Vakantie reizen
o
Sla oc
Amerika en Caribisch gebied smelten samen op tropisch eiland
tu
S ©mi
Tilburgers star
2
DE STEM
Puerto Rico is vol tegenstellin
gen. Het is Amerikaans en toch
ook weer niet. Het is een eiland
van casino's en tropisch regen
woud, van salsa en McDonald's,
van rustige palmenstranden en
kilometerslange files in San
Juan. Maar de hoofdstad heeft
ook een smetteloos gerestaureer
de oude kern en dé cruisehaven
van het Caribische gebied. Maar
ook: parkeerpolitie die in kogel
vrij vest haar werk doet.
Hj
We hebben het allemaal wel
eens. Na jaren trouwe
dienst bij dezelfde baas, na
een mensenleven verknoeid
te hebben achter de tele
visie, na weer eens 18 km
file voor de Lekbrug, na
een dronken avond in de
kroeg, rijst ineens de vraag:
is dit nu alles?
ZATERDAG 21 SEPTEMBER
1996 £4
Zestiende- en zeventiende-eeuwse panden in Spaanse koloniale stijl staan te pronken in Oud San Juan.
Door Johan vari Grinsven
Puerto Rico is geen Bounty-ei-
land. Dat clichébeeld van ha
gelwitte, met palmbomen om
zoomde stranden, van eeuwig
deinende muziek en altijd relaxte inheemsen
is niet weg te branden uit de toeristenhoofden
als het gaat om een Caribisch eiland, élk Ca-
ribisch eiland. Maar een toerist in Puerto Ri
co heeft zelden het gevoel dat het leven er als
stroop aan hem voorbijtrekt. Het levensritme
wordt er niet bepaald door het temende tem
po van de reggae, maar door de gepeperde
salsamuziek.
Puerto Rico is een buitenbeentje, ook al is de
geschiedenis niet uniek in de Caribische re
gio. Ook Puerto Rico is door Columbus 'ont
dekt', in 1493. Ook Puerto Rico heeft eeuwen
lang onder de Spaanse knoet gezeten; de
Spanjaarden die andere veroverzuchtige na
ties eeuwenlang weerstonden. Niet alleen de
Fransen en de Britten, ook de Nederlanders
hebben hun poging gewaagd. Boudewijn
Hendrickszoon belegerde in september en ok
tober 1625 enkele weken de hoofdstad San
Juan. Maar in het - nu fraai gerestaureerde -
fort El Morro hielden de Spanjaarden stand
en de Hollanders dropen brandstichtend af.
Pas in 1989 namen de Amerikanen de macht
op het eiland over van de Spanjaarden.
Puerto Rico is niet het grootste en niet het
kleinste eiland in de regio; het meet zo'n 180
bij 65 kilometer, op de uitersten punten in al
le vier de windstreken gerekend. Het eiland
valt door iets anders op: de aparte band met
Amerika; het is een 'geassocieerd' deel ervan.
Dus zelfstandig, maar toch ook weer niet.
Die aparte status heeft vreemde situaties op
geleverd. De ongeveer 3,7 miljoen Puerto-Ri-
canen op het eiland hebben een Amerikaans
paspoort, maar mogen niet stemmen tijdens
de presidentsverkiezingen. De landgenoten
die naar het Amerikaanse 'vasteland' zijn
verhuisd, mogen dat wel. En dat zijn er al
gauw zo'n twee miljoen I want to be in Ame
rica gaat het liedje uit de West Side Story niet
voor niets).
De bijzondere band tussen Kleinduimpje en
Puerto Rico is een
buitenbeentje
de Reus heeft het wel mogelijk gemaakt dat
Puerto Rico de laatste twintig jaar een storm
achtige ontwikkeling heeft doorgemaakt. Het
kende een grote ecomische malaise, met
werkloosheidspercentages boven de 50 pro
cent. Nu is die drastisch verminderd, volgens
de laatste officiële cijfers 14,1 procent. Puer
to Rico profiteert van het feit dat het geen fe
derale belastingen betaalt, maar wel aan
spraak kan maken op federale Amerikaanse
voorzieningen. Het vrije belastingregime
heeft veel bedrijven aangetrokken, de halve
Amerikaanse pharmaceutische industrie is er
gevestigd.
