A4
de stem
NachtNet viert tienjarig bestaan met speciale feestrijtuigen
TT
lift»
E1
Interstellair
Huiskamer
Dansen
Bejaarden
Jan Timmer
gelooft in
Philips
06-nummer
voor
problemen
met
euthanasie
Puerto Rico
is een
smeltkroes
Interactieve
kunst-site
op Internet
:MBER 1996 ^5
33
S-t
03
0)
+i
93
6
0)
N
U
f «3
i cn^-"°
«3 or <u
»- (N k-
/- rsi cn
c
-J <S>
5 c«S
ioJ oo
tP ai
3 «J
.Si»
CT) XI CO
C ■- C
3 "5
C^U
N J!
i
Is
2 2 1/1
J2
Q- Q
'cö
</i "U
|sp
£*33
a; c c c
-r, C O ra
ES-Q^3
<9_Q u
oj aj
<u
jy v
is
x
03
4_- QJ
is
e
i—
a» o +-•
i^CLd)
c 'F
a; -Si
+-> c c <u <13
ai -* -*
OJ a) c aj
c -a a> t:
O f- r f
.E O 5 CO
r ra (U -H
C X +J
03 4/1
.«2 c a»
CL -"O
a» o5 a» J
2
m 3
I oiE
- s is-
a 5 I:
<u
c E
<u a>
t! 0.5
aiO -Z
oj .E
9 \p 4-J
S ™"2
g1 g
5
.JC «J
QJ 2, C
s s
aJ c •-
c
Q- &J Q
O N
dj i/i
115
üSs
«3 <y
-*«■3
-* a.
(V n
i/l U
N <U
3 0
£«3 0
<13 .^5
-a
ro o
S-o
j
d£&
g, - o
5? c
5 o> g
1^6
'03
ai cu
03 O)
c
03 -
-C
E,g>
03
i CJ1
I <U
N
i o
E
a;
_03
_Q
O
a;
a;
J»t
i
a? pj
"K a;
c-0
03 C
03 03
on
03
-C t
03 3
03
- 03
v_ 03 03 r;
a«Ti^
a, £.c
-o I
<23 Jj3 15
2 k
03 C 'c :5-
_03 03 :=rN
E &1 -H
EH Jn
03 2 rtJ
S S1"
ill!
-e I s|
c
«f Ci
tl J2 "33
-E
<y .E Si
- 03 -J
5 m -o c
c c ro
!s
S;
oj-g J! 3
X! 1^3-
J3 c
llfl
ill li
c|i
'8 .a.
S-S
L: S2 C?
^gvi>
ZATERDAG 21 SEPTEMBER 1996
De
nachttrein
swingt niet
iDe opgetuigde buitenkant van de trein.
Als tegenwicht voor al het high-tech-geweld van de disco, is het bar-rijtuig juist sober
tjes en simpeltjes gehouden. Het is ingericht als oud-Hollandse huiskamer.
Elke nacht rijdt elk uur een
sneltrein. Weliswaar alleen langs
de hoofdstations van de Rand
stad, maar toch. Weinig mensen
weten dat, weet de NS. Vandaar
dat de tiende verjaardag van het
NachtNet uitbundig wordt
gevierd, inclusief met een door
Philips speciaal verlichtte feest-
trein.
Door Max Steenberghe
I et is opvallend. Het is ont
luisterend. Wat gebeurt er
j8 voornamelijk in de nacht-
d— -i mAm trein? In de trein die in het
weekeind fervente stappers keurig tot 7 uur
's ochtends nog door de hele Randstad afle
vert? Er wordt niet gevreeën, er wordt niet ge
zopen, er wordt niet geslapen. Ja, van dat al
les een beetje. Maar het meest: maken ze ru
zie. Maken ze het uit.
-Wat was dat nou?
- Wat?
- hou, je weet wel wat. Wat was dat nou?
- Wat: wat was dat nou?
- Doe niet zo stom, wat was dat?
