'School lijdt onder
Ziekte van Nederland'
Computer bevordert lezen op school
Planeten achter de
helft van sterren
Het Eenhoornpad
Dr. Klaassen: 'Leerling raakt weg kwijt in supermarkt met waarden en normen'
Zon bespied vanaf een
miljoen kilometer
Indianen al langer in Amerika
INFORMATIE V
t/I len zowat van de kaart werd geveegd als gevolg van
DE STEM
LIJF LEVEN
E3
Natterman
Auto's
schade auto's
vanaf 125,-
0PEL_
RENAULT,
bioresonantie-
therapie
Ron Males te
Programma laat kinderen met plezier boeken beoordelen
Duitse onderzoeker in blad Nature:
MERCEDES^
Doorgeefluik
Basisschool
AVI-niveaus
Moeilijker
Door Peter Blees
Hoewel in Nederland relatief
meer gelezen wordt dan in ons
omringende landen, is er toch
zorg over de. afnemende be
langstelling voor lezen. Vooral
kinderen en jongeren nemen
het boek minder vaak ter
hand. En dus staat 'leesbevor
dering' hoog op de agenda in
de wereld van onderwijs, bi
bliotheek en uitgevers. Uitge
verij Z wij sen in Tilburg gooit
nu zelfs een speciaal compu
terprogramma in de strijd. De
computer als leesbevorderaar.
Keimakkelijk', vinden de leer
lingen van groep 5 van basis
school De Rank in Veldhoven. Ze
beantwoorden vragen van de
computer over boekjes die ze net
gelezen hebben. Bovendien mo
gen ze zeil nog een cijfer geven
v°or het boek ook. En als ze over
een aantal kinderboeken de vra
gen goed beantwoord hebben,
™jgen ze een heus leesdiploma.
denk dat het erom gaat of je
begrijpt wat je leest," zegt Su
zanne, die samen met Christianne
bezig is achter een van de lees
computers. En dat is inderdaad
een van de dingen waar het om
gaat in het computerprogramma
wn boekje open van uitgeverij
iwijsen in Tilburg. Waarom
mocht Pietje niet meespelen? Wat
ziet de koning als hij uit het raam
mjkt? Uit de beantwoording van
bet soort vragen blijkt zonne
jaar of het kind het boek begre
pen heeft.
Ken ander belangrijk doel van
We nadere informatie wil omtrent
artikelen in deze bijlage, kan
tijdens kantooruren bellen naar:
076-5312344 of 076-5312272.
Schriftelijk reageren kan ook.
net adres daarvoor is:
Stem, redactie Lijf Leven,
Postbus 3229,4800 MB Breda,
''"dredactie: René van der Velden.
Door Eugène Verstraeten
Oostburg. Daar kwam je vroeger doorheen als je op
weg was naar het strand. Sinds het gereedkomen
van de rondweg laat je het stadje letterlijk links
liggen. Da's jammer, want je kunt er bij mooi weer
uitstekend op een terrasje neerstrijken of rondneu
zen in aardige winkels. Maar daar komen we nu ei
genlijk niet voor. We willen ons begeven op het
Eenhoornpad, een ruim vier kilometer lange wan
delroute langs de interessantste plekjes van Oost-
Jf" burg. Een initiatief van de plaatselijke onderne-
5^ mersvereniging.
O; Hoewel Oostburg al in 1233 stadsrechten kreeg zijn
er geen oude monumenten te vinden. Da's niet ver-
wonderlijk als je weet dat het stadje herhaalde ma
|p overstromingen en oorlogshandelingen.
De wandeling begint in het hartje van Oostburg, op
het Ledelplein. Het is genoemd naar kolonel Jo
seph Ledel en aan hem is het te danken dat we nu
niet op Belgisch grondgebied rondlopen. Immers,
j A toen de Belgen in 1830 de onafhankelijkheid uitrie
pen wilden ze ook Zeeuws-Vlaanderen inpikken.
Ledel en zijn manschappen wisten echter van geen
wijken en zo bleef na zware strijd Zeeuws-Vlaan
deren Nederlands. De kolonel stierf een paar jaar
later in Oostburg, waar hij ook werd begraven.
