t.
Schorpioenstaartjes in het mos
Nationaal Park De
Weerribben nu ook
internationaal erkend
Lente begint eerder
door broeikaseffect
Klimaat in veertiende
eeuw veel aangenamer
1 van Europa;
of
XV
extra
Kleintje
LIJF LEVEN
Eerste mens
liep rechtop
r
rsie van de Swift,
en meerprijs van
iet dat dit finan-
naar tijdelijk is.
vift is een even
|*e auto, met aan-
budskosten*.
■ofiteren van de
jtember-aanbie-
t uw huidige auto
fiealer is ook niet
zen.
r.ts alk
prijs bij verkoop
op afbetaling x
13.090,77
ndtermijn
prijs bij verkoop
op afbetaling x
-koopbosis (niet-doorlopend krediet)
kredietaanvragen worden door SFS
Bron: Consumentenbond en ANWB.
57 05.
'076) 503 31 82.
I) 36 18 41.
>0162) 42 99 99.
(0115) 47 27 10.
Maak een
reclame met een
Het helpt.
.lichting Fynaart
verloting 1996
002315
001251
001732
001958
004301
001010
001249
002334
002486
005055
bijSanders Doe Het Zelf
120, Fijnaart
Een personeelsdag?!
ACE PAINTBALL
Breda
Info: 0164-254484^_
Ontslag(en)?
bel voor jur. hulp de U.J- -
030-2332905 ookgev-in
Ehvn evt. No CureNoJLL
Echtscheiding
Bel voor pers. en betaalb-
jur. hulp de U.J-G-03~,
2332905 gev. in EhoWÜ,
Massagesalon Putte
voor alle massages van ma'
t/m zat. 11.00 t/m 23.00 u-
Breestr.6, Putte.
Tel. 0164-604214j
Een KLEINTJE nu
TREFZEKERDER
voorheen.
WOENSDAG 18 SEPTEMBER 1996
De Spinnekopmolen is een van de bekendste 'plaatjes' uit Nationaal Park De Weerribben.
FOTO'S JAN DROST
Nationaal park De Weer
ribben in de kop van
Overijssel is eind augus
tus bekroond. Het park
kreeg het natuurdiploma
van de Raad van Europa
en schaart zich daarmee
onder de 45 meest waar
devolle streken van Euro
pa. Het voormalige turf-
wingebied van 3800 hec
taren koestert zijn tril
veen. Riet en water domi
neren het landschap.
Door Hans Rube
Riettelers bundelen hun Kalen-
berger riet. Hoge stapels langs de
smalle weg markeren de route
naar het kleine toeristische dorp
je midden in Nationaal Park De
Weerribben in noordwest Over
ijssel. Plezierjachtjes varen file
op de Kalenbergergracht. Hon
derd meter verderop is het stil.
Ritselt slechts het riet. Economie
en goed milieubeheer gaan in de
Weerribben hand in hand.
Nuttige natuur? „Alle natuur is
nuttig," Boswachter Edo Jans
klinkt bijna verontwaardigd.
„Maar, inderdaad, we halen er
hier ook wat uit. De dorpsbewo
ners in de Weerribben kunnen
daar van bestaan."
In het kantoor van Staatsbosbe
heer in Kalenberg lopen slechts
mensen met glunderende gezich
ten rond. Pas in 1992 is het na
tuurreservaat De Weerribben tot
Nationaal Park gekroond. Amper
her jaar later volgt erkenning
door de Raad van Europa in de
vorm van het zeldzame natuurdi
ploma.
lans: „En dat voor een landschap
waarin jaarlijks 750.000 bezoe
kers vertoeven. Niet eens een na
tuurlijk gebied, want De Weer
ribben is een zeer sterk beheerd,
door mensenhanden onderhou
den cultuurlandschap. In de hele
nj van diplomagebieden zijn we
®iek. Een beetje proefgebied. De
Raad van Europa is uiterst be
zorgd over de manier waarop het
j °ns uitpakt. We zijn de rebel-
kinnen de club van diploma-
gebieden."
Water
Het is mooi weer, ideaal om het
water op te gaan en het gebied te
wikennen. Wandelen in De
weerribben is onmogelijk, het re
servaat is een wirwar van water-
Jes, kanalen en moeras. Rond het
water lopen enkele fietspaden,
Mermeer langs de beroemde
Spinnekopmolen', een van de
meest gefotografeerde plekjes
van De Weerribben.