Oi:
- Wat wil je nou eigenlijk zeggen?
- Ik wil niks zeggen, jij wilt iets zeggen.
- Ik wil helemaal niks zeggen, jij wilt iets
zeggen.
-Ik zeg niks.
- Nee, je hebt ook niks te zeggen.
Of:
Wat bedoel je nou, wat wil je nou?
- Ik wil niks, jij wilt wat, wat wil je nou?
- Neenee, zo gaat dat niet, jij wilt wat, zeg
het maar.
- Nee, waarom? Ik wil niks, ik wil gewoon
helemaal niks.
Van de pakweg tien gesprekjes die we oppik
ten, verliepen er zeven op ruzietoon. Het vage
®gumenteren dat komt als het eigenlijk al te
bat is en er enkel nog een knoop moet worden
doorgehakt. Met het bekende heen-en-weer-
™'ven van die knoop.
™t was niet wat we verwachtten van de
nachttrein. Zoals we ook niet verwachtten
I "ie nachttrein al tien j aar rij dtEn niet al-
een in het weekeinde, maar de hele week. En-
!j~ln He Randstad, dat wel.
Het nachtnet, zo heet de trein in de net iets
snellere NS-taal. Vanaf een paar minuten
wer een vertrekt elk heel uur een Sneltrein
janaf Utrecht naar Amsterdam, Schiphol,
en, Den Haag, Delft en Rotterdam, om
an vanuit de havenstad de rit weer vise ver-
te rijden.
jn m00ie service van de NS. Maar er is een
Pr°Meem. Niemand kent de trein. Tenminste,
week zitten er zo'n 800 man/vrouw in,
van of naar de nachtdienst. En don-
Dansen in een trein is te doen, maar uitsluitend door de hogere intuïtie die enkel bereikt wordt door een avondlang straf doordrinken.
j wijdag en zaterdag iets meer dan
z«ra stappers. NS-voorlichter Tijs Men
ken: „We hebben het gevoel dat het beter kan,
dat er meer behoefte is, maar dat de mensen
het nachtnet niet kennen. En daarom hebben
we dit bedacht."
'Dit' is een feesttrein. Twee weekeinden gele
den reed hij voor het eerst, vannacht en vol
gende week zaterdag ook nog. Een trein met
twee extra wagons: eentje met een bar, de an
der heeft een heuse disco, inclusief live-po
dium.
Bij feest hoort versiering, en de feestrijtuigen
zijn dan ook flink aangepakt. Met beleid:
door een groep kunstenaars, twaalf leerlingen
van de Haagse BK-academie, verzameld in
het ontwerpcollectief MetaMORF.
Hoed u als kunstenaars gaan denken. Het col
lectief ziet de trein als metafoor voor een in
terstellaire reis. Van de ene stad naar de an
dere is als van de ene wereld naar de andere,
dus van de ene planeet naar de andere. De rei
ziger moet een onbegrensd gevoel hebben,
terwijl je, op het perron staande, de illusie
moet hebben dat een komeet voorbij suist.
Het onbegrensde is gevonden in begrenzing:
de wagon is geheel leeggesloopt en afgeplakt
met zwart plastic. Geen streepje licht komt
binnen en dat hoeft ook niet, want binnen
brandt de allernieuwste vinding van Philips:
fiberverlichting. Aan een speciale lichtbron
worden tientallen, indien gewenst honderden
dunne fiberkabeltjes verbonden. Deze lichten
aan het eind op in gewenste kleuren. Wie
maar genoeg gaatjes in het plafond boort en
genoeg kabeltjes wegwerkt, kan een hele ster
renhemel creeeren. En dat deed MetaMORF
dan ook: 1200 witte en gele sterrertj.es flonke
ren.
