DE STEM
Meteorologen reisden
16.000 kilometer door Amerika
eken
euwe stijl
,25 miljoen
HULP
ZAKEN
Windhozen veel
I minder hevig
dan tornado's
Hoogste snelheid
Waarschuwingen
HET ZIEKENHUIS
[EMBERJ996 E5
eenzijdig
met het
nieuwe
concept.
He4 geld
7 Neder
land zit de
afgelopen
jaren aj
heel dicht
"ij 20 pro
cent voor
basisvoor
zieningen
jn arme
landen -
gaat naar
landen die
van plan
zijn binnen
enkele ja
ren dit per
centage aan
basisvoor-
uit te geven.
.te' ontwikkelingshulp
id jaar 5,9 müjard op
landse begroting gere-
De PvdA'er Pronk is
i dik tevreden: dit jaar
l miljard en vorig jaar
uitgaven groeien mee
Bruto binnenlands pro-
onks partijgenoten in
Tie Kamer vinden ech-
de uitgaven omhoog
Geconfronteerd met
fegt Pronk: „Als minis-
Ik: we komen er goed
zeker vergeleken met
nden. Maar als PvdA-
'nd ik het natuurlijk
Met de on
derwerpen
die het eer
ste halfjaar
van 1997 1
de agenda
staan, zal
Nederland
het druk
genoeg
hebben,
zegt Van
Mierlo.
Hij hoopt
dat Neder
land zijn
voorzitter
schap in
juni vol
gend jaar
kan afslui
ten met een
id over de herziening van
•rdrag van Maastricht.
verwacht hij veel aan-
te moeten besteden aan
latie in voormalig Joego-
en hecht hij veel belang
en conferentie over de
ijke EU-lidstaten.
lat allemaal lukt zijn we
heel eind," aldus Van
„Het is niet goed dat ie-
'oorzitter zijn eigen pro-
ia nog eens probeert er-
^te drukken." Niettemin
uit de miljoenennota dat
ivan wensen leven bij di-
[ministeries, te realiseren
het Nederlands voorzit-
|ap- J
25 miljoen gulden 'salaris',
waarvan een groot deel op-
;an het koninklijk huis in
uit de schatkist. Dat is
iet meeste geld uitgekeerd:
ioor prins Willem-Alexan-
pen) en prins Bernhard (1,1
niljoen gulden naar perso-
kosten' als het koninklij-
Ihuishouden. Ook Wille®"
htief veel geld aan kwijt,
gulden.
irrit Zalm
laatjes moet breken - behalf
ie dag dat de PliiJIjg.
ken ter laatste bestudering
rIig^' nog even
minister moet nu nog
werken," zegt een van
lewerkers quasi-serieus.
de bladen eerst zelfs
n nog heer-
Lijf
leven
WOENSDAG 18 SEPTEMBER 1996
Tornado slaat in als een bom
OPWAARTSE DRAAjlNG
RICHTING VAN
DE STORM
\De structuur van een bui die een tornado heeft geproduceerd. De immense stijgkracht in de bui zet
L tot een draaiing van de wolkenmassa. Als die draaiing in de wolk sterk genoeg is, kan onderaan
jetrnffc een tornado voorkomen. De wolk kan tot een hoogte van 15 tot 20 kilometer komen.
lier Nederlandse meteorolo
gen van het Wageningse weer-
feituut Meteo Consult reis-
:nhetMidden-Westen van de
Lenigde Staten af op jacht
laar tornado's. Ze legden
kilometer af, kregen
We- onweersbuien, slagre-
lens en hagelbuien over zich
leen. Op één kwade dag
peigde het wat teveel van het
ede worden en moesten ze
Ep de vlucht voor een drei-
Ijende 'twister'. Expeditielid
pales Geirnaerdt noteerde zijn
waringen. „Wat opvalt in de
lïerenigde Staten is dat ieder-
"eenveel weet van het weer. En
Idat moet ook wel want het
Jt'eer is hier inderdaad soms
levensbedreigend."
»r Jules Geirnaerd
[Een dag in Mississippi: „We moe-
zo lang hij ze nog
dat mag in de post-Ru
:-periode.
I Tornado's kennen we in
j Nederland als windhozen of
I wervelwinden (haumauw in
Brabants). Die zijn
J meestal veel minder hevig
hun Amerikaanse neef-
ij jes. Zeer zelden slaat er één
s in ons land. De tornado
van juni 1967 die in Chaam
grote schade veroorzaakte,
I bijvoorbeeld.
i Voor Amerikaanse begrip-
I pen kleine 'twisters' kwamen
voor op 23 juli van dit jaar
tijdens een zware onweers
bui die vanuit de provincie
Utrecht Gelderland introk.