Deze profijtelijke omstandigheden voor On
dernemend Amerika heeft welvaart gebracht,
voor een deel van de lokalen in ieder geval.
Maar het heeft ook de samenleving in ijltem
po veranderd van een rustige agrarische in
een hectische industriële maatschappij.
Wat Puerto Rico in ieder geval niet van Ame
rika overgenomen heeft, is de - schijnbaar of
niet - klassenloze maatschappij. Ongevraagd
beginnen diverse Puerto-Ricanen over de ver
deling van de samenleving, naar inkomens
klassen. De 49-jarige auteur Jaime Monge Ri
vera, verdeelt de samenleving
haarfijn in zes groepen: van laag
tot miljonairs en plakt bij elke
categorie precies de bijhorende
inkomens. Hij erkent ruiterlijk
dat Puerto-Ricanen gevoelig zijn
voor status, vooral voor inko
men.
Neem de 25-jarige Sonya Marre-
ro, in dienst van de overheid.
Goede komaf, veel gereisd, in
Amerika en Europa gewoond en
gestudeerd, maar nog nooit met
het openbaar vervoer gegaan in
Puerto Rico. Want dat is alleen
voor de lage sociale klasse. En
een avondje biljarten in een café
als dertiger is not done, vindt zij.
Op die leeftijd ga je niet in een
café biljarten, dan koop je ge
woon een biljart voor in je huis.
Dan ga je dineren, naar theater
en concerten. Of je inviteert
vrienden bij je thuis, of in je
strandhuis.
Kogelvrije vesten
De meeste toeristen zullen die
onderhuidse spanning in de sa
menleving nauwelijks opmer
ken. Hoewel die in de hoofdstad
San Juan toch ook dicht aan de
oppervlakte ligt. Dure auto's,
merkkleding en sieraden verra
den het belang van uiterlijk ver
toon. Chique restaurants met
flessen wijn tot 500 dollar zijn er
bijna even gemakkelijk te vin
den als een McDonald's.
Uit de autoradio's van de jeugd
die in het weekeinde bumper
aan bumper door de stad kruipt,
in kolossale files, schettert niet
alleen salsamuziek, maar ook
rap, hiphop, zwarte Amerikaanse muziek.
Wie er voor open staat, doet bijzondere erva
ringen op in San Juan. Een bezoekje aan dis
cotheek Egipto is bijvoorbeeld zo'n wonder
lijke ervaring. Binnen zijn elf mannetjesput
ters in stijlvol zwart kostuum actief, bij de in
gang wordt iedereen gefouilleerd en buiten
staan nog eens twee leden van een beveiligs-
bedrijf in militair camouflagepak stoer te we
zen; oorschelp in, microfoontje voor de mond,
handboeien aan de riem en heel losjes een ge
laden pistool in de holster op de heup.
Maar ook in een gewoon café, met wat bil
jarts, harde muziek, dansende en drinkende
mensen, fouilleert een uitsmijter elke gast bij
binnenkomst. En buiten op straat doet de
parkeerpolitie in kogelvrij vest haar werk.
Toch bezweert iedereen dat het eiland en San
Juan veilig zijn. Een wandeling rond midder
nacht in het weekeinde in het uitgaansgebied
van de hoofdstad geeft geen reden om dat te
betwijfelen.
De werkelijkheid is anders. Puerto Rico
wordt gebruikt als opstapje naar de Verenig
de Staten door zowel Caribische en Latijns-
Amerikaanse illegalen als door Zuid-Ameri
Puerto Rico heeft een eigen vlag, een eigen volkslied, een eigen
Olympisch team, een eigen regering en een eigen grondwet en
toch is het geen eigen staat. Het is ook nooit eigen baas geweest.
kaanse drugssyndicaten; ondanks dat beide
'uitwassen' met harde hand worden aange
pakt. Volgens officiële bronnen heeft Puerto
Rico bijna drie keer zo veel moorden per jaar
dan Miami, wat toch ook niet bekend staat als
het vredigste plekje op aarde. Twintig pro
cent van de drugs die via de Puerto-Ricaanse
achterdeur Amerika worden binnengesmok
keld zouden op het eiland zelf worden gecon
sumeerd. Met alle bijhorende grote en kleine
criminaliteit van dien.
