Victor Löw in driehoeksverhouding in Pinters 'Bedrog' Kraaijkamp op routine in 'Schakels' Directeur I Degelijkhi saaie af l DE STEM Overspel Kaal Supersnel Houvast Speelsheid Overrompelend PE STEM Laatste gat DONDERDAG 10 OKTOBER 1996 Door Marjan Mes „Alles zou beter zijn - ruzies, zelfmoord - dan wat zij met z'n drietjes aan leugens en onecht heid produceren. Ik haat wat zij ervan bakken. Dat heeft te maken met mijn privé aversiè tegen lelijke, verwrongen mensen die hun bestaan ver gallen met onechtheid." „Maar je bent natuurlijk geneigd om je personages te verdedigen", constateert acteur Victor Löw onmiddellijk daarop, tijdens een gesprek over zijn rol in Bedrog van Pinter. „Dat heb ik met Soe karno ook moeten doen, want an ders kan je zo iemand niet spe len." „De drie bourgeois-lui in Bedrog kun je misschien beter afmaken om spanning en sfeer te krijgen; dat is ook wat ze met elkaar doen, met al die leugens. Zij verbieden zichzelf om zichzelf te zijn. Om organisch op het leven te reage ren. Je zult ingehouden agressie moeten laten zien, maar ik ben extravert en daarom is Pinter voor mij niet gemakkelijk." De 36-jarige Victor Löw oogt pri vé kleiner, tengerder, jonger en ernstiger dan op het toneel en op televisie. Daar straalt hij niet zel den een geweldige, vitale domi nantie en humor uit. Voor zijn charismatische toneelrol in Soe- karno staat hij op de nominatie om de Louis d'Or te ontvangen, de hoogste Nederlandse toneel onderscheiding. Dit voorjaar was hij ook nog op televisie te zien in het boeiende streekdrama Tijd van leven, een coproduktie met toneelgezel schap De Trust. Met een ontwa penende vitaliteit en een boers accent speelde hij een Twentse aannemer, die ondanks tegensla gen gedurende een halve eeuw blijmoedig overeind bleef. De forse kaak en de gulle lach, die hem in deze en andere rollen zo aanstekelijk maakten, zijn privé minder prominent aanwezig als hij met een enorme gedrevenheid razendsnel over zijn vak praat en over het stuk van Harold Pinter. De vitaliteit, energie, intensiteit en de humor - terugkerende ken merken van zijn rollen - horen bij Löws karakter. Maar het blijken vooral ook zorgvuldig ontwikkel de acteerhoedanigheden. „Ener gie en humor; dat hoort mis schien wel bij me, maar het gaat er vooral om hoe je daar op het toneel vorm aan geeft. Hoe je om gaat met ironie en humor zodat je niet in je eigen emotionaliteit verdrinkt." Victor Löw speelt Bedrog van Harold Pinter opnieuw bij het RO Theater, waarmee hij vorige jaar ook in het met de Gouden Pu blieksprijs bekroonde Angels in America stond. Een van zijn te genspelers daarin, Stefan de Walle, zal de rol van de vriend, Jerry, vertolken. Kathelijne Ver- beke speelt de echtgenote, Emma, en hijzelf is de echtgenoot, Ro bert. Met z'n drieën zitten ze verstrikt in een driehoeksverhouding, waarvan de intrige door Pinter - heel ingenieus - in omgekeerde volgorde wordt verteld. Daar door komt het publiek er, net als bij een thriller, maar heel lang zaam achter wie met wie overspel heeft gepleegd. Maar het stuk is veel meer dan dat, want het wemelt van de the ma's die ook in andere, veel raad selachtiger stukken van Pinter voorkwamen. Zoals het tekort schieten van het geheugen en een manier van leven die gebaseerd is op wederzijds bedrog. De Engelse auteur raakt in dit, ook verfilm de, stuk uit 1978, aan tal van exi stentiële levensvragen. Waarom raken liefde en bedrog De acteur Victor Löw, genomineerd voor de Louis d'Or, speelt in 'Bedrog' de echtgenoot: te vertellen. Lichtheid is nodig om zo'n somber verhaal