Een windhoos leeft ook min-
der lang, zo'n 5 tot 15 minu
ien. Een tornade raast soms
j wel een uur lang met wind
snelheden van 200 tot 400
®n per uur.
Tornado's komen juist in de
"S voor door een combinatie
van omstandigheden: er
moet warme, vochtige lucht
®et een flinke snelheid wor-
n aangevoerd. Ten tweede
I 's er op 2-3 km hoogte een
11 warme maar juist droge
I luchtlaag nodig. Ten derde is
j bet gunstig als zich een zone
j net een flinke windsnelheid
i °P grote hoogte bevindt, de
Zogenaamde straalstroom of
Jetstream.
Vooral in de Mid-West zijn
'aak alle ingrediënten aan-
Wezlg- De Golf van Mexico
I zorgt voor de warme en
'°chtige lucht. De hoogvlak-
ks van de Rocky Mountains
orgen voor de drogere
''arme lucht en geregeld
1 bomt in het voorjaar ook nog
I straalstroom in de buurt,
veroorzaakt op grote
°°gte juist afkoeling van de
Ucht, waardoor een bui een
®wme stijgkracht kan krij-
I n' s die Mie bui er een-
!?,7 dan gefokt deze de
j stane windvariatie om om
i1 dn jlgen as te Saan draaien.
I ««dl die draaiing te erg,
ban ontstaat een groot tekort
Sn 4 de bui- De bui
rtatt maar odn °pl°ssing om
i comPenseren; een tor-
S° °"deraan de wolk los-
j dat 1 t°rnado probeert
h«,rt aan lucbt °P zijn
vSenmet brUte 10,80114 °P te
ten nu weg, de bus laten staan en
een schuilplaats gaan opzoeken!"
Voor ons nadert een zeer donkere
roterende wolkenmassa en de
auto zit vast in een blubberige
berm. „Daar is een diepe geul,
daar springen we in!" En dan...
Een tornado is een smalle, rote
rende wolkenmassa met een
breedte van enkele tientallen tot
honderden meters, die zich uits
trekt van de grond tot aan de
onderkant van een onweersbui.
Een tornado moet dan ook niet
worden verward met een tropi
sche orkaan. De windsnelheden in
een tornado zijn veel groter dan in
tropische cyclonen, zoals er vorig
jaar een over het eiland Sint-
Maarten trok.
Tornadojagen brengt je soms in
benarde situaties, maar meestal is
het een weloverwogen beslissing
waar er gejaagd wordt. Het is ove
rigens ook wel eens frustrerend
omdat een autotocht van vele
honderden kilometers soms
slechts een regenbuitje oplevert.
De jacht is een tactisch meteoro
logisch spel, waarbij het erop aan
komt snel beslissingen te nemen.
Het begint al de avond van tevo
ren. Met de computer worden er
via onder meer Internet weer
kaarten bekeken voor de volgende
dag. Er is ook een weerkanaal op
televisie dat 24 uur per dag uit
zendt. Na analyse van de gegevens
bepalen we waar de volgende dag
eventueel zware onweersbuien
met kans op tornado's kunnen
voorkomen. Maar het kan gebeu
ren dat dit 1000 kilometer ver
derop is. Dit betekent vroeg uit de
veren' en rijden maar. Eenmaal in
het gebied aangekomen maken we
een nieuwe analyse van het weer,
kijken goed naar de lucht en lui
steren naar de weerradio. De
weerradio is van groot nut omdat
daarop 24 uur per dag weerinfor-
matie wordt gegeven. Bovendien
wordt elke onweersbui gemeld
met plaats en trèksnelheid. Zodra
er een melding binnenkomt -
voorafgegaan door een luide hoge
pieptoon - weten we waar we
naar toe moeten. In de buurt van
de bui aangekomen gaat de radio
uit en proberen we aan de 'goede'
kant van de bui te komen. In
Amerika is dit vrijwel altijd net
ten zuiden van de onweersbui. De
buien trekken daar namelijk
meestal naar het noordoosten, en
zodoende trekt de bui langzaam
van je weg. Op het goede moment
kun je dan achter de bui aan rij
den en bovendien is de zuidkant
van de bui de plaats waarvandaan
een eventuele tornado te zien is. Je
bent er ook veilig en als er een tor
nado ontstaat, kun je 'm bijna niet
missen...