Jans neemt een 'punter' met bui
tenboordmotor. „De toeristen
kunnen alleen elektrische 'fluis
terboten' en kano's of roeibootjes
huren. Dit is een stiltegebied."
In De Weerribben zijn kilome
terslange vaarrouten uitgezet. De
toerist - campings, huisjes en
'Bed en Breakfast-mogelijkheden
in overvloed - kan aan de rand
van de natuur parkeren, op een
paar plaatsen zijn bootjes te
huur. „De vaarwegen zijn met
borden aangeven. Iedereen houdt
zich daar keurig aan." Jans heeft,
in de vier jaar dat hij boswachter
in De Weerribben is, overal de
verbods-borden laten verwijde
ren.
„Onze kijk op natuurbeheer ver
andert. In mijn visie moet elk na
tuurgebied in principe openge
steld zijn voor de mens. Alleen als
er een hele goede reden voor is,
die ook voor iedereen begrijpelijk
is, kun je gaan afsluiten. Ik denk
bijvoorbeeld aan broedplaatsen
van zeldzame dieren, zoals de
purperreiger. Maar dat kan ik
dan ook uitleggen."
Staatsbosbeheer heeft 'stellingen
omgedraaid', legt Jans uit. „Vijf
tien jaar geleden was een gebied
afgesloten, tenzij. Nu is het open,
mits. Je moet mensen de gelegen
heid geven om die natuur te zien.
Mensen die interesse tonen, kun
nen het educatiecentrum bezoe
ken, maar heel veel mensen ge
bruiken de natuur als een per
soonlijk decor, ze komen om te
verpozen. Voor hen is het belang
rijk dat ze genieten, dat ze in
stemmend antwoorden als ik hen
aan het einde van de dag vraag of
ze een leuke dag hebben gehad.
Als dat zo is, dan zeg ik: dat is
dus precies waarom we zo zuinig
op die natuur moeten zijn."
„Ik merk dat onze bezoekers heel
goed met die extra verantwoor
ders in de kop van Overijssel turf
daar waar nu riet wuift en zeld
zame planten en beschermde die
ren hun domein hebben. De naam
Weerribben verwijst naar die his
torie. De rechte waterwegen zijn
de weren, daar is turf gestoken.
Ribben zijn de smalle stroken
land, de legakkers, waar het veen
werd gedroogd.
Voor een gebied dat jaarlijks
750.000 bezoekers trekt is het op-
delijkheid om kunnen gaan. We
hoeven nauwelijks vuil te rui
men, ze komen alleen op de uitge
zette route. De verbodsborden
worden niet gemist, een slag
boompje hier en daar en een toe
gangsbord met de spelregels zijn
voldoende.
Historie
In vroeger jaren staken de arbei-
merkelijk stil. Op de 'hoofdweg',
de Kalenbergergracht, passeert
nog het ene na het andere Duitse
pleziervaartuig. Het is een door
gaande route van de randmeren
naar Hamburg. Eenmaal op een
zijtak is het stil.
„We hebben absoluut geen idee
hoeveel bezoekers we aankun
nen," zegt Jans. „Waar ligt de bo
vengrens? Een miljoen, anderhalf
miljoen? Als het barstensvol zou
worden, is er niets meer aan, dan
wordt het een pretpark. Wij wil
len een goed product aanbieden,
dus dat zullen we in de gaten
moeten houden."
De natuur als 'product'? „Zo zie
ik dat, ja. We bieden de Neder
landse samenleving natuur aan.
Daar moet de maatschappij, die
daar geld in steekt, op de meest
prettige manier in kunnen ver
toeven. Ik wil in ruil van die sa
menleving horen wat die van mij
als boswachter verwacht. Nacht
wandelingen? De zonsopgang
meemaken midden in de natuur?
Dan is het hier prachtig. Als daar
veel mensen belangstelling voor
tonen, dan zullen we dat moeten
regelen."
Otter
Binnenkort moet de otter terug
keren in het grote waterrijke ge
bied. Eens was het dier het sym
bool van de streek. Sommige be
woners beweren zo nu en dan dat
zij nog steeds zijn sporen zien.
