Slechts
drie procent
Nederlandse
bevolking
regelmatig
bezoeker
DE STEM
E1
wondje uit
HET ZIEKENHUIS
POSTILION
veer vijftien gasten bij sauna
Cees Verwater in Oosterhout. Al
lemaal vaste klanten. De tien
mannen en vijf vrouwen kennen
elkaar wel. „Hé, waarom is je
vrouw er niet bij", of „Hoe staat
het met de verhuizing?" klinkt
het boven het voetenbad. En: „Ik
heb nou toch een mooie sauna ge
zien in Zwitserland.
Vooral sauna-ervaringen worden
uitgewisseld. Een gesprek wat in
de eucalyptescabine begint, kan
rustig een uur later bij een toe
vallige ontmoeting tussen de
stoomflarden van het Turkse bad
worden voortgezet. Want ieder
draait zijn rondes in zijn eigen
tempo. En naar believen met of
zonder bezoek aan het bubbelbad
of zwemmen tegen de jetstream
in.
„Vorige week was het drukker,"
verzekert de eigenares. „Toen
waren er ook enkele nieuwe ge
zichten." Over het algemeen
loopt deze middag wel. „Door de
ADV", denkt Leunisse. Maar
meestal is er geen peil op te trek
ken wanneer het druk zal wor
den. De ene keer kent de zater
dagavond topdrukte, de week
daarop toont zich dan amper een
mens. Mooi weer, slecht weer.
Veel evenementen in de stad, of
juist niks te beleven. De eigena
res weet niet wat het publiek tot
een bezoek aan de sauna doet
besluiten.
Sociale happenings
De groei van het saunabezoek
valt tegen. In de jaren zeventig
1 leek de sauna Nederland te vero
veren. En Karl Kirch schreef in
1986 nog in zijn Handboek voor
de saunaliefhebber „Openbare
sauna's verrijzen als paddestoe
len uit de grond, al of niet in com
binatie met zwembaden en sport
centra. Niet iedereen zal zich een
eigen sauna kunnen veroorloven,
maar het is zeker dat rond het
jaar 2000 veel mensen een eigen
sauna zullen hebben, niet alleen
om er schoon en fit te worden,
maar ook als middelpunt van so
ciale happenings, voor een
avondje met familie en vrien
den." „De belangstelling is inder
daad lang toegenomen, maar nu
stagneert het," merkt Leunisse.
Dat komt niet door concurrentie
van massaal thuis aangelegde
sauna's en de 'broedkastjes' bij
sport- en recreatiecentra denkt
zij. Sommige vrijdagmiddaggas-
ten hebben er wel een thuis, maar
vinden dat niet zo comfortabel: je
kunt moeilijk in je blote kont in
de tuin gaan staan als je een rij
tjeshuis hebt. Ook de sauna's bij
hotels stellen weinig voor. Om af
te koelen moet je je behelpen met
een teiltje koud water, want een
dompelbad is er meestal niet. En
voor je je in het zwembad laat
vallen moet je eerst een zwem
broek aan.
Wat te denken trouwens van de
hotelgasten die zich in badpak in
de cabine begeven? Vanwege de
bacteriën in de zwemkleding wij
zen de insiders dat af: „Dat is
smerig."
bestaat
calyptescabine. Met 70 a 80 gra
den celsius, minder warm dan de
sauna binnen. De banken en
wanden zijn van een zachte hout
soort gemaakt. Het neemt snel
hitte op maar geeft het langzaam
af. Op stenen in een ruimte van
80 graden ga je niet zitten. De
binnensauna is 95 graden. Een
mens houdt deze gigantische
temperaturen uit omdat de voch
tigheidsgraad laag is.
Na warm volgt koud, is de stelre
gel van de sauna. Een dompelbad
van 15 graden, tuinslangen, een
stortemmer en douches, bieden
zich ter afkoeling aan. Je moet je
hoofd niet vergeten, anders heb je
's avonds hoofdpijn.
