier
delta. Om te beginnen de drie to
rens van twee kerken: die van de
Grote of Eusebius Kerk en de
dubbele spits van de Sint Wal-
burgis-kerk. Dat drietal domi
neert de stad nog steeds. Maar de
beide kerken staan toch heel wat
minder ver uiteen dan de schilder
suggereert.
De rest van de stad lijkt overi
gens in de grond verzonken. Een
troost is dan dat je de Elterberg
(dertig kilometer verderop) mét
kerk wel helder aangeduid krijgt.
En wie vervolgens zijn blik zuid
waarts richt, ziet ook nog de
Zwanenburcht in Kleef. Welnu,
je moet kunnen vliegen om dit ge
heel in werkelijkheid te kunnen
overzien. Van Goyen kon veel. De
kunst van het vliegen verstond
hij toch niet.
Wat Jan van Goyen deed, was lie
gen om bestwil. Hij wilde zijn
land zonder poespas verbeelden.
Dat streven was vernieuwend.
Want zijn collega-schilders wa
ren eigenlijk niet verder gekomen
dan de creatie van gedroomde
landschappen. Die waren opgzet
om er zich allerlei tonelen, niet
zelden van stichtelijke aard, te
laten afspelen. Jan van Goyen
daarentegen, stond met beide be
nen in de klei.
Niet dat hij ooit echt buiten had
zitten schilderen. Dat deed in zijn
dagen niemand. Maar hij was
zich altijd wel ter plekke gaan
oriënteren. Met zijn schetsboek
doorkruiste hij het land te paard.
Daarbij wezen rivieren hem de
richting. Naast Arnhem, waren
Nijmegen, Rhenen en Dordrecht
ook favoriete riviersteden.
Die schetsboeken werden thuis,
eerst in Leiden, later in Den Haag
uitgewerkt. Die afstand bood de
schilder mogelijkheden. Nu niet
meer gebonden aan de strikte to
pografie, schoof Van Goyen uit
eenlopende waarnemingen in een
nieuw kader. En waar hij de rea
listische vorm aanhield, leken de
landschappen die hij schilderde
echt.
Met die werkwijze was hij zijn
tijd vooruit. Maar de aanpak
bleef niet onopgemerkt. Jan van
Goyen kende vele navolgers. Niet
alleen in zijn tijd. Zijn kijk op het
landschap inspireerde vele gene
raties vakgenoten.
Die navolging eiste wel haar tol.
De navolgers werden allereerst
concurrenten, die Van Goyen
naar het financiële leven zouden
gaan staan. Op de lange termijn
had de navolging ook nog een an
der effect. Latere critici schoren
deze realisten op den duur over
één kam. Hun nuchter realisme
werd op den duur als poverheid
opgevat. Daar had menigeen wei
nig mee op.
Pas in de negentiende eeuw raak
te Jan van Goyen weer in tel. Wat
dat betreft heeft hij net als Ver
meer, het nodige aan de Franse
voorliefde voor het realisme te
danken. De Fransen herontdek
ten ook hem.
Wat die hernieuwde 19e eeuwse
belangstelling aangaat, moet je
zeggen dat Jan van Goyen zijn
tijd zonder het te weten vooruit
was. De indruk wordt gewekt
door een bescheiden schilderij.
Een van de mooiste doekjes naar
mijn smaak. Het betreft een
sfeervol riviergezicht. Daarop is
slechts water, een fraaie wolken
lucht en vooral veel struweel te
zien. Nergens valt een topogra
fisch aanknopingspunt te be
speuren. Want een bootje met
twee mannen erin kun je moeilijk
als zodanig opvatten.
Wat dit vredig tafereel oproept, is
zoveel als de geest van de latere
Haagse School. Deze geldt dé Ne
derlandse inbreng in de 19de
eeuwse vernieuwing van de schil
derkunst. Zo tintelend fris, lijkt
dit werk verdwaald te zijn op de
ze Jan van Goyen-tentoonstel-
ling. Nee, dat kan geen Van
Goyen zijn! Je zou het zweren.
Evengoed: hij schilderde het wel.
Op het genoemde bootje staat
dan ook het karakteristieke mo
nogram: VG.
