Greenpeace:
25 jaar vechten voor het milieu
Tegenstanders Greenpeace voeren actie op Internet
Breda
kleurd
rloren
Grace O'Sullivan is
de milieustrijd
nog lang niet moe
bestem
gebleven
ontdekt
te krijgt
rprijs 1996
GREENPEACE
rfecte staat
nlLv heen §aan- Het Jour-
'Ik ben altijd
blijven geloven
in dejuistheid
van mijn inzet'
BER 1996 D1
kaal 01 krijgt van
komende vier jaar
biedt kunstenaars
te produceren en
aldus Ad van Ros-
door deze beslissing
1997-2000.
jaar geleden werd de
eden was dat we niet
el degelijk internatio-
pen, en bovendien be-
media. Ons tijdschrift
en is nu ook op Inter-
jaarlijks toegekende
tichting en van de ge-
u. „Het gaat niet eens
osmalen toe.
voor vier jaar vastligt,
rit kunnen. Dat scheelt
het enige kunstenaars-
ridie is toegekend,
estigekwestie. Boven-
met andere ogen naar
n het Festival Cultureel
er erg teleurgesteld. Het
t Festival niet langer te
wij ook onvoldoende ver-
.n van rijk en provincie,
ds de medesubsidiever-
ers. Die vonden dat het
1 niet over een goede in-
ctuur kan beschikken."
'chting Cultureel Gekleurd
egin dit jaar nog een artis-
eider voor het festival aan,
neelregisseur Dave Seh-
Of hij nog in actie moet ko-
is onduidelijk. Volgens
Molenaar blijft de Stich-
voorlopig bestaan. Zij zal
dit jaar definitief besluiten
de toekomst van het festi-
gaan nog nader bekijken of
estival in een andere vorm
"orden gegoten, maar er is
urlijk al een overkill aan
als."
~n uit 1912 stammende 55
Shakespeare-drama Ri-
bewaard gebleven Ameri-
e plek om celluloid-films te
aren", aldus Thompson,
uloid werd tot 1950 gebruikt-
is kwetsbaar en kan normaal
rnoken alleen bewaard wor-
op een koele donkere plaats,
kan bovendien spontaan
m vatten.
gevonden film over Richard
rerkeerd nagenoeg in perfecte
it. Hij werd voor ongeveer
000 dollar gemaakt in op-
cht van M.B. Dudley Amu se
nt Co. uit New York en ging m
,2 in première. De in die tij
mlaire Shakespeare-acteur
derick Warde speelt de rol van
hard III. In de film zitten mas-
eenes van slagvelden waai-
honderden acteurs meedoen
stenberg liet weten dat de tu
29 oktober in Los Angeles ge-
nd zal worden aan "e
oliek.
e, oprichter en 25 jaar direc
rijgt de Sphinx CultuurpW
voor zijn verdiensten voor
spirator, initiator en or8a
tavsberg heeft de prijs ing
ebben onderscheiden als
de tweede fase opleiding
rdeel van de prijs is een biog
ïary Schwartz, beeldende K
inderen Frans de Ruiter (dk^_
en Martin Mooij (voormalig
j prijsuitreiking heeft plaa
i Maastricht.
Door Rob van Rooijen (anp)
Amsterdam - De strijd van
Greenpeace voor natuur en
milieu begint in Alaska eind
jaren zestig. De Verenigde
Staten kiezen het eilandje
Amchitka uit om hun kern
proeven te doen. Op 2 oktober
1969 beeft Amchitka als de
VS 1200 meter onder de op
pervlakte een atoombom (co
denaam Milrow) met een
kracht van één megaton tot
ontploffing brengen.
Een protest van duizenden men
sen bij de belangrijkste grenspos
ten tussen de VS en Canada haalt
niets uit, vooral omdat de explo
sie niet de zo vooraf gevreesde
vloedgolf en aardbeving op
Amchitka veroorzaakt. Het Ame
rikaanse publiek weet niet eens
dat er protesten in Canada zijn.
Ook de media zwijgen.
Vredes- en milieu-activisten be
grijpen dat het protest anders
moet als Amerika in 1971 een
nieuwe kernbom (Cannikin), vijf
keer zo krachtig als de Milrow,
tot ontploffing wil brengen. Jim
Bohlen en Irving Stowe, actief lid
van de Canadese afdeling van de
Amerikaanse natuurbescher-
mings-organisatie Sierra Club,
en Paul Cote maken zich grote
zorgen over nieuwe kernproeven
op Amchitka. Uiteindelijk kiezen
ze ervoor om met een schip de
atoomproeven te verhinderen.
Er komt in 1970 een actiecomité
met de naam 'Don't Make A Wa
ve Committee'. De naam slaat
niet aan, waarna in 1971 de jonge
Canadees Bill Darnell de be
zorgdheid voor de aarde en het
verzet tegen kernwapens met el
kaar verbindt in het begrip
'Greenpeace'.
De nieuwe organisatie Green
peace huurt voor 15.000 dollar
een krakkemikkig protestschip,
de trawler Phyllis Cormack. Het
schip wordt omgedoopt in Green
peace en vaart op 15 september
Vancouver uit. De internationale
pers is nu wel massaal aanwezig.
Na twee jaar voorbereiding be
gint de eerste Greenpeace-actie.
De bemanning besluit echter op
12 oktober, zwaar teleurgesteld
en onderling sterk verdeeld, te
rug te varen als blijkt dat de
kernproef 'niet ergens in oktober'
is, maar is uitgesteld. De conditie
van het schip maakt de reis als
gevolg van slecht weer ook veel te
gevaarlijk.
Nixon
Niemand bij Greenpeace weet
wanneer de Cannikin precies zal
ontploffen. President Nixon wel,
hij legt de uiterste datum voor de
kernproef op 4 november. Hij is
en blijft doof voor fel protest uit
vooral Canada, maar ook uit ei
gen land.
De steun voor Greenpeace is in
middels zo groot, dat mede-op
richter Stowe in zeer korte tijd
voldoende geld bij elkaar krijgt
voor een nieuw, sneller schip. De
Edgewater Fortune, een mijnen
veger, is al op weg als de Corm
ack nog bezig is aan de terugreis.
Het wordt een verloren race te
gen de klok. Het tot Greenpeace
Too omgedoopte schip is nog dui
zend kilometer van zijn doel af
als op 6 november de bom ont
ploft.
Er ontstaat vervolgens een poli
tieke vloedgolf. Het protest tegen
de kernproeven is zo groot dat de
VS bezwijken onder de druk.
Amerika kondigt na vier maan
den stilzwijgen aan 'om politieke
en andere redenen' te stoppen
met atoomtests bij de eilanden
groep Aleoeten, Amchitka wordt
een beschermd natuurreservaat.
Greenpeace gaat door met de
strijd. Het doel wordt het atol
Mururoa in Frans-Polynesië,
waar Frankrijk nucleaire tests
houdt. Deze actie maakt Green
peace wereldwijd bekend, al blij
ven de acties zeker niet alleen be
perkt tegen kernproeven.
Bij het grote publiek spreken
vooral de acties tegen afvaldum-
ping in zee, het doodknuppelen
van zeehonden en de jacht op
walvissen tot de verbeelding. De
campagne tegen het stoppen van
de kernproeven blijft echter het
grimmigst.
Zo wint de milieubeweging de
slag met Frankrijk om Mururoa
pas op zaterdagavond 28 januari
1996, na meer dan twintig jaar
actievoeren. Frankrijk voert dan
zijn zesde en laatste ondergrond
se kernproef uit in een reeks tes
ten in de Stille Zuidzee. Green
peace heeft eerder al voor elkaar
gekregen dat Frankrijk een ver
bod krijgt opgelegd voor boven
grondse kernproeven.
Mitterrand
De episode Mururoa lijkt dan af
gesloten totdat in juli dit jaar on
verwacht een vraaggesprek met
de in januari overleden oud-pre
sident Mitterrand in het Week
blad Paris-Match verschijnt. Een
interview dat dateert uit augus-
Het wrak
van de Rain
bow Warrior
wordt gebor
gen in de ha
ven van
Auckland
nadat Franse
geheime
agenten het
schip tot zin
ken hebben
gebracht.
FOTO ANP
tus 1995, maar door afspraken
tussen Mitterrand en journalist
niet eerder vrijkwam. De staats
man veroordeelt in het blad de
aanslag van zijn geheime dienst
op het actieschip Rainbow War
rior in 1985.
Agenten brengen in de Nieuw-
Zeelandse havenstad Auckland
het Greenpeace-schip, dat actie
wilde voeren tegen de Franse
proeven, tot zinken. De Neder
landse fotograaf van Portugese
afkomst Fernando Pereira (35)
komt om bij de bomaanslag.
Mitterrand noemt de sabotage
actie 'een ontoelaatbare en on
vergeeflijke blunder'. Hij zegt dat
hij er ook niets mee te maken
heeft gehad. AI geeft Mitterrand
wel toe het leger opdracht te heb
ben gegeven zich te verdedigen
tegen elke inmenging in de Fran
se politiek wat de Stille Oceaan
betreft. Het late excuus van Mit
terrand ten spijt blijft de bom
aanslag een dieptepunt in 25 jaar
Greenpeace-geschi edenis.
Door Patrick Selbach (anp)
Den Haag - In de kwart eeuw
actievoeren voor een schone
aarde heeft de milieu-organi
satie Greenpeace tegen vele
schenen getrapt, en soms hard
ook. Gerenommeerde bedrij
ven, overheden en wereldlei
ders konden voortdurend re
kenen op een beschuldigende
vinger en een slechte kritiek
ln de media als Greenpeace
vreesde voor het lot van de
aarde.
k de loop van de jaren groeide de
aanhang van de in vele ogen sym
pathieke club tot enkele miljoe
nen mensen, maar ook de tegen
standers zaten intussen niet stil.
™t nieuwste middel in de strijd
ef>en de milieuvoorvechters is
net wereldomspannende compu
ternetwerk Internet.
Greenpeace was en is in haar
!?»Pafnes tegen kernproeven,
et doden van zeehonden of wal-
vissen, het dumpen van afval in
%-a bescherming van de
dpooi sterk verbonden aan de
acht van de media. Spectacu
laire beelden van kleine rubber-
en die een enorme walvisvaar-
er tot stilstand brengen of een
dievoerder die liggend op een
oy-zeehond de knuppels van
afweert, haalden
ral het nieuws. De boodschap
van Greenpeace paste zeker in de
«en tachtig in het tijdsbeeld
!m, milieuvervuiling het
maatschappelijke debat groten-
veels domineerde.
Groene golf
Greenpeace botste echter ook
s,;, rif meer °P tegenstand van de
„.J?" Grote chemische onder
lip,'§en' overheden en anderen
ta e groene golf van veront-
«'aardjging niet meer zo maar
kon steeds meer rekenen op
Een actie van Greenpeace bij Dordrecht. Een actievoerder heeft zich vastgeketend aan de rails om een chloortrein te stoppen.
wetenschappelijk gefundeerde
gegevens die het tegendeel be
weerden van wat Greenpeace
steeds relatief ongestraft bleef
melden.
Bovendien verschenen vooral be
gin jaren negentig artikelen en
documentaires die de vloer aan
veegden met de organisatie. Be
stuurlijke chaos binnen de kanto
ren van Greenpeace en vermeen
de malversaties in de financiële
handel en wandel van het miljoe
nenbedrijf werden breed uitge
meten.
De organisatie zelf zag steeds
meer in dat actievoeren alleen
niet genoeg was. De kracht van
de argumentatie ging de boven
toon voeren. Overtuigen met het
woord en minder met het beeld
was het devies. De recente breed-
gedragen maatschappelijke actie
tegen het dumpen van de Brent
Spar of de Franse kernproeven
tonen aan dat deze strategie
vruchten afwerpt, maar het
FOTO ANP
speelveld is kleiner dan ooit.
Elk foutje is fataal. Verkeerde
schattingen over de inhoud van
de Brent Spar en cruciale strate
gische fouten in de 'zeeslag' tegen
de Fransen in de Stille Zuidzee
geven de tegenstanders voluit de
gelegenheid Greenpeace neer te
sabelen. Met het huidige bereik
van de media kan Greenpeace
zich wéinig uitglijders veroorlo
ven.
Uiterst fanatiek verweert zich
een groep werknemers uit de
chloorindustrie. Onder aanvoe
ring van de Belg Ferdinand En
gelbeen gebruiