Begem
gemati
optimis
Aziatische houtkapfirma's
rukken op in het Amazonewoud
Braziliaanse president grijpt in om
dreigende apocalyps af te wenden
DE STEMBUITENLANDZATERDAG 21 SEPTEMBER 19g6
Mahonie
Op de bon
Smeergeld
Winst 14,2 min i
Nog handelaar
verdacht in
affaire rond
BolsWessanen
Hij Pechiney
Vlissingen
40 banen weg
Roofoverval
Zwaluw
Zeilen
port dat het WRI samen met de
milieubeweging Conservation In
ternational (Internationaal Na
tuurbeheer) opstelde, waar
schuwt hij dat grote delen van
het Amazohewoud voor de bijl
gaan, wanneer de Aziaten de
vrije hand krijgen. Sizer: „De
Aziatische houtondernemingen
kennen een geschiedenis van
schending van de arbeids- en mi
lieuwetten. Zij operen bij voor
keur in lageloonlanden die eco
nomisch aan de grond zitten en
waar controle praktisch afwezig
is."
Wat de Aziaten in het Braziliaan
se Amazonewout precies in hun
schild voeren, is omhuld met
vraagtekens. Omdat zij met par
ticuliere bedrijven onderhande
len is daar moeilijk achter te ko
men. Milieudeskundigen en auto
riteiten vermoeden dat Aziati
sche ondernemingen uit zijn op
het verwerven van een gebied van
minimaal negen miljoen hectaren
tropisch regenwoud. Daarbij is
het vooral te doen om dichtbe-
boste lappen met een hoog per
centage aan tropisch hardhout,
waaronder het hoogwaardige
mahonie, ceder en virola. Afhan
kelijk van de kwaliteit en grootte
brengen deze houtsoorten op de
internationale markt per kuub
tussen de 1300 en 2000 gulden op.
Volgens een onderzoeksrapport
van het Braziliaanse Regerings
instituut voor Milieuzaken (Iba-
ma) zijn de Aziatische houton
dernemingen ondertussen al in
het bezit van 4,5 miljoen hecta
ren. De Braziliaanse wet legt hen
geen strobreed in de weg. Beper
kingen ten aanzien van de hoe
veelheid grond dat één enkel be
drijf mag kopen bestaan er niet.
Bovendien zijn sinds kort bin
nen- en buitenlandse onderne
mingen voor de Braziliaanse wet
gelijk. Vorig jaar keurde het con
gres een voorstel tot grondwets
wijziging goed, waarbij het dis
criminerende onderscheid tussen
Braziliaanse en buitenlandse be
drijven werd opgeheven.
Iedereen die een doortimmerd
houtkapprogramma presenteert,
mag aan de slag. Dat de Aziaten
de mouwen nog niet hebben op
gestroopt komt, omdat zij tot
dusver geen plannen hebben
overlegd voor - zoals de Brazili
aanse wet voorschrijft - duur
zaam bosbeheer. Zij kopen het
hout daarom nu nog van derden.
Het Braziliaanse Amazonegebied
telt een paar honderd grote en
kleine lokale houtfirma's. Die
houden er uiterst primitieve en
roofzuchtige werkmethoden op
na. Onderzoek van het Wereld
Natuurfonds heeft aangetoond
dat in de deelstaat Amazonas op
elke gevelde boom honderd ande
re het loodje leggen. Velen gaan
tegen de vlakte bij de aanleg van
afvoerwegen. Ook in de zagerijen
viert verspilling hoogtij. De helft
van het hout wordt verkwist door'
toepassing van verkeerde zaag-
technieken.
Het Ibama vreest dat de vraag
naar tropisch hardhout uit Brazi
lië met de komst van de Aziaten
zal vervijfvoudigen. Dat zij zich
nu al niet aan de regels houden,
bleek enkele weken geleden.
WTK uit Maleisië, het Chinese
staatsbedrijf Sifek en de even
eens uit China afkomstige firma
Tianjin Fortune Timber hadden
op hun terreinen in Manaus
19.000 m3 aan nobele houtsoorten
liggen zonder dat zij de herkomst
grote hoeveelheid is zoek geraakt
en waarschijnlijk over het water
naar Peru gesmokkeld. Het me
rendeel van de bomen bleek ge
veld in indianenreservaten, hoe
wel dit bij wet ten strengste ver
boden is. Veel Braziliaanse hout
ondernemingen trekken zich
daar evenwel niets van aan. Zij
betalen rubbertappers en in
heemse bevolking in de Javari
Valei één real 1,75) per kubie
ke meter hout of ruilen het voor
levensmiddelen. Dezelfde roof
zuchtige praktijken zijn schering
en inslag in de regio Bico do Pa-
pagaio - letterlijk vertaald de Pa-
pagaaienbek - in de deelstaat
ging. De belofte van de Aimex ten
spijt zijn alle industrieën in de
Bieo do Papagaio in 1995 op
nieuw beboet wegens houtwin
ning in indianenreservaten en
fraude met vergunningen en kap-
quota. Een filmploeg van de Brit-
ze tv-zenderChannel 4 maakte
vorig jaar al melding van de
zwendel door het traject te vol
gen van vooraf gemarkeerde bo
men. Vanaf het moment van om
zagen in indiaans gebied tot het
moment van inschepen legden de
documentairemakers alles in het
diepste geheim op film vast. Toen
zij met een kopie van de band op
het kantoor verschenen van de
corruptie. Een deel van haar
agenten speelt onder een hoedje
met de houtkapindustrie en slaat
munt uit het verstrekken van ver
gunningen. die wettelijk gezien
niet eens mogen worden uitge
schreven. Ook knijpen zij een
oogje dicht wanneer het hout af
komstig is uit verboden (indi
aans) gebied. Dit blijkt uit een
500 pagina's dik dossier dat
Friends of the Earth speciaal
heeft opgesteld om de ogen van
de Engelsen te openen. In de
deelstaat Rondönia strijken Iba-
ma-ambtenaren maandelijks
8500 gulden smeergeld op van
houtfirma's. Voor het (versneld)
daarvan konden aantonen. Het
Ibama heeft het drietal daarvoor
op de bon geslingerd voor
150.000 gulden. Op de voorraden
is beslag gelegd.
Alleen dit jaar al hebben politie,
leger en Ibama tijdens gezamen
lijke operaties op de rivieren in
de Javari Valei nabij Benjamin
Constante 25.000 m3 aan clandes
tien gekapt tropisch hardhout ge
confisqueerd. Een bijna even zo
Para. Hiervandaan vertrekt jaar
lijks 30.000 m3 mahonie naar En
geland. Drie jaar geleden beloof
de de Associatie van Exporteren
de Houtindustrieën (Aimex) dat
zij voortaan alleen tropisch hard
hout zou betrekken uit gebieden
met geldige kapvergunningen. De
Britse importeurs zagen zich ge
noodzaakt de Brazilianen tot de
orde te roepen na heftige cam
pagnes thuis van de milieubewe-
regionale Ibama-chef in de ha
venstad Belém en hem een reactie
vroegen, werden zij door de fede
rale politie gearresteerd. Hun vi
sums waren zogenaamd niet in
orde.
Uit een recent onderzoek van de
milieugroepering Friends of the
Earth blijkt dat het regeringsin
stituut Ibama bol staat van de
afgeven van kaplicenties brengen
zij tussen de 35- en 70 duizend
gulden in rekening. Het geld
wordt onderling verdeeld. In het
rapport worden onder meer drie
burgemeesters aangeklaagd die
eigenaar zijn van houtin
dustrieën alsmede een bisschop
uit de Jauari Vallei. Allen maken
zich schuldig aan illegale hout
kap. Voorts blijkt dat het Ibama
vaak boetes oplegt op gronden
Volgens de jongste cijfers over de ontbossing vielen in 1994 15.000 km3 (eenderde van Nederland) ten prooi aan de vlammen en motor-
zagen. Dat was 35 procent meer dan in 1991. foto vnu
Door onze correspondent
Frans Lindenkamp
Sao Paulo - Het snerpende ge
luid van motorzagen neemt in
het Amazonewoud weer het
aantal decibels aan van de
destructieve jaren tachtig.
