Opvolging Mandela inzet machtstrijd
Wie is de baas als Jeltsin weg is?
|Te Auto's
Tsjetsjenië-veteranen voelen zich verraden
Prescher
ring, garantie
ierikx BV
Auto's
te koop
gevraagd.
Kleintje
BUITENLAND
A8
■tot 10.000,-
irijf Den Dijk
jndel, 073-5513853
e occassions tot
1BER1996 A7
I Street
50
56
57%
ignal
62'/i
rands
43'/,
ïl.tel
57'/.
corp
70
line.
26%
timpany
34
■teel
10
Ico
91%
ton sfe
82%
Icific
23%
62%
12%
28%
87%
dison
28%
quipm.
42%
nemours
87%
Bfflical
82%
n kodak
74
corp
85%
lotor
32%
|ectric
87%
lotors
50
ear
47%
tt-pack.
48%
s.mach.
124%
stries
22%
lines
26%
35%
Lell
51%
Ico.
68%
pit
118%
financ.
33%
34%
utch
153
roebuck
44
92%
p inc.
95%
Brs
46%
ernv
158%
ütechn.
118%
nghouse
18%
an corp
22%
Sïorth
21%
advieskoers
vorige koers
slotkoers gisteren
laten
bieden
ex claim
ex dividend
ged8art/ bieden
gedaan/laten
bieden en ex dividend
laten en dividend
gedaan en laten ex dividend
gedaan en bieden ex dividend
4,00
3,90
0,40
0,40
1,20
1,10
1,90
2,00
0,90
1,00
2,90
3.10
37,60
37,70
24,30
24,80
1,30
0,70
2,00
1,80
1,50
1,50
7,60 b
8,10
3,60 b
3,70
1,40 b
0,90
0,50
0,10
0,20
0,10
11,00
11,00
8,00
8,30
6,10
5,90
4,00
4,30
3,00
3,10
0,30
0,10
0,60 a
0,20
1,70 a
0,80
4,20
2,90 a
8,50 a
7,20
7,70
6,90
10,00
9,00
13,00
11,80
3,00
2,30 b
0,30
0,50
2,10
2,20
2,20
2,00
0,40
0,20
2,10
1,90
1,80
1,80
10,50
11,00
9,50
10,00
1,90 a
1,80
0,70
0,70
2,00
2,00
4,10
4,20
6,40
6,50
3,00
3,00
0,20 a
0,10
1,00
0,90
1,60
1,70
3,40
3,40
3,20 b
5,00
3,00 a
2,30
loorWierd Duk
Hoskou - Wie trekt in het
[remlin aan de touwtjes als
joris Jeltsin binnenkort on-
ler het mes gaat? Onmiddel-
ijk nadat de Russische presi
dent bekend maakte dat hij
ind deze maand hartchirur-
ie zal ondergaan, brak in
loskou het gekrakeel over
■ze kwestie los. Jeltsin moet,
—^opperde een aantal politici,
plurende de periode dat hij
liet handelingsbekwaam is,
Ie macht overdragen aan zijn
itemier, Viktor Tsjerno-
oyrdin.
Het zou praktisch gezien nuttig
zijn als president Jeltsin dat be-
luit nam en het in een decreet
ormaliseerde," meende Aleks-
indr Sjochin, vice-voorzitter van
iet Russische parlement en pro-
Éient lid van Tsjernomyrdins
artij Ons Huis is Rusland. Ook
Ueksandr Lebed, de veiligheids-
idviseur van de president, riep
leltsin op om tijdelijk zijn be-
roegdheden handen te geven
ran zijn premier.
Bet probleem is echter dat de
Russische grondwet op dit punt
mduidelijk is. De premier neemt
rolgens de constitutie weliswaar
DÜSTEM
Moskouse
stoelendans
rond Jeltsin
VRIJDAG 20 SEPTEMBER 1996
de taken over van de president
als de laatste overlijdt of wegens
ziekte niet in staat is om zijn
functie uit te oefenen. Maar de
wet geeft geen uitsluitsel over de
vraag door wie en hoe de presi
dentiële bevoegheden kunnen
worden overgedragen.
