iert
HHr
Hersenen gaan snel knock-out
kinderarts Hoekstra promoveert na zes jaar onderzoek op 'peuterdiarree'
De na-effecten van XTC
Vetmassa meten op
dag van de diëtist
Oproep voor vaccinatie
tegen hepatitis-B-virus
"toyotT
peStem
PeutÊI!,
LIJF LEVEN
F2
James corduroy
)louse
stofdoekjes
Gevaren van sport
worden vaak onderschat
Ook in Nederland campagne dringend gewenst
396
SUZUKI
-~UZUKI swïft~7T"or^
01- '90, APK 2-97 S
Wgn., 0115-4^jjre^.,
isuzÜKn^^
brio weg.omst. Harn
top., APK 07-'97 h
Toyota Celica 18 st
zilver, 1994, goo
ANWB gekeurd Gar^'
'/lusterd. 0162_-6agj*
TOYOTA
appelsap in een kwade reuk
18, Wouw, 0165-3022an
VOLKiwag
VW Corrada
19?3' P-m-. ANWS
gekeurd. Garage Musïï
0162-683380 terd'
VW Transporter
kent.
verleng
24D, grijs
110.000km,
25.000,-. 076-471^^
VOLVO
VOLVO 740 GLDjT
15.500,-, 1e eig yaii
nierslaan 224, Breda t!
1076-5614914.
Volvo 94Fsiïi
zilver 1992, Erco, 600-
p.m. 100% financierina
ANWB gekeurd. Garaa»
Musterd. 0162-683.1fin
BMX KINDERFIETS 16 inC|
5 N f fin J
\Tel. 0165-550907. '1
KINDERFIETS compleJ
geen city-bike 75 - 07sl
5033338.. m
OPOEFIETS 8a12
kleur licht groen
0164-682098.
HERENBROMMER Kreidië]
type RMCS electronic 1M
200,-0115-481741.
WOENSDAG 18 SEPTEMBER 1996
niarree? Appelsap en een
3g koekje helpen, zegt
oude volkswijsheid,
iéts blijkt minder waar.
j kunnen van een
JV0
ange mouw
achte fijne corduroy
t verschillende modellen
t diverse kleuren
A lycra - lange mouw i ft /|/jl
Bdellen
n - maten S, M en l
ngt—
I
- - zuignappen aan onderkant
- in wit, blauw, rose of b€i9e
-douchemat 53x53 cm,
badmat
36 x 72 cm. AA*
per soort:
aat glans na
|re<
;ke
regnering
Ike" 10 stuks
'0 JUdi-markten in Nederland
rmaat aan heldere
mpelsap juist diarree
ikgen. En ze worden er
nog ongezond dik van
J aldus de Brabantse
anderarts H. Hoekstra in
gen promotiestudie
joor Hans Rube
lichter in zijn tuin in Vught staat
.npelboom. „Leuk voor een
zegt kinderarts H. Hoeks-
[,"(47) met een gulle lach. „Past
,ardigbij het onderwerp."
Huize Hoekstra staat momenteel
inliet middelpunt van de belang
stelling. Alle soorten media bela-
de doctor die vorige week
«moveerde in Amsterdam.
Peuterdiarree is dan ook een
maatschappelijk aansprekend
inderwerp. Zeker als de onder-
:er de oorzaak zo duidelijk
iaan appelsap wijt. Want, welke
yer geeft zijn kind niet zo nu
Itndaneen 'troostflesje'?
„Het zijn van die alledaagse din
gen die nauwelijks onderzocht
lijken," vertelt Hoekstra. De
kinderarts van het Bosch Medi-
centrum heeft zes jaar aan zijn
promotieonderzoek gewerkt.
Hoofdmoot vormde een studie
naar fructose-opname, het
onderzoek naar het ontstaan van
peuterdiarree is daar een onder
deel van.
Samenwerking
„Onze kinderafdeling werkt
samen met het Academisch
I Medisch Centrum in Amsterdam
l(AMC). Dan wordt er van je ver-
I wacht dat je ook wetenschappe
lijk onderzoek doet."