Doug Speheger in Oklahoma City
is meteoroloog en ervaren torna
dojager. Hij heeft al vijftien tor
nado's gezien. In 1991 heeft Spe
heger met enkele collega's de
hoogste windsnelheid ooit geme
ten: 460 km/uur. Ter vergelijking:
de zwaarste stormen in Nederland
hebben windsnelheden tot 150
km/uur en de zwaarste tropische
cyclonen komen tot circa 300
km/uur. Tornado's zijn echter
zeer moeilijk te voorspellen omdat
ze - vanuit een onbewolkte hemel
- binnen enkele uren kunnen ont
staan. Er moet dus direct op gere
ageerd worden, bij orkanen heb je
meestal nog een dag de tijd.
Situaties waarin zware onweers
buien ontstaan, zijn in Amerika
overigens niet aan de orde van de
dag. Vaak zie je elke week een
paar aaneengesloten dagen
waarop de kans op onweer (en
tornado's) groot is. De resterende
dagen brengen meestal zonnig
weer en warm lente- of zomer
weer. En dus blijft er tussen de
vermoeiende tornadojacht-dagen
door gelukkig tijd over om even
uit te blazen in de zon.
Vooral in de eerste twee weken
van ons verblijf zijn we gecon
fronteerd met zware buien, maar
ook in de laatste weken onweerde
het vaak, al leverde dat geen tor
nadosituaties op.
In het midden van Oklahoma ligt
de stad Norman. Daar is de
National Weather Service geves
tigd, de weerdienst die alle waar
schuwingen voor tornado's uit
vaardigt. De meteorologen leggen
ons van alles uit over het maken
van weersverwachtingen, speciaal
gericht op 'zwaar weer' en torna
do's. Als er daar een tornado
waarschuwing voor een bepaald
gebied wordt uitgegeven, ver
schijnt deze mededeling binnen
de minuut op alle lokale radio- en
televisiestations in het
betreffende gebied. We vermoe
den dat het grensgebied tussen de
staten Arkansas, Texas en Loui
siana een goede kans geeft op
zwaar onweer. Om twee uur zijn
we daar aanwezig en we hoeven
-
Scène uit de Amerikaanse film 'Twister' die momenteel in veel bioscopen is te zien.
den beloond met een onweersbui
in ontwikkeling, met een prach
tige wolkenlucht. Echt zwaar is de
bui niet, het blijft bij een paar
mooie bliksems.
Vervolgens neemt de onweerskans
af. Aan het einde van de tweede
week neemt de onweerskans
oorzaken later in de avond, als het
al donker is geworden, een flink
aantal tornado's, verderop in Illi
nois, maar het jagen op tornado's
bij duisternis is gevaarlijk. Zelfs
de meest ervaren Amerikaanse
tornadojagers beginnen daar niet
aan.
vast, terwijl de kolkende wolken
massa is genaderd-tot minder dan
een kilometer. We zien een snel
ronddraaiende beweging in de
zware wolken, een aanwijzing dat
de zogeheten mesocycloon goed is
ontwikkeld. Zo'n mesocycloon is
het laatste voorteken van een tor-
nauwelijks te wachten, want nog
geen uur later bevinden we ons
aan de rand van een zeer pittige
bui. Het ziet er dreigend uit maar
van-zichtbare draaiende bewegin
gen in de wolkenmassa, laat staan
van een tornado, is geen sprake.
We rijden nog een paar andere
zware buien achterna maar het
blijft bij stevige donderslagen en
stortregens.
De dag erna richten we ons op het
noordwesten van Oklahoma. Dat
betekent een reis van zo'n 700 km.
In de vooravond komen we daar
aan. De vele uren in de auto wor-
opnieuw toe en dus willen we op
tijd in het meest gunstige gebied
aankomen. Dit brengt ons in Jop-
lin, in het zuidwesten van Mis
souri, vanwaar we de volgende
dag door rijden naar het zuidwes
ten van de staat Illinois. Daar
worden we in de namiddag gecon
fronteerd met de zwaarste buien
tot dan toe. De stapelwolken
schieten met ongekende snelheid
naar een hoogte van meer dan 10
kilometer. Het gevolg is zwaar
onweer, en ook hagel. We vinden
in het gras hagelstenen ter grootte
van kippeneieren. De buien ver-
De volgende dag rijden we door
naar de staat Mississippi. In het
begin van de avond ontmoeten we
daar het eerste onweer. Ons doel
is een hele zware onweersbui en
die vinden we om half8 in de
avond. We zien meteen dat het
met deze bui menens is. De lucht
is dreigend, erg dreigend zelfs, en
komt snel dichterbij. We draaien
om op een vrij smalle weg door
heuvels en bossen, maar komen in
de natte wegberm vast te zitten.
We leggen gehaast stukken karton
onder de wielen, maar het mag
niet baten. We zitten echt goed
nado.