Machtsvacuüm
De oppositie greep de opzienba
rende bekendmaking van Jeltsins
operatie aan om alarm te slaan.
Communistenleider Gennadi
Zjoeganov vroeg om een bijeen
komst van de leiders van de ver
schillende parlementaire fracties.
Volgens Zjoeganov dreigt de po
litieke situatie in Rusland te 'de
stabiliseren'. De voorzitter van
de Staatsdoema, de communist
Gennadi Selezjnov, dreigde dat
het parlement de kwestie zou
voorleggen aan het Constitutio
nele Hof indien Jeltsin zou wei
geren om Tsjernomyrdin als zijn
vervanger aan te wijzen.
Het heeft er alle schijn van dat de
communisten zich met name zor
gen maken over de mogelijkheid
dat het invloedrijke hoofd van de
presidentiële administratie, Ana
toli Tsjoebais, het dreigende
machtsvacuüm in het Kremlin
zal opvullen.
De 41-jarige Tsjoebais heeft zich
als architect van Ruslands groot
scheepse privatiseringsprogram
ma, dat door critici wordt om
schreven als 'de grootste zwendel
van deze eeuw', bij de nationaal-
eommunistische oppositie bij
zonder gehaat gemaakt. De rossi
ge Tsjoebais is door Jeltsin na de
presidentsverkiezingen beloond
voor zijn succesvolle werk als
campagneleider. Als kabinets
chef houdt hij ondermeer toe
zicht op de informatie die Jeltsin
krijgt aangeboden. Door sommi
ge waarnemers wordt Tsjoebais
daarom een 'regent' genoemd. De
liberale econoom zou de zieke
president inmiddels daadwerke
lijk hebben vervangen.
Tsjoebais' tegenstanders zien lie
ver de gematigde Viktor Tsjer
nomyrdin aan het roer. „Wij
moeten alles in het werk stellen
om ervoor te zorgen dat in deze
situatie de wet overwint en niet
de 'viziers' (ministers - wd) die de
ziekte van de president, zoals al
tijd, voor hun eigen doeleinden
zullen gebruiken," zei Zjoeganov
tegen Interfax.
Een Russische hartspecialist
maakte na weken vol geruchten
bekend dat Boris Jeltsin, zoals
werd vermoed, een bypass-ope-
ratie zal ondergaan. De mogelijk
heid dat de 65-jarige president
«r
i
Jeltsin zal binnenkort een bypass-operatie ondergaan.
geheel hersteld wordt groot ge
acht. Mocht Jeltsin echter komen
te overlijden of gedwongen wor
den met werken te stoppen, dan
zullen de communisten opnieuw
een poging wagen om via verkie
zingen de presidentiële zetel te
veroveren.
De kansen voor Zjoeganov en zijn
volgelingen lijken echter klein.
Een mogelijke opvolger van Boris
Jeltsin moet, volgens de meeste
politieke analisten, worden ge
zocht onder het trio: Tsjoebais,
Tsjernomyrdin en Aleksandr Le
bed.
Generaal Lebed is in de slangen
kuil vna de Moskouse politiek
steeds geïsoleerder komen te
staan. De veiligheidschef krijgt
nauwelijks bijval voor het vre
desakkoord dat hij onlangs sloot
met Tsjetsjeense rebellen. Uit
verschillende hoeken krijgt Le
bed zelfs de wind van voren. De
machtige burgemeester van Mos
kou, Joeri Loezjkov, sprak over
'de overgave van onze strijd
krachten aan een stel bandieten'.
Boris Jeltsin heeft gezegd zijn
veiligheidsadviseur te steunen,
maar tegelijkertijd zegt de presi
dent niet in te stemmen met de
snelle terugtrekking van de Rus
sische troepen uit Tsjetsjenië -
een van de belangrijkste afspra
ken uit de overeenkomst.
Viktor Tsjernomyrdin temperde
eveneens de euforie door te bewe
ren dat de door Lebed getekende
documenten alleen politieke
waarde hebben en juridisch niet
bindend zijn. De premier bracht
opnieuw de afkeer van het Krem-
foto reuter
lin voor de dreigende Tsjetsjeense
onafhankelijkheid onder woor
den. „Wij hebben niet zolang ge
werkt aan de eenwording van
Rusland om het land nu weer in
delen uiteen te laten vallen,"
waarschuwde Tsjernomyrdin.