[Hoekstra merkte dat er zelfs
internationaal nauwelijks
[onderzoek is gedaan naar die
[veelvoorkomende klacht bij de
s groep kinderen. „Dingen
die alledaags zijn zijn vaak
[slechter onderzocht dan zeld-
zame ziekten. Peuterdiarree is
nvan die alledaagse dingen."
Een klacht ook waar elke ouder
i mening over heeft. „Na een
darminfectie geloven mensen dat
sap goed is. Maar appelsap
t die diarree juist in stand,
lsap is niet meer dan water
en suiker."
I De volkswijsheid is een histori-
Kinderarts H. Hoekstra: 'Kinderen leren fout gedrag aan. Ze moeten gewoon melk drinken met een boterham.'
sche misvatting, meent Hoeks
tra. „Dat idee stamt nog uit het
Duitsland van voor de oorlog.
Daar namen mensen geraspte
appel. De ontlasting zag er dan
inderdaad wat minder dun uit."
Kinderen met een vorm van diar
ree, na een infectie, bezoeken de
poli. Er is echter een tweede
groep patiënten die zeker zo ern
stige klachten heeft. „Kinderen
die de hele dag met een flesje sap
rondlopen." Heldere sappen zijn
vooral de boosdoeners, troebel
sap uit de reformwinkel geeft
minder problemen.
De oorzaak van de peuterdiarree
ligt in de opname van het water
in de dikke darm. Die is onvol
doende. Dat dit soort klachten
eerder ontstaat na het drinken
van helder sap ligt aan de indus
triële bewerking van de appel-
pulp. Bij helder appelsap voegt
de industrie een bepaald soort
enzymen toe. Troebel sap heeft
die bewerking niet ondergaan.
„Nu is het zeker niet zo dat ik de
indruk wil wekken dat ouders
hun kinderen maar troebel sap
moeten laten drinken. Het totale
voedingspatroon van peuters
verslechtert. Appelsap is in feite
een vloeibare boterham. Ouders
maken zich vaak zorgen om de
slechte eetgewoonten van hun
kind, maar ze beseffen niet dat
appelsap ander voedsel ver
dringt, daardoor kijgen kinderen
te weinig vezels, vetten, vitamine
D en ijzer binnen. Door de com
binatie met een snack of ander
kant-en-klaar voedsel eten ze
teveel eiwitten."
„Drinken wordt een steeds gro
ter onderdeel van de voeding van
jonge kinderen in de peuterleef
tijd. Vroeger was de tussenmaal-
tijd in het huishouden goed gere
geld. Kinderen kregen op vaste
tijden van de moeder eten, op
een vaste plek in huis. Daarbij
dronken ze water. Sapjes ver
vangen die maaltijden. Kinderen
ploffen bij de tv neer op de bank,
met een snack in de hand. Dat is
een zorgelijke tendens, omdat ze
fout gedrag aanleren, ook voor
later."
Verhelpen
Peuterdiarree is meestal simpel
te verhelpen, ontdekte Hoekstra,
die in zijn poli twintig patiëntjes
FOTO JAN VERHOEFF
vergeleek met honderd gezonde
kinderen. „Stoppen met vruch
tensappen en weer normaal eten,
voldoende vezels en vetten.
Gewoon melk drinken met een
boterham."
Gezien het aantal publicaties in
de Verenigde Staten dat nu al
aan zijn onderzoek is gewijd,
heeft de Vughtenaar ook inter
nationaal blijkbaar een 'heikel'
onderwerp aangesneden. Het
tumult verbaast hem niet. „In de
VS gaat 300 miljoen dollar per
jaar om in de verkoop van sap
pen aan peuters."
I Een sportcarrière levert
I niet alleen medailles en
I roem op. Sporters stellen
I zich vaker dan anderen
I bloot aan het risico van
I hersenletsel. In de ergste
1 gevallen kan dit zelfs lei-
I den tot een vorm van
I dementie. Tien procent
van alle hersenletsels
ontstaat tijdens het spor
ten. Kinderen kunnen na
I licht
hersenletsel door sport,
leerproblemen krijgen.