FOTO KEES VAN DONGEN 'Toneelspelen is toch iets kinderlijks' zo nauw verweven? Waarom wordt wat gezegd moet worden niet gezegd door mensen die el kaar heel na staan? Hoe reëel is het beeld dat wij van een ander hebben? En hoe reëel is het beeld dat we van oris eigen leven heb ben? „Als ik het stuk lees", aldus Vic tor Löw, „kan ik er geen positivi- teit in ontdekken. Die lui hebben van hun leven een gevangenis ge maakt. Ze behoren tot de gegoede burgerij en hebben een enorme angst om buiten het vaste stra mien van 'huisje, tuintje, hypo theek' te treden. Ze bevinden zich in een staat van catatonie en ver kramping. Als je zo leeft, moet je de zigeuner, de zwerver in jezelf vermoorden... Het gaat ook over verlies van oorspronkelijkheid. Zelfs de seks is een leugen." „Er is lichtheid nodig om zo'n somber verhaal te vertellen. Tra gisch moet je het niet spelen. Maar het moet ook niet iets keu rigs worden waardoor je niets meer laat zien van wat er aan vreselijks achter schuil gaat. Met zo weinig mogelijk middelen moet je het kale laten zien waar die mensen in zitten, zonder dat het voor het publiek kaal en leeg wordt. Dat is de kunst en ik denk dat we samen met regisseur Peter de Baan een goede invalshoek hebben gevonden." „Ikzelf wil vooral mijn aversie te gen dit soort mensen gebruiken. De film met Jeremy Irons en Ben Kingsley is ook nergens leuk. Die heb ik, hoewel ik vrij intuïtief werk, toch maar eens bekeken om te zien of de essentie dezelfde is als waar wij naar op zoek zijn. Pinters taal is dwingend en bril jant. Alleen het voorlezen van het stuk levert al bijna een voorstel ling op." Lichtheid en oorspronkelijkheid zijn twee woorden die vaak te be luisteren zijn in het supersnelle relaas van Victor Löw. Het heeft niet alleen te maken met zijn in gebakken hang naar humor en relativering en met zijn gedre venheid om als acteur telkens 'nieuw' te willen zijn, maar ook met zijn 'Vlaamse' achtergrond. Hoewel opgegroeid in Hilversum, volgde hij de Herman Teirlinck- toneelacademie in Antwerpen en speelde hij 'lichte' karaktervolle rollen bij Luk Perceval en diens Blauwe Maandag Compagnie. Vooral het werken met Perceval heeft hem 'gevormd', hoewel hij in 1984 eerst bij de Haagsche Co- medie en vervolgens bij Het Na tionale Toneel optrad. Victor Löw is de zoon van Bob Löwenstein, acteur en voormalig televisieregisseur bij de NCRV, zoon van Weense joden die zich in de jaren dertig in Antwerpen vestigden. Bob Löwenstein was een van de eerste leerlingen van de gerenommeerde Antwerpse toneelopleiding, die de naam van de grote voorvechter van het Vlaamse beroepstoneel draagt. Voor Victor en diens broer Ernst (acteur bij De Blauwe Maandag Compagnie) was de keuze dus niet moeilijk, al was Amsterdam dichterbij huis. „Bij Perceval heb ik het uitdie pen en relativeren van persona ges pas echt goed geleerd", ver telt Victor Löw. „Die behoefte om lichtheid over te brengen, ook al is het stuk tragisch en zwaar, heb ik daar gekregen. Eerst be gon je met het psychologisch be grijpen van je personage, vervol gens ging je het uitlachen om je dan tijdens de improvisaties al leen maar met je tegenspelers be zig te houden in plaats van: kijk mij toch eens. Zo ontstaat de juis te mix van krachtige interpreta ties zonder dat je in je personage verzuipt." „Uiteindelijk is voor een acteur intuïtie zijn enige houvast. In Vlaanderen telt dat ook meer mee dan in Nederland, waar de nei ging bestaat om iets nieuws te verzinnen met het hoofd zonder dat het met het hart gevoeld is. Dat soort vernieuwing van bui tenaf, waarover Nederlandse cri tici zo graag reppen, is zinloos." „Als acteur blijf ik bezig met het zoeken naar iets nieuws en oor spronkelijks in mijzelf. Dat geeft ook een bepaalde speelsheid. To neelspelen is toch iets kinder lijks. Alles wat je als volwassene aan identiteit opbouwt, moet je in het repetitielokaal weer losla ten of op z'n minst ter discussie stellen, om als een kleuter steeds weer helemaal opnieuw te begin nen. Als een acteur het gevoel heeft dat hij iets nieuws in zich zelf heeft ontdekt dan straalt en blinkt hij." Onrust en die drang om niet vast te roesten, zijn er ook de oorzaak van dat Victor Löw zich nog niet wil binden aan een vast toneelge zelschap. Bij Het Zuidelijk To neel van Ivo van Hove had hij waarschijnlijk best in dienst kunnen komen. Ongelukkiger wijze moest echter eerverleden jaar, doordat hij als hoofdrolspe ler vertrok, de voorstelling Een druppel dichtersbloed van O'N eill worden afgelast. „Mijn reac tie op het stuk bracht iets teweeg waardoor Ivo niet meer bij mij binnen kon komen. Mij is toen verweten te zijn opgestapt zonder echt overleg." Ook andere groepen zouden hem graag in hun armen sluiten. „Maar", zegt hij met een intense blik: „Dit freelance bestaan geeft een bepaalde speelsheid in mijn leven, die ik nu nog niet wil mis sen. In gezelschapsverband slui pen er snel mechanismen in, weet je op den duur precies hoe hij of zij zal reageren, terwijl je je door elkaar moet kunnen laten verras sen. Wel loop je het risico dat je jezelf gaat herhalen als je niets nieuws meer bij jezelf kunt vin den. Dan heb je een regisseur no dig die je eens flink door elkaar rammelt en je in het diepe gooit." „Een vast gezelschap, met een re gisseur die ziet wanneer je vast loopt, kan een bescherming voor je talent betekenen als je ouder wordt. Maar nu zoek ik nog de opwinding en de gretigheid van het ontdekken. Een paar jaar misschien nog en dan zou het best eens kunnen zijn dat ik wel vast bij een groep wil. Dat familieach tige gevoel zal nog wel een keer ontstaan." Op 14 oktober zullen de toneel prijzen bekend worden gemaakt. De rol van Soekarno, de Indone sische politicus, die Victor Löw dit voorjaar bij Het Nationale Toneel met groot charisma en charme gestalte gaf, maakt een goede kans. Zonder bruin ge maakt gezicht en zonder Indisch accent wist de acteur van de ge wiekste charmeur Soekarno een overrompelende creatie te ma ken. „Als je als acteur heel letterlijk gaat imiteren, worden het kunst matige hoogstandjes. We wilden tonen wat we werkelijk van onze koloniale geschiedenis hadden begrepen. Die man had een ge weldige vrijheidsdrift, een im mens ego, humor, lichtheid en een soort vrouwelijkheid in zijn presentatie, die met zijn afkomst en niets met seksuele voorkeur te maken had." „Mijn associaties bij die woorden - ego, humor, vrouwelijk - heb ik gebruikt bij mijn rolinterpreta- tie. Ik ben ook vijf weken in Indo nesië geweest, heb die sfeer vast gehouden en emotioneel probe ren te begrijpen. Verder heb ik ook naar documentaires gekeken om te zien hoe Soekarno met kin derlijke trucjes zijn gespreks partners te slim af was. Hij was natuurlijk ook een kind en dat is heel plezierig voor een acteur om te laten zien. Löws tienjarige carrière kent bijna louter hoogtepunten, met een Arlequino, die andere toneel prijs, voor zijn rol in Wintera vond van Hugo Claus en een Ar- lequino-nominatie voor Strange Interlude. Een prachtige, gedre ven acteur die Vlaamse emotie en Hollandse nuchterheid samen weet te brengen in intensief door leefde en gespeelde