Ook voor Anatoli Tsjoebais is 'de
aantasting van Ruslands territo
riale integriteit absoluut onaan
vaardbaar'.
■en schadeauto's,
ijs. Tevens onderdelen t.k.
076-5418353
end van 10 tot 17 uur
de Rijksweg 50 te Dorst
i naar Tilburg.
kte en schadevrije auto's
en, snelle beslissers en zo
scherpste prijzen!!
UWE AANVOER
1986 5.50
1987 6.75
m1985 5.5
Wit1986 6.50
ige1987 7.50
1988 8.2
1988 6.75
grijs1986 6.5
m.1986 4.5
1986 3.5C
1987 7.50
1987 7.50
1987 4.5C
1978 Ij'
1986 4.5C
oom. Tel: 0164-241250
Tel. 0162-683380^
Goed, beter:
Door Wierd Duk
Moskou - Soms zit Joeri Tor-
onjets (19) een .hele nacht in
de-keuken. Dan is hij bang om
ie slapen want in zijn nacht
merries beleeft de jonge Rus
opnieuw de oorlog in Tsjets
jenië. Joeri diende elf maan
den in het oorlogsgebied bij
de troepen van het ministerie
van Binnenlandse Zaken.
,Ze hadden mij verteld dat ik na
drie maanden weer naar huis
noeht," vertelt de donkerharige
loeri op het terras van een Mos-
ious café. „Maar dat werd tel-
om de een of andere reden
uitgesteld. Moet je je voorstellen
wt dat betekende voor mijn
Boeder: ik schreef haar wel drie
leer dat ik nu toch echt naar huis
kwam. En dan ging het weer niet
door."
Uiteindelijk keerde Joeri aan het
begin van de zomer terug naar
jjj» legeronderdeel bij Moskou,
helaas was hij niet op tijd om
jij» vader, die op z'n 42e aan een
hartaanval was overleden, te be-
Sjaven. „Een dag na de begrafe-
kwam ik pas aan."
«ri is inmiddels uit dienst ont-
™gen. Hij zit nu meestal thuis,
nat is moeilijk om geschikt werk
Ie vinden, zegt hij. „Ik ben de
wiste van vijf kinderen. Nu mijn
'ader er niet meer is moet ik de
lost verdienen. Ik kan dus niet
zomaar ieder baantje aannemen.
salaris moet minstens twee
Wjoen roebel (zo'n 600 gulden -
per maand zijn. Anders red-
91 jfe het niet met die hoge prij-
Handelen op de markt, zoals hij
«I voordat hij in dienst ging,
j hli "iet meer. „Ik ben er te
fnuwachtig en te agressief voor.
«an niet meer met klanten in
iscussie gaan over zoiets onbe-
"gs als de prijs van een me-
n. Als ze beginnen te zeiken
n wordt het gewoon zwart voor
•nogen."
e agressieve buien zijn niet
n eniSe probleem. „Eerlijk
km W6et helemaal niet hoe
e weer aan het normale leven
j.5 aanPassen. Ik ben veran-
tiioï de 00rl°g- Toen ik te-
j|jjW,am' was het alsof ik uit de
-Uwen weer He bescha-
Sj "flapte: al die auto's op
kimt ?,ewone meisjes met wie je
voeld aan' vo^e winkels. Ik
na e,me opeens een barbaar.
Be l i onversch'Higheid stoort
hierkiitf °°rlog help ie elkaar'
'Jkt niemand naar je om."
Een Russische soldaat in Grozny. Bij terugkomst in Rusland
kampen tallozen met psychische problemen. foto epa
Joeri t7
M0,l oronJets lijdt volgens de
terov Psycholoog Boris Mas-
stre„ ï)n Post-traumatische
Pst00rnissen' aSres"
lijkheid -~PreS.SleS' de onm°ge-
°m zich opnieuw aan te
pij. C,aaa He burgermaatschap-
^ijn dezelfde problemen
in- en Vietnam-ve-
teranen hebben," zegt Masterov.
