Sociale zekerheid in moderne jas
Werkgelegenheid groeit
boven verwachting
Rente staatsschuld daalt langzaam
Gezinsbe
ok in t<
mmmma
'91
'92
'91 '92 '93 '94 '95 '96
Ander fiscaal systeem
Borst krijgt er geld bij
Meer geld onderzoek
MILJOENEIMNO
I:
ARBEIDSMARKT
beroepsbevolking
Ik
1996:409 miljard
ONZE SCHULD
1995: 399 miljard
1994: 379 miljard
1993: 371 miljard p
FINANCIERINGS
TEKORT
3,8%
pL
3>6% 3,5%
FINANCIEN
VOLKSGEZONDHEID
ECONOMISCHE ZAKEN
DE STEM
WOENSDAG 18 SEPTEMBER igg6
Het blijft onrustig op het
terrein van de sociale
zekerheid. Allerlei
uitkeringen zijn al
'afgeslankt'. Mensen
komen minder gauw in
aanmerking voor een
uitkering. Het heeft
inmiddels miljarden aan
bezuinigingen opgeleverd.
De veranderingen gaan echter
door. Niet zozeer om te
bezuinigen, maar wel om het
sociale stelsel bij de tijd te bren
gen. Ontwikkelingen in de maat
schappij maken dat noodzakelijk.
De kostwinner komt steeds min
der voor. De tweeverdiener des te
meer. In plaats van een vaste
baan van veertig uur werken
steeds meer mensen in deeltijd.
De 'flexwerker' heeft zijn intrede
gedaan. Die werkt nu eens een
tijdje hier dan weer eens een
tijdje daar en soms een tijd hele
maal nergens. Ook de opvattin
gen over sociale zekerheid veran
deren. Wie een uitkering krijgt,
moet er alles aan doen om zo snel
mogelijk weer op eigen benen te
kunnen staan, is het motto
geworden.
Het kabinet heeft een reeks plan
nen bedacht om de sociale zeker
heid in een moderne jas te steken.
Met de uitvoering van een deel
van die plannen wordt al in deze
kabinetsperiode begonnen.
Andere plannen zijn niet meer
dan aanzetten voor een discussie.
Het kabinet wil bijvoorbeeld zor
gen dat minder mensen aan
spraak maken op een werkloos
heidsuitkering. Daarvoor heeft
minister Melkert (Sociale Zaken)
ideeën op papier gezet. Bedrijven
die gezond zijn, maar waar het
tijdelijk niet goed gaat, hoeven
geen mensen te ontslaan. Ze krij-
Wie een uitkerino krijgt, moet er alles aan doen om zo snel mogelijk weer op eigen benen te staan.
gen hulp van de overheid. Die
helpt ze om door de moeilijke tijd
heen. Een ander plan is dat werk
gevers die veel werknemers ont
slaan, een hogere WW-premie
betalen. Voor werkgevers die
weinig mensen ontslaan, is er een
lage WW-premie. Verder willen
sommige ministers dat de WW-
uitkeringen niet meer berekend
worden aan de hand van het
laatst verdiende loon, maar van
het gemiddelde loon dat de werk
nemer in de loop der tijd ver
diende. Of die plannen ook wer
kelijkheid worden, is voorlopig
onzeker.
Tot de voornemens behoort ook
een verdere versterking van de
positie van de vrouw op de
arbeidsmarkt. Melkert vindt dat
in het jaar 2010 man en vrouw de
zorgtaken in hun gezin gelijk ver
delen. Dat vereist verbetering van
zaken als kinderopvangprojecten,
buitenschoolse opvang en verlof
regelingen. Wie op dit moment
langere tijd verlof neemt, bouwt
in die periode geen uitkerings
rechten op. Het kabinet wil daar
in elk geval iets aan doen. Heel
veel ouderen tussen 55 en 65 jaar
werken niet meer. Dat zouden ze
wel moeten doen, vindt het kabi
net, want dan betalen ze ook pre
mies voor de sociale zekerheid en
daardoor blijft het stelsel betaal
baar. Twee jaar geleden is al een
regeling van kracht geworden die
verbiedt om ouderen bij voorrang
te ontslaan. Nu is de aandacht
gericht op de VUT-regelingen die
mensen rond hun zestigste al tot
stoppen met werken verplichten.
Ze zouden moeten worden omge
bouwd tot een eigen aanvullend
pensioen. Dan kan iedereen zelf
kiezen of hij eerder met werken
stopt of liever later een hoger
pensioen ontvangt. Ook wil het
kabinet stimuleren dat oudere
werknemers minder zware taken
(maar dus ook lagere lonen) krij
gen. Dan houden ze het langer vol
in het arbeidsproces.
De positie van deeltijdwerkers en
flexwerkers moet ook verbeteren.
De deeltijd- en flexwerkers beta
len wel braaf hun premies, maar
als ze werkloos of arbeidsonge
schikt worden, vallen ze buiten
de regelingen en krijgen vaak niet
eens een uitkering. Minister Mel
kert laat daarom onderzoeken
hoe de Ziektewet gewijzigd kan
worden om beter toegesneden te
zijn op deze groepen. Het kabinet
gaat ook bekijken of veel van
deze mensen niet ten onrechte
buiten de werkloosheidsuitkerin
gen vallen. Het kabinet onder
zoekt verder of werknemers naast
hun WW-premie ook nog apart
voor uitkeringsrechten kunnen
sparen. Wie dan werkloos wordt,
kan bovenop de normale uitke
ring zijn zelf opgebouwde rechten
te gelde maken. Ook dat zou de
positie van flexwerkers en deel
tijdwerkers versterken. Deze
groepen hebben ook problemen
bij het opbouwen van (aanvul
lende) pensioenen.
Daarom wil de regering werkge
vers verplichten om mensen die
langer dan drie maanden ergens
werken op te nemen in een pen
sioenregeling.
êd
De werkgelegenheid groeit
in Nederland boven
verwachting. Het afgelo
pen jaar nam het aantal
banen met meer dan
honderdduizend toe, een
groei van 1,8 procent.
Nederland doet het beter
dan de rest van Europa,
met een banengroei van
gemiddeld slechts
0,1 procent.
Na drie jaar kabinet-Kok zal
de werkgelegenheid, volgens
prognose, met 314.000 banen zijn
gegroeid. Daarmee haalt het
kabinet de afspraak in het
regeerakkoord - 350.000 banen
erbij in vier jaar - ruimschoots.
De Nederlandse bedrijvigheid
ontwikkelt zich veel gunstiger
dan in andere Europese landen.
De economische groei bedraagt
in 1997 naar schatting 2,75 pro
cent, dat is een half procent meer
dan dit jaar. Die groei is de
'motor' voor de werkgelegenheid,
met als bijkomend gevolg dat het
aantal uitkeringsgerechtigden
kan dalen.
Volgens minister Wijers (Econo
mische Zaken) is het succes te
danken aan een mix van loonkos
tenmatiging, meer economische
dynamiek en lastenverlichting.
Het kabinet wil dat beleid voort
zetten. De cijfers stemmen Wijers
optimistisch, maar is geen reden
voor tevredenheid. Slechts ruim
de helft van de beroepsbevolking
verricht betaalde arbeid. In ver
gelijking met andere Europese
landen is dat weinig.
„Een kleine 2,5 miljoen mensen
onder de 65 jaar is nog steeds
afhankelijk van een uitkering. Ik
ben niet geneigd me daarbij neer
te leggen. We moeten de werkge
legenheid verder bevorderen.
Werk is de beste zekerheid die je
mensen kunt geven," vindt
minister Zalm (Financiën).
Om de werkloosheid te laten
dalen moet Nederland zich har
der inspannen dan de rest van
Europa. De beroepsbevolking
groeit in Nederland naar verhou
ding veel sneller dan in omrin
gende landen. De komende tien
jaar betreden jaarlijks ongeveer
70.000 'nieuwelingen' de arbeids
markt. Om die groep aan werk te
helpen en het aantal werklozen
verder te verlagen, moet de werk
gelegenheid jaarlijks minimaal
blijven groeien met 100.000 tot
120.000 banen. Dat kan alleen bij
een economische groei van
gemiddeld drie procent, aldus
Wijers.
Daarnaast gaat het kabinet ver
der met lastenverlichting. Vooral
de loonkosten aan de onderkant
van de arbeidsmarkt moeten
omlaag. Zodoende zullen lager
geschoolden en langdurig werk
lozen aan de bak komen. Zij pro
fiteren nu nog te weinig van de
banengroei. Werkgevers die vol
gend jaar langdurig werklozen in
dienst nemen tegen een loon
schaal van honderd tot 115 pro
cent van het minimumloon krij
gen zoveel belastingvoordelen
dat ze bijna geen werkgeverslas
ten voor die werknemers meer
betalen.
