DE STEM
Eccom
'Wij Alexander': project van de lange adem
;o
D1
I KRO maak dramaserie over derde zoon van koninklijk paar Willem III en Sophie
X 87
heeft rol
tlJ^Wêst Side Story
ZIE RAGAZZI OP ACHTERPAGINA - D5
Miff <v
Gids
ZATERDAG 5 OKTOBER 1996
gen....
tndburo b.v.
ECCO Etten-Leur
Bisschopsmolenstraat 123
4876 AK Etten-Leur
Telefoon (076) 503 6611
ECCO Breda
Van Coothplein.3
4811NC Breda
Telefoon (076) 52057 77
^ctrotechniek/informatica
ervaring. PLC is een must.
vatlseringen machlnebe-
voor meer Informatie, tel.
verker m/v
week geld bijverdienen?
eldsgevoel en ben Je zelf-
voorinformatie, tel. (076)
dzakelijk l.v.m. locatie
flexibel en zelfstandig?
et Engels goed en kan Je
r? Dan hebben wij een
Sales, op oproepbasls.
a, tel. (076) 5205777.
"ken wij een gemotiveerde
n lezen. Het betreft een
ECCO Breda, tel. (076)
In Breda zoeken wij een
'It Is van het SVH-dlplome.
20 uur per week voor lan-
t (076)5205777.
kbekwame en zelfstandige
hier werk voor langere en
9met ECCO Breda,
isen met verkooptalent,
siste. Bel ECCO Etten-Leur
I. (076)5036611.
n Etten-Leur zijn wij opzoek
Diploma's zijn gewenst.
:C0 Etten-Leur voor meer
■5036611).
n Etten-Leur zijn wij op zoek
metaal, mechanisch en
•neer Informatie kun Je co
Etten-Leur,
In de meeste bioscopen is
|hij de eerstkomende we
lken uitverkocht. Ruim
zeventig zalen hadden
woensdagmiddag al
voorpremières, anderen
begonnen donderdagoch
tend om negen uur met
hun eerste voorstellingen.
Het haalt net niet de gek
te van de VS, waar hij
[het eerste weekeinde 24
uur nonstop draaide,
maar ook Nederland gaat
massaal plat voor Inde
pendence Day. ET werd
Impopulariteit verslagen
door de T-Rex van Juras
sic Pare, maar de aliens
zijn terug. En nu niet om
te ontroeren.
Door Max Steenberghe
In de presidentiële privèzaal ging
het als in alle bioscopen van Ame
rika. Op het puntje van hun stoe
len zaten ze. Tot die ene scène
kwam. Allang bekend van foto's
en tv-spots, dus geen verrassing.
Maar als op het doek het Witte
Huis met een gigantische explosie
uit elkaar spat, is vrijwel elke
Amerikaan stil. Bij andere films
staan ze te schaduwboksen in de
gangpaden, nu zijn ze verstomd,
verlamd, verpletterd. De kleine
Chelsea Clinton barstte in snikken
uit, papa mompelde een smerig
woord.
,0ns leek het een leuk stuntje.
Maar het bleek het grootste film
taboe. Presidenten mag je bela
chelijk maken, het leger kim je
over de kling jagen, maar het Wit
te Huis, hét machtssymbool van
the US of A uit elkaar laten plof
fen, daarmee maakten we onbe
doeld de filmgeschiedenis", aldus
regisseur Emmerich.
Emmerich deed wel meer met zijn
Independence Day. Zoals vanaf de
allereerste dag het omzet-record
vergruizelen en alle daaropvol-
records te blijven breken.
Op die allereerste dag - 4 juli, in-
1, Independence Day -
draaiden zo'n 2000 bioscopen de
film 24 uur lang, nonstop. In drie
waren de kosten - 70 min
dollar - terugverdiend, binnen
een week lag honderd miljoen in
het laatje.
Vorige week schommelde de teller
net onder de 400 min, en moest de
flm nog uitkomen in Japan en
Europa. En dan komt de verdub
beling nog van de videomarkt.
Niemand weet waar het eindigt.
Wel dat het heel wat meer zal zijn
dan de 650 miljoen van Spielbergs
dino's.
Toch hebben de makers, producer
Dean Devlin en (de Duitse) regis
seur Roland Emmerich wijze les
sen geleerd van Spielberg. „Dat de
Om de ster is"; vertelt Emmerich
cryptisch. „Wie succesfilms wil
naken, huurt Schwarzenegger,
Tom Cruise, Harrison Ford. Maar
zij kosten tien, soms twintig mil
joen per film. Gigantische bedra-
fen, en dan heb je pas èèn acteur.