„Dit soort moeilijkheden bestrijd
je niet met pillen, daar zijn lang
durige therapieën voor nodig.
Maar helaas bekommert onze
overheid zich niet of nauwelijks
om deze jongens."
Volgens Joeri heeft het geen zin
om hulp te zoeken. „Wat kan zo'n
arts in een polikliniek nu voor je
doen? Die weet immers van niets.
Ik zou wel slaaptabletten willen
hebben, maar die zijn erg duur."
Veel van de jongens met wie hij in
Tsjetsjenië diende, zoeken andere
uitwegen. Zij zijn bijvoorbeeld
geïnteresseerd in een loopbaan in
het Franse Vreemdelingenle
gioen. „Daar wordt veel over ge
praat, ja. Je schijnt er in elk geval
meer te kunnen verdienen dan
met een baantje als nachtwaker
in Moskou of Saratov."
Ongeveer een half miljoen Russi
sche militairen heeft in Tsjets
jenië gediend, weet Dmitri Tr-
enin van het Carnegie Centrum in
Moskou. „Zo'n vijf- tot zesdui
zend federale soldaten zijn ge
sneuveld, tegen ongeveer tiendui
zend rebellen. Onder de burger
bevolking zijn waarschijnlijk
zo'n 65.000 slachtoffers gevallen.
Maar echt betrouwbare cijfers
zijn er niet."
Joeri Toronjets weet uit eigen er
varing hoe er in Tsjetsjenië met
de statistieken werd gegoocheld.
„We leefden er als beesten. De
sfeer was soms zo verschrikkelijk
dat Russische soldaten en officie
ren elkaar uit pure haat vermoor
den. Voor officieren was dat één
voudiger want ze konden altijd
zeggen dat een soldaat was ge
dood door een Tsjetsjeense sluip
schutter. Ik heb ze zelf horen zeg
gen dat het gemakkelijker is om
een soldaat af te schrijven dan
een geweer."
Nooit had hij verwacht dat de
omstandigheden in het Russische
leger zo abominabel zouden zijn.
„Ik heb elf maanden in hetzelfde
uniform rondgelopen, dat waste
ik me met zeep die mijn moeder
me had gestuurd. We aten pap,
pap en nog eens pap, afgewisseld
met ingeblikt vlees uit China
waar we op een keer muizenkeu
tels in aantroffen. De officieren
maalden niet om ons. Die leefden
gescheiden van ons en als zij het
einde van hun dienstperiode na
derden, voelden ze zich nergens
meer verantwoordelijk voor. In
feite namen wij alle besluiten.'-'
De chaos was zo groot dat Russen
regelmatig elkaar onder vuur na
men. „Toen wij het dorpje Orje-
chovo innamen, werden wij van
uit een Russische helicopter be
schoten," vertelt Joeri. „Ook is
het voorgekomen dat Russische
artillerie de omgeving van ons
kamp bestookte. Hadden ze weer
de verkeerde coördinaten door
gekregen. Het was een onbegrij
pelijke oorlog. Je wist nooit wat
er nu precies aan de hand was."
In Joeri's nachtmerries staat hij
opnieuw op wacht. „Alleen of
met zijn tweeën. En altijd 's
nachts. Wij sliepen overdag in
onze loopgraven en werden wak
ker als het donker werd. In de
winter heb ik dagenlang geen
daglicht gezien. In het begin was
ik doodsbang. Alles om je heen
lijkt te bewegen en te leven. Je
voelde je doorlopend omsingeld.
Als er werd geschoten, dan vuur
de je terug. Maar of ik iemand
heb gedood, weet ik niet.
De Russen hadden door moeten
stoten, vindt Joeri. „We hadden
een grote, verwoestende operatie
uit moeten voeren. Alleen op die
manier hadden we die Tsjetsje-
nen kunnen verslaan. De rebellen
hebben een heel andere instelling
dan wij. Ze hebben een ander ge
loof. Het zijn fanatici, het maakt
ze niet uit of ze doodgaan of niet.
En ze kennen geen medelijden."
Joeri heeft nauwelijks contact
gehad met Tsjetsjenen, bekent
hij. „De meisjes durfde je niet
aan te spreken want dan zouden
hun broers je aan hun mes rijgen.