Een tornado kan nu inderdaad
een kwestie zijn van minuten.
Maar in de auto ben je beslist niet
veilig voor een tornado, dus slaan
we op de vlucht, weg van de auto.
In een diepe greppel laten we de
enorme stortbui met zwaar
onweer en windstoten overkomen.
De tornado komt gelukkig niet,
maar de schrik zit er toch even
goed in. Met hulp van voorbijgan
gers komen we uiteindelijk weg
uit de modder en hebben we 's
avonds tijd om de gebeurtenissen
te evalueren.
De volgende dag verwachten we
de actie in Texas, en dat "levert
weer een aardige rit op, dit keer
van ruim 1000 kilometer. Maar
dat is niet voor niks. In de avond
vinden we een prachtige zoge
naamde 'supercell', het type
onweersbui dat bij uitstek
geschikt is voor de vorming van
eën tornado. De bui is nog vrij
jong maar levert al veel regen,
onweer en ook hagel op ter
grootte van duiveneieren en golf-
ballen.
Het wordt donker en als we ter
plaatse op zoek gaan naar een
motel, horen we dat deze bui een
tornado voortbrengt, iets verder
naar het oosten. Maar we moeten
de jacht staken vanwege de inval
lende duisternis.
De dagen erna gebeurt er weinig.
We vinden zelfs wat tijd voor een
dpik in het warme zeewater van
de Golf van Mexico.
In deze derde week brengen we
een bezoek aan Fort Smith, in
West-Arkansas, waar enkele
dagen eerder in het holst van de
nacht een tornado toesloeg. Wat
we daar aantreffen is een enorme
ravage. Militairen bewaken stads
delen die het ergst zijn getroffen.
In het pad van de tornado ter
breedte van een paar honderd
meter zijn alle gebouwen bescha
digd en vaak zelfs rijp voor de
sloop. In de straten, en in de
bomen die het natuurgeweld heb
ben overleefd, liggen en hangen
brokstukken van huizen en
gebouwen. Deze tornado eiste ook
het leven van vier inwoners van de
stad.
Aan het eind van de week rijden
we via Texas naar Missouri en
vinden we wederom zware
onweersbuien, een enkele keer
met hagel; helaas komen de
zwaarste buien steeds in de nacht
en dan kun je er dus niet achter
aan gaan. Als we voor de tweede
keer door Joplin (Zuidwest-Mis-
souri) rijden, horen we dat daar
een tornado door de stad is geko
men, vrijwel precies over het
motel waar wij overnachtten. Het
motel was beschadigd maar stond
er nog. Het benzinestation ernaast
was echter in z'n geheel wegge
waaid en honderden meters ver
der door de tornado in de bossen
gesmeten.
De laatste dagen van ons verblijf
jaagden we nog op onweer in Mis
souri en Kansas, maar ook daar
liet de tornado zich niet aan ons
PASTEUR OOSTERHOUT
Foto Piet den Blanken
Niet 'klein' maar een 'kleiner' regionaal ziekenhuis. Zo omschrijft
het Pasteurziekenhuis in Oosterhout zichzelf. Het verzorgingsge
bied omvat ongeveer 80.000 mensen rond de snelgroeiende
gemeente op de grens van West- en Midden-Brabant. De patiën
ten komen uit gemeenten als Gilze-Rijen, Dongen, Made, Hank,
Dussen, Waspik, Raamsdonk, Werkendam en Dorst. Voor de gro
tere ingrepen verwijst het ziekenhuis door naar de grote broers in
Breda of Tilburg, maar alle basisspecialismen zijn in huis.
Zo krijgt de functie-afdeling jaarlijks rond de 2000 mensen over
de vloer voor een inspanningstest. Op verzoek van cardiologen,
internisten en huisartsen in de regio mogen ze een stukje gaan
fietsen. „We maken een elektrocardiogram," zegt hoofd van de
functie-afdeling H. van der Werff.
De patiënt krijgt op vaste punten op het lichaam elektroden
geplaatst, zes op de borstzijde, vier op de rug. Daarmee kan wor
den gemeten hoe het is gesteld met de longen, het hart en de vaten.
Óf er genoeg zuurstof wordt rondgepompt, of de kransslagaders
niet zijn vernauwd of wellicht zijn er ritmestoornissen. Het ECG
laat zien waar de fout zit en waar nader onderzoek nodig is.
„Tachtig procent van de mensen ontdekt tijdens zo'n test dat hun
lichamelijke conditie bijzonder slecht is," beaamt Van der Werff.
„Voor sommigen volgt een spoedopname."