Officieel is de otter sinds het eind
van de jaren tachtig uitgestorven.
„We gaan hem weer uitzetten, de
omstandigheden zijn ideaal."
Op en langs het water wijst Jans
op de bijzonderheden in 'zijn'
park. Zoals de vlinders. De zilve
ren maan, zeldzaam in Neder
land, fladdert rond de boot. Op
de wal heeft de grote vuurvlinder
eitjes gelegd op de bladeren van
INFORMATIE
We nadere informatie wil omtrent
artikelen in deze bijlage, kan
Ws kantooruren bellen naar:
076-5312344 of 076-5312272.
Schriftelijk reageren kan ook.
net adres daarvoor is:
Stem, redactie Lijf Leven,
Postbus 3229,4800 MB Breda,
eindredactie: René van der Velden.
De
toeristen kunnen alleen elektrische 'fluisterboten' en kano's of roeibootjes huren. Dit is een stiltegebied.
Van onze verslaggever
Een verandering in het kooldi
oxidegehalte van de atmosfeer
heeft, als gevolg van het zoge
naamde 'broeikaseffect', invloed
op de gemiddelde temperatuur op
aarde. Maar die temperatuurstij
ging beïnvloedt op' haar beurt het
kooldioxidegehalte, heeft de
Amerikaanse onderzoeker Char
les Keling ontdekt. Daardoor be
gint de lente tegenwoordig een
week eerder dan vroeger.
Keeling meet al sinds 1958 het
kooldioxidegehalte op de top van
Mauna Loa, een vulkaan op Ha
waii. Hij onderzocht met name de
zogenaamde 'C02-cyclus', die
wordt veroorzaakt doordat de ve
getatie op het Noordelijk Half
rond in de winter afsterft of in
'winterslaap' gaat, waardoor de
planten geen C02 uit de atmo
sfeer meer opnemen. De damp
kring kent dan een 'kooldioxide-
piek'. Als de natuur in het voor
jaar weer tot bloei komt, absor
beren de planten meer kooldioxi
de, waardoor het totale gehalte in
de atmosfeer daalt.
Tweede deel 'Duizend jaar weer en wind' uit
Onlangs verscheen het tweede deel van de monumen
tale serie Duizend jaar weer, wind en water in de La
ge Landen van de hand van historisch geograaf Jan
Buisman. Het werk is tot stand gekomen met steun
van het KNMI en de Europese Unie en behandelt van
jaar tot jaar de toestand van weer en klimaat in Ne
derland en Vlaanderen.
Door Martijn Hover
de waterzuring. De enige plant
waar de rups van kan leven.
De boswachter geniet stilletjes
van de roep van een verre vogel.
„Zelf ben ik in de loop der jaren
ook anders naar de natuur gaan
kijken. Mijn eerste baan bij
Staatsbosbeheer was in de bos
bouw. Heel jong nog. Toen waren
er maar twee geluiden in een bos
van belang: dat van de ketting
zaag en het geluid van omvallen
de bomen. Benzinedampen in
snuiven, rookwalmen: dat was de
essentie van natuurbeheer. Vlin
dertjes bespieden was iets voor
geitenharensokken met ronde
brilletjes."
Wetland
De Weerribben is internationaal
aangemerkt als 'Wetland', van
wege de unieke combinatie van
water, moerasbos, veengrond en
de uitgestrekte delen ondoor
dringbare natte vegetatie, waar
vogels ongestoord kunnen broe
den. Eendensoorten in overvloed,
maar ook zangvogels (rietgors,
baardmannetje en de rietzanger)
en de roerdomp koesteren zich in
de beschutting van het riet. Bij
zonder is de purperreiger, in gro
te delen van West-Europa reeds
uitgestorven.
Met kunstgrepen wordt de 'na
tuur' in De Weerribben in be
dwang gehouden. De kwaliteit en
de stand van het water zijn van
enorm groot belang voor bijvoor
beeld het 'trilveen'. In de zomer
maanden moet schoon water het
gebied binnenstromen zodat de
veengrond niet uitdroogt, dood
lopende sloten leiden het water
onder het veen. In de winter
wordt riet weggekapt op aange
wezen plaatsen, de dakdekkers
industrie in noord-west Overijs
sel bloeit als nooit tevoren. Een
speciaal ontworpen 'kraggenvre-
ter' voert bagger af. De modder
vindt zijn weg naar het buiten
land in de vorm van pootaarde.