Start dus op het Ledelplein, vanwaar we via de de
Langestraat op de Kaas en Broodsedijk terechtko
men. Daar ontvouwt zich een schitterend panora
ma van weiland, rietland en water. Het is het na
tuurgebied het Grote Gat. Deze kreek is een over
blijfsel van de vroegere scheepvaartverbinding
tussen het Zwin en de Braakman. Het Grote Gat
kent een gevarieerde flora en fauna. Ooit werd er
een koppeltje grauwe ganzen uitgezet en in de loop
der jaren heeft deze vogel bijna alle grote kreken in
Zeeuws-Vlaanderen gekoloniseerd. Zo zelfs dat er
nu verwoede pogingen worden gedaan om de popu
latie uit te dunnen. Maar goed, het blijft een mooi
gezicht.
Links gaat het de Philipsweg op. Da's een flink
eind tippelen, maar niet bijster interessant. Wel zie
je voortdurend de Oostburgse watertoren in je
blikveld. Het gebouw heeft vorig jaar de allure van
een kunstwerk gekregen, nadat er een stel uit de
kluiten gewassen druppels op zijn geschilderd.
Een leuk plekje is 't Vestje. Een watertje dat nog
herinneringen oproept aan de oude vestingracht.
Apart is het gemeentehuis, dat veertig jaar geleden
de kroon was op de wederopbouw van Oostburg na
de Tweede Wereldoorlog. Er zit ook de nodige sym
boliek in de aanwezigheid van twee in v-vorm ge
plaatste steunpalen. Ze stellen het victorieteken
van Churchill voor.
Verder lopend kom je in de Hennequinstraat nog
het eerste huis tegen dat koningin Wilhelmina be
zocht bij haar terugkeer op Nederlandse bodem na
de Tweede Wereldoorlog. Terug bij het beginpunt
vullen we de verbrande calorieën weer aan met een
bak koffie en een enorme slagroompunt.
Het kaartje met routebeschrijving van het Eenhoorn-
Cad is verkrijgbaar bij de WV, de Rabobank en de Oost-
urgse ondernemers en kost een rijksdaalder.
Mehstal denken we dat de zon een gewone saaie ster is. Uit recen
te opnames van de zon door de Solar Heliosphere Observatory
(SOHO) satelliet blijkt dat de zon 'springlevend' is. De SOHO
staat op ruim 1 miljoen kilometer van de aarde en kan vandaaruit
de zon aanmerkelijk beter bespieden. Zo blijkt de temperatuur
van de zon in haar atmosfeer zo'n 1 miljoen graden Celsius te zijn,
terwijl de temperatuur op het zonoppervlak zo'n 5600 graden Cel
sius is. Dit is een gevolg van de vele (20.000 per minuut!) explosies
in de atmosfeer van de zon, waardoor de temperatuur enorm
oploopt.
WOENSDAG 25 SEPTEMBER 1996
Loop- sloop en
tevens onderdelenUk
0165-537878 of 54212U
aangeboden. Uw
bovendien advi-
mtijdse monturen,
glazen (van dicht-
veraf scherp zien)
contactlenzen. Ga
voor een test langs
(één van de onder
staande OogMerk
iens. Dan weet u
dat u goed ziet.
tationsstraat 12, 0164
312498, ETTEN LEUS,
-574969, HALSTEREN,
3STERHOUT, Loonen
i Optiek, Raadhuisplein
Tely, Nieuwe Markt 66,
aven 91, 0168-326490,
Markt 3, 076-5976735.
to's
elen
CORSA 12S
APK 9-97 1250,"
5415890
RENAULT 21 ,D'es?p|< 10
rood. 230.000 km. ^5
'97 3.500,- 076-5146
snelle goede re®"'?{|n.
lichamelijke klacht^
Gerritsma 076^^-^
Magnetiseur/Pa^')0
Afspr./info: 076-5219^,
FORD Fiesta 1.1. b-l-
z.g.st. APK
1.850,-. 076-5415890
HONDA Civic New
15-12-94, 19.300km
20.000,-. Inruil 11iuyv"'
076-5600668
MERCEDES 19ODb.00
mooie auto. Prijs
06-52664463.
Boor Paul Bolwerk
Meer aandacht voor normen en waarden kan een halt toeroepen aan uitwas
sen van toenemende normvervaging zoals criminaliteit, fraude en vandalis
me. Vooral de school zou hieraan volgens de Nijmeegse onderwijskundige dr.
Cees Klaassen (47) een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Klaassen geeft
in zijn onlangs uitgebrachte boek Socialisatie en moraal aan hoe dit kan ge
beuren via bepaalde onderwijsmethoden, het scheppen van een bepaalde
sfeer in de klas en school en deskundig en geloofwaardig optreden van
docenten.