Ook de tweede variant van fiberlight is toege
past. Want als 'eindlicht' kan het licht er aan
het eind van het kabeltje uitpiepen, er is ook
een fiberkabel die over de hele lengte het licht
uitstraalt: zijlicht. Een tuinslang van licht,
die dan ook in alle mogelijke hoeken en boch
ten kan worden gelegd, bij voorbeeld de con
touren van gebouwen kan uitlichten. Met dit
zijlicht liet MetaMORF op de flanken van de
trein een komeet voorbij schieten.
Als tegenwicht voor al het high-tech-geweld
van de disco, is het bar-rijtuig juist sobertjes
en simpeltjes gehouden. Een oud-Hollandse
huiskamer, met een tafel, wat stoeltjes, gor
dijntjes, kleedjes, een schemerlamp. Opdat de
reiziger zich ook thuisvoele.
Tot zover de theorie. De praktijk is altijd an
ders. De praktijk is meestal wat minder. Dat
blijkt al bij het eerste gezicht van de feest
trein. De zijlicht-komeet knalt er niet echt
uit. Een van de drie lichtgeneratoren is uitge
vallen, daarom verdwijnt eenderde van de
tuinslang in een zwart gat.
Binnen is de disco heel wat spectaculairder.
Levensecht zelfs, vooral de geluidsinstallatie.
De Philips-sterren stralen overal. De bar valt
dan weer wat tegen, want de oerhollandse
huiskamer blijkt maar over één tafel en drie
stoelen te beschikken, en daarop zitten de im
ponerende lichamen van verslaggevers en
techneuten van Radio Londen, een randstede
lijke zender die de tocht live zal verslaan.
Aanvankelijk is de bar gevuld met leden van
MetaMORF, voorlichters, coördinatoren en
projectleiders van Philips en NS. Plus een
handjevol journalisten. Ook als de trein daad
werkelijk vertrekt, moeten de reizigers met
een kaarsje gezocht. Wat blijkt: tussen de
twee feestwagons en de twaalf 2e-klas-trein-
stellen, zit een eersteklas-rijtuig. Maar daar
van is het licht uitgevallen. En de roodpluche
luxe is dan ook onzichtbaar. Sterker: het rij
tuig oogt als een donkere grot, zelfs noodver
lichting ontbreekt en alleen voorzichtig
schuifelend door het schuddende gangpad is
de oversteek van normale naar feesttrein te
maken. Pas als de conducteur over de inter
com de passagiers verzekert dat aan het einde
van die catacombe toch bier en rock 'n' roll te
FOTO'S FOTOPERSBURO DIJKSTRA
halen is, komen de eerste stappers opdagen.
Wat de NS ook voor vrolijks heeft bedacht,
een ding is men vergeten. Te proberen of er
überhaupt te dansen valt in een trein. In een
verduisterde coupé, zodat je niet weet of de
trein rangeerterreinen of stations nadert,
geen bochten ziet aankomen. Het is te doen,
zal blijken, maar uitsluitend door de hogere
intuïtie die enkel bereikt wordt door een
avondlang straf doordrinken. Een podium
voor danswedstrijden zal de discotrein nooit
worden.
In de bar is het dan ook stukken drukker. Al
heerst daar een gelijksoortig probleem: waar
laat je de blikjes en de glazen, als je een hand
permanent kwijtbent aan het overeind blij
ven.
Maar dat zijn probleempjes voor kniesoren.
De stemming zit er al vrij snel in. In Amster
dam loopt het aardig vol.
Gilletjes klinken op als - perfect getimed - na
een tunneldoorgang opeens een robot in het
gezelschap staat. Een boomlang zilver ge-
schminckt type stommelt houterig rond, stopt
hier en daar om een persoon strak aan te sta
ren.
Het is een act van kunstenaar Kees van Dam
me uit Dongen, die ook een steltloper en een
dronken ober op zijn repertoire heeft staan.
Zijn leukste act blijken zijn pauzes. Af en toe
trekt hij zich terug in een donker hoekje bij
het toilet om een sigaretje te roken. En be
zorgt zo menig plasser een hartaanval, als de
ze opeens een rokende reus ontwaart.