Door Paula van de Riet
De sporten die de meeste kans op
hersenletsel geven, zijn paardrij
den, voetbal, rugby, American
lootball, gymnastiek, honkbal,
I taksen, worstelen, judo/andere
I vechtsporten, schoonspringen en
hanggliden.
°P de drie oud-voetballers
I eeft een waarneembare hersen-
I afwijking, zo wijst Noors onder-
5 uit. De helft van alle prof-
vers ontwikkelt tijdens de
tapbaan zwaar hersenletsel.
Mrdrijden is ook gevaarlijk: per
7 vjl-uren één hersenletsel. En
hebben we het alleen over
Waar hersenletsel.
^psycholoog dr. Erik Matser
tan het Geldropse St. Anna Zie-
I ™ls zegt hierover: „Sporten is
on!?1 P 0Pzichten hartstikke
la ,0udere mensen die aan
doen, blijken over het alge-
mentaal fitter dan leeftijd-
8 oten. Maar de schaduwzijde
s20rt 's de kans op hersenlet-
nf ui wordt vaak onderschat
elfs helemaal niet erkend."
C* fsenen zÜn zo zacht als
r. legt Matser uit. „Ze raken
20 gemakkelijk gekneusd als
ïim' 'e ^unt °P hersenen ook
m biaUwe plek' zien. Die zachte
ufanhe zit verpakt in een
srhnL 5°kecH met als enige
^demping een dun laagje
tussen hersenen en her-
toJ®n' Wanneer de hersenen
Se f®en die harde schedel bot-
bUa nen hersenweefsel en
f?nbeschadigd «ken. Dat
bij een harde klap. Een
SpKi-o! 00rzaak van problemen is
iudo a aan zuurst°h Zo kun je bij
°or bepaalde verwurgingen
Neuropsycholoog Erik Matser: 'Hersenen zijn zo zacht als boter.'
ook 'knock-out' gaan. Het resul
taat is weer schade aan de herse
nen."
Boksers
Matser deed onderzoek naar her
senletsels bij boksers in de VS en
in Nederland. „Een interessante
onderzoeksgroep. Wie zou zich
anders vrijwillig voor zijn hoofd
laten slaan? De letsels van boksers
worden bovendien gedocumen
teerd door de Medische Commis
sie van de Boksbond."
Uit het onderzoek bleek dat veel
boksers geheugen- en concentra
tiestoornissen oplopen en dat hun
denken trager wordt. Matser
gebruikt een neuropsychologische
test waarmee hersenletsel in een
vroeg stadium kan worden aange
toond. Een reguliere hersenscan
laat dan nog niets zien.
Koppen
Momenteel werkt Matser aan een
groot onderzoek onder 250 Neder
landse voetballers. „We bekijken
of voetbal schadelijk kan zijn voor
de hersenen. We onderzoeken
actieve profs, oud-spelers en ama
teurs en vergelijken die met een
controlegroep."
Matser: „We weten dat koppen,
hard met de hoofden tegen elkaar
slaan tijdens kopduels en het
bekende 'elleboogje' schadelijk
een interland. Finidi George vroeg
na een tik op zijn hoofd aan zijn
trainer Louis van Gaal welke kant
hij op moest spelen. Allemaal
voorbeelden van zeer gevaarlijke
situaties. Het letsel kan enorm
versterkt worden door een tweede
trauma. Dan is één en één niet
twee, maar honderd."
kunnen zijn. Wij willen weten hoe
schadelijk."
De neuropsycholoog: „Vooral het
doorspelen nadat je door een klap
op je hoofd onderuit bent gegaan,
is gevaarlijk. Johan Neeskens was
er ooit trots op dat hij met een
hersenschudding een kopgoal
maakte. Buchwald ging tijdens de
EK van 1990 zwaar knock-out.
Twee dagen later speelde hij weer
Volgens Erik Matser is het pure
fictie zoals ze in Hollywood
knock-out gaan. „Schwarzeneg
ger gaat in de film tegen de grond
en vecht daarna even fit en
gecoördineerd door. In werkelijk
heid kun je niet meer goed naden
ken of je oriënteren. Achteraf kun
je te maken krijgen met geheugen
verlies en langdurige hoofdpijn."