Benen op tafel. Boeren. Walkmans en
petjes, topjes en minirokken. Ontblote
navels. Een proteïnerijke tarwebol naar
binnen schuiven. Mag dat in de klas?
Over deze vraag raken het lerarenkorps
en de schoolleiding hopeloos verdeeld.
Tussen de rekkelijken en de preciezen in
het onderwijs is een baaierd aan menin
gen over wat wel of niet kan in de klas en
op school op te tekenen.
Het onderwijs is al net zo in de war als
de maatschappij. We weten het eenvou
dig niet meer. Er is een crisis in waarden
en normen," verduidelijkt dr. Cees
Klaassen, universitair hoofddocent van
de vakgroep onderwijskunde van de
Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij
heeft een boek uitgebracht over waarden
en normen op school, waarnaar het on
derwijs, de Onderwijsraad en het minis
terie van OCW met grote belangstelling
hebben uitgekeken. Al bijna een kwart
eeuw etaleert Klaassen uitgesproken
ideeën over de vormende taak en functie
van de school. Ter gelegenheid van zijn
nieuwste boek is op de Katholieke Uni
versiteit Nijmegen een studiedag gehou
den over waarden en normen in het
onderwijs.
De discussie over de maatschappelijke
betekenis van onderwijs en opvoeding is,
aldus prof. dr. J. Leune, voorzitter van
de Onderwijsraad (adviesorgaan van de
regering), een klassiek thema. Al eeu
wenlang wordt over de rol van het on
derwijs als doorgeefluik van waarden en
normen geredetwist. Dat is ook niet zo
verwonderlijk, omdat een van de kernta
ken van het onderwijs de voorbereiding
is op het burgerschap. De heersende mo
raal is een van de schakels tussen onder
wijs en samenleving.
Tijdens het Eerste Nederlandsch Peda
gogisch Congres in april 1926 in Amster
dam is de 'zedelijke opvoeding in ver
band met de school' een veelbesproken
onderwerp. En toen al is deze visie ver
kondigd; 1) de eerste taak van de school
is te zorgen voor goed onderwijs, 2) de
school oefent op de zedelijke vorming
van de kinderen een betrekkelijk geringe
invloed uit, veel minder dan het huisge
zin en milieu waarin het kind leeft en 3)
de school moet het als haar hoogste
plicht beschouwen om zoveel als moge
lijk is mee te werken aan de karaktervor
ming van de kinderen.
Dit standpunt wordt ook anno 1996 in
het debat over de pedagogische taak van
de school veelvuldig gebruikt. De discus
sie over waarden en normen in het on
derwijs is nog steeds hoogst actueel. Op
initiatief van minister J. Ritzen heeft het
onderwijs zich in de afgelopen jaren
(1993-1995) gebogen over de vraag hoe
die pedagogische opdracht concreet ge
stalte zou moeten krijgen. De meningen
waren zeer verdeeld. Dat geldt ook voor
de normen en waarden die in de samen
leving en het onderwijs aan bod moeten
komen.
Cees Klaassen: „Over tolerantie, eerlijk
heid, rechtvaardigheid etcetera is men
het op een abstract niveau gauw eens.
Maar wat betekent dat in de praktijk van
alledag in de klas? Wat houdt de waarde
tolerantie in wanneer leerlingen verve
lend met elkaar omgaan, elkaar hardop
in de klas uitschelden en de sfeer in de
klas verzieken? Is presteren de belang
rijkste waarde in het onderwijs en moet
de onderlinge concurrentie verhoogd
worden?"
Klaassen antwoordt ontkennend op de
door hemzelf opgeworpen vragen. Voor
alles moet zijns inziens de school niet al
leen opleiden voor diploma's, maar ook
volop aandacht besteden aan het ont
wikkelen van waardevaste beginselen bij
jongeren. De Nijmeegse onderwijskundi
ge noemt de heersende crisis in waarden
ook wel 'de Ziekte van Nederland'. De
scholen lijden zogezegd onder de Ziekte
van Nederland, maar worden daardoor
niet geveld.
„Meer regels en strengere scholen, zoals
nieuwe moraalridders voorstellen, bie
den weinig soelaas in een samenleving
die niet meer gewend is om goed over pe
dagogische waarden na te denken. Door
de individualisering, de verschillen in
waardering van waarden en het postmo
derne denken (egocentrisme) is veel van
wat ons vertrouwd was op losse schroe
ven gezet."