Vijftig schilderijen op een totale
productie van 1200 is voor een
overzichtstentoonstelling niet al
te veel. Er hangen enkele stoere
knapen tussen, maar het overgro
te deel is bescheiden van omvang.
Toch hangt er genoeg. Er is in elk
doek bovendien veel te zien. De
schilder noopt je tot turen.
Kijken naar Van Goyen is met het
oog zijn landschappen afgrazen.
Ook Van Goyen gebruikt het
landschap als een schouwtoneel.
Maar het verschil tussen hem en
zijn voorgangers is dat hij het da
gelijkse leven in beeld gebracht
heeft. Zonder poespas alweer,
met de blik van een chroniqueur.
Het gevoel voor alledaagse din
gen spreekt uit vaak heel aardige
details. Jan van Goyen staat erom
bekend, dat hij een weerschilder
is. Zijn luchten zou je bij regel
maat 's avonds zó in het weerbe
richt kunnen gebruiken. Dat hij
in dat opzicht bij de les blijft,
blijkt bijvoorbeeld uit de storm-
beelden die hij weergeeft. Men
sen zijn dan vaak dommer dan
dieren. Zij bewegen zich tegen de
wind in voort. Begrijpelijk, want
wie van Leiden naar Warmond
loopt, bedenkt zich wel drie keer
om terug te lopen. Koeien zijn
verstandiger. Zij gaan met de
kont tegen de wind in staan. Lek
ker stevig in het veld. Van Goy-
ens oog voor dergeljike details
maken hem uiteindelijk toch ge
loofwaardig. Alle manipulatie
ten spijt.
De levensloop van Jan van Goyen
is een verhaal apart. Zijn biogra
fie is min of meer een aaneen
schakeling van huizenadverten
ties. Jan Goyen koopt of verkoopt
panden. Erg veel meer weten we
niet. Wel dat de schilder zijn geld
te pas en te onpas belegde. Dat
laatste met name wanneer hij
zich ook in de tulpenbollenhan-
del begeeft. In die dagen een bui
tengewoon winstgevende maar
ook zeer riskante onderneming.
Van Goyen kon daar van mee
spreken. In de laatste periode van
zijn leven trok hij aan het kortste
eind. Een faillissement was niet
te vermijden. Zijn schoonzoon
Jan Steen weigerde na de dood
van Jan van Goyen de nalaten
schap te aanvaarden. De weduwe
Van Goyen zou in bittere armoe
sterven.
Jan van Goyen, Stedelijk Museum
de Lakenhal, Oude Singel 28-32,
Leiden. Di. t/m vr. 10-17; za. en zo.
12-17 uur. Tot en met 13 januari.
0
AMSTELVEEN
Cobra Museum voor Moderne Kunst - Carl-Henning Pedersen
kunstwerken, periode 1936-1996 (25 okt t/m 19 jan) - (1 novt/m 1W
AMSTERDAM
Stedelijk museum - P. Potterstraat 13 - 'Het vieze tafeltje' overzicht
ouvre NL Kunstenaar Marien Schouten - ma t/m zo 11.00-1"
3 nov)
Van Gogh musuem - P. Potterstraat 7 - In living colour
sculpturen jaren 1840-1910 - o.a. Picasso en Gauguin - ma t/m"zo fn'rvi
17.00 uur (t/m 17 nov)
Rijksmuseum Stadhouderskade 42 - Jan Steen, schilder en verteller
ma t/m zo 10.00-19.00 uur (t/m 12 jan 1997)
ANTWERPEN
Hessenhuis Falconrui 53 - 'De Moderne Jaren' - Floris en Oscar Jesp,
schilderijen en beelden - di t/m zo 10.00-16.45 uur (t/m 3 nov)
BAARLE-HERTOG
Galerie De Verbeelding - Klokkenstraat 12 - Gé Verhulst/ aquarellen
Peter Hengst/ glas sculpturen. Rob van Bergen/ objekten en Willem pi
Fo Tjonbeelden - do t/m zo 13.00-17.00 uur (t/m 7 nov)
BERGEN OP ZOOM
Markiezenhof Steenbergsestraat 8 - Dick Fluitsma/ tekeningen
houten beelden - di t/m zo 11.00-17.00 uur (t/m 17 nov)
BREDA
Chassé Galerie - tekeningen - Helen Frik en Hans Hovy - ma t/m
13.00-18.00 uur (tot 13 nov)
Chassé Galerie Artiestencafé Claudius Prinsenlaan 8 - MariekenCe
chius/ foto's en Erik Taal/ tekeningen
De Beijerd Boschstraat 22 - De Muze als Motor - ontwikkelingen!