„De effecten van een hersenletsel
FOTO RENE MANDERS
komen meestal niet meteen aan
het licht. Neem Mohammed Ali.
Hij kon nog goed boksen tijdens
zijn laatste wedstrijd. Later kwa
men bij hem de punch-drunk-
symptomen. Die waren echt niet
het gevolg van één fatale klap
maar van een cumulatie van lich
tere stoten tegen het hoofd. Her
haalde hersenschuddingen kun
nen zelfs leiden tot de ziekte van
Alzheimer. Het blijkt dat som
mige mensen gevoeliger dan ande
ren zijn voor dat effect. Daarbij
speelt mogelijk een genetische
factor een rol."
De hersendeskundige vindt dat
hersenletsel in de vorm van
geheugen- en concentratiestoor
nissen niet vaak wordt erkend. Dit
soort letsel krijg je natuurlijk niet
alleen door te sporten, maar bij
voorbeeld door auto-ongelukken,
valpartijen of mishandeling."
„Iemand met een hersenletsel kan
bijvoorbeeld ook na vier uur wer
ken helemaal vastlopen door
overbelastingsverschijnselen. Dit
leidt soms tot de WAO. Schuldge
voelens, hoofdpijnen, depressies
en relatieproblemen kunnen ook
volgen op hersenletsel. De fysieke
en psychische verschijnselen gaan
door elkaar lopen. Mensen raken
door trauma's aan het hoofd zelfs
gevoeliger voor psychiatrische
stoornissen op oudere leeftijd."
Kinderen
Licht hersenletsel bij kinderen
openbaart zich vaak anders dan
bij volwassenen. Het aanleren van
nieuwe vaardigheden kan ver
traagd raken. Ze kunnen later bij
voorbeeld taalproblemen krijgen.
„Daarom is het belangrijk om
kinderen een half jaar na een her
senschudding nog eens te laten
terugkomen," vertelt Matser. „Je
kunt karakterveranderingen krij
gen doordat kinderen gefrus
treerd raken wanneer ze niet zo
snel als vroeger kunnen leren. Ze
worden tegendraadser en zien
moeilijker het verschil tussen
goed en kwaad. Trainers zijn zich
er niet altijd van bewust dat je
niet door moet gaan als een bal
verkeerd aankomt. Eigenlijk zou
je net als bij het boksen een tijd
niet moeten spelen na een knock
out. Jeugdtrainers zouden extra
op de reacties van kinderen moe
ten letten als ze aan het hoofd
geraakt zijn."
Tijdsdruk
In het Sport Medisch Centrum
van het Anna-ziekenhuis worden
mensen met allerlei soorten her
senletsel gerevalideerd. „We pro
beren mensen inzicht te geven in
hun specifieke problematiek en
begeleiden ze in fysiek opzicht. De
revalidatie na een hersenletsel is
een complexe opgave. Fysiek en
mentaal moet het slachtoffer zich
aanpassen. Laatst heb ik iemand
behandeld van wie men pas twee
jaar na een ernstig auto-ongeval
een hersenletsel constateerde. De
man was zeer gespannen, vergeet
achtig, snel geïrriteerd en had
relatieproblemen. We zijn gaan
kijken wat hij nog kon en zijn met
onze resultaten naar zijn werkge
ver gestapt. De man kon toen kor
ter en onder minder tijdsdruk
gaan werken."
Op 15 oktober is in het auditorium
van het St. Anna Ziekenhuis in Gel
drop een openbare lezing over
sport en hersenletsel: 'Kopzorgen
in de sport'. Aanvang 20.00 uur.
Met een helaas
steeds groter
wordende regel
maat krijg ik in
de praktijk te
maken met jon
geren (meestal
jongens) die
totaal de weg
zijn kwijtge
raakt: ze lijden
aan een vrij forse
identiteitsstoornis, ze hebben
totaal geen idee van wat ze met
hun leven aanmoeten en ze
maken periodes van stevige
depressies door. Tien jaar gele
den zou ik op de eerste plaats
zijn gaan grasduinen in hun
opvoeding: hoe was het vroeger
thuis, hoe gingen je ouders met
elkaar om, enz.