Pastelkleuren
De hoofdstad is dus in veel opzichten ook een
doorsnee Amerikaanse stad. De McDonald's
en Burger Kings zijn er op bijna elke straat
hoek te vinden. Er zijn enkele immense shop-
pingmalls te vinden en alle bekende Ameri
kaanse winkels, van JC Penney's tot Ralph
Lauren.
San Juan, met dik een miljoen inwoners, heeft
te veel mensen op te weinig ruimte, zo zegt ie
dereen. Maar in het innemende oude centrum
van de stad is van die drukte weinig te mer
ken. Het smetteloze, pastelkleurige kleine
stadsdeel vol zestiende- en zeventiende-
eeuwse Spaans koloniale archi
tectuur bewijst dat de vele mil
joenen dollars die in de restau
ratie gestoken zijn, goed be
steed zijn.
Drukker is het aan Condado
Avenue, het Miami Beach van
San Juan. Daar zijn de uit
gaansgelegenheden te vinden en
veel luxe hotels. En San Juan
heeft nog een belangrijke toe
ristische functie: het is dé crui
sehaven in het Caribisch gebied.
Geen wonder dat onder de Ne
derlandse reisorganisaties die
Puerto Rico in hun brochures
hebben opgenomen, veel cruise
specialisten zitten.
Regenwoud
Puerto Rico lijkt als vakantie
bestemming het meest interes
sant voor degenen die een week
je strand willen vastplakken
aan een cruise. Luxueuze
(strand)hotels heeft het eiland
genoeg, met of zonder golfbaan.
En nagenoeg elk toonaange
vend hotel heeft een eigen casi
no, want er mag vrijelijk gegokt
worden.
Wie kiest voor een strandva-
kantie, heeft ook nog genoeg
opties voor aardige excursies.
Naar het oude deel van San
Juan bijvoorbeeld. En naar het
altijd klamme tropisch regen
woud Carribean National Fo
rest, waar al sinds 1876 de na
tuur voorrang krijgt. Ook kun
nen ondernemende toeristen in
een huurauto naar Puerto Ri
co's tweede stad Ponce rijden,
of naar het historische stadje
Korting voor vroegboekers
De Nederlandse luchtvaartmaatsch
pij Transavia geeft mensen die voort
oktober een ticket boeken voor eenv
haar tien lijndiensten, een korting i"'
honderd gulden op het laagst genJ'
ceerde tarief. Daarmee wil de ondern'
ming het vroegboeken stimuleren n
aanbieding geldt voor de besten*
gen: Alicante, Malaga, Tunis, C
Madeira, Kreta, Las Palmas, Tenerif
Malta en Palma de Mallorca.
Open dag North Sea Ferries
Wie eens wil zien hoe het er achter d
schermen aan toe gaat bij een veer'
dienstmaatschappij, kan zaterdag 5 0i'
tober terecht bij North Sea Ferries ii
Europoort. Tussen 9.30 en 15.00
kunnen de bezoekers - vorig jaar
men 27.000 mensen kijken - onder m®
een helikoptershow van de marine
een ritje maken in een pantserwagen
van de marechaussee, een toeristisch!
reismarkt bezoeken en een veerschip en
een vrachtschip bezichtigen. Diverse
informatiestands en optredende arties
ten maken de dag rond.
De maatschappij is te vinden in de Bs.
neluxhaven, havennummer 5805, Euro.
poort.
Jubileum van Weerzien Overzee
De Nederlandse Vereniging Weerzien
Overzee bestaat binnenkort vei
jaar. Dat jubileum wordt gevierd mei
een groot feest, op 26 september in Nis.
telrode. Weerzien Overzee organiseert
(vlieg)reizen naar alle continent!!
voor haar ongeveer 20.000 leden.