Dan droog je je af en neem je op
nieuw een voetenbad. Om het
lichaam aan de normale tempera
tuur te laten wennen. Als je zin
hebt duik je dan in het zwembad
of begeef je je in de dampen van
het Turkse stoombad (wat heter
lijkt dan de sauna, maar slechts
50 graden is. De luchtvochtig-
heidsgraad is daarentegen 100
procent). Verstandig is het om
vervolgens een half uurtje rust te
nemen, alvorens aan een nieuwe
ronde van zweten en schrikken te
beginnen. Waar doen de mensen
het toch voor: zich kwellen aan
enorme temperaturen en vrijwil
lig in een bak ijskoud water
springen? Het schijnt gezond te
zijn en goed voor je uiterlijk. De
afwisseling van warm en koud
bevordert het afweersysteem en
stimuleert de bloedsomloop.
Door het zweten raakt de sauna-
ganger afvalstoffen kwijt. Maar
denk niet dat je afvalt, wat je ver
liest is gemiddeld een halve liter
vocht per saunagang. „Het gaat
in de eerste plaats om de ont
spanning en gezelligheid,vertelt
Leonie, „de sauna is een sociaal
gebeuren. Net een café. Met als
extra voordeel dat niet iedereen
op een barkruk vast blijft zitten,
maar constant in beweging is.
Finnen
Vijfenveertig procent van de Ne
derlandse, bevolking is wel eens
in een sauna geweest. Maar
slechts drie procent gaat volgens
de NSV regelmatig. Dat is na
tuurlijk niks in vergelijking met
de Finnen. 'Daar heeft iedereen
zijn privé zweetkot en maakt de
sauna een vanzelfsprekend deel
uit van de samenleving. Al eeu
wenlang. Volgens Scheepers is
het eens per ongeluk uitgevonden
daar. „In een kuil in de grond
maakten de houthakkers een
vuur. Om het tegen de wind te be
schermen, kwam er een dak over
de kuil. En zo ontstond de eerste
grotsauna. Lekker zweten, maar
die Finnen kwamen er door al het
roet vuiler uit dan ze erin gin-
WOENSDAG 25 SEPTEMBER 1996
'Het gaat in de eerste plaats om de ontspanning en gezelligheid.'
Lijf
leven
FOTO COR VIVEEN
nog
gen."
De Romeinen hadden meer ver
stand van hygiëne. Met hup vero
vering van het barbaarse Europa
verspreidden zij de traditie van
het badhuis. In deze oude ther
men maakten de Romeinen ook
hete luchtbaden door in een
ruimte vloeren of muren te ver
hitten. Ze wisselden dit af met
'natte' baden. Vooraf in het war
me water. Naderhand in het ijs
koude bekken. Dit voorbeeld is in
Finland blijven hangen, maar in
de rest van Europa verloren ge
gaan.
Nederland kent de sauna pas
weer sinds de Tweede Wereldoor
log. De Duitse soldaten ontdek
ten in het hoge noorden hoe lek
ker het was de blubber van het
lijf te zweten. De Nederlandse
trendsetter nam het over. In de
jaren vijftig werden de eerste
sauna's gebouwd. Maar populair
werd het fenomeen pas in de loop
van de jaren zestig en zeventig.
Een paar saunabezoekers in Oos
terhout herinneren zich die eerste
jaren nog wel. „Toen waren de
mannen en vrouwen strikt ge
scheiden. We stonden op de huis
houdbeurs om de sauna te pro
moten. Voor de foto in de sauna
hadden we netjes een handdoek
omgedaan, om niet al te zeer te
shockeren."
Deze vrijdagmiddag zijn er onge-
oor Debby Vermeulen
eks open en bloot op telev-
ie, praatprogramma's be
reken de ins en outs van ie-
ers intiemste leven en voor
uizend gulden laat menig
ollander best zijn broek zak
en op SBS-tv. Taboes be
ta niet meer in de jaren ne-
entig. Zou je denken. Maar
ie dacht dat een bezoekje
an de sauna heel gewoon is
igenwoordig heeft het mis.
;oe weldadig een avondje
auna ook kan zijn in dit ge-
lesste decennium, de gemid-
elde Nederlander voelt er
og altijd weinig voor zich in
et bijzijn van anderen bloot
geven.