Dat doe ik tegenwoordig niet
meer. Ik heb de laatste jaren
geleerd om eerst te vragen of ze
XTC gebruiken en/of gebruikt
hebben. En ik krijg steeds
vaker 'ja' te horen. Het gebruik
van XTC is de laatste jaren
enorm toegenomen, variërend
van enkele tientallen tot enkele
honderden keren per jaar. De
redenen om dat spul te gebrui
ken lijken steeds dezelfde te
zijn: 'iedereen doet het', 'dan
word je niet zo moe bij het dan
sen en. zo', en: 'ze zeggen dat
het geen kwaad kan'.
Totdat het een keer fout gaat
en de gebruiker totaal flipt.
Meestal gebeurt dat doordat
men te ongeduldig is en het
effect van een pil niet kan
afwachten of te gering vindt.
Hup, dan maar snel een tweede
of zelfs een derde pil er achter
aan. Wat men daarbij vergeet is
dat die rommel cumulatief
werkt dus voor je het weet, heb
je een flinke overdosis te pak
ken. En dan gaat het dus mis:
hevige paniekaanvallen, het
gevoel dat je dood gaat, des
oriëntaties, noem maar op. In
sommige gevallen overleef je
zo'n overdosering inderdaad
niet en haal je de krant. De jon
gens die zich bij mij gemeld
hebben deden dat dan ook
omdat ze zich bijna letterlijk
zijn doodgeschrokken.
Met grote ergernis lees ik de
berichten in de krant volgens
welke het gebruik van XTC
eigenlijk geen kwaad kan. Ik
denk dat dergelijke berichtge
ving een waar kunststukje is
van de georganiseerde mis
daad: kennelijk krijgt die men
sen zover dat
ze onder het
mom van
wetenschaps
beoefening
uitspraken
doen die wer
kelijk nergens
op slaan. Zo
zullen ze bij
voorbeeld
betogen dat
alleen jongeren die van zichzelf
of van huis uit al verward
waren, in de problemen komen
door het gebruik van XTC. Dit
is een van de meest onzinnige
en onzindelijke argumenten die
je kunt aanvoeren om het
gebruik van en de handel in
XTC te rechtvaardigen. Want
waar slaat het op om zoge
naamde risicogroepen in aan
raking te brengen met riskante
stoffen? Je geeft een echte alco
holist toch ook geen excursie
naar een bierfabriek, evenmin
als je hem uitnodigt voor een
whisky-proeverij?
Wat ook steeds onder tafel
wordt geschoven in verband
met het gebruik van XTC is het
vrijwel altijd voorkomende na-
effect. Daarmee bedoel ik het
verschijnsel waarbij een of
meerdere dagen na het gebruik
van een stof, de effecten van
die stof spontaan weer gaan
optreden. Dit na-effect is al
bekend uit de jaren zestig: als
je hasj-cake at, kon je er don
der op zeggen dat je een of twee
dagen later opeens weer zo sto
ned als een garnaal werd.
LSD was in dit opzicht nog
veel beruchter, de na-effecten
konden zich zelfs jaren later
manifesteren. Reden waarom
de meeste studenten dat spul
dan ook niet durfden te nemen.
Bij XTC treden de na-effecten
ook op, wat die criminele
wetenschappers ook mogen
beweren. Elke (ex-)gebruiker
vertelt bij mij hetzelfde verhaal
van doodsangstaanjagende
flash-backs. En de ellende is
dat ik ze daar niet echt van kan
afhelpen. Dat komt eenvoudig
weg doordat het gaat om puur
chemische processen die om de
een of andere reden weer
onstuitbaar op gang worden
gebracht.
Het is dan ook terecht dat Kok
eindelijk eens actie gaat onder
nemen en besloten heeft de
jacht op de XTC-producenten
en handelaars te openen.
Van onze verslaggeefster
Breda - Over diëtistes bestaat vaak een verkeerd beeld. „Men
sen denken dat wij de strenge mevrouw zijn, van wie je niks
mag eten," vertelt A. Janssen, hoofd van de afdeling diëtetiek
van het Ignatiusziekenhuis. „Of dat we ons alleen bezig houder-
met afslanken. Maar we doen veel meer."
