Twee miljard
voor aanpak
fileprobleem
Het 50-jarig iKoffertjeis rood noch blauw
Kunstbeleid draait niet meer om 'kwaliteit'
Minder geld voor natuur
Auto schoner en zuiniger
Cultuur voor de jeugd
■VI ILJOENEIMNO
E4
Rem op vertrek
bedrijven naar
Noord-Brabant
LANDBOUW
MILIEU
CULTUUR
DËSTEM
WOENSDAG 18 SEPTEMBER 1996
Om de files te bestrijden, wordt autorijden duurder.
Itecrelijk moeten het openbaar vervoer en het wegennet
versneld worden verbeterd.
Voor de uitvoering van deze plannen is tot en met 2005
in totaal 6 miljard gulden nodig.
Vooralsnog is er alleen genoeg
geld voor de komende vier
iaar-twee miljard gulden. Maar
minister Jorritsma (Verkeer en
Waterstaat) gaat ervan uit dat de
rest van het geld de volgende ja
ren door het kabinet vrijgemaakt
Omhet autorijden te beperken
wil Jorritsma het liefst zo snel
mogelijk rekeningrijden - elek
tronische tolheffing - invoeren.
Maar technisch kan dat pas rond
de eeuwwisseling. Daarom be
perkt ze zich vooralsnog tot een
accijnsverhoging van brandstof
per 1 juli. Per liter wordt benzine
Hierdoor 15 cent duurder. Diesel
enlpg gaan dan ook meer kosten,
1 respectievelijk 9,5 cent per li
ter, De extra accijnsopbrengst
wordt gebruikt voor een veria
van de motorrijtuigenbelas-
lulB, Zo wordt het rijden in, en
niet het bezit van auto's ontmoe-
Vrachtvervoerders worden voor
de accijnsverhoging mogelijk ge
compenseerd via het Eurovignet.
De prijs daarvan gaat waar
schijnlijk niet omhoog. De minis
ter sluit niet uit dat de benzine
prijs in 1998 nog verder omhoog
gaat, tot 25 cent. Dat is echter af
hankelijk van de prijsontwikke
lingen in de ons omringende lan
den. Betere samenwerking met
gemeenten, provincies en bedrij
ven moet leiden tot bijvoorbeeld
een beter fietsbeleid, een strin
genter parkeerbeleid en meer
vervoersplannen.
Van de 2 miljard gulden die nu al
beschikbaar is, wil Jorritsma de
helft bestemmen voor openbaar
vervoer, bijvoorbeeld .voor de
bouw van nieuwe stations, betere
verbindingen en aansluitingen.
Verder is 300 miljoen gereser
veerd als stimulans voor alterna
tieven voor wegvervoer: spoor,
binnenvaart en kustvaart. Een
deel van het geld is bestemd voor
het stimuleren van het 'intramo-
daal goederenvervoer', waarbij
wegvervoer wordt gecombineerd
met rail- of watertransport.
De resterende 700 miljoen wil
Jorritsma bestemmen voor de
versnelde verbetering van het
wegennet rond de vier grote ste
den en de achterlandverbindin
gen. Daarbij worden de bestaan
de verbredings- of aanlegplannen
vervroegd. Jorritsma wil het
liefst de knelpunten op een be
paalde weg zo veel mogelijk in
eens aanpakken. Een en ander
betekent dat A2 en de A16 in
2004 verbreed moeten zijn. Voor
de A4-zuid is dat in 2003, de A12
in 2005/2006 en de A15 in 2006.
De wegwerkzaamheden moeten
veiliger worden uitgevoerd. Jor
ritsma heeft daarvoor de komen
de jaren 155 miljoen gulden uit
getrokken. Werkzaamheden zul
len zo veel mogelijk op stille uren
Elektronische borden met actuele verkeersinformatie moeten een bijdrage leveren in de strijd tegen de files.
moeten plaatshebben. Bovendien
zal het steeds minder voorkomen
dat slechts één rijstrook wordt
afgesloten. In plaats daarvan zal
het verkeer zo veel mogelijk naar
de andere rijbaan worden gediri
geerd, waar dan vier rijstroken
beschikbaar moeten zijn. Jorrits
ma heeft voor dit '4/0-systeem'
alvast 100 miljoen gulden gere
serveerd.