Als de treinbar zo langzamerhand een gewone
bar wordt, trekken we de rest van de trein
door, op zoek naar diepe gedachten over de
nacht in het algemeen, en de nachttrein in het
bijzonder.
En dat valt tegen. Vrij naar Marsman komen
denkend aan de nachttrein beelden naar ho
ven van zoekenden, van avonturiers, van de
paradox om in het meest burgerlijke vervoer
middel te zitten op de meest avontuurlijke
tijd.
Treinen staan voor zekerheid. Tot op de meter
en de seconde is bekend waar en wanneer-ie
stopt en vertrekt. Maar niets is ook zo mooi
als reizen in de nacht, naar een onzichtbaar
punt, terwijl de mensheid slaapt. De ramen
tonen enkel zwart, houden hun landschap ge
heim als verrassing voor de morgen. Kijk: een
nieuwe wereld.
Niets van dat al in de nachttrein. Gelach, ge-
lal, geruzie. De passagiers zijn voornamelijk
stappers, zoals de persmap met statistieken al
voorspelde. Voornamelijk jongeren,'voorna
melijk op weg naar huis. Eenderde zit stille
tjes en witjes naast elkaar, eenderde klit bij
een in kletsende groepjes en eenderde maakt
het uit.
Op zoek naar wijsheid wordt zoeken naar de
conducteur. Speciaal voor de feestrit hebben
de Spoorwegen de man opgedoken die de vol
le tien jaar dienstdoet op het NachtNet. Maar
er staat dan ook een rij wachtenden naast
hem: Randstad-Radio en andere lokale om
roepen, een in het gangpad wankelende ca
meraploeg van SBS6. Geroutineerd draait de
conducteur zijn anekdotes af. Vergeet daar
door zijn boekjes uit te delen: reizigers van
deze maand krijgen een pocket met wat korte
verhalen. Leuk, als het licht het tenminste
doet.
Een bejaard echtpaar laat de drukte gelaten
aan zich voorbij trekken. Ze gaan naar Rot
terdam, naar huis. Zijn die avond onthaald op
een groots familiefeest, een reünie. Maar ja,
hoe gaat dat: de familie ziet elkaar, er wordt
wat gepraat, er wordt wat gedronken en dan
komt er weer oud zeer op tafel. Jammer toch,
hoe mensen aan ruzies blijven vasthouden.
Hoofdschuddend verlaten ze de trein, innig
gearmd verdwijnen ze, samen sterk.
De terugrit van Rotterdam naar Utrecht is
niet echt feestelijk meer. De ochtend gloort,
de genodigden zijn moe, de pils wordt lauwig,
het bandje dat opgewekte covers de discowa
gon inroept, zet voor de zoveelste keer de
Stray Cats in. De eersteklas is nog altijd pik
donker. Gedempt gegiechel geeft aan dat het
er niet leeg is, en de ruzies van elders worden
gecompenseerd. Regelmatig mindert de trein
vaart. Op het andere spoor wordt noest ge
werkt. Bizarre voertuigen staan op de rails.
Grindaanstampers, railsrechtleggers, spoor-
slijpers. Als mismaakte treinen die overdag
uit zicht worden gehouden doen ze in het
donker hun plicht.
En daarmee wordt de laatste belofte van het
NachtNet ingelost. 'Evenals het overig mate
riaal doet ook het Nachtnet zijn uiterste best
om op tijd te rijden. Maar omdat veel onder
houd ook 's nachts plaatsvindt, is de kans op
oponthoud groter dan overdag', waarschuw
de de persmap al. Als de trein uiteindelijk
Utrecht weer binnenglijdt, kijkt een reiziger
lodderig op zijn horloge. „Half uur te laat",
bromt hij. „En de dag moet nog beginnen."
PAGINA
PAGINA
VAKANTIE REIZEN
PAGINA S3E
INTERNET
PAGINA
hm