De vereniging werd in 1956 opgericht
"""a door ouders van emigranten. Oor
spronkelijk legde de club zich toe op
het begeleiden van de achterblijven
de familieleden van Nederlandse
emigranten. Later organiseerde
vereniging reizen naar typische
gratielanden, zoals Canada, Ameri
ka, Australië, Nieuw-Zeeland ei
Zuid-Afrika. In de loop van de jarei
heeft het aanbod van Weerzien Over
zee zich verbreed: tegenwoordig
het een specialist voor verre reizen
Informatie: 015-622461.
m
in
tc
San German. Of misschien wel naar Bo-
querón in het uiterste zuidwesten van het ei
land.
Daar is de echte sfeer van het Caribisch ge
bied te proeven. Een houten gehucht aan een
baai. In een gammel cafeetje spelen gelooide
en dikbuikige mannen in hemden een partij
tje poolbiljart. Vanuit het café loop je zo de
zee in. Een Hemingway-achtige sfeer. Een
Spaanse-Amerikaanse mengelmoes is het: El
Burger Pub, een verkoper die met salsanum
mers meezingt achter zijn eetstalletje, Spaan
se klanken, Amerikaanse dollars ('vier T-
shirts voor 19 dollar'), gebutste Chevrolets en
Buicks die nog maar één banddikte van de
sloop verwijderd lijken te zijn, en veel
schreeuwende neonreclames. Bud Light. Mil
ler Genuine Draft.
Auto's
Dat Puerto Rico erg Amerikaans is, blijkt ook
uit het autobezit. Een paar jaar geleden is dat
geïnventariseerd: 1,2 miljoen stuks. In het
weekeinde kost het dan ook zeeën van tijd om
in San Juan een paar kilometer afstand af te
leggen in een auto. Dan gaan de hoofdstede
lingen ook bumper aan bumper naar de popu
laire stranden.
Buiten San Juan en omgeving valt het met de
drukte erg mee. Puerto Rico heeft goede we
gen en wegaanduidingen; de infrastructuur
van het eiland is zo goed dat de overheid het
heeft gewaagd om zich kandidaat te stellen
voor de Olympische Spelen in 2004. Degenen
die zelf met de auto op pad gaan, zouden wei
nig problemen moeten ondervinden, ondanks
dat driekwart van het eiland bergachtig is.
Niet dat het binnenland overal even grote be
koringen verbergt; hoewel de toerist er groen
in ontelbaar veel schakeringen tegenkomt.
Wel langs de belangrijkste doorgaande we
gen: eetstalletjes, soms met een paar plastic
stoeltjes of een paar banken. Ze verkopen er
koude kokosnootmelk (cocofrio), hot papas of
sandwich de bistec. Een verkoper heeft op
aanhanger een soort vitrine geplaatst, daarin
een heel varken aan het spit. Een enkele ver
koper zoekt het in andere koopwaar; hij heeft
minstens vijftig autobanden keurig in rijen
voor zich in de berm uitgestald.
Fran
Het is een maandagochtend twee weken gele
den. Een tropische storm komt vanuit het
oosten; na orkaan Fran het volgende natuur
geweld. Ook al wordt de grootste schade ver
wacht in het zuiden, toch spijkert op zondag
avond ook de bevolking in het noorden de ra
men dicht. De San Juan Star, een Engelstali
ge krant, kondigt aan dat de gouverneur die
maandag alle mensen vrijaf geeft. Daarom
ligt het openbare leven stil, gaat het interna
tionale vliegveld van San Juan gaat 's mid
dags op slot. De storm blijkt een orkaan, Hor-
tense. Dinsdagochtend begint de inventarisa
tie: overstromingen, omvergeblazen huizen en
minstens acht doden. Ook dat is Puerto Rico.
De Nederlandse luchtvaartmaatschappij Marti
nair vliegt vanaf begin november op Puerto
Rico. Daardoor hebben dertien Nederlandse
reisorganisaties (waaronder veel cruisespecia
listen) het Caribische eiland in hun brochures
opgenomen.