Zonder beheer groeit alles dicht.
Jans meert de boot af, op een
plaats waar alleen boswachters
dat mogen. Een korte wandeling
over een drassige wei. Dan gaat
hij op de hurken. Trots steekt de
boswachter een minuscuul en on
ooglijk plantje in de lucht.
„Schorpioenmos, kijk maar. Hier
dit staartje, daar dankt hij zijn
naam aan. Het bewijs dat dit echt
trilveen is, een van de laatste
stukjes in Europa."
Onder de laarzen lijkt de aarde te
veranderen in een groot groen
waterbed. Geen gesop, het plan-
tendek van vijftig centimeter
drijft.
Dit is de essentie van De Weer
ribben, water verandert lang
zaam in land, land wordt her
schapen in water, in een onein
dige gecultiveerde cyclus.
I Informatie en boekingen cam
ping of 'Bed en Breakfast' Natio
naal Park De Weerribben: 0561-
477743. Natuuractiviteitencen-
trum: Hoogeweg 27, Ossenziil:
0561-477272.
„Eigenlijk had ik het 'Het ge
sprek van de dag' willen noe
men", zegt historisch geograaf
Jan Buisman. Die titel heeft het
niet gehaald voor zijn omvangrij
ke standaardwerk over het alle
daagse leven in ons land, zoals
dat in de afgelopen duizend jaar
is bepaald door weer, wind en
water.
Buismans magnum opus is uit
eindelijk Duizend jaar wind,
weer en water in de Lage Landen
gaan heten. Inderdaad een naam
die de lading dekt. Maar Buisman
lijkt haar toch wat prozaïsch te
vinden. „Ik wilde vooral het be
staan van de gewone mensen
schilderen," vertelt hij. „Het
moest gaan over de zaken die de
mensen bezighielden."
Eikels
We mogen aannemen dat de
weers- en klimaatomstandighe
den al eeuwen een belangrijk ge
spreksonderwerp vormden. Buis
man: „Het weer speelde in het le
ven van onze voorouders een be
langrijke rol. Veel belangrijker
dan tegenwoordig. Als een eiken-
bos vandaag de dag in de herfst
wat weinig eikels oplevert, mo
gen we blij zijn als dat ons über
haupt opvalt. Maar in de middel
eeuwen was zoiets een ramp: wei
nig eikels betekende dat de var
kens weinig te eten hadden en dat
betekende weer dat de mensen de
winter met minder vlees moesten
zien door te komen."
Onlangs verscheen het tweede
deel van Duizend jaar wind, weer
en water. Na in deel 1 de jaren tot
1300 te hebben behandeld, gaat
Buisman in deel 2 in op de jaren
1300 tot 1450. Naarmate hij dich
ter bij het heden komt, wordt het
verzamelen van bronnen gemak
kelijker, vertelt de auteur. „In het
eerste deel kon ik nog alles opne
men wat ik heb gevonden en de
moeite waard achtte. Voor dit
deel heb ik al flink moeten selec
teren omdat ik over veel meer ge
gevens beschikte dan ik kwijt
kon."
Overstromingen
Buismans jarenlange speurtocht
door archieven en oude kronie
ken heeft smakelijk leesvoer op
geleverd. De auteur benadert de
vaderlandse geschiedenis vol
strekt chronologisch, geheel in de
stijl van de oude kroniekschrij
vers. Jaar na jaar meldt hij de op
vallendste gebeurtenissen. Vaak
blijken dat inderdaad de weers
omstandigheden te zijn. Zo wordt
van de winter van 1301-1302 ge
meld dat die 'zeer zacht' was en
werd gevolgd door een zomer die
'zich als een winter gedroeg'.
West-Europa wordt in augustus
geteisterd door overstromingen
die de graanoogst ernstige schade
toebrengen.
Politiek
„We mogen ervan uitgaan," aldus
Buisman, „dat zulke dingen in
derdaad het 'gesprek van de dag'
vormden. Maar dat was natuur
lijk niet het enige. De mensen in
teresseerden zich bijvoorbeeld
ook voor wat zich in de politiek
afspeelde."