„Gezin, kerk, politiek en sociale klasse
lijken steeds minder vat te krijgen op de
opvoeding in waarden en normen. Van
het individu wordt steeds meer verwacht
dat het een zelfstandige keuze maakt uit
het uiteenlopend aanbod van de super
markt in waarden, die de huidige maat
schappij kenmerkt. Ontkerkelijking,
ontzuiling en individualisering hebben
niet nagelaten het morele bestel flink
door elkaar te schudden."
Onderwijskundige dr. C. Klaassen: 'De docent moet met recht een geloofwaar
dig leermeester zijn. Hij moet zelf kunnen waarmaken wat hij of zij uitdraagt.
Anders komt de boodschap niet over.' foto bert beelen
„Zeventig procent van de scholen in Ne
derland is bijzondér en levensbeschou
welijk gebonden, maar heel veel scholen
weten niet goed wat ze er mee aan moe
ten of doen er niet veel aan. Toch is de
behoefte aan zingeving er niet minder
om geworden. Ménsen willen voor zich
zelf duidelijke, zelfgekozen richtlijnen
voor alledaags handelen."
Veel scholen weten, aldus onderwijskun
dige Klaassen, eigenlijk niet zo goed
raad met de nieuwe situatie. Dit is zijns
inziens ook niet zo vreemd, omdat ze ei
genlijk niet zijn gestimuleerd om daar
over na te denken. In de no-nonsense ja
ren (verzakelijking van onderwijs in ja
ren tachtig) werden in het onderwijsbe
leid de algemeen vormende vakken en de
opvoedkundige taak van de school als
franje beschouwd.
„De minder politiek trendgevoelige on
derwijspraktijk heeft in tegenstelling tot
wat wel wordt gesuggereerd gelukkig de
opvoedkundige taak nooit echt verwaar
loosd. Docenten zeggen weliswaar niet te
willen moraliseren, maar grijpen in de
praktijk wel degelijk in, wanneer bij
voorbeeld een jas wordt gestolen of een
leerling een seksistische of racistische
opmerking maakt," schetst Klaassen.
De vraag naar versterking van de op
voedkundige taak van het onderwijs
komt naar zijn mening vooral voort uit
de sfeer van de overheid en de politiek.
Klaassen heeft kritiek op deze kijk op
het onderwijs. „De samenleving moet de
school dragen en niet andersom. Het on
derwijs kan niet veel verder springen
dan de samenleving zelf. Een samenle
ving die zelf ook nauwelijks raad weet
met het uiteenvallen van traditionele
waardesystemen.
Toch ziet Klaassen nog voldoende moge
lijkheden voor de scholen om een bijdra
ge te leveren aan de vorming van moreel
besef bij de leerlingen. Voor het basison
derwijs pleit hij nadrukkelijk voor de
traditionele vorm van overdracht van
waarden en normen. Zeer jonge kinderen
zijn nog ontvankelijk voor de visie van
de juf of meester op mijn en dijn, geven
en nemen, samenwerken en respect voor
mens, milieu en natuur. En zeker als ze
deze waarden en normen ook al van huis
uit hebben meegekregen. Leerlingen in
het voortgezet onderwijs kunnen zijns
inziens niet op een bevoogdende wijze
worden begeleid. Eenvoudigweg, omdat
ze dat niet meer pikken. Ze zitten niet te
wachten op 'holle verhalen' over ver
draagzaamheid, rechtvaardigheid en so
lidariteit. Toch kunnen docenten, aldus
Klaassen, ook deze leerlingen helpen na
denken over waarden en normen, de
rechten en plichten van een burger, de
verhouding tussen individu en staat.
Zijn stelling: plaats een vergrootglas op
de klas en leg dwarsverbanden tussen
ontwikkelingen in de klas en de maat
schappij. De klas is als het ware een
voorpost van de samenleving.
Enkele voorbeelden: de link van pesten
op school naar tolerantie in de samenle
ving is gauw gelegd, de diefstal van een
schooltas naar criminaliteit, de aanwe
zigheid van een Bosnisch jongetje in de
klas kan heel goed worden aangegrepen
om de situatie in het voormalige Joego
slavië te duiden. Een gekleurd meisje
kan wellicht heel goed aangeven op wel
ke wijze zij in het dagelijks leven wordt
gediscrimineerd.