De problemen op de arbeids
markt beperken zich niet alleen
tot de laaggeschoolden. Steeds
vaker klagen bedrijven over
moeilijk vervulbare vacatures in
hogere echelons. Daarom trekt
het kabinet volgend jaar negen
miljoen gulden uit om de combi
natie van werken en leren in het
hoger beroepsonderwijs te bevor
deren. Voor werknemers die
1996 vermoedelijke uitkomst
1997 raming
1989 1990 1991 1992
aantal werkzame personen met een baan van
12 uur of meer per week (inclusief personen ouder
dan 65 jaar) werkloze beroepsbevolking
1993
1994
1995
1996
1997
6.500.000
naast hun werk in het hbo gaan
studeren, krijgt de werkgever een
belastingvoordeel van maximaal
6000 gulden.
Dit voordeel wordt de komende
jaren nog groter.
Het Centraal Planbureau gaat uit
van een wat een 'gematigde stij
ging' van de CAO-lonen heet: 2,5
procent volgend jaar. Dat is dit
jaar een procent minder. Tegen
over de groeicijfers plaatst het
CPB een negatief beeld van het
bruto binnenlands produkt (693
ontwikkeling staatsschuld 1997: 419 miljard
(binnen- en buitenland)
1996 vermoedelijke uitkomst
1997 raming
1994 gecorrigeerd voor een tijdelijk
neerwaarts effect van de
VAW/balansverkorting in de t
volkshuisvesting
1996 vermoedelijke uitkomst
1997 raming
'ÉM
beleidsrelevant tekort in
procenten van het Bruto
Binnenlands Product
De rente over de
staatsschuld daalt
langzaam, na een periode
van gestage groei. Volgend
jaar zijn de totale
rentelasten over de
staatsschuld 30,1 miljard
gulden. Het kabinet werkt
aan verkleining van de
staatsschuld, juist om die
rentelasten te beperken.
Als het kabinet het klaarspeelt
om het jaarlijks tekort op de
rijksbegroting (nu nog 19,8 mil
jard gulden) verder terug te
dringen, ontstaat er de komende
jaren royale ruimte op de afzon
derlijke begrotingen. Helemaal
wegpoetsen van het tekort in zes
jaar tijd levert bijvoorbeeld in
2010 een vrij besteedbaar bedrag
van 18 miljard gulden op.
Het ministerie van Financiën
presenteert deze berekening met
de nadrukkelijke aantekening
dat het een 'veronderstelling' is.
Zo'n tekortreductie 'schept
ruimte om de kosten van vergrij
zing op te vangen en om duur
zaam te investeren in bijvoor
beeld werkgelegenheid', aldus
Financiën.
De staatsschuld bedraagt vol
gens de in de Europese landen
gehanteerde maatstaven 528
miljard gulden; dat is 76,2 pro
cent van het bruto binnenlands
product (693 miljard), het
bedrag dat alle Nederlanders
samen opbrengen. Het kabinet
heeft zich verplicht toe te wer
ken naar een staatsschuld van 60
procent van het bbp. Een derge
lijk percentage wordt acceptabel
geacht. (Ter vergelijking: België
heeft een staatsschuld van 140
procent.)
Met de dalende staatsschuld ligt
Nederland op schema om toe te
treden tot de Europese Mone
taire Unie (EMU). Begin 1998
bekijken de lidstaten van de
Europese Unie welke landen
samen een monetaire unie kun
nen gaan vormen, met op den
duur alle dezelfde munteenheid:
de euro.
Belangrijke voorwaarde voor
toetreding is een ordelijke
staatshuishouding met een over
zichtelijke schuld.
Er komt een
studie naar
een nieuw
belastingstel
sel. Het hui
dige systeem
laat geen
ingrijpende
aanpassingen
meer toe.
Daarom moe
ten er funda
mentele fis
cale verande
ringen
komen, zoals
een nadruk
kelijk verschil
tussen kapi
taal- en
arbeidsin
komsten. Staatssecretaris Ver
meend (Financiën) wijkt hier
mee af van afspraken in het
regeerakkoord, waarin het
bestaande belastingstelsel als
uitgangspunt geldt. Het stre
ven was wel de tarieven te ver
lagen, maar zonder ingrijpen
in de systematiek.
Vermeend bestrijdt dat het
nieuwe stelsel gevolgen heeft
voor de aftrek van hypotheek
rente. „Dat is niet aan de
orde." Toch kondigt hij aan
onderscheid te willen maken
tussen inkomsten uit kapitaal
en uit arbeid. Dat betekent bij
voorbeeld dat rente-inkomsten
niet langer als inkomen uit
arbeid worden beschouwd.
Vermeend zal geen aparte
commissie
benoemen
voor bestu,
dering van
nieuwe
stelsel. Hij
zal dat j
nauwe
samenwer-
Heer
Dat zijn in een notendop de plar
minister
Zalm g
doen, ,fle
moeten een
systeem
maken
waarin we
de 21e e
mee inkun-
nen." d,
staatssecre
taris heeft de eerste twee jaar
van zijn ambtsperiode
gebruikt om vele verbeterin
gen door te voeren in j,el
belastingstelsel. Die verbete
ringen waren bijvoorbeeld
gericht op het stimuleren van
milieuvriendelijk gedrag eB
het goedkoper maken vat
banen voor laagopgeleide»
„Maar bij verdere aanpassb
gen loop ik tegen de grenzen
van het bestaande systeem
aan." De staatssecretaris wil
veel verder gaan om 'de econo
mische dynamiek te vergroten
en de arbeidsmarkt te verbete
ren'. Ook de 'fiscale vlucht
naar bijvoorbeeld België wil de
bewindsman ingrijpender aan
pakken.
miljard); de totale produktiviteit
van Nederlandse bedrijven en
burgers. Omdat nog te weinig
mensen een betaalde baan heb
ben, blijft dat bbp (per hoofd van
de bevolking) achter bij omrin
gende landen.
Minister Borst
(Volksgezond
heid, Welzijn
en Sport) heeft
het kabinet
ervan kunnen
overtuigen dat
zij met het
haar toebe
deelde geld
niet toe kan.
„Collega Zalm
(van Finan
ciën) en ik zijn
het er over
eens dat de
zorgcitroen nu
ver genoeg is
uitgeknepen,"
aldus Borst.
Ze krijgt voor
de zorgsector
volgend jaar 1,7 miljard gulden
meer dan in 1996. Dat is 380
miljoen gulden bovenop het
geen in het regeerakkoord was
afgesproken. Daarin staat dat
de uitgaven voor de volksge
zondheid jaarlijks met 1,3 pro
cent omhoog mogen. Door
zaken ais vergrijzing en ont
wikkeling van nieuwe, kost
bare behandelmethoden, blijkt
dat in de praktijk zo'n 2,3 pro
cent te zijn. De afgelopen jaren
moest dit probleem achteraf
worden opgelost maar nu is er
een aangepaste afspraak
gemaakt. Borst blijft gebonden
aan de afspraak dat haar
begroting met slechts 1,3 pro
cent per jaar omhoog mag.
„Maar als ook na een uiterste
\krachtsinspanning van ieder
een - zie
kenhuizen,
verzeke
raars,
patiënten -
blijkt dat
het budget
onvol
doende is,
dan is uit
breiding
toege
staan,"
aldus de
bewinds
vrouw.
Tegenover
de extra
uitgaven
staan ooi
gen voor
een totaal van 442 miljoen, h
krijgen de ziekenhuizen een
korting opgelegd van 100 mil
joen gulden, het bedrag dat ze
in 1995 te veel hebben uitgege
ven. De acht academische zie
kenhuizen moeten 35 miljoen
inleveren. Het beschikbare
budget voor deze instellingen
gaat overigens toch
omhoog omdat ook hie
algemene kostenstijging
van 1,3 procent. De rest van de
besparingen komen uit mee'
efficiency en kostenreductii
Borst denkt zelf te kunnen
bezuinigen door verlaging van
de prijzen van medische hulp
middelen, zoals zij eer
met de kosten van de genees
middelen. „Ik heb de smaak
daarvan te pakken."
pESTBM
cellen, meer taakstraffen, r
van de k
Aan andere eisen - beperkte
inflatie, lage rente en stabiele
wisselkoers - voldoet Nederland
al lang.
De EU-lidstaten spraken bij het
verdrag van Maastricht af dat
zestig procent (van het bbp) de
norm zou moeten zijn voor de
staatsschuld.
Maar dat wil niet zeggen dat die
norm ook direct moet zijn
gehaald.
Er moet 'zicht' zijn op een daling
tot het gewenste niveau.
Volgens minister Zalm staan alle
lichten op groen voor Nederland.
Het ministerie
van Economi
sche Zaken
gaat technolo
gische innova
tie door het
bedrijfsleven
stimuleren.
Nederlandse
bedrijven
geven te wei
nig uit aan
onderzoek
naar en ont
wikkeling van
nieuwe pro
ducten, vindt
minister Wij
ers.
Daarom trekt
hij meer geld
uit voor de
Wet Bevorde
ring Speur- en
Ontwikkelingswerk (WBSO).
De maximale subsidie die een
bedrijf per jaar kan krijgen
voor onderzoek, wordt ver
hoogd van 10 miljoen naar 15
miljoen gulden. Daarnaast
staat de regeling vanaf 1 janu
ari ook open voor software-
onderzoek.
'Research development'-
laboratoria krijgen medio
1997 de mogelijkheid investe
ringen in gebouwen vrij af te
schrijven.
Wijers wil met die aanpak
syoorkomen dat steeds meer
onder-
zoeks-acti-
viteiten uit
Nederland
verdwij
nen.
beide
maatrege-,
len B
komend
jaar 50 Bil
joen guldffl
extra
beschik-
baar en
de j»®
daarna
miljoen
kunnen
bedrijven
die
exporteren
naar Bosnië, Moldavië en 1
Rusland, aankloppen
steun bij Economische na
Het exportprogranuna
Oost-Europa wordt m
drie landen uitgebreid.
Ïet extra geld voor de aanpak van d
teit is volgens Sorgdrager tot op de
alleen om de alsmaar toene,
n Dolitie en justitie het hoofd te kur
Paar ook om de aanbevelingen van de p
'enquêtecommissie opsporingmethode
le^druk^op het justitie-apparaat is vcj
raaer iets van de laatste tien jaar. „H<
7leen te maken met de stijging van de d
mar ook met de toenemende onrust ei
an van onveiligheid." Volgens de mini:
.(je en justitie 'natuurlijk' de eerst aai
de criminaliteit te bestrijden, maar
Het is iets van de hele samenlevir
ok te maken de mentaliteit van de mer
afgelopen tien jaar is het budget vi
jjna verdubbeld. Volgend jaar geeft he
jet 5 959 miljard gulden meer geld d
aarvoor. Sorgdrager heeft voor volgen
liljoen gulden extra gekregen. Het g
iervan, 130 miljoen, steekt ze in verbet
e rechterlijke organisatie, vooral voor
ing en betere huisvesting. Acht miljoer
aar voor het aantrekken van 75 rechteij
en van justitie. De minister erkent dat c
jrse uitbreiding is, gezien de problemei
rerkt niet als je een organisatie te snel
je rest van het extra geld gaat naar
zherming (25 miljoen) en de uitbreid
antal alternatieve straffen (10 miljoe|
er wil het aantal taakstraffen tot hej
ijna verdubbelen (van 14.000 in 1995 1
000).
foor de komende jaren staat opnieuw el
reiding van het aantal cellen op stapel!
zetten op het aantal heenzendingen. I
00 bij, waaronder 900 cellen in de gei
90 plaatsen in de jeugdinrichtingen en
i tbs-klinieken.
iorgdrager en Dijkstal trekken samen e
ailde portemonnee voor de politie. Zo k
e kabinetsperiode nog eens 1000 agerl
enop de al geplande uitbreiding van)
Iterkte met 3700. De politieministers w)
torpsen het geld ook daadwerkelijk geil
Vijftien procent van de opgroeiend
veroorzaakt grote problemen v<
omgeving en hun opvoeders, i
maatregelen dreigt het gevaar c
kinderen 'maatschappelijk desini
Kinderen én hun opvoeders moetc
geholpen. Daarom gaat het kt
gezinsbeleid ontwikkeler
i.-•
iermee wordt CDA-fractieleider
.zijn wenken bedjend. Vorig jaar
leidooi voor een gezinsbeleid tijdens
eschouwingen in de Tweede Kamer no
ariteit achter de regeringstafel. Bij r
eeft het kabinet blijkbaar toch Heeri
erieus genomen.
anleiding is vooral de angst dat
ïaatschappij ernstig zullen verloeder:
et wil daarom bijdragen aan het her:
over twintig of dertig jaar no*
naar
tegen veel problem^ -c j
Nederlandse banken w'Ij
vaak financiering®'
omdat het om te kleine
gen gaat en de risico s
zijn. J
De AOW blijft ook over
Wlntig, dertig of veertig
jaar nog een
I asi,svoorziening en de
Premie die werkgevers en
i werknemers daarvoor
en zal na volgend jaar
Met meer stijgen.
Is er over een
aantal jaren te weinig
P^miegeld om alle
AOW-uitkeringen te
aetalen, dan past de
overheid bij
met belastinggeld.
arie landen uKg«»r:r,g
midden- en kleinbedrijf
krijgt komend jaar extra
dacht omdat deze secto
export naar Oost-»g. „ssclu.
tegen veel problemen op
Nederlandse banken wJ het recept waarmee
mat financiering*8' paarse kabinet de Anw
■ihpt recept waarmee
tor de taa.rSe kabinet de AOW
n v omst wil veilig stel-
'Ocialo t?S minister Melkert
omst J zal er in de toe-
genoeg geld zijn om bij te
J