rollen. Binnenkort zal hij ook te zien zijn in de film Karakter naar de ro man van Bordewijk, waarin hij met een geprononceerd kunstge bit de stijve De Gankelaar speelt, de mentor van de jonge Kata- dreuffe op het Rotterdamse advo catenkantoor van Dreverhaven. „Het is maar een bijrol, maar tij dens de dertien draaidagen met regisseur Mike van Diem heb ik werkelijk genoten. Het scenario is goed, de regisseur bezeten en het camerawerk heel bijzonder. Maar laat ik de huid niet verko pen voordat de beer geschoten is, want het is wel vaker voorgeko men dat fantastische draaidagen toch een tegenvallende film heb ben opgeleverd." 'Bedrog' van Harold Pinter door het RO Theater is vanavond in Roosendaal, 23 oktober in Breda en 7 november in Tilburg. AMSTERDAM Het Nationale Ballet - Het Zwanenmeer - versie van Rudi van nJ zig -11 okt t/m 1 nov Het Muziektheater ANTWERPEN De Trojaanse vrouwen - door KNS - Bourlaschouwburgon (zo om 15.00 uur) (tot 27 okt) La Locandiera - door Raamtheater - Raamtheater op 'tZuid-w, za-20.00 uur (tot 17 nov) Sacco Vanzetti - musical door Kon. Ballet van Vlaanderen.y schouwburg - 20.00 uur- zo 15.00 uur-12 en 13,18 t/m 22okt BERGEN OP ZOOM Schakels - Stadsschouwburg De Maagd -20.15 uur-dienwo DEN BOSCH Sacco Vanzetti - musical door Het Koninklijk Ballet van VlaarJ ren - Theater aan de Parade (15 t/m 17 okt) BREDA West Side Story - Chassé Theater - 20.00 uur - zo 14.30 uur(t/j okt) Neuk het systeem - cabaret door Theo Maassen - 20.30 uur-Ch Theater - do en vr DEN HAAG Oidipous I en II - Appeltheater - Duinstraat 6 -19.30 uur-vren; La Musica II - Appeltheater - Duinstraat 6 - 20.30 uur - wo t/m 26 okt) De Gids - door Het Nationale Toneel - Theater aan het Spui (t/, nov) UTRECHT Festival StukSpelen - diverse locaties - door theatermakers, n en studenten - theatrale concerten en muziektheater (14 t/m 2), DONDERDAG BERGEN OP ZOOM De Zwarte Raven - door theatergroep de Zwarte Vogel - voora ren 6-9 jr. - Stadsschouwburg De Maagd - 16.00-17.00 uur ETTEN-LEUR Wurre Wurre - cabaret - De Nobelaer - 20.15 uur OOSTERHOUT Het geheim van de Lachende Piccolo - Harrie Jekkers - De B 20.15 uur ROOSENDAAL Bedrog - door RO Theater - Schouwburg De Kring - 20.15 uur TERNEUZEN Les ballets Africains - Heritage - Zuidlandtheater - 20.00 uur TILBURG In Dothan - door Het Volk - Schouwburg Tilburg - 20.30 uur VRIJDAG ETTEN-LEUR Vette Jus - cabaret door Bert Klunder - De Nobelaer - 21.00 uur GEERTRUIDENBERG Door Jos Straathof Uit de stijlvolle rechthoekige ombouw van glas en hout rijst hij majestueus omhoog, met welvingen die architecten als 'organisch' omschrijven, maar die doen denken aan een con certvleugel: de nieuwe Con certzaal Tilburg. ILetterlijk en figuurlijk in de rug gesteund door de nieuwbouw van het Brabants Conservatorium en de Dansacademie Brabant, neemt deze zaal van ruim 26 miljoen gulden in de Tilburgse binnen stad nu al een prominente plaats in. Maar er wordt nog volop ge zaagd en getimmerd. In novem ber vindt er een serie proefcon- certen plaats, op 11 december is de officiële opening. Wie de kale betonnen binnen ruimtes ziet, trekt zijn wenk brauwen op. Proefconcert op 6 november? „Het afwerken schijnt snel te gaan"zegt Leo Pot, direc teur van zowel Schouwburg Til burg als de Concertzaal, optimis tisch. Hij heeft er alle vertrouwen in. Ondanks een vertraging door Frisse Warmte 20.15 uur Paul Haenen - Cultureel Centrum De Schatte!] ROOSENDAAL een strenge winter en een bouw- staking is de Concertzaal Tilburg volgens hem een van die zeldza me bouwwerken die binnen de gestelde tijd en