.De eigenlijke kosten moeten daar
»og bovenop."
•Dat is niet nodig. Wij kijken niet
haar onderdelen, maar naar de to-
sje film. Die moet fantastisch
ijn. Niet hopen dat een ster je
lm misschien omhoog trekt. Nee,
p film op zich moet het doen,
10et geen sterren nodig hebben.
Aliens werpen een schaduw over Manhattan in de film 'Independence Day' van de Duitse regisseur Roland Emmerich.
De film moet de ster zijn."
De ware sterren van Independen
ce Day zijn de effecten. De gigan
tische ruimteschepen, de ziekma
kende luchtgevechten, de afschu
welijke monsters, de apocalypti
sche explosies. Met als meest in
drukwekkende effect: een eenvou
dige ronde schaduw. Niks high
tech, niks elektronica, niks com
putertrucages. Stukkie karton,
lampje erbij, muziek eronder,
klaar.
Pannekoeken
De schaduw valt in het begin van
de film over de maan. De maan
verdwijnt zelfs achter het 550 km
metende ruimteschip, afkomstig
van een anonieme planeet. Vlak
boven de aarde lost het moeder
schip vijftien schotels. Deze
'slechts' 25 km grote pannekoeken
glijden boven de allergrootste we
reldsteden. Niet hoog in de lucht,
nee, nog rakelings boven de wol
kenkrabbers van New York, Was
hington, Peking, Moskou, Londen
en Mexico blijven ze hangen. Om
op het uur U met één enkele ver
nietigende straal de steden te ver
woesten in een vlammenzee.
Grimmig schuiven ze naar een
volgend doel.
De Amerikaanse president zit net
in een vertrouwenscrisis. Het land
twijfelt aan hun zo jonge leider, de
Golfoorlog-veteraan die recht
vanuit een F-16 in het Oval Office
belandde. Ook nu weifelt de man,
hoopt hij op vreedzame wezens
met wie een dialoog te starten is.
Maar als de dodelijke stralen New
York, the Big Apple, tot appel
moes blazen, opent hij alsnog de
aanval. Maar de luchtmacht
wordt als een vliegenzwerm weg
gevaagd. Zelfs kernraketten slaan
nog geen deukje in de schijven.
Niets helpt. Omdat ze niets weten
van hen die in de gevaarten hui
zen.
Dan blijkt, tot verbazing van de
president, dat de VS al tientallen
jaren een ruimteschip plus bijbe
horende marsmannetjes heeft.
Ooit stortte er een neer bij het
plaatsje Roswell. Het wrak werd
meteen naar een ultrageheime ba
sis gesleept, waar ze ruim veertig
jaar later nog steeds aan het sleu
telen zijn. (Een bestaand praatje
waarin half Amerika heilig ge
looft.) Daar wordt duidelijk wat
het doel is van de aliens: het mens
dom uit te roeien als ongedierte
om vervolgens de planeet over te
nemen.
Maar een verstrooide professor
bedenkt een list, een viriele straal
jagerpiloot stijgt zonder proble
men op in een buitgemaakte
alien-jet en blaast het moeder
schip tot sterrenstof. De wereld is
gered en is voorlopig zelfs van
heel wat (overbevolkings)proble-
men af.
Liefhebbers
De science-fictionfilm heeft lang
in het verdomhoekje gezeten, met
Star Trek als de regelbevestigende
uitzondering. Maar Emmerich en
Devlin zijn liefhebbers van jongs
af aan. Devlins moeder speelde
ooit een bijrolletje in de tv-Star
Trek, en had voor haar zoon een
heus ruimtepistool, de phaser,
meegejoept. Een échte phaser'.
Dean was de held van het school
plein. Voor Emmerich kon het
ruimteavontuur niet meer kapot
sinds hij als jochie Star Wars zag.
„Voor het eerst zat ik twee uur in
een totaal andere wereld. Zó moe
ten films gemaakt worden."
Emmerich en Devlin ontmoetten
elkaar bij Moon 44, de derde film
van Emmerich. Devlin speelde een
rolletje en ontdekte een gezamen
lijke passie bij de regisseur. Ze
verenigden hun geld en krachten
en richtten hun eigen filmmaat
schappij Centropolis op. Hun eer
ste produktie, Stargate, kwam
twee jaar geleden uit en impo
neerde wereldwijd.
In Duitsland ontstond bij een
persconferentie een kleine ruzie
toen Emmerich bekende dat hij
zelf niet in ruimtewezens geloof
de. „Men vond het bizar dat ik dan
wel zo'n film kon maken. Ik zei
dat ik niet in Marsmannetjes ge
loof, maar wel in fantasie. 'Wat
zou er gebeuren als...' In mijn ho
tel fantaseerde ik wat door. Veel
films gaan er van uit dat buiten
aards leven stiekem neerdaalt op
aarde. Het leek me leuker als je op
een ochtend wakker werd en zo'n
ding in je tuin vond, of boven je
stad. En paf, daar had ik mijn
idee."
Emmerich en Devlin fantaseerden
door. Binnen 24 uur hadden ze het
basisidee voor Independence Day
rond. Ze trokken zich vier weken
terug met een schetsblok en een
laptop, schreven eigenhandig het
verhaal en boden op een donder
dagmiddag het script te koop aan.
Nog geen twaalf uur later was het
opgekocht door Fox, de studio die
in de jaren zeventig rampenfilms
als Earthquake en Towering Infer
no maakte.
En dat kwam goed uit want: „Ook
dat waren fantastische films. Wij
wilden een mix maken. Ruimte
schepen, rampen, algehele paniek,
actie, achtervolging, luchtgevech
ten, verbijsterende scènes.
We wilden de filmfan achterover
in zijn stoel drukken met zo'n
kracht dat hij pas na de aftiteling
weer aan bewegen kan denken."
Devlin: „Maar wil je in deze tijd
een rampenfilm maken, dan moet
hij verpletterend zijn. Groots. Een
grote ramp. Een wereldramp
dus."
Helden
De wereldramp was gevonden, nu
moest het alleen een wereldfilm
worden. Emmerich: „We wisten
dat de trucages belangrijk wer
den. Maar niet cruciaal. Cruciaal
is de mens. De kijker mag niet
overspoeld worden door techniek,
maar moet zichzelf blijven terug
vinden in de film. Er moeten hel
den zijn, menselijke helden. Hel
den die ook bang zijn, die ook ru
zie maken. Aardige kerels, leuke
vrouwen."
De menselijke helden'werden ge
vonden in de komische hoek. Will
Smith, van de tv-serie Fresh Prin
ce of Bel Air. Judd Hirsch, van
Taxi. Bill Pullman, de president,
is de aardigste onopvallendste
man van Hollywood. En Jeff Gol-
dblum de eeuwige verstrooide
professor.
Goldblum weet zich opeens 's -
werelds bekendste acteur als het
op kijkcijfers aankomt: hij speelde
ook in Jurassic Pare en zit dus in
de twee bestbekeken films aller
tijden. Hij, stoïcijns: „Aan mijn
salaris is het niet te merken".
Hangar
Voor de trucages kozen Emmerich
en Devlin de enige oplossing: zelf
uitvinden. „Je moet het nieuw
maken, anders kun je alleen maar
'groter dan' doen: 'groter dan Star
Trek', 'groter dan Jurassic Pare'.
Wij wilden dingen laten zien die
nog nooit zijn vertoond."
Ze huurden een gigantische han
gar en zette daar complete pro-
duktiebedrijven op. Devlin: „Het
was ook goedkoper om alles zelf
ter plekke te maken. Dus werd
niet zoals gebruikelijk een model-
lenbedrijf uit New York op de
vliegtuigen gezet en een fabriekje
in San Francisco op de aliens,
maar zaten knutselaars dagenlang
bij ons in de hangar zelf bouw-
pakketjês in elkaar te lijmen.
„En: als je elders laat werken,
krijg je het resultaat pas na weken
te zien. Dat bevalt natuurlijk
nooit, zodat je het terug moet stu
ren en weer weken zit te wachten.
Nu kon ik elk uur even gaan kij
ken, en het meteen bijsturen als
het niet beviel."
Tijd en geld dat zo werd gespaard,
was hard nodig bij de computer
afdeling, waar zoveel nieuwe
technieken werden uitgedokterd,
dat Apple zelf kijkjes is komen ne
men. Maar ook werd met verbluf
fend eenvoudig materiaal ge
werkt. Het kartonnetje. Of de
vuurzeeën: gewoon een gasvlam
ontsteken en dat van bovenaf ver
traagd filmen. De vlam schiet ver
zengend op je af. Dat duizend keer
vergroten en voila. De over elkaar
buitelende auto's zijn Dinky Toys
die met een luchtslang worden
weggeblazen.
Legio zijn de succes-verhaaltjes,
legio natuurlijk ook de probleem
pjes. De waarschuwing van de
toen nog loslopende Unabomber.
Het vele alarm dat omwonenden
sloegen als het gebouw stond te
schudden onder explosies. En het
grootste probleem: de weigering
van de luchtmacht om mee te wer
ken.