Noordbrabantse kunst na WO II - di t/m vr 10.00-17.00 uur-zaen»
13.00-17.00 uur (t/m 24 nov)
Galerie Molenaars Ginnekenweg 79 - werk van Joost Verwey en Mn
tie Schilders - wo t/m vr 13.00-17.30 uur - za 11.00-17.00 uur (tlm8no,
Galerie Segeren Raadhuisstraat 10 - Hans Greep/ schilderijen-dit/r
vr 10.00-18.00 uur - za 10.00-17.00 uur (t/m 26 okt)
Voormalig Volkenkundig Museum Justinus van Nassau - Kasi
plein 55 - werk van verschillende kunstenaars uit de regio Breda-
27 okt) - wo t/m zo 11.00-17.00 uur
DEN BOSCH
Noordbrabants Museum Verwersstraat 41 - 'De Muze als Motor'-i
t/m vr 10.00-17.00 uur - za en zo 12.00-17.00 uur (t/m 1 dec)
EINDHOVEN
Van Abbemuseum Vonderweg 1 - 'De Muze als Motor' - di t/m»
11.00-17.00 uur (t/m 24 nov)
OTTERLO
Kröller-Miiller Museum - Franz West Proforma - sculpturen, i
ties en collages (t/m 19 jan 1997)
ROOSENDAAL
Tongerlohuys - Molenstraat 2 - Etsen, tekeingen en bronzen van li
van Rossem - di t/m zo. van 14 tot 17 uur (t/m 4 nov.)
ROTTERDAM
Museum Boijmans Van Beuningen Museumpark 18-20-Willem di
Kooning - late schilderijen 1981-1987 (tot 1 dec) - di t/m za 10.00-17JO
uur-zo 11.00-17.00 uur
Het Nederlands Archictuurinstituut - ontwerpen van
17 nov) - en Ben Loerakker, architect (t/m 8 dec) - di t/m za 10.00-17.(1
uur - zo 11.00-17.00 uur - en tentoonstelling 3 Scales/4 Architects (t/m
24 nov)
Kunsthal Rotterdam - werken van Hendrik Paulides (1892-1967)
schilder, tekenaar en lithograaf (t/m 17 nov)
TILBURG
Nederlands Textielmuseum - Goirkestraat 96 - Flexible 2 - pan-euro-
pean art - 2e Europese Biënnale - di t/m vr 10.00-17.00 uur - za enzo
12.00-17.00 uur (t/m 24 nov)
De Pont Wilhelminapark 1 - 'De Muze als Motor' - di t/m zo 11.M-
17.00 uur (t/m 24 nov)
ULVENHOUT
Galerie de Pekhoeve - Dorpstraat 92 - schilderijententoonstellin
Spiritus door schilderscollectief De Nieuwe Maan - do t/m za 11.00-
18.00 uur, zo 13.00 t/m 17.00 uur (t/m 17 nov)
UTRECHT
Centraal Museum Utrecht - Agnietenstraat 1 - Take Two di t/mza
10.00-17.00 uur - zo 12.00-17.00 uur (t/m 27 okt)
Museum Catharijneconvent Nieuwegracht 63 - 'Het Utrechts Psal
ter' - Middeleeuwse meesterwerken rond een beroemd handschrift-di
t/m vr 10.00-17.00 uur - za en zo 11.00-17.00 uur (t/m 17 nov)
VLISSINGEN
Watertoren Vlissingsestraat 239 - Werken van Klaus Kröger, PM
Bloom, Anya Jansen, Joost Willink - wo t/m zo 12.00-17.00 uur (tM
nov)
Door Frits de Coninck
Etsen van Ru van Rossem
blijven een lust voor het oog.
Hij heeft de kunst van het et
sen in zijn lange carrière op
een niveau gebracht dat
groot respect verdient. Er
zijn er maar weinig in Neder
land die het etsen zo trouw
zijn gebleven en die daar op
eigen wijze iets mee gedaan
hebben. Bij Ru van Rossem is
die veeleisende techniek tot
een persoonlijk handschrift
geworden. In zijn thema's zit
weinig ontwikkeling meer,
evenmin als in zijn techniek.
Het is aan anderen, jongeren,
om die oude etstechniek op
nieuwe beeldende mogelijk
heden te onderzoeken. Van
Rossems prenten zijn een
soort van standaard gewor
den die er zijn mag. Een klei
ne keuze uit zijn werk is nu
te zien in Roosendaal, in het
Tongerlohuys.
Er worden daar tot begin no
vember etsen, tekeningen en
bronzen beelden getoond. De
tekeningen en de beelden
zijn minder interessant, om
dat ze zich minder onder
scheiden van wat anderen op
deze terreinen presteren.
Zijn etsen zijn technisch per
fect. Hij beheerst dat am
bacht als weinig anderen en
is er in al die jaren ook in ge
slaagd om de technische mo
gelijkheden te verruimen. Hij
heeft nieuwe technieken ge
zocht en gevonden op een ge
bied dat zo'n traditie heeft en
waarop veel dus vastligt. Een
voorbeeld daarvan is het ver
mogen om een soort van re
liëf aan te brengen in een
prent die gedrukt wordt en
van techniek zo plat is als
een dubbeltje. Hij gebruikt
het etszuur zodanig vrij dat
het spatwerk een nuancering
van het beeld oplevert. Wat
gemorst lijkt, is bij hem doel
bewust gebruikt om aan het
beeld iets toe te voegen. Al
zijn technische bijzonderhe
den leveren tegelijk en heel
persoonlijk, expressief beeld
op. Je zou kunnen zeggen dat
Ru van Rossem etst zoals een
schilder schildert. Ru van
Rossem is een vaste waarde
in de grafische kunst in Ne
derland.
Hij is geboren in 1924 in Am
sterdam en is daar opgeleid
aan het Rijksinstituut tot op
leiding van tekenleraren. Hij
begint met het maken van
litho's in het laatste jaar van
de oorlog, als hij samen met
een aantal andere jonge kun
stenaars die nu allemaal in
de vergetelheid zijn verdwe
nen een tijdschrift samen
stelt. Zijn grafische werk
komt pas echt tot ontwikke
ling in Engeland, waar hij
naar toe was gegaan met de
opdracht om een boek van
Flaubert te verluchten met
gravures. Daar leert hij de
vele technische problemen
van het etsen te overwinnen.
Daar ook wordt hij docent
grafische techniek aan een
kunstacademie in Oost-En-
geland. Dat duurt tot 1957
als hij ingaat op het verzoek
om in Tilburg de Academie
opnieuw te helpen inrichten.
Tot zijn pensionering zal hij
daar jonge mensen blijven
inwijden in de bijzondere
wereld van de etskunst. In
zijn leven is hij ook een aan
tal keren in Nigeria geweest,
zowel om te exposeren als om
ook daar te onderwijzen. Een
vrucht daarvan is te zien in
de motieven van zijn pren
ten. Van Rossem put uit tal
van culturele bronnen, oud
en nieuw, exotisch en in
heems. Zijn werk is een ver
smelting van beelden die
overal vandaan komen en die
in zijn prenten een andere
gedaante aangemeten krij
gen. Juist door die bijzonde
re, eigen etstechniek.
Ru van Rossem in Het Ton
gerlohuys, Molenstraat 2,
Roosendaal. Open van 2 tot
5, behalve op maandag. Tot 4
november.
'Buffalo
Dancers' van
Ru van Ros
sem
Door Hans Rooseboom
Voor het eerst in zeven jaar is Sam Para
birsingh terug in Breda. Gewoontege
trouw toont hij zijn werk bij galerie Jas.
Vroeger was dat bij Jas sr. in de Vee
marktstraat, nu is het Jas jr. in de Sint
Annastraat geworden.