Houtkapfirma's uit Azië - die
thuis brodeloos dreigen te
worden omdat de voorraad
tropisch hardhout uitgeput
raakt - hebben hun oog laten
vallen op een van de laatse
grote ongerepte natuurgebie
den op aarde, het Zuidameri-
kaanse oerwoud.
Delegaties van kapitaalkrachtige
ondernemingen uit Maleisië,
Zuid-Korea, Indonesië en China
stropen de regio af op zoek naar
bosrijke percelen en lokale busi-
nesspartners in landen met hape
rende overheidscontroles en een
zwakke milieuwetgeving. Wat
hun intenties zijn daar lopen de
meningen niet over uiteen. Met
hun moderne technologieën die
zij verfijnd hebben in de inmid
dels vernietigde wouden van
I Zuidoost Azië willen zij de lok-
kende schat aan nobele houtsoor
ten in het Amazonegebied exploi
teren. Die wordt alleen al in de
Braziliaanse deelstaat Aamzonas
gecalculeerd op 4,5 miljard ku
bieke meter met een totale waar-
I de tussen de 370 en 520 miljard
gulden.
I De Aziatische invasie is in volle
gang in alle Zuidamerikaanse
landen met het Amazonewoud
binnen hun grenzen. De snelheid
waarmee de houtkapfirma's hun
zakelijke belangen uitbreiden
vormt een regelrechte bedreiging
I voor de biodiversiteit van tiental-
I len miljoenen hectaren maagde
lijk regenwoud. In het door werk
loosheid en economische neer
gang geplaagde Suriname heb
ben de Aziaten reeds vaste voet
aan de grond gekregen. De Indo
nesische ondernemingen Musa en
I Suri-Atlantic en Berjaya Timber
I van de Maleisische magnaat Vin
cent Tan Chee Yioun zijn talloze
joint-ventures aangegaan met
Surinaamse houtkapfirma's. Zij
hebben van de regering Veneti-
aan royale belastingvoordelen en
vergunningen met een minimale
duur van 25 jaar losgeweekt om
in de binnenlanden 450.000 hec
taren maagdelijk oerbos te ont
ginnen. Dit tot afgrijzen van in
ternationale milieugroeperingen
en de inheemse bevolking, die fel
protesteren. Achter de schermen
lobbyt het drietal om het exploi-
I tatiegebied te vergroten tot mini-
I maal drie miljoen hectaren. Ber
jaya dreigde recent nog haar acti
viteiten naar Guyana over te he
velen, indien het Surinaamse
parlement nog langer blijft treu
zelen met de goedkeuring daar
toe. In dat buurland heeft de Ko-
reaans-Maleisische joint-venture
Barama al sinds 1990 kaplicen
ties verworven voor 1,6 miljoen
hectaren en sinds drie jaar runt
dit bedrijf op de oevers van de
Essquibo-rivier een grote tri-
plexfabriek voor de export. Een
andere Maleisische onderneming
- Samling - jaagt op de exploita
tierechten van een lap jungle
tweemaal zo groot als dat Bara
ma beheert.
Maar niet alleen Suriname en het
I voormalige Britse Guyana zijn in
I trek. Ook de rest van het conti
nent ligt in het vizier van de
Aziaten. Buiten het stroomgebied
van de Amazone genieten Pana
ma, Nicaragua en Honduras war
me belangstelling. In Peru en Ve
nezuela bestuderen de Aziaten de
milieuwetgeving en investerings
mogelijkheden. Zij trachten daar
regering en parlementsleden te
overtuigen dat - in tegenstelling
tot wat de milieubeweging be
weert - selectieve houtwinning
geen schade berokkent aan de
natuur. Ook in Brazilië rukken de
Aziatische houtondernemingen
vastberaden op. De apocalyps die
internationale natuurbescher
mers schetsen kan in dat land
mogelijk nog dramatischer uit
pakken dan elders. De strategie
van de Aziaten in Brazilië is ge
richt op het opkopen van onren
dabele veeboerderijen en failliete
houtzagerijen met geldige kap
vergunningen. „Anders dan in
Suriname en Guyana waar de re
gering beslist over het al dan niet
in bruikleen geven van over-
heidsgronden jagen de Aziatische
houtondernemingen in Brazilië
op privébezit. Zij kopen het oer
woud op en verwerven daarmee
eigendomstitels.
Dit maakt de controle er in de
I toekomst niet makkelijker op,"
zo alarmeert Nigel Sizer van het
1 World Resources Institute (WRI).
I Deze organisatie met haar hoofd-
kantoor in de VS zet zich in voor
een verantwoord gebruik van de
resterende natuurlijke rijkdom-
l men op aarde. Sizer onderstreept
de slechte reputatie van Aziati
sche houtkapfirma's. In een rap-
Van onze verslaggever
Breda - Begemann heeft over de
een netto-winst van 14,2 miljo
maatschappijen zorgden voor eer
nagenoeg dertig miljoen gulden,
nog op vijftien miljoen gulden.
Begemann-topman Jeroen van
den Nieuwenhuyzen toonde zich
gisteren 'gematigd optimistisch'
over de vooruitzichten.
Begemann verwacht over het het
hele jaar een 'licht positief netto-
Amstelveen (anp) - Justitie
verdenkt nog een tweede op
tiehandelaar in de voorken
nisaffaire rond BolsWessanen.
Naar nu pas blijkt heeft het
Openbaar Ministerie op 2 sep
tember een huiszoeking verricht
bij een 33-jarige man uit Hoofd
dorp, die werkzaam is als mar
ket-maker op de Optiebeurs. Dit
beeft zijn advocaat, mr. W. de
Jong, gisteren bevestigd. De han
delaar ontkent volgens zijn
raadsman iedere betrokkenheid
bij de voorkennisaffaire. Wel
neemt hij uit hoofde van zijn
functie regelmatig grote posities
in in opties BolsWessanen. De
wan heeft zelf aangeboden naar
bet politiebureau te komen voor
verhoor. Justitie is tot op heden
niet op het aanbod ingegaan.
Justitie verrichtte op 2 september
eveneens huiszoekingen bij een
andere optiehandelaar uit Zand-
voort en diens 42-jarige broer uit
Wassenaar. Zij zouden sam'en op
J juli vorig jaar hebben gehan
deld in put-opties BolsWessanen.
bp 4 juli daalde de koers van het
aandeel BolsWessanen fors nadat
bet drank- en voedingsconcern
?e verwachting naar beneden
bad bijgesteld. Dat leverde optie
eleggers die daags daarvoor op
Srote schaal opties hadden ge-
°cht, op papier een winst op van
■jna 1 miljoen gulden. Tot nu toe
justitie vijf mensen in de
zaak gearresteerd, onder wie T.
van h^t bekijf.8"jarige
gissingen - De directie van alu
miniumsmelter Pechiney Neder-
er ln J^issingen verwacht dat
?nv e Zeeuwse vestiging
m yeertig arbeidsplaatsen ko-
dp yervallen in verband met
hpt pere'dwijde reorganisatie van
et Franse concern.
daa„k°-n®P ontslagen zullen
ropti""J.niet vallen, aldus de di-
tina e ®ls'eren- Volgens verwach-
van d110^ ket Personeelsbestand
bu en °i qqoytin vlissingen tussen
82o n terug naar ruwweg
natn, v -i worclen bereikt via
Schrant ve.rlooP- Wereldwijd
Paklri aluminium- en ver-
duizen<fSTC°nCern vier" tot viif"
dag bekendnen' Z° W6rd donder~
tijk meer werkbare milieUWe|
gaat schrijven.