Devlin: „Aanvankelijk zouden ze
meedoen en we rekenden op echte
F-16's en vliegvelden. Maar toen
ze hoorden dat Roswell en Area 51
- de ultrageheime basis - in het
verhaal voorkwamen, trokken ze
zich terug. Daar ligt hun grote ta
boe. Het bestaat, er worden spio
nagetoestellen getest, maar het
bestaan is pas onlangs erkend. En
dan blazen wij al die oude UFO-
geruchten weer nieuw leven in."
Grappen
De film zit ook vol grappen van de
sf-fans. Elke grote ruimtefilm is in
Independence Day verwerkt. Als
Goldblum zijn computertje op
start, begroet het scherm hem met
Good Morning Dave, de stem van
de op hol geslagen computer HAL
uit 2001. Een blik op het verwoes
te Vrijheidsbeeld was de opening-
scène van Planet of the apes. De
ruimtewezens zijn lelijke neefjes
van de beesten uit Alien. Piloot
Will Smith staat te trappelen om
'ET een schop onder zijn kont te
verkopen'.
En als hij een ruimtewezen een
kaakslag verkoopt grinnikt hij:
'Dat noem ik nog eens een Close
Encounter. In een achtervolging
door de vijand mompelt Goldb
lum verstijfd must go faster, must
go faster, exact als toen hij werd
achtervolgd door Spielbergs Ty
rannosaurus. De allermooiste link
is die naar Star Trek: een hoofdrol
is voor Brent Spiner, de komiek
die wereldfaam geniet als Data, de
mensrobot aan boord van de
Enterprise.
Symbool
Het maken van een wereldfilm is
tegenwoordig maar de helft van
de klus. Hij moet ook verkocht
worden. En ook daarin excelleer
de het duo. Een van de allereerste
shots was de Witte-Huis-explosie.
De scène werd als tv-spot uitge
zonden in de pauze van de finale
van de Superbowl, de populairste
football-wedstrijd van de States.
Het ene moment zat Amerika nog
te juichen op de banken, het vol
gende zagen ze het symbool van
hun natie in vlammen opgaan,
waarop het beeld zwart werd en
een stem zei: „Wacht op Indepen
dence Day.
De maanden daarop verschenen
posters met de schaduw, en als
tekst: 'streep uw plannen voor au
gustus maar door'. Een apart pro
ject speelt zich af in de nabije
ruimte, in cyberspace. Op inter-
net-adres www.id4.com is een
enorme Independence Day-site te
vinden met alle nieuwste Internet
snufjes. Vergezocht? Een miljoen
bezoekers per dag!
De mooiste stunt was uiteraard de
aankondiging dat de film op Inde
pendence Day, 4 juli, in première
zou gaan. Gevaarlijk, want het be
tekende een onverschuifbare
deadline. Maar het werkte. Alles
werkte, zodat de film op voorhand
al een geweldige reputatie kreeg.
Zodanig, dat Jan de Bont zijn
Twister in versneld tempo af
werkte, omdat ook hij aanvanke
lijk mikte op 4 juli als première
datum.
Ook andere films zijn in proble
men gekomen door het succes.
Tim Burton, het brein achter Bat
man, heeft zijn marsmannetjes
film met Jack Nicholson uitge
steld tot Kerstmis. En hij zal het
ook dan niet makkelijk krijgen,
want volgens Hollywood-traditie
worden we het komende jaar
overspoeld door kopieën. Liefst
veertien ruimtefilms staan op sta
pel met als grootste kanshebbers
naast Burton, uiteraard, Star Trek
deel 8. Die staat gepland voor 22
november.
'Toevalligerwijs' kozen Devlin en
Emmerich onlangs die dag voor de
video-release van Independence
Day.
Natuurlijk is er ook kritiek. Het
verhaal zit vol gaten zo groot als
de ruimteschepen zelf. Wie gelooft
dat een F-16-piloot in een ruimte
schoteltje stapt waar al veertig
jaar aan geprutst wordt, en daar
direct probleemloos de ruimte
mee inzoeft? Het blijkt niet te sto
ren. Of, zoals een criticus schreef:
de film is zo verpletterend dat hij
niet eens een verhaal nodig heeft.
Spielberg had bij Jurassic Pare
last van wetenschappers die 'ont
hulden' dat in werkelijkheid nooit
dino's opgefokt kunnen worden
uit muggebloed. Hij had nieuws
voor ze.
„Het is maar een filmpje."
fioor Marcel Frost
I Hst maken van de dramase
rie Wij Alexander is een kar
wei van de lange adem. Vier
jaar geleden begon Tomas
I K°ss al met schrijven. Mo-
®®teel zijn de opnames in
gang. De KRO zendt de
eramareeks, die met een
audget van elf miljoen tot de
duurdere behoort, in 1998
uit.
^Alexander vertelt het ver-
I n! uVan hannes Doncker, een
K'uWsch patiënt die be-
Alexander te zijn, de derde
S koningin Sophie en ko-
S.L? y >Je hunt de ge-
edenis niet als drama opvoe-
Want je mag bestaande per-
unages geen uitspraken in de
L 'eggen die ze nooit gedaan
hebben", vindt schrijver Tomas
Ross.
„Dus moet je een truc verzinnen.
Uiteindelijk hebben we voor een
opzet gekozen die te vergelijkin
gen is met die van Amadeus. Al
leen kozen wij niet voor ellen
lange flashbacks. Wij laten het
verhaal vertellen door een fictief
personage, gehuisvest in een kli
niek voor geestelijk gestoorden.
Zo iemand kun je alles laten be
leven, het is toch een gek. Ja, dat
was soms erg gemakkelijk om te
schrijven."
Ross zit achter een sjieke tafel in
een nog veel sjiekere kamer van
Slot Zeist, waar een deel van de
opnamen plaatsvinden. Een paar
deuren verder wordt ondertus
sen een balscène gedraaid met 65
acteurs en figuranten. Daartus
sen zoeken cameramannen en
belichters al struikelend hun
weg. Op de vloer ligt tapijt waar
je bijna tot aan je enkels in weg
zakt. Al met al is de schrijver
vier jaar in de weer geweest om
het script in zijn huidige vorm te
gieten. Zo heerste er onduide
lijkheid over de lengte van de se
rie. „Eerst zouden het elf afleve
ringen worden, dan weer zes.
Het schoot niet zo op, nee." Uit
eindelijk besloot de KRO het
licht op groen te zetten voor acht
afleveringen van vijftig minuten.
Informatie over Alexander is
schaars. In de meeste geschiede
nisboeken komt hij slechts even
of in het geheel niet ter sprake.
Volgens de overlevering zou hij
manisch depressief zijn geweest
en homoseksueel. Zeker in die
tijd geen zaken die het leven van
een opgroeiende jongen makke
lijker maken.
Het verhaal van Alexander
wordt dus in de reeks verteld
door patiënt Johannes Doncker,
gespeeld door Jacques Comman
deur. Hij doet zijn verhaal uit de
doeken tegen psychiater Jan Gil
tay (Hugo Haenen). Deze ele
menten zijn verzonnen; Giltay
noch Doncker hebben echt be
staan.
„Het is een rol die van begin tot
einde boeit", vindt Comman
deur. „Het mooiste vind ik de in
getogenheid waarmee het ver
haal wordt verteld. Toch zit er
veel spanning in." Hugo Haenen
vult aan: „Het absurde is dat ik
tot het begin van de opnamen
niets wist van Alexander, je leert
hét niet op school."
Kistje
Het verhaal begint in 1909 op de
geboortedag van Juliana. Jan
Giltay komt net terug uit Wenen,
waar hij met de ideeën van
Freud kennis heeft gemaakt;', ®j
gaat in een kliniek werken', 'War
Doncker op hem met zijn verha
len over Alexander een diepe in
druk maakt.
Doncker weet ongelooflijk veel
over Alexander. De scènes uit
het verleden, vormgegeven als
flashbacks, zijn uitsluitend ge
baseerd op feiten. De kijker is
getuige van het slechte huwelijk
tussen Sophie en Willem III en
hun strijd om de kinderen. Maar
ook de paleizen en de feesten zijn
te zien. Ondertussen begint Jan
Giltay te twijfelen aan Doncker,
die het toch allemaal erg nauw
keurig weet te vertellen.
„Er bestaan verhalen rond een
schandaal over Willem III", ver
telt Ross. „Zo zou Alexander
brieven en papieren verzameld
hebben die zijn vader zouden be
lasten. Die bewaarde hij in een
.^alfgërnaakt houten kistje, want
begenadigd houtsnijder.
.Nu 'wil'het verhaal dat dat kistje
Jacques Commandeur als Johannes Doncker en Hugo Haenen als Jan Giltay in Wij Alexander'.
jaren later opnieuw opdook. De
vinder is er mee naar koningin
Wilhelmina gegaan en gaf de kist
met inhoud aan de lakei bij de
deur. Deze kwam korte tijd later
terug met een lege kist en dui
zend gulden. Van Wilhelmina,
die er bekend om stond dat ze
nooit één cent weggaf."