Vandaar dat de weer-croniqueur
tamelijk uitgebreid ingaat op
(bijvoorbeeld) de Gulden Sporen
slag die zich in datzelfde jaar af
speelde bij Kortrijk. In deze veld
slag nam een leger van Vlaamse
burgers het (te voet) op tegen de
bereden adel van de Franse ko
ning - en won. Het was voor het
eerst in de Europese geschiedenis
dat een ruiterleger werd versla
gen door voetsoldaten.
Buisman: „Het staat wel vast dat
de mensen het in hun dagelijkse
gesprekken ook over dergelijke
dingen hadden. Bij het KNMI
vonden ze het aanvankelijk wat
overdreven om zulke zuiver his
torische wetenswaardigheden op
te nemen in een boek over de ge
schiedenis van het weer. Maar
niet alleen spraken de mensen
van toen over opvallende, voor
hen actuele gebeurtenissen, ze
zijn ook van belang voor de hui
dige lezer, omdat ze hem helpen
de weersgeschiedenis in een his
torisch kader te plaatsen."
Bovendien, meldt Buisman opge
wekt, houdt het weer in bepaalde
gevallen wel degelijk verband
met historische gebeurtenissen:
„Neem de moord op Floris V. Die
is gebeurd tijdens een jachtpartij.
Als het die dag erg slecht weer
was geweest, was hij misschien
thuis en in leven gebleven. Of
neem de stadsbranden, waar de
kronieken vaak melding van ma
ken. Als zo'n brand zeer grote
schade aanrichtte (in sommige
gevallen ging een hele stad in
vlammen op), dan mag je ervan
uitgaan dat het in het betrefende
jaar uitzonderlijk droog moet
zijn geweest."
Wijngetal
We lezen ook dat het klimaat in
onze contreien over het algemeen
gesproken in de veertiende en het
begin van de vijftiende eeuw zo
aangenaam was dat tot in Bra
bant wijn verbouwd kon worden.
Gegevens over de wijnteelt heb
ben Buisman zelfs een curieus
handvat aangereikt om zomers te
beoordelen die de croniqueurs
niet de moeite van het vermelden
waard vinden. Het 'wijngetal'
heeft hij dat genoemd.
„Ik heb ontdekt," vertelt de
weerhistoricus met gepaste trots,
„dat de datum van de wijnoogst
fraai correleert met de aard van
de zomer die eraan is voorafge
gaan. Kon er al eind september,
begin oktober worden geoogst,
dan was dat een indicatie dat de
zomer goed was geweest. Hoe la
ter de oogst plaatsvond, hoe
slechter weer de zomer met zich
had meegebracht."
Birmingham (rtr) - De
eerste mensen liepen
rechtop en niet in half-ge-
bogen houding toen ze
drie tot vier miljoen jaar
geleden vanuit de bomen
naar de grond afdaalden.
Dit heeft een gezagheb
bende wetenschapper ge
zegd, na een studie op Lu
cy-
Robin Crompton van de uni
versiteit van Liverpool
werkte drie jaar met een
nieuwe computersimulatie
op Lucy. Dat is de naam van
een skelet van een vrouw uit
de tijd van de eerste mensen,
de Australopithecus afaren-
sis die bijna 3,6 miljoen jaar
geleden in het oosten van
Afrika heeft gewoond. Toen
onderzoekers het skelet von
den, luisterden ze net naar
Lucy in the Sky with Dia
monds van The Beatles.
Crompton en co ontwierpen
een computermodel van de
manier waarop de mensen nu
lopen en testten dit door vrij
willigers te vragen voorover
te lopen. Daarna voerden ze
gegevens in de computer in
over de afmetingen van Lu
cy. Toen de oude dame werd
gevraagd te lopen als een
chimpansee, viel ze op haar
neus. „Lucy kan dus onmo
gelijk zo hebben rondgelo
pen," besloot een zeer over
tuigde Crompton.
Hij riep antropologen op op
nieuw na te gaan wanneer de
mens begon te lopen. Cromp
ton vermoedt dat de mens
van vier naar twee voeten
overschakelde nog voor hij
de bomen verliet. Dat impli
ceert dat de schatting over
het tijdstip, waarop de eerste
mens rondliep, met een paar
miljoen jaar moet worden
verlegd.