De maatregelen zijn door de mj
lieubeweging met applaus ont
vangen. De houtkapfirma's
schreeuwen daarentegen moord
en brand. De exporteurs in Patj
verenigd in de Aimex spreken
van een 'roofoverval'. Zij ver
kochten vorig jaar voor 600 mil'
joen gulden hout aan het buiten
land. Eenvijfde daarvan betrof
tropisch hardhout, overwegend
mahonie. Brazilië exporteerde
daarvan in 1994 (officieel) 98.000
m3. „Een dergelijk plompverloren
ingreep is te verwachten vaneen
dictatoriaal regime, maar niet
van een democratisch gekozen
regering. De president heeft geen
enkel overleg gepleegd. Noch niet
ons, noch met de deelstaatgou-
verneurs. We gaan in het Congres
een politiek front vormen om de-
ze doldrieste maatregelen terug
te draaien," zo briest vice-voor-
zitter Roberto Pupo van de Ai
mex. En juist daar zou het de
creet wel eens schipbreuk kun
nen leiden. De milieubeweging
vreest dat Cardoso op zijn schre
den terugkeert wanneer hel
staatshoofd zich geconfronteerd
ziet met weerbarstige parle
mentsleden uit de getroffen Ama
zone-deelstaten die zijn economi
sche hervormingsvoorstellen
wegstemmen. Daarnaast vragen
de natuurbeschermers zich open
lijk af hoe het Ibama met een le
gertje van 250 deels corrupte mi
lieuambtenaren de houtkapfir
ma's en veeboeren kan controle
ren in een gebied ruim honderd
keer zo groot als Nederland, ook
al heeft Eduardo Martins-dedit
voorjaar aangetreden allerhoog
ste Ibama-baas - beloofd dat hij
de bezem door het overheidsor
gaan gaat halen. Voorts hangen
de geplande verbindingswegen
met Venezuela, Peru en Bolivia
waarvoor duizenden 'kilometers'
oerwoud tegen de vlakte moeten
als een zwaard van Damocles bo
ven de regio.
Onlangs kondigde president Car
doso in het kader van de econo
mische integratie met buurland
Venezuela de asfalfenngaanvan
de BR-174, die van Manaus naar
de Caribische Zee voert. Nieuwe
wegen zuigen immigranten aan
en zijn een uitnodiging tot kaal
slag. Brazilië heeft daar ervaring
mee, toen het land de Transama-
zone 'snelwegen' aanlegde. De
bevolking in het Amazonegebied
is daardoor in de afgelopen twin
tig jaar vervijfvoudigd tot 16 mil
joen zielen.
Zonder hulp uit het buitenland
ziet de toekomst er voor het be
dreigde Amazonewoud somber
uit. Minister Luiz Felipe Lam-
preira zei onlangs dat hij uiterst
teleurgesteld is door de houding
van de zeven rijkste industrielan
den, de G-7. „Met dit decreet laat
Brazilië zien dat het zich houdt
aan de gemaakte afspraken op de
VN-milieutop in Rio in 1992. De
G-7 is nu aan zet om met de be
loofde financiële en technologi
sche steun over de brug te ko
men." Volgens Lampreira is
slechts 20 miljoen van de toege
zegde anderhalf miljard Ameri
kaanse dollar gestort. „Niet meer
dan een druppel," aldus de be
windsman. Brazilië wil de finan
ciële hulp gedeeltelijk aanwen
den voor de aanschaf van een ge
avanceerd radarsysteem waar
mee ook de drugshandel bestre
den kan worden.