binnen het daar voor vastgestelde budget klaar zal zijn. Ach, er waren enkele kleine te genvallers. Het budget van 1,1 miljoen gulden voor de inrichting van de nieuwe concertzaal bleek volstrekt ontoereikend. Nee, dat had niets te maken met budgeto verschrijding, aldus Pot. „Som mige zaken waren gewoon niet begroot. Een concertvleugel bij voorbeeld. Zet je zo'n zaal neer, maar is er niet aan een vleugel gedacht." Er kwam voor 180.000 gulden een Steinway, en ook voor de rest van de benodigde acht ton vond de gemeente potjes. Nog een tegenvallertje: vol trots presenteerde Pot enkele maanden geleden de nieuwe huisstijl van Conny Janssen danst - Welk een eer voor het Vaderland ttiri TUburg°& wa's8 een specia'aTbu- Basterd: Complex - door cabaretduo Onno Innemee en Robert: apen - Schouwburg De Kring - 20.15 uur ZATERDAG BERGEN OP ZOOM Tosca - Puccini's opera door Staatsopera van Tatarstan - Stadsscho burg De Maagd - 20.15 uur BREDA Schickx - muziektheater Chassé Theater TERNEUZEN 20.45 uur sterven - Zuidlandtheater - 20.00 uur ZONDAG OOSTERHOUT Heksen - magische film- en theatervoorstelling - voor kinderen» 6 jr. - De Bussel -14.15 uur MAANDAG BREDA Hans Croiset vs Kruijver - En wat vind je van de voorstelling? sus over theatermakers en het toneel - Chassé Theater - 20.45 en DINSDAG BERGEN OP ZOOM Schakels - toneelstuk van Herman Heijermans - Stadsschouwbun Maagd-20.15 uur WOENSDAG ROOSENDAAL Schakels - toneelstuk van Herman Heijermans - Schouwburg Kring-20.15 uur reau aan te pas gekomen voor het ontwerp van de logo's. Rood was de steunkleur, warm rood, want die zou overeenkomen met de wanden van de concertzaal. „Maar die zijn inmiddels anthra- ciet en grijs", zegt Pot. Hij kan er om lachen; het geeft aan dat ar chitect Jo Coenen tot het einde met zijn ontwerp bezig is. De gro te luifel voor de hoofdingang van de schouwburg zit Coenen nog dwars, het gedeelte voor de hoofdingang moet sowieso 'her ingericht' worden. Met de bouw van de concertzaal is het laatste gat rond het opge- Amsterdam - Stadsschouwburg. 'Schakels' van Herman Heijer mans. Regie: Jules Royaards. Met John Kraaijkamp, Ryan van den Akker, Edmond Classen, Bea Meulman, Wim van den Heuvel en anderen. Gezien: première op 1 oktober. Op 15 oktober in De Maagd in Bergen op Zoom, 16 ok tober in De I&ng in Roosendaal, 17 oktober in De Nobelaer in Et- ten Leur, 15 april in De Bussel Oosterhout en 13 en 14 juni in Chassé in Theater Breda. Door Ton Verbeeten John Kraaijkamp speelt Pan- cras Duif vlak. Zijn vertolking reikt niet verder dan het in vullen van het ruwe bolster, blanke pit cliché. Op zijn best is hij in de korte geestige dia logen met zijn broer Hein. Edmond Classen speelt Hein rus tig, een tikkeltje zwaar, de per fecte aangever. Daar weet John Kraaijkamp wel raad mee. An ders is het waar hij de tragiek van Pancras moet laten zien. Dan staat hij zoekend op het toneel.il- lustratief is het allerlaatste beeld van de laatste scène. Marianne heeft zijn huis verlaten. Pancras is alleen. Voorgoed. John Kraaij kamp loopt naar een hoek van de kamer. Spot aan. Hij staart de zaal in. Donkerslag. Dat is geen toneel. Dat is theatertechniek. In dat opzicht, naar vorm en aan kleding, is deze voorstelling van Schakels van Herman Heijer mans voorbeeldig. Het decor is monumentaal, de kostuums ver wijzen onnadrukkelijk naar het begin van deze eeuw en de sfeer is getekend in aangenaam nostal gische sepia-tinten. Niemand zal mij horen zeggen, dat Heijermans niet meer kan. Integendeel. Hij is de parel van onze vaderlandse toneelschrijf kunst en