Minister Jorritsma gaat verder
'benuttingsmaatregelen' toepas
sen om de bestaande wegcapaci
teit te vergroten. Daarbij gaat het
bijvoorbeeld om toeritdosering,
een systeem met stoplichten dat
invoegen op hoofdwegen verge
makkelijkt. Voorts elektronische
borden boven de weg met actuele
verkeersinformatie. Die komen er
onder meer bij de knooppunten
Breda-Noord, Gorinchem, Hooi-
polder en Sint Annabosch op de
A27 (Utrecht-Breda), maar niet
eerder dan in 1998. Er worden op
sommige snelwegen inhaalverbo-
den voor vrachtwagens ingesteld,
bijvoorbeeld op gedeelten van de
A16 (Rotterdam-Breda). In ruil
daarvoor krijgen de vrachtwa
gens eigen verkeersstroken. Tus
sen Breda en Rotterdam moeten
die al in 1997 gereed zijn.
Uiterlijk 2004 moeten alle werk
zaamheden aan de A16 tussen
knooppunt Galder en de Moer
dijk klaar zijn, inclusief het nieu
we knooppunt Princeville bij
Breda. Voor de A4 (Dinteloord-
Bergen op Zoom, inclusief omleg
ging Halsteren) moet volgend
jaar het tracé-voorstel klaar lig
gen. De procedures zijn gereed in
2000.
Andere maatregelen van Jorrits
ma om de files te lijf te gaan be
treffen op een aantal wegen ver
laging van de maximumsnelheid
tijdens spits en, mogelijk, mede
gebruik van de busbaan door
vrachtauto's.
Het kabinet wil het vertrek
van bedrijven vanuit de
Randstad naar de
provincies Gelderland en
Noord-Brabant aan
banden leggen.
„De inzet van het kabinet is om
de lichte trend van verplaatsing
van activiteiten vanuit de Rand
stad te voorkomen."
Dat schrijft minister De Boer
(VR0M) in de nota Randstad en
Groene Hart, waarin ze de con
touren aangeeft voor de ruimte
lijke ontwikkeling van dit gebied
tot het jaar 2010. Ze voorziet dat
zonder tegenmaatregelen vooral
na 2010, als alle bouwlokaties in
de Randstad benut zijn, de over
loop naar Noord-Brabant en Gel
derland toeneemt.
De minister meent dat Brabant en
Gelderland hierdoor te veel ver
stedelijken en uiteindelijk zullen
vergroeien met de Randstad.
Daarom wil ze onder andere de
'linten van bebouwing' - bijvoor
beeld voor bedrijvenparken -
langs wegen en spoorwegen
beperken.
Debedrijfsverplaatsing vanuit de
Bandstad valt vooralsnog reuze
®ee, aldus de minister. Tot voor
kort werd er vanuit gegaan dat de
economie van Brabant en Gelder
land vooral groeit omdat bedrij
ven en mensen vanuit de Rand
stad zich er vestigen. Uit recent
onderzoek blijkt echter dat tussen
1992 en 1995 in totaal 492 bedrij
ven naar Gelderland en Brabant
verhuisden. Daar staat tegenover
bat 268 bedrijven juist naar de
Bandstad vertrokken.
De Boer: „De bijdrage van de
oedrijtsverplaatsingen uit de
Bandstad aan werkgelegenheids-
froei van Noord-Brabant en Gel-
erland was in deze periode 7 tot
procent. Dat is niet veel." Ze
Z6gt verder dat zich tussen 1986
cn 1993 zo'n 8000 mensen vanuit
e Randstad in Noord-Brabant en
elderland vestigden. Een 'over-
oopfunctie' is er dus nauwelijks.
J Boer wil ook duidelijke
t«ri n maken over bet ruim-
i'Jke gebruik van deze gebieden.
"inin Staa^ ^et g10611 onder
Daarom moet er eerst in de
«aande bebouwing worden
gebouwd. Als dat niet blijkt te
wanen, is pas nieuwbouw aan de
stadsranden te overwegen."
Het'Koffertje'door de jaren heen, van links naar rechts gedragen door de oud-ministers Witteveen (1970), een 0 Het 'Koffertje' en zijn huidige hoeder, minister
nog zeer jeugdige Duisenberg (1974) en Van der Stee (1982). Zalm.
De geschiedenis is een dagje
ouder geworden.
En hij op de kop af vijftig jaar.
Een goudomrande verjaardag
om even bij stil te staan,
ook al telt voor deze
marathonloper alleen
de vaste tred van
de vooruitgang.
Door Hans van den Broek
De finale van K., het Koffertje, ein
digt immer in het kabinetsvak, de
eretribune in de politieke arena. Maar
voordat hij die betreedt aan de rechter
hand van het financiële geweten van
paars (de lachgrage doctorandus Gerrit
Zalm), onthult traditiegetrouw de ko
ningin de troonrede. Zij rederijkt ten
overstaan van haar kabinet en ander
hoogheerlijk publiek: gewende dames
hoeden in een smeltende harmonie met
driedelig grijs. Met ais staatzuchtig
sluitstuk de verbale wavedriewerf hoe
ra voor onze vorstin.
Buiten wacht gelaten het voetvolk van
de democratie om een glimp van haar op
te vangen. En hij? Hij is slechts haar
schaduw in onafhankelijkheid. Ook al
wil hij van alle Nederlanders zijn. Hij is
niet links, niet rechts. Niet rood, noch
blauw.
De jarige is kleurloos als een ivoren to
rentje. Heeft de huid van het type oli
fant, dat behoedzaam porseleinkasten
omzeilt. Stampvoeten ligt niet in zijn
aard, het wekt eerder zijn woede. Het
doffe geluid alleen al roept telkenmale
droevige herinneringen op aan dat onbe
duidende rampjaar 1957. De kleine K.
telde amper elf lentes op de dag dat de
oud-minister van Financiën, Hofstra,
hem volledig links liet liggen.
Maar zijn wraak zou zoet zijn. Wie hem
een beetje kent, weet dat hij juist in die
jaren leerde hóe een gevoelige nederlaag
om te buigen in een klinkende overwin
ning.
De miskende K., die in een handjevol
rechtenstudenten zijn meest hartstoch
telijke pleitbezorgers vond, paradeerde
een jaar later alweer trots over het Bin
nenhof. En welgeteld zeven jaar later
liet hij met een vergulde hand op antiek
perkament zijn tijdloze keurmerk opte
kenen: Derde dinsdag in september. Het
oogde vernieuwend, maar het was enkel
een oefening in herhaling. Nieuwe wijn
in oude zakken.
K. was altijd al een ster in herhalingen.
Onverbiddelijk. Als de tijd zelf. Niet uit
een soort randstedelijke arrogantie,
maar omdat hij nu eenmaal gedoemd is
tot schatbewaarder van onze rijkdom.
Sober en betrouwbaar. Voor hem is geld
werk, werk en nog eens werk. Hij let op
de kleintjes. Met de argusogen van een
koningsarend. De onzichtbare hand
steevast op de klep.
In zijn jongensjaren van stille armoede -
jaren achtereen dezelfde sjofele school
tas - schuilt het geheim van zijn spaar
zaamheid. Ene heer Hoope - de maece-
nas van K. - stortte in 1946, op de eerste
dag dat K. Nederland zag, 3,75 op zijn
spaarboekje, dat nog altijd met oranje
lint is omgord.
En nu nog, zovele jaren later, is zijn zui
nigheid des Drees'. Voor hem telt slechts
een Enkele Monetaire Uitvlucht (de toe
komstige EMU) als excuus om dat
spaarboekje te plunderen: een te hoge
stapel onbetaalde rekeningen, krakke
mikkige koopkrachtplaatjes. Maar hij
blijft uiterst behoedzaam, want K. weet
zich geschaduwd door mr. drs. Bol-
kestein. De gewiekste Amsterdamse
koopman-politicus, die z'n waar met de
kracht van de eenvoud aan de man weet
te brengen. Bolkestein, de bewegende
schaduw van de schaduw. Volgens de
even eminente als titelloze Nijmeegse
hoogleraar Kofferkunde Hans Alders
('Niets gaat boven Groningen') is 'Bolk'
onbetwistbaar meer dan een liberale luis
in de paarse pels. Maar K. heeft deson
danks tot op de dag van vandaag nog
weinig last gehad van de onbestemde
ambities van deze heer van stand. Bol
kestein blaft hard, maar bijt zelden.
Het gevaar, de dreiging van onbekende
kleffe handjes, komt eerder uit onver
dachte hoek. Van boy wonder Jammie
Jammie bijvoorbeeld.
De Kennedy van de Lage Landen, met
zijn immer dynamische jongensdromen
en zijn rotsvaste geloof in de heilzame
werking van sexy soaps.
Hij, Hans Wijers, koestert het imago van
de a-politicus, maar azen die juist niet
altijd op goud? Of bepaalt een van de
schippers van God de toekomst van K.?
Zal bijvoorbeeld de Friese mannenbroe
der Enneüs Heerma het roer overnemen?
Allicht niet. Wonderen zijn allang de
wereld uit. Eerste burger van de Hof
stad, het zou een mooie troostprijs zijn
voor het cliché-mannetje van 'vinger
aan de pols' en 'klip en klaar'.
Ach, het zal K's tijd wel duren. Tussen
lachebekjes of zuurpruimen, tussen bre-
kebeentjes of bollebozen: het deert hem
niet.
De eeuwige student in plichtsbetrach
ting blijft altijd zichzelf. Zo lang hij
maar één dag per jaar aan het licht mag
treden.
En dat mag ie, op de derde dinsdag in
september. Even is hij het flitsend mid
delpunt.
Maar de ongrijpbare K. kent zijn plaats
onder de hemel van de democratie. Hij
weet als geen ander dat de zucht naar
een blijvende ereplaats hem op de vuil
nisbelt van de geschiedenis zal doen be
landen.
Hij is ook niet uit op eeuwige roem. Hij
doet slechts wat de stem des volks hem
opdraagt. Het is de tol van z'n rol.
K. eindigt zijn verjaardag steevast in
een bedompte werkkamer op de 'bunker'
van Financiën aan de Lange Voorhout,
alwaar hij achter gesloten deuren ruste
loos wacht op een volgende Prinsjesdag.
Wie zou er niet nukkig van worden.
Maar ondanks die lange, sombere dagen,
verliest K. nooit zijn zelfrespect.
Daarvoor is hem dit land van papier te
dierbaar.
Kwaliteit' is niet langer het
kernbegrip in het
cultuurbeleid voor de
Bomende jaren. In die zin is
®e Cultuurnota 1997-2000
ontser of ruggengraat' een
ureuk met het verleden.
TV centale thema's in de visie
ziinVa" j staatssecretaris Nuis
i„j!eugd' jong en uitwisseling.
C(m ers dan in de periode d'An-
balit f j het draaide om een
^"teitsdiscussie, of het tijd-
narln.i, i nkman' waarin de
toDkim f8 °P de stimulering van
«aars h i Nuis ^onge kunste"
helpen, jeugd kennis laten
maken met cultuur en het artis
tieke klimaat in de regio's verste
vigen.
Wat kwaliteit is moeten de
makers in onderlinge discussie
zelf vaststellen. De overheid
heeft daar geen boodschap aan.
Die moet zorgen dat net begin
nende artiesten kansen krijgen,
dat initiatieven van buiten de
vier grote steden gestimuleerd
worden en dat jongeren, allocht
oon zowel als autochtoon, kennis
maken met zoveel mogelijk facet
ten van het steeds internationaler
geschakeerd wordende culturele
leven.