Veel mensen hebben drempel-
lees. Ze willen wel naar de sau-
i, maar durven niet. Ze denken
at het vast iets met seks te ma-
en heeft," vertelt A. Schaake,
oorzitster van de Nederlandse
iffla Vereniging (NSV). „We
loeten af van dat imago. Sauna
een onbeschermd begrip. le
tteen kan die term te pas en te
•pas gebruiken. Voor elk houten
Methokje of de dubieuze sau-
i's bij de grens. Maar daarmee
sbben de 106 saunabedrijven
'f bij ons zijn aangesloten niets
iniaken," verzekert ze.
'e sauna's die het groene NSV-
Üld naast de deur hebben han-
bieden kwaliteit. Daarop
'it Schaake prat. Alle leden
Wen een vakdiploma. Ze heb-
les gehad in anatomie en fy-
Mogie, maar ook saunabouw,
'iterbeheersing en omgang met
™ten. En de aangesloten he
lpen bieden een hele keur aan
icmteiten. Een beetje sauna
wt toch al gauw een bubbel-,
1ve®-, kruiden- en stoombad,
Mnebanken, massagemogelijk-
™en, fitnessruimten en een res-
Want.
Saunavrees
denken nog steeds dat sauna iets
onbehoorlijks is. Daarom denken
we er over binnenkort een open
dag te houden. Naast de activitei
ten van de saunaweek. Dan kun
nen mensen met hun kleren aan
eens kijken wat het allemaal
voorstelt."
„Als mensen maar eenmaal over
die drempel heen zijn," zegt Leo
nie, waarbij ze als voorbeeld haar
eigen broer aanhaalt. „Die
schermde met 'ik kan niet tegen
die warmte, ik heb het 's zomers
al zo benauwd'. Maar toen we een
paar jaar geleden op wintersport
vakantie waren samen en de
sneeuw ontbrak, moesten we al
ternatieven zoeken om ons bezig
te houden. We kwamen een mid
dag in de sauna terecht. Nu is hij
verslaafd,," lacht ze.
Striemen
Meestal zijn het vooral de vrou
wen die moeite hebben met het
overschrijden van de drempël.
Daarom is er bij sauna Verwater
eens per week een speciale dag
voor de dames. „Vrouwen zijn
minder tevreden met hun
lichaam. Ze generen zich omdat
ze denken dat ze dik zijn of de
enige met zwangerschapsstrie-
men. Maar als ze dan hun eerste
saunarondje gemaakt hebben,
vragen ze zich af waar dat druk
maken voor nodig was." Een spe
ciale mannendag kent Cees Ver
water niet.
„Hoe jonger hoe vrijer, dat kun je
vreemd genoeg niet zeggen.
Oudere mensen die toch conser
vatief opgevoed zijn, stappen hier
net zo vlot binnen als alle ande
ren," heeft collega Piet Scheepers
bemerkt. De leeftijdscategorie
die geheel ontbreekt is daarente
gen die van de pubers. „Kinderen
komen van jongs af met hun
ouders mee, maar als ze een jaar
of dertien zijn, gaan ze zich in
eens schamen voor hun lichaam
en willen ze niet meer. Pas als ze
half in de twintig zijn, wagen ze
zich weer in de sauna," aldus
Scheepers.
Wat nu hét saunapubliek is, we
ten Leunisse en Scheepers niet te
zeggen. Mannen en vrouwen ko
men in vrijwel gelijke getalen.
Buiten de ontbrekende groep tie
ners zijn de leeftijdsgroepen vrij
gelijk verdeeld. En naar hun zeg
gen komen er 'mensen uit alle la
gen van de bevolking'.
De krant van de Nederlandse
Sauna Vereniging van 700.000
exemplaren wordt desalniette
min geselecteerd verspreid in de
betere wijken, vertelt voorzitster
Schaake. Het publiek dat voor
het 'andere avondje uit' wordt
aangesproken, heeft toch de
meeste overeenkomsten met de
theaterklant. Een middag en/of
avond baden en zweten kost in
Oosterhout 23 gulden. Je drinkt
eens iets, je eet wat...