Schakels is een van zijn beste stukken. En dus een heuse klassieker. Ik heb lang geleden Ko van Dijk als Pancras gezien en weer tien jaar later - en dat is inmiddels alweer zestien jaar ge leden - zag ik Bernhard Droog in die rol. Bij hem was Pancras niet bepaald geestig, maar je zag hem lijden onder het brute onbegrip van zijn zonen en schoondochters en je zag het zinderen van onhan dige spanning tussen Pancras en Marianne. Dat was een voorstel ling die ontroering wekte. Gister avond heb ik die pijnlijk gemist. Regisseur Jules Royaards heeft de aantekening van Herman He ijermans zelf bij Schakels: een 'Vrolijk spel van de huislijke aard in vier bedrijven' te letterlijk ge nomen. In zijn voorstelling ont breekt het aan de wisselwerking tussen tragiek en komedie en pas in dat spel krijgt een voorstelling diepte. Een probleem ligt ook in het schrappen van tekst. Heijermans gaf zelf al coupures aan, dus nie mand hoeft daarmee te zitten. Maar, waarom moet ons in het eerste bedrijf op vier manieren diets gemaakt worden dat Pan cras geen zeggingschap meer heeft over het bedrijf De Schakel dat hij met eigen handen heeft opgebouwd? Hij heeft niet meer het gezag om een door zijn zoon ontslagen arbeider in dienst te houden; hij mag geen geld voor zichzelf uit het bedrijf halen; hij heeft geen kaas gegeten van mo derne bedrijfsvoering én hij heeft geen decorum. Wat je er in het eerste bedrijf niet uithaalt, dwingt je om meer te snijden in de voortgang van het stuk. Zo blijft er van de rol van Ma rianne, de huishoudster - maar zoals het in Heijermans tijd dra matisch heette ook een gevallen vrouw - met wie Pancras na vie rentwintig jaar weduwnaarschap wil trouwen, weinig over. Dat geldt dan uiteraard ook voor de uitdieping van de relatie tussen haar en Pancras. Uiteindelijk blijft van deze voorstelling alleen de scène uit het tweede bedrijf, waar Pancras zijn levensverhaal, zijn nood en daarmee zijn motie ven om met Marianne te willen trouwen aan zijn broer prijsgeeft, overeind. Tijdens de voorstelling gaf mij dat nog hoop op groei in de rol van John Kraaijkamp. Het vierde bedrijf sloeg die hoop fa liekant de bodem in. John Kraaijkamp als Pancras Duif, Ryan van den Akker en Wim van den Heuvel in 'Scha kels' van Herman Heijermans. FOTO PAN SOK Breda - Chassé Theater (Midden zaal). Coricert serie B-l door Het Brabants Orkest. Programma met werk van Haydn, Bartók en Dvorak. Dirigent: James Lough- ran. Solist: Nelson Freire (piano). Gehoord op 8 oktober. .Door Frans Baljeu j Eigenlijk is het triest dat op [tie drempel van de 21e eeuw (eigenlijk al geïnstutionali- i q7e comPonisten als de in [1945 overleden Bartók nog steeds geen volle zalen trek ken bij concerten van symfo nische muziek. Ook het aan de Janken programmeren van uaydn en Dvorak kon niet ent veel luisteraars naar de redase concertzaal lokken. Het Brabants Orkest, dat toch kw '®e bandbreedte van het likt fh rePertoire bestrijkt, L.. klch onder gastdirigent Ja- heoi R,0l?Sbran ook nog niet ge- g thms te voelen inde geraffi- Iziir, pa*ituur van Bartóks in fen-a ster£iaar gecomponeerde prrtf Pianoconcert. Ihpt ri i mi^te weinig profiel in i van hU §e,detailleerde filigraan flinto jW Tere passages als de striiS nne,antwo°rden van de ditatiBrS °P ontroerende me- tweede ri pianokoraal van het die ip i j misten de perfectie de vaalt a em *aat inhouden. In r solist m rtrtuose pianopartij was I «W Nelson Freire vaak punti- heftieernH Vderde deel ook veel c™ger dan het orkest.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1996 | | pagina 26