Daarvoor wordt in december
aanstaande een convenant geslo
ten met de drie zuidelijke provin
cies en de steden Breda, Eindho
ven, Den Bosch, Tilburg en Maas
tricht, is er in de apart uitge
bracht nota 'Cultuur en School'
een aantal suggesties gedaan hoe
scholen en plaatselijke culturele
centra beter gebruik kunnen
maken van eikaars deskundig
heid en materialen, komt er sub
sidie voor de Grote Prijs van
Nederland, een bekroning in de
popsector, krijgen een tweetal
landelijke jeugdorkesten meerja
rige financiële ondersteuning en
komt er een aparte wet om star
tende kunstenaars 'in de luwte te
houden van de aangescherpte bij
standswet'.
Zonder amateurs wordt het cul
turele leven in Nederland
schraal, stelt Nuis. Vandaar dat
hij een apart Fonds voor de Ama
teurkunst in het leven roept, dat
extra middelen krijgt om het zelf
beoefenen van kunst te stimule
ren. Lezen is van fundamenteel
belang, dat moet dus bevorderd
worden, maar bovendien dient
daarvoor de boekenbranche eco
nomisch gezond te blijven.
De vaste boekenprijs wordt
daarom tot het jaar 2005 gega
randeerd.
In een aparte nota 'Architectuur
van de Ruimte' legt Nuis, samen
met de andere bij ruimtelijke
ordening betrokken ministers, uit
dat het op dit beleidsterrein juist
wel om kwaliteit draait. Particu
liere opdrachtgevers ervaren
Minister Van
Aartsen
(Landbouw,
Natuurbeheer,
Visserij) be
zuinigt vol
gend jaar drie
miljoen gulden
op grondaan
kopen voor
natuurontwik
keling. Hij wil
particulieren -
veelal boeren -
op dat terrein
meer kansen
geven.
De bezuinigin
gen lopen op
tot 11 miljoen
gulden in
2000. Het gaat om agrarische
grond die met geld van de over
heid wordt aangekocht door
natuurbeheerders als Staats
bosbeheer en Natuurmonu
menten. Die organisaties ver
wachten dat ze als gevolg van
de bezuinigingen tot het jaar
2000 tweeduizend hectare min
der grond kunnen aankopen.
Daarnaast bezuinigt Van Aart
sen structureel één miljoen gul
den op de aankoop van be
staande natuurgebieden. De
bewindsman geeft in principe
alleen nog subsidie voor de
completering van bestaande
natuurterreinen. De agrarische
grond die Staatsbosbeheer be
zit, wordt verkocht. De al voor
een deel
uitgelekte
plannen
hebben een
storm van
veront
waardiging
veroor
zaakt bij
natuur- en
milieu-or
ganisaties.
Met agra
risch na
tuurbeheer
wordt on
der andere
in Winters
wijk al eni
ge tijd
geëxperi
menteerd. In ruil voor een ver
goeding laten boeren bijvoor
beeld slootkanten en stukjes
land 'verwilderen'.
Volgens Van Aartsen tast de
verschuiving van gelden rich
ting agrarisch natuurbeheer de
ecologische hoofdstructuur -
de aaneenschakeling van na
tuurgebieden die in Nederland
moet ontstaan - niet aan.
Er komt meer geld - 14 miljoen
- beschikbaar voor het voort
gezet agrarisch onderwijs om
de stormachtige groei van het
aantal leerlingen het hoofd te
kunnen bieden. Daarentegen
moet de Landbouwuniversiteit
Wageningen enkele miljoenen
inleveren.
Auto's, bussen
en vrachtwa
gens moeten
schoner, stiller
en zuiniger
worden. Om
dat te bereiken
heeft het kabi
net een serie
plannen ont
wikkeld, va
riërend van
subsidies en
het gebruik
van nieuwe
technieken tot
belasting
maatregelen.
Over een jaar
wil de minis
tersploeg van
premier Kok
hierover knopen doorhakken.
Als het hele pakket maatrege
len wordt uitgevoerd, kan de
uitstoot van vervuilende gassen
als stikstok en koolmonoxyde
in 2010 gemiddeld 50 tot 70
procent lager zijn dan in 1994.
Het aantal afgelegde autokilo
meters blijft toenemen: in 1994
met 10 procent ten opzichte
van 1990,
Daarmee neemt de milieube
lasting ook toe. Reden voor mi
nister De Boer (Milieu) om eens
alle mogelijkheden voor zuini
ger, stiller en schoner autorij
den op een rijtje te zetten. Te
denken valt aan een verbeterde
bandentechniek, alternatieve
brandstoffen en aandrijfsyste-
mvoeren
van elek
tronische
hulpmidde
len als eco-
nometers,
cruise con
trol en
board com
puters in
nieuwe au
to's.
De minister
pleit voor
een verdere
accijnsver
hoging op
benzine en
diesel. Dat
zal niet alleen de aanschaf van
zuiniger auto's bevorderen,
maar ook zuiniger rijgedrag,
verwacht De Boer.
Verder wil zij samen met het
bedrijfsleven afspraken maken
over invoering van econome-
ters.
Verder bekijkt het kabinet de
mogelijkheden om nieuwe sub
sidies voor schonere vrachtau
to's, bussen in het openbaar
vervoer en bestelauto's op lpg
of gas te introduceren. Ook be
staat het voornemen om geld in
te zetten voor grootschalige de
monstratieprojecten waar de
nieuwste technieken voor een
breder publiek worden
getoond.
kwaliteitseisen vaak als lastige
ingrepen van derden. Dat moet
veranderen. Architectonisch
niveau moet voor de marktpar
tijen iets vanzelfsprekends wor
den. Daarvoor komen dus onder-
zoeks- en stimuleringsprogram
ma's.
Waar de overheid zelf betrokken
is bij grote landinrichtingswerk
zaamheden, zoals bij de HSL, de
WOV en de Betuwelijn, zullen
platforms van architecten, ste
denbouwkundigen en land
schapsarchitecten ervoor moeten
zorgen dat de grootschalige wer
ken niet alleen functioneel maar
ook esthetisch van niveau zijn.
Scholen en
culturele in
stellingen
moeten ervoor
zorgen dat
kinderen ken
nis maken met
cultuur. Die
kennismaking
is immers van
grote invloed
op de culturele
belangstelling
in het latere
leven.
„Het gaat om
een combina
tie van zelf
doen, ernaar
kijken en er
met elkaar
over praten," schrijft staatsse
cretaris Nuis in zijn cultuurno
ta Pantser of Ruggengraat.
Nuis trekt de komende vier
jaar 12 miljoen gulden uit voor
cultuur-educatie, bestemd voor
samenwerking tussen scholen
en culturele instellingen zoals
musea. Het is de bedoeling dat
scholen jaarlijks een cultuur-
week organiseren. Naar de cul
tuurnota is reikhalzend uitge
keken door de bijna 500 gezel
schappen die de komende vier
jaar voor subsidie in aanmer
king willen komen. Uiteinde
lijk worden 250 aanvragers ge
honoreerd. Nuis houdt zich
daarbij niet altijd aan het ad-
vies van de Raad voor Cultuur.
\Zo wil hij het fameuze Haagse
toneelge
zelschap De
Appel blij
ven subsi
diëren.
De Natio
nale Reis
opera en
Opera Zuid
kunnen de
komende
vier jaar re
kenen op
iets meer
subsidie.
Hiermee
hoopt de
staatssecre
taris het
huidige
productie
niveau te handhaven en wel
licht zelfs iets uit te breiden.
De gezelschappen die voorna
melijk in het zuiden en oosten
optreden, hadden elk om forse
uitbreidingen van hun budget
gevraagd, maar daar komt
Nuis niet aan tegemoet. Opera
Zuid krijgt twee ton meer en
komt daarmee op 1.700.000
gulden.
De Nationale Reisopera krijgt
drie ton meer en komt op
10.646.000 gulden subsidie per
jaar. De Raad voor Cultuur had
aangedrongen op meer samen
werking tussen beide gezel
schappen. Nuis heeft beide di
recties inmiddels gevraagd een
notitie op te stellen die meer
klaarheid kan brengen.