Anderzijds. Wie wil blijft voor
dat geld van 's middags tot 's
avonds laat. Leonie zou er niet
raar van óp kijken. Voor een sau
nabezoek rekent ze al gauw zes
uur. „Je gaat naar de sauna om je
lekker te ontspannen. Daar moet
je dan wel de tijd voor nemen.
Misschien is dat het probleem
van deze tijd. Mensen willen wel
maar vinden er de tijd niet meer
voor. Ze hebben het zo druk.
Juist dan zou je naar de sauna
moeten!" Maar ja, met een be
zoek aan de sauna ben je in twee
uur niet klaar.
Drie rondjes
Klokslag 13.00 uur, als de sauna
haar poorten opent, druppelen
die vrijdagmiddag de eerste vaste
klanten binnen bij Verwater. Tot
18.00 uur telt het middagtarief,
en die vijf uur hebben de doorge
winterde saunafreaks wel nodig
voor hun saunarondjes. „Meèstal
draai je drie rondjes. Je begint
met het voetenbad. Om op te
warmen. Dit is ongeveer 40 gra
den. Via de voeten warmt het
lichaam al vast op voor de sauna
gang zo meteen. En je ontspant je
alvast," legt Leunisse uit.
De buitensauna is het populairst
bij de vaste gasten. Het is een eu-
(aar de
sauna gaan is dan ook
■i echt avondje uit. Proberen de
ofessionele saunabedrijven al
Onlang duidelijk te maken. De
schap schijnt er maar niet in
™len. De NSV probeert het
'e week (23 tot en met 29 sep-
nber) met een 'Week van de
8a speciale (kortings)ac-
een reclamekrant moeten
I!? klanten °ver de streep
getrokken. 'De sauna als
'h avondje uit' is det slo-
Lalternatief voor een bio-
"Pbezoek of etentje,
ar voelen de Nederlanders er
j vo°r om met familie en
n uit de kleren te gaan?
ft 'ene°m bloot te lopen is ver-
<e n verdwenen," merkt Leonie
®e' eigenaresse van sauna
En a nvater in Oosterhout.
e km! an^s' om bekenden tegen
entisi6?' 's ook z°iets wat P°-
P'e bezoekers afschrikt." Ze
CJ^.eens naar sauna's van
and S andere delen van het
lostJv dan mensen uit
'aar in? te8en> die ze nooit bij
de sauna ziet, „Mensen
OOSTERSCHELDEZIEKENHUIS GOES
Foto Piet den Blanken
Het is een dagelijks terugkerend ritueel in de Nederlandse zieken
huizen: de nierdialyse. Ook in het Oosterscheldeziekenhuis in Goes.
Zes dagen in de week, van maandag tot en met zaterdag, komen
mensen met een nierziekte naar de dialyse-afdeling om hun bloed te
laten spoelen. Per dagdeel, 's morgens en 's middags, twaalf patiën
ten.
„Ons verzorgingsgebied bestrijkt het westen van Brabant, geheel
Zeeland en de Zuid-Hollandse eilanden,vertelt hoofd van de afde
ling Yvonne Langejans. De leeftijd van de patiënten is vijftien jaar
en ouder. De jongste kinderen moeten naar de speciale kinder-dia-
lyse-afdeling in Rotterdam. „Zij hebben meer psycho-sociale bege
leiding nodig en krijgen hulp voor de verloren schooltijd."
Sommige nierpatiënten moeten driemaal per week gespoeld wor
den, zoals de heer J. Stolk op deze foto, bijgestaan door verpleeg
kundige Johanna Kamstra. Eenmaal op de afdeling bereiden de
meesten eerst hun eigen plek voor, bouwen hun machine op. Daar
na installeert de verpleegkundige de patiënt. Drie tot vijf uur duurt
de behandeling.
„Ze lezen in die tijd wat, kijken tv of luisteren naar muziek. Ande
ren slapen", zegt Langejans.
Een noodzakelijk terugkerend ritueel, tot er meer orgaandonoren
zijn.