En zelfs ouderen en kinderen zei
den tegen ons 'als ik een geweer
had, dan schoot ik je dood'. Ie
dereen is daar een soldaat, al zijn
ze nog maar een jaar of elf."
Wat hem steekt is dat hij dezelfde
mannen die hij in Tsjetsjenië be
vocht, in Moskou in luxe auto's
ziet rondrijden. „Tsjetsjenen hoe
ven hier nergens bang voor te
zijn," meent Joeri. „Ze kopen ge
woon valse papieren en rusten in
Moskou uit van de oorlog. Dat is
moeilijk om te accepteren."
Veel Tsjetsjenië-veteranen, zegt
psycholoog Masterov, voelen zich
bedrogen. Zeker nu blijkt dat het
Kremlin bereid is om met de re
bellen zaken te doen. „Ik voorzie
daarom dat veel veteranen zich
van de samenleving zullen af
wenden en in het criminele cir
cuit terecht zullen komen. Dat
zag je na Afghanistan ook gebeu
ren. Daar vinden ze dezelfde ge
vaarlijke manier van leven terug
als tijdens de oorlog en misschien
dezelfde saamhorigheid.
Joeri Toronjets heeft met de ge
dachte 'gespeeld om zich als
huurling aan te melden. „Maar
mijn moeder is erop tegen. Ze
heeft me hier nodig, zegt ze. Als
ik ook doodga kan niemapd meer
voor haar zorgen. Het risico is te
groot."
De strijd om de opvolging van Nelson Mandela is al begonnen en volgens sommigen is vice-president Mbeki bezig zich de concurren
tie te ontdoen. foto epa
Door Bart Luirink
Johannesburg - Officieel heet
'een gebrek aan respect voor
de gedragscode van de bewe
ging' de reden voor de verwij
dering van generaal Bantu
Holomisa uit het ANC. Maar
het heeft er alle schijn van dat
het royement van de vroegere
leider van het 'onafhankelij
ke' thuisland Transkei past in
de pogingen van vice-presi
dent Mbeki om schoon schip
te maken met lastpakken die
zijn kansen op opvolging van
Nelson Mandela in 1999 kun
nen bedreigen.
Deze zomer ontsloeg de Zuidafri-
kaanse president Holomisa als
staatssecretaris van Toerisme en
Milieu zonder opgaaf van rede
nen. Het is het grondwettelijk
recht van Mandela om tot wisse
ling van kabinetsleden te beslui
ten zonder enige publieke toe
lichting. Dit constitutionele feno
meen vormt begrijpelijkerwijs
aanleiding tot speculatie en het
op gang komen van geruchten
stromen.
In het geval van Holomisa wordt
algemeen aangenomen dat een
getuigenverklaring van de gene
raal voor de door bisschop Tutu
geleide Commissie van Waarheid
en Verzoening de directe aanlei
ding tot zijn ontslag vormde. Bij
die gelegenheid beschuldigde
Holomisa collega-minister Sig-
cau van het aannemen van steek
penningen van hotelmagnaat, en
Sun City-eigenaar, Sol Kerzner.
Sigcau zou zich daaraan schuldig
hebben gemaakt tijdens haar
acht maanden durende premier
schap van Transkei in 1987. Ge
neraal Holomisa maakte in dat
jaar met een staatsgreep een ein
de aan de dictatuur van de door
het apartheidsregime in het zadel
geholpen Matanzima en zijn pre
mier Sigcau. Vervolgens trotseer
de de generaal het toenmalige
apartheidsregime met het toela
ten van vrije politieke activiteit
van het nog verboden ANC in het
thuisland.
Corruptie
In 1993 sloot Holomisa zich bij de
beweging aan en werd een jaar
later beloond met een post in de
nieuwe regering. Die eer viel ove
rigens ook Sigcau ten deel, die, zo
willen de geruchten in de rege
ring onder Matanzima opereerde
als een informante van het ANC.