„Jas is letterlijk het hoekje om gegaan,"
grapt Sam Parabirsingh over zijn vaste
tentoonstellingsplek in Breda. De in Don
gen wonende kunstenaar exposeert mo
menteel kleuretsen, gebaseerd op elemen
ten uit de Griekse mythologie.
De etsen van Sam Parabirsingh, gedrukt
in kleine oplagen, zijn kleurrijk en zono
vergoten als zijn geboorteland Curasao en
zijn geliefde verblijfplaats Chios (Grie
kenland).
„Dit is een nazomerexpositie vol kleuren
om de winter door te komen," zegt de kun
stenaar over zijn warme oranje, okergele
en diepblauwe kleuren.
De thematiek van Parabirsinghs kleuret
sen is afkomstig uit de Griekse mytholo
gie, maar dan wel persoonlijk gekleurd en
ingevuld. Veel terugkerend motief Icarus,
die naar de zon wil vliegen maar genade
loos neerstort in zee.
Let bij Sam Parabirsingh behalve op het
onderwerp en op de vele kleurschakerin
gen ook eens op de fijne dungeëtste details
die hij over zijn etsen strooit, zoals bij
voorbeeld een schip, vis of vogel.
Sam Parabirsinghsh druktechniek is ge
raffineerd en verfijnd. De precisie waar
mee hij werkt heeft kleine oplagen tot ge
volg. „Ik tel bijvoorbeeld in deze ene prent
zestien kleuren, inclusief wit. Dat kost zo
veel tijd om te drukken. Ik ben wel een
drukker, maar geen drukkerij. Een kleine
serie kost me al gauw drie weken. Maar
dan is elke ets ook verschillend, het zijn
eigenlijk allemaal unica."
Over belangstelling heeft Parabirsingh
niet te klagen. „Ik lever aan vier ministe
ries. Ik heb net een reeks ingeleverd die is
bedoeld als relatiegeschenk. Dat waren
prenten die in een diplomatenkoffertje
moesten passen. Er zijn in Den Haag ge
noeg kunstenaars, dacht ik, maar elke
keer weten ze Parabirsingh in Dongen
weer te vinden."
Kenmerkend voor deze kunstenaar is de
liefde waarmee Parabirsingh over zijn vak
praat.
„Ik maak gewoon graag een prent. Ik hou
van het vak, het procédé. En ets moet ge
tekend worden, het moet gebeten worden,
een eerste proefdruk gemaakt, hars erop,
een tweede proefdruk. Het scheelt ook wat
voor weer het is. Als het warm is, dan bijt
't salpeterzuur eerder."
Volgend jaar viert Sam Parabirsingh (53)
het feit dat hij - na een aanvankelijke
loopbaan als onderwijzer - 25 jaar als gra
fisch kunstenaar werkzaam is. „Ik vier dat
zilveren jubileum met een expositie op
Curasao. Dan bied ik de gouverneur een
boekje aan dat van mijn werk is gemaakt
door het ministerie van VWS, plus een
bloemlezing die ik zelf uit mijn oeuvre heb
gemaakt onder de titel Oogst van mijn le
ven. Daarin zie je mijn ontwikkeling van
zwart-wit naar kleur. Je vindt er ook een
neerslag van de reizen die ik gemaakt heb,
dwars door de Andes en de Himalaya. Ik
heb ook gezocht naar de Ark van Noach,
maar die heb ik niet gevonden."
„Met de Jassen, vader en zoon, heb ik al
tijd een hele goeie relatie gehad. Ik heb
eerbied voor kunstondernemers die risico
lopen. Die wil ik niet in de steek laten. Dat
is mijn plicht, zij hebben in zo'n stad iets
van cuituur opgebouwd^rankeercie
„Ik vind dat een kunst
vragen voor mijn werk. Voor een paar
honderd gulden kan iedereen een Para
birsingh hebben."
Kunstenaars moeten niet alleen over oog
en smaak beschikken, ook letterlijk moet
hun smaak op orde zijn, zo bewijst Sam
Parabirsingh. „Ik bestel mijn handge
schepte papier speciaal in Duitsland.
Maar laatst heb ik het teruggestuurd. Er
zat te veel lijm in. Dat kan ik proeven,
want ik lik altijd even aan het papier. Wat
dat betreft ben ik een freak."