De Puerto-Ricanen spreken bijna allen naast
Spaans ook Engels; de munteenheid is de
Amerikaanse dollar. Het (duurdere) hoogsei
zoen valt tussen oktober en maart. De Neder
landse zomermaanden zijn Puerto Rico's ork
aanseizoen. Het 'levensonderhoud' voor toe
risten (eten, drinken) is er iets goedkoper dan
in Nederland. De gratis lokale kwartaaluitgave
'Qué pasa' - te vinden in elk hotel en bij de
toeristendienst - geeft veel informatie, over
wandelingen, hotels, restaurants en dergelijke.
Terug in de tijd met DC4
Swissair gaat terug in de tijd. Dt
Zwitserse luchtvaartmaatschappij
gaat weer vliegen met een Douglas
DC-4. Er worden vluchten uitge
voerd naar onder andere Athene,
Cairo, Praag, Salzburg, Zuid-Afrika
en New York. Het vliegtuig dat wordt
gebruikt, en in de kleuren van vijftig
jaar geleden wordt geschilderd, is al-
komstig uit Zuid-Afrika. Daar wordt
het voor vliegsafari's ingezet. Het zon
de enige nog voor passagiers vliegende
DC-4 zijn. Volgens Swissair verkeert
het ondanks de ouderdom in onberispe
lijke staat en is het uitgevoerd met de
nieuwste navigatiemiddelen. Hei
vluchtschema is op te vragen via 00-41-
1-8125191.
IJsduiken voor wintersporters
De Franse wintersportplaats Tignes
biedt deze winter een bijzondere vorm
van wintersport: ijsduiken. Op het Lst
de Tignes, op 2.100 meter het hoogstge
legen meer in Europa, kunnen belang
stellenden onder deskundige begelei
ding een kijkje onder water nemen. D(
duiken duren vijftien tot dertig mini-
ten. Er zijn drie duikcategorieën: begin
ners, gevorderd en vergevorderd. Ei
zijn ook mogelijkheden voor een nacht-
duik. Inschrijven en informatie via dt
organisatie Evolution 2 in Tienes lt
Lac, 00-33-79064378.
Leugenaars als attractie
Dwangmatige leugenaars en
die graag een sterk verhaal horen, mot
ten op 21 november in het Engelse Lake
District zijn. Daar wordt dan de jaar
lijkse 'Biggest Liar in the World Com
petition' gehouden.
Plaats van handeling is de Santon I®
in Santon Bridge; een entreekaartje
kost vier pond. Informatie via 00-44-
1946-67575.
Superaquarium komt in Londen
In de vroegere County Hall, naast West-
minster Bridge in Londen, komt het
grootste aquarium van Europa. Het ge
bouw gaat enorme 'tanks' herberg®
waarin de vissen komen te zwem®®
Er komt een speciaal haaienaquaria
en een apart reservoir voor tropischvis-1
sen, een voor koralen en een regen
woud-nabootsing. i
De Londense attractie moet in apn
1997 open gaan.
Gids voor verre landen
'REISbeWIJS-Gids voor verre land®
heet de tweede editie van de informa1
gids die door de Eindhovense orga®
tie REISbeWIJS wordt uitgegev»
REISbeWIJS is verbonden aan het«
trum voor OntwikkelingssamenwerK
Oost-Brabant en ijvert voor vera
woord toerisme in Derde-Wereld
den. In de bundel reisimpressies van
stemmingen als Nepal en Lib®
maar ook veel praktische informal®
kan dienen als richtsnoer voor m'
die in exotische landen op bezoekg
De gids kost 12 gulden en in aan te
gen via 040-2443063.
Een tweede uitgave van
nisatie is 'Terug in Azania', een D
reisschetsen van Nick Weiman, m
sinds 1992 als Afrika-specialist ve
den aan REISbeWIJS. Deze put%
is de aanzet tot een reeks uitf?ave eI1,
een bezinning willen leveren °P .-jj
tuele reisplannen'. De bundel kos
gulden..
Door Nico Koolsbergen
Het antwoord is 'ja', maar er zijn er die
daarmee geen genoegen nemen. Eén
maal willen ze schitteren, de wereld
versteld doen staan. Met een wonder
baarlijke compositie, de definitieve ro
man, een adembenemend schilderij.