De leiding van de beweging moti
veerde de aanstelling met de me
dedeling dat een onderzoekscom
missie Sigcau had vrijgepleit van
de beschuldigingen van corrup
tie. Het rapport van de commissie
vermeldt echter dat Sigcau wei
nig te verwijten viel. Ze gaf wel
iswaar toe geld te hebben aange
nomen, maar zag daarin niets on-
oirbaars. Met de gift financierde
ze de studie van haar dochter.
Dat vond de onderzoekscommis
sie gerechtvaardigd.
Holomisa reageerde furieus op
zijn ontslag en zei over bewijzen
te beschikken dat hotelgigant
Kerzner niet alleen Sigcau in
1987 maar ook het ANC in 1994
geld zou hebben gegeven. Voor
het spekken van de verkiezings-
kas zou Kerzner zijn beloond met
ontslag van rechtsvervolging
voor de omkopingszaak van 1987.
Het ANC reageerde als door een
slang gebeten en ontkende de be
schuldigingen. Er was, volgens
woordvoerders van de beweging,
sprake van 'flagrante leugens'.
Ook Kerzner ontkende.
Later liet president Mandela in
een korte persverklaring weten
dat het ANC wel degelijk finan
ciële steun van Kerzner had ont
vangen. Ook beschuldigingen van
Holomisa dat verschillende
ANC-ministers gratis van hotel
voorzieningen in Sun City ge
bruik hadden gemaakt werden
niet tegen gesproken.
Verjaardagsfeestje
Het verwijt van Holomisa dat het
verjaardagsfeestje van vice-pre
sident Mbeki vorig jaar eveneens
door Kerzner was gefinancierd,
werd nog wel ontkend. Maar een
door het ANC genoemde gulle ge
ver, een rugby-official, ontkende
op zijn beurt bij de festiviteiten
voor Mbeki betrokken te zijn ge
weest.
President Mandela verklaarde de
discussie gesloten. Het ANC viel,
volgens hem, bovendien niets te
verwijten. Mandela beweerde de
enige te zijn die van de donatie
afwist. Toen verscheen Holomisa
voor het disciplinaire comité van
het ANC, maar hij weigerde ant
woord te geven op de vragen. De
deelname van sommige ANC-be-
stuursleden maakte het comité
volgens de generaal niet legitiem.
Dezelfde bestuursleden brand
merkten hem in een eerdere ver
klaring immers als leugenaar.
Na anderhalf uur nam het comité
het besluit de generaal voor het
leven uit de beweging te royeren.
Holomisa, die op de ANC-confe-
rentie van 1994 de op twee na
meeste stemmen verwierf en gro
te populariteit geniet onder de
dak- en werklozen en de vrou
wenbeweging van het ANC, ziet
zichzelf als slachtoffer van vice-
president Mbeki, die, in zijn stre
ven naar opvolging van Mandela,
mogelijke opponenten op een zij
spoor wil rangeren.
Slachtoffers van deze politiek
maken plaats voor loyaler leden
van het ANC. Zo werd in de
plaats van Holomisa de vroegere
jeugdleider Peter Mokaba be
noemd. Op zijn initiatief werd
Mbeki in 1993, na het overlijden
van Oliver Tambo, als voorzitter
van het ANC genomineerd. Daar
naast heeft Mbeki in de afgelopen
twee jaar een aantal vertrouwe
lingen beloond met aanstelling
op hoge functies. Zo werd advi
seur Essop Pahad een maand te
rug benoemd tot staatssecretaris
van Mbeki, een soort 'onder-pre
mier'.
Verzoener
Critici zeggen niet te begrijpen
wat het nut van deze nieuw ge
creëerde positie is. Mandela,
wiens rol meer en meer beperkt
wordt tot die van 'nationale ver
zoener', lijkt de dagelijkse gang
van zaken bij het leiden van het
land vrijwel volledig aan Mbeki
over te laten en volgt de adviezen
van zijn vice-president inzake
personele wisselingen binnen het
kabinet.
Holomisa legt zich overigens niet
bij de beslissing van het discipli
naire comité neer en reist het
land af in een poging zijn aan
hang te mobiliseren. Zo sprak hij
onlangs daklozen in een van de
kampen bij Johannesburg toe.
Hij riep ze op het ANC te verster
ken. 'Het ANC is mijn huis', aldus
de generaal.