„Goed onderwijs kan leerlingen stimule
ren een eigen mening te vormen, normen
en waarden op waarde te schatten. De
leerlingen kunnen leren op een systema
tische manier met anderen van gedach
ten te wisselen over eigen en andermans
waarden." Hierbij is een belangrijke
taak voor de docent weggelegd. De leer
kracht moet niet alleen goed les kunnen
geven, maar ook als lichtend en inspire
rend voorbeeld voor de leerlingen die
nen. Klaassen: „De docent moet met
recht een geloofwaardig leermeester
zijn. Hij moet zelf kunnen waarmaken
wat hij of zij uitdraagt. Anders komt de
boodschap niet over."
Leerlingen van basisschool De Rank in Veldhoven maken kennis met 'Een boekje open'.
het computerprogramma is het
plezier in lezen te bevorderen.
Dat plezier loopt nogal eens een
deuk op doordat kinderen net
niet het goede boek te pakken
krijgen. Voor de één is het te
moeilijk, voor de ander te kinder
achtig en te makkelijk.
De op school en in bibliotheek
gehanteerde zogenoemde AVI-ni
veaus (een schaal waarin het
leesbaarheidsniveau van kinder
boeken is ingedeeld) worden
vastgesteld aan de hand van be
paalde technische kenmerken
van een tekst. Soms, zeggen des
kundigen, worden Itinderboeken
laag ingeschaald door de beperk
te woordenschat en korte zinnen.
Maar met een verrassende wen
ding aan het slot, kan zo'n boekje
voor sommige lezertjes toch te
moeilijk zijn. En niets is frustre-
render dan het lezen van een
boek dat je niet begrijpt. Of het
zou een boek moeten zijn dat veel
te kinderachtig is.
Een boekje open beoogt zowel de
leesvaardigheid als de smaak van
de leerlingen nauwkeurig in
kaart te brengen. Het programma
doet daarbij veel werk voor de
leerkracht, want alle testresulta
ten en cijfers worden opgeslagen
in de 'leerlingenadministratie'
van het programma. En uiteraard
heeft ieder kind zijn eigen, per
soonlijke pincode.
De leerlingen lezen dank zij het
programma meer boeken op hun
eigen niveau en door oefening
kunnen ze dat niveau bovendien
verhogen. Vrij snel na het lezen
van een boek kunnen ze resultaat
boeken in de test en succes (een
leesdiploma!) motiveert.
Het programma van de Tilburgse
uitgeverij is enigszins geënt op
het Amerikaans computerpro
gramma The Accelerated Reader,
dat daar op vrij grote schaal op
scholen en in bibliotheken wordt
gebruikt. Zwijsen pretendeert dat
het eigen programma er aantrek
kelijker uitziet, maar moet erken
nen dat het aantal boekjes (uiter
aard uit eigen huis) nog beschei
den is. Op dit moment gaat het om
48 sterboekjes voor groep 3 en 45
Zoeklicht-boekjes (voor moeilijk
lezende kinderen in groep 6 t/m
8). Er wordt nu gewerkt aan het
toevoegen van de wat dikkere Bi
zon-boeken voor leerlingen van
groep 3 tot en met 5.
Basisschool De Rank in Veldho
ven heeft het programma nog
maar net in huis en dus is ad
junct-directeur en computer
coördinator Johan van Zijll nog
wat aan het experimenteren in
zijn eigen klas. „Logisch dus dat
de kinderen dit wat makkelijk
vinden, omdat het eigenlijk voor
New York (ap) - Wetenschappers vermoeden dat er veel meer
planeten zijn dan tot nu toe werd aangenomen. Ze denken dat
zich achter de helft van de 100 miljard sterren in het melkweg
stelsel planeten schuilhouden.
Met de muis kunnen de kinderen verschillende antwoorden op
het scherm aanklikken. Bij de juiste keus meldt de computer 'goed
zo' en dan verschijnt de volgende vraag. foto's kees martens
de tweede helft van het jaar in
groep 3 bedoeld is," zegt hij. Vol
gens Van Zijll wordt het voor
kinderen thuis steeds moeilijker
om goede lees-momenten te vin
den. „Dat is toch erg belangrijk,
dus dat blijf ik wel benadrukken
tegen ouders. En zorg dat ze de
goede boeken te pakken krijgen."
Op de Veldhovense school heeft
men bovendien enkele 'boek-mo-
biels': verrijdbare boekenkastjes
met aantrekkelijke, vaak makke
lijke boeken. „Dat is speciaal ge
richt op kinderen die weinig inte
resse hebben in lezen en dus niet
snel naar de bibliotheek zullen
stappen," zegt Van Zijll. Inmid
dels staan er al weer drie leerlin
gen te trappelen om achter de
computer te mogen plaatsnemen.