Kleuretsen van Sam Parabirsingh. Galerie
Jas, Sint Annastraat, Breda. Tot en met 23
november
UESTBM
b
Door Johan Diepstraten
Met Belladonna (1994) reken
de Hugo Claus af met d
Vlaamse culturele wereld,
deze satirische roman introdu
ceerde hij een duizelingwek
kende hoeveelheid personages
die van hun voetstuk vallen. Al
die geldwolven, hielenlikker
en profiteurs zijn zwaar aan
gezet, de situaties zijn hila
risch en overtrokken en va
subtiel engagement is gee
sprake. Een kostelijke roman,
dat wel, maar op bepaalde mo
menten dreigde Claus zij
hand te overspelen.
De nieuwe roman De geruchten is
volgens hetzelfde literaire
procédé opgezet en balanceert op
dezelfde grens. Zo'n twintigtal
personages figureren in deze boe
renroman die is gesitueerd in het
Vlaamse dorp Alegem in het mid
den van de jaren zestig. De ge
beurtenissen zijn haast nauwe
lijks geloofwaardig: de Eerwaar
de Heer Lamantijn drinkt zich
ongans en dondert van de preek
stoel met fatale gevolgen. De
postbode Edmond Staelens be
landt met zijn hoofd in een em
mer zoutzuur van 14 procent en
de verzekeringsagent Hubert van
Hoof, gepromoveerd tot verslag
gever van Het Belang van Lim
burg, wordt met een koekenpan
naar de andere wereld geholpen.
De lezer maalt niet om hun ver
scheiden, want de personen zijn
trekpoppen waar Hugo Claus al
naar gelang zijn humeur tijdens
het schrijven mee donderjaagt.
Voor het verloop van de roman
doet het er ook niet toe of ze voor
het voetlicht op het toneel staan
of definitief in de coulissen ver
dwijnen. Net als in Belladonna
mogen de personages even stijgen
om daarna een flinke smak te
maken. 'Tis all in pieces, all cohe
rence gone,' luidt het motto van
de roman naar John Done. En in
derdaad: De geruchten bestaat
uit brokstukken waarin iedere
b bij uw
ciale taak heeft. Ik wil g voegen.
beter:
voor alle massages van ma.
t/m zat. 11.00 t/m 23.00 u.
Breestr.6, Putte.
Tel. 0164-604214.
Enz. Mevr. Lariss.jrabi''5'
100% result. ooH
Tel: 00-32.338
Zoersel Bel
Van onze kunstredactie
Zondag in Amsterdam, voor d
laatste keer zomer. Buiten dren
telen de mensen voorbij met hu
jasjes uit. En hier, in een gract
tenhotelletje, zit ik te luistere
naar het verhaal van het kindek
Jezus in Limerick! „Jesus
laat Frank McCourt zich ontva
len in zijn Iers-Amerikaans a(
cent.
McCourts moeder was toen vi
of misschien zes en ze had inter
medelijden met het Jezuskin
dat achterbleef in de kribbe i
die steenkoude kerk. Limerick
nu eenmaal kil en vochtig, vooi
al in de winter. Zijn moeder ha
zó'n medelijden dat ze het Kind
je op Kerstavond meenam, naa
huis, waar ze het warm hield on
der een oude jas. „Héél Limeric
stond op z'n kop. Dit was ee
van de grootste wandaden ooi
tegen de kerk gepleegd. De ker
was ontheiligd!", vertelt hij ove
de commotie die haar daad te
weeg bracht.
„Zo was mijn moeder", zegt hi;
"Haar familie was zo arm als ee
rat, maar toch nam zij het o
voor de mensen die er nóg slech
ter aan toe waren."
Hij vertelt dat het verhaal ove
net kerstkind één van de verha
en is die niet in zijn boek staar
Hij: „Ik kan soms woedend o
mezelf worden omdat ik zovef
vergeten ben. Ik heb zelfs de uit
gever gevraagd het manuscrip
erug te sturen. Maar hij von
et zó genoeg. De rest moest i
aar in een nieuw boek zetten,
ij tikt met zijn vingertoppen o