Maar naast geld is bovenal baan
brekend beleid nodig om het tro
pisch regenwoud van de onder
gang te redden. De Braziliaanse
stichting Pro-Natureza (Funatu-
ra) uit Brasilia somt in een aan
bevelingsrapport op wat de rege
ring moet doen. De belangrijks!8
adviezen luiden: de introductie
van een speciale belastingwetge
ving voor het Amazonegebied om
bepaalde economische activitei
ten te ontmoedigen of desgewens
te stimuleren, het opstellen v
nieuwe juridisch verstrekken
bevoegdheden waarmee de tea
rale regering de deelstaten ka
verbieden om unieke natuurge
bieden economisch te ontginne
een nationaal beleid om de
gratie naar het tropisch rege
woud af te remmen, maatrege
om het Ibama te versterken en
moraliseren, massale iojveste,r'
gen in wetenschappelijk ona
zoek met name op het vlak van
biodiversiteit en verbetering
het natuuronderricht op sen
gekoppeld aan intensieve v
lichtingscampagnes om de A
zone-bevolking milieubesef Di)
brengen. Pro-Natureza stelt w
de president met zijn decreei
juiste weg is ingeslagen, maai
het nog veel te vroeg is om tej
chen. Eén zwaluw maakt
geen zomer. Ook niet i
tropen.
Van Doorselaere
foto ap
die de Braziliaanse justitie niet
accepteert. „De overtreder gaat
in beroep, wint en betaalt' geen
rooie cent. Zo gaat dat in Brazilië
in de praktijk," aldus de opsteller
van het rapport, Robyrtö SmeraB
di. Hij concludeert dat de win
ning van tropisch hardhout volle
dig uit de hand loopt en dat het
panorama er met de Aziatische
opmars dramatisch uitziet. Vol
gens hem wordt jaarlijks min
stens 100.000 m3 mahonie, ceder
en virola illegaal gekapt. Het mi
nisterie van Milieu bevestigt dat
het Amazonewoud opnieuw on
der vuur ligt. In de afgelopen
twintig jaar is al twaalf procent
van het tropische regenwoud ver
loren gegaan, oftewel 470.000
km2. Volgens de jongste cijfers
over de ontbossing vielen in 1994
15.000 km2 (eenderde van Neder
land) ten prooi aan de vlammen
en motorzagen. Dat was 35 pro
cent meer dan in 1991.
Het Amazonewoud slinkt met de dag.
De noodkreten van de milieube
weging zijn ondertussen doorge
drongen tot in de hoofdstad Bra
silia.
De alarmerend toegenomen kaal
slag en de smeergeldpraktijken
binnen het Ibama waren onlangs
voor president Fernando Henri
que Cardoso aanleiding om hard
aan de noodrem te trekken. Tot
ieders verwondering onderteken
de het staatshoofd een decreet
dat de ontbossing met onmiddel
lijke ingang vergaand moet te
rugdringen. Cardoso nam deze
stap op advies van minister Gus
tavo Krause van Milieu. Die
wond er geen doekjes om. „Het
tropisch regenwoud is het slacht
offer van economische delin
quentie." Lange tijd is in Brazilië
van een milieubewindsman niet
meer zo'n uitgesproken mening
gehoord.
De presidentiële verordening be
helst een serie zeer bemoedigende
maatregelen. Het Ibama mag de
komende twee jaar geen enkele
nieuwe kaplicentie meer ver
strekken voor mahonie, ceder en
virola. Dit dient onder meer om
de Aziaten de wind uit de zeilen
te nemen. Alle 3700 vergunnin
gen zullen tot oktober tegen het
licht worden gehouden. Zij die
niet voldoen aan de wettelijke
bepalingen worden acuut inge
trokken. Geschat wordt dat 60
procent van de kaplicenties daar
mee komt te vervallen. Ook legt
het decreet de ontbossing aan
banden op terreinen van particu
lieren en bedrijven binnen het
Amazonegebied. Die mogen nu
nog maar 20 procent van het oer
woud op hun land rooien. Dat
was eerst 50 procent. Voorts is
het veehouders (in het Amazone
gebied) verboden om door te gaan
met ontginning, wanneer zij
daarmee (tijdelijk) zijn gestopt.
Ook is een interministeriële
werkgroep gevormd die een nieu
we strengere en vooral in prak-