Zo wil René nog een 10 geven aan
het boekje De prinses en de slak.
Basisschool De Vonder in
Raamsdonkveer is al wat langer
bezig met Een boekje open. Dit
was een van de proefscholen voor
het programma. „En het slaat
aan," zegt leerkracht Fridy van
Bokhoven, „het heeft zeker effect
op het leesgedrag van de kinde
ren."
Hoe groot dat effect is, is nog
moeilijk te meten. In Amerika
heeft men dat overigens wel ge
daan. Uit onderzoek naar de ef
fecten van The Accelerated Rea
der na één jaar blijkt dat er in de
meeste categorieën een duidelijk
meer dan gemiddelde groei in de
leesvaardigheid is. Van de extra
oefening in lezen die het pro
gramma biedt, profiteren vooral
de zwakke en jongere lezertjes.
„We zullen een explosie te zien
krijgen van planeetontdekkin
gen," zegt onderzoeker Steven
Beckwith van het Max Planck In
stituut voor Astronomie in het
Duitse Heidelberg in het nummer
van het Amerikaanse tijdschrift
Nature van deze maand.
Wetenschappers willen niet al
leen verre planeetstelsels ontdek
ken omdat er mogelijk leven kan
worden aangetroffen, maar ook
om theorieën te testen over de
vorming van het zonnestelsel.
Het is moeilijk om te voorspellen
hoeveel gewone sterren net als de
zon planeten hebben. Jarenlang
dachten astronomen dat er maar
weinig planeten bestonden maar
de laatste jaren is er een golf van
berichten op gang gekomen
waaruit blijkt dat het mogelijk
wemelt van de planeten in het
melkwegstelsel.
Beckwiths schatting dat het om
vijftig procent van de sterren
gaat past in die denkwijze.
Niet iedereen denkt echter dat
het om zulke enorme aantallen
gaat. David Black, de directeur
van het Maan- en Planeetinsti
tuut in Houston zei dat hij niet
verbaasd zou zijn als het 'maar'
om tien procent gaat.
Sinds de herfst zijn er ten minste
acht sterren ontdekt die dusdani
ge wervelingen vertonen dat het
er alle schijn van heeft dat ze
worden aangetrokken door rond
draaiende planeten. Sommige
onderzoekers wijzen er evenwel
op dat enkele van deze roterende
lichamen mislukte sterren kun
nen zijn die bruine dwergen wor
den genoemd. In het artikel in
Nature analyseren Beckwith en
zijn Amerikaanse collega Annelia
Sargent eerdere studies om tot de
conclusie te komen dat er veel
meer planeten moeten bestaan.
Ze wijzen erop dat in verschillen
de delen van de kosmos de helft
of meer van zeer jonge sterren te
kenen tonen die erop wijzen dat
ze worden omringd door schijven
van gas en stof die lijken op de
voorganger van het zonnestelsel.
Wetenschappers gaan ervanuit
dat de zon aanvankelijk omringd
werd door een schijf gas en stof
die rondtolde als een enorme piz
za. Het stof op de schijf klonterde
samen en zo ontstonden planeten.
Dat proces zou zo'n tien miljoen
jaar in beslag hebben genomen.
Beckwith zei in een telefonisch
interview met The Associated
Press dat er als je naar de sterren
kijkt genoeg bewijs is dat er vol
doende materiaal en tijd plus de
juiste voorwaarden bestaan om
planeetstelsels te ontwikkelen.
Canadese archeologen hebben bij Calgary voorwerpen gewonden die
volgens hen zijn gebruikt door de eerste bewoners van Noord-Ameri-
ka. De voorwerpen zijn minstens 20.000 jaar oud, zodat de eerste be
woners daar 8500 jaar eerder waren dan tot nu toe werd aangenomen.
„Dit is de oudste opgraving die we kennen in Noord-Amerika," zei de
aan de universiteit van Alberta verbonden archeoloog Jiri Chlachula
in een interview met het persbureau. Hij heeft de opgravingen bij een
rots in Calagary geleid. Het onderzoeksteam heeft stenen werktuigen
zoals vuistbijlen en schrapers gevonden. Chlachula wil de plaata van
de opgraving niet onthullen om plunderaars uit de buurt te houden.