Soms steekt in de mens de kunstenaar
in de kop op.
Alleen, hoe word je kunstenaar? De
kunstacademie is wat onpraktisch als
je dagelijks je brood moet verdienen of
uren in de collegebanken doorbrengt.
Het blijft dus bij een amateuristische
compositie voor blokfluit, onhandig
neergeschreven op muziekpapier, een
aquarelletje dat nooit uit zijn map
komt en het eerste hoofdstukken van
een roman die nooit af komt. En zou je
het al weten te voltooien, hoe breng je
het dan onder de aandacht van ande
ren?
Het antwoord op die vraag is anno 1996
simpel: via het Internet. De hele wereld
- nou ja, het zijn er slechts enkele tien
tallen miljoenen - kan meegenieten.
Als ze tenminste je 'site' weten te vin
den maar dat is een kwestie van strate
gisch overal verwijzingen in verstop
pen. (Tip: gebruik ergens het woordje
'sex', dat lokt al gauw geïnteresseer
den). Bedenk eens hoe ze in China, Au
stralië en Lutjebroek bewonderend zul
len blikken naar jouw creatie. En dat
wordt nu allemaal extra gemakkelijk
gemaakt door in te loggen op
http://brug.wirehub.net. Waar alle in-
Eindhoven - Bijna iedere web
surfer maakt wel eens gebruik
van een van een zoekmachine.
Een programma, dat je op
dracht geeft om op dat enorme
World Wide Web zoek te gaan
naar een artikel, een adres, een
plaatje of wat dan ook. De be
kendste search-engines zijn Al
taVista, Lycos en Yahoo.
AltaVista is de snelste, maar het
probleem is vaak dat je daar zo
veel informatie van terugkrijgt
op een willekeurig zoekwoord
dat je uiteindelijk nog heel wat
tijd kwijt bent. Hetzij met filte
ren, hetzij met opnieuw zoeken,
werp
Lyco
kelijl
je ir
waai
zoek'
nog 1
je ie
wist
land
staar
Om bij een helpdesk te werken,
en niet binnen een half jaar
voor de rest van je leven over
spannen te worden, rhoet je
volgens mij uit een soort hard
hout van zeldzame kwaliteit
gesneden zijn. Ik heb oprechte
bewondering voor die zo te ho
ren veelal jeugdige hulpverle
ners die er iedere keer weer met
een aanstekelijk optimisme de
telefoon opnemen en vervol
gens met waar engelengeduld
iedere arme ziel met een com
puter die niet werkt beleefd te
woord staan.
Ik heb mezelf een tijdje probe
ren wijs te maken dat ze tegen
altijd vriendelijk zijn om
dat ik natuurlijk alleen maar
relevante vragen stel, maar ik
ben er intussen achter gekomen
dat dat er niets mee te maken
heeft. Van enkele hier niet na
der te noemen collega's heb ik
egrepen dat ze zelfs hun ge-
uld niet verliezen als iemand
v,8r°aasd is te horen dat er een
s ekker in een stopcontact ge
stoken moet worden voor er
komt 611 ®e^uic* uit zo'n
SOnis dagelijks, en vrijwel
i]d een paar maal per week
crschijnende Web-krant van
arco Apeldoorn stond begin
eze week een aardig stukkie
ver wat ze op een help-desk af
toe allemaal over zich heen
frygen. Marco stuurt zijn Web-
°p verz°ek gratis naar
hem hebben wil, en het
abonnees schommelt
stom r?5®' er °°k belang-
he, voor ^eeft brengt een
bezoekje aan de site van De
Ititfa Waar de tehst van deze
ace iedere vrijdagmiddag
alv
een
het
kra
Onl
dig
gaa
gin
Ov(
zer:
een
en/
one
un
ten
nie
De
zov
gea
alle
nog
dag
bri'
kw
kijl
hn
bez
se
Tin
for:
in
lijk
gel
ten
Ov
ik;
je
wa
vei
tie;
sla
het
gei
hel
eer
wa
eig