Daarom is het donderdag 19 sep
tember 'de dag van de diëtist'. In
het Ignatiusziekenhuis en
Medisch Centrum de Klokken-
berg in Breda en het Pasteur zie
kenhuis in Oosterhout staan dan
kraampjes opgesteld waarin dië
tisten voorlichting geven over
alle aspecten van hun beroep.
„Voor patiënten op intensive care
berekenen we aan de hand van
hun ziektebeeld wat ze aan voe
ding nodig hebben. Kinderen met
een allergie verdragen sommige
produkten niet. Maar wij leren
hen en hun moeders daarmee om
te gaan, zodat ze op school geen
buitenbeentjes worden," licht
Janssen haar beroep toe.
Ook bij de 'gezonde voedings
rage' hebben diëtisten kantteke
ningen te plaatsen. „Het is hele
maal niet zo verstandig om, wan
neer je wilt afvallen, maar pro
dukten voor diabetici te kopen.
De suikervervangers die daar
voor gebruikt worden, bevatten
vaak net zo veel calorieën," aldus
de diëtiste.
In het Ignatiusziekenhius staat
morgen een 'bodyfat analyser'
opgesteld. Daarmee wordt in lut
tele seconden je vetmassa geme
ten. „Iedereen heeft naar gelang
zijn leeftijd en geslacht een
bepaalde vetmassa nodig. Een
weegschaal zegt daar niet bijzon
der veel over. Die weegt ook je
botten en vocht mee," vertelt
Janssen. „Daarom is dit appa
raat, waarvan er nog maar vier
zijn in Nederland, een uitkomst."
Van onze verslaggever
Londen - Nationale overheden, ook Nederland, moeten snel
een vaccinatie tegen het hepatitis-B-vaccin in hun vaccinatie
programma opnemen. Jaarlijks raken tien tot dertig miljoen
mensen met het vaak fatale virus besmet. De Wereldgezond
heidsorganisatie (WHO) heeft daarom 1997 uitgeroepen tot het
jaar waarin dit moet worden geregeld. Dit is bekendgemaakt
op een speciale persbijeenkomst in Londen.
Het hepatitis-B-virus is de ver
oorzaker van tachtig procent van
alle leverkankers in de wereld.
Hepatitis-B is ook een van de
besmettelijkste virussen ter
wereld. In ons land, waar vacci
natie niet in het basisprogramma
is opgenomen, komen elk jaar 300
acute hepatitis-B-infecties voor,
maar een veel groter aantal men
sen raakt ongemerkt besmet met
het virus. „Dit kan bij hen een
potentieel fatale en levenslang-
durende leverontsteking veroor
zaken," aldus dr. Jan van Hattum
van het Academisch Ziekenhuis
Utrecht. „Met een simpel vaccin
kan dit worden voorkomen."
Volgens ramingen van de WHO
zijn werelwijd twee miljard men
sen wel eens geïnfecteerd geraakt
met het hepatitis-B-virus. Onge
veer 350 miljoen mensen zijn nu
'drager' van het virus en kunnen
zonder dat zij zelf ziek zijn het
virus op anderen overdragen.
Het virus is zo gevaarlijk omdat
het heel gemakkelijk van de ene
mens op de andere overgaat. Dat
kan via seksueel contact, marr
ook via bloed, een scheermesje,
injectienaalden of het vocht van
zweet of tranen. Het virus kan
ook nog eens lang buiten het
lichaam van een patiënt in leven
blijven.
Op de persbijeenkomst in Londen
zijn de resultaten van een groot
onderzoek onder 1600 jongeren
in onder meer Nederland, België,
Duitsland en Engeland gepresen
teerd. Het onderzoek werd uitge
voerd door de 'Hepatitis Risico
Advies Commissie', een groep
internationale deskundigen
onder wie Van Hattum.
Uit het onderzoek blijkt dat jon
geren in meerderheid niet goed
op de hoogte zijn van de ernst van
een eventuele virusinfectie, hoe
wel zij juist tot de risicogroep
behoren. De meeste hepatitis-
gevallen doen zich voor in de
leeftijdscategorie 15-25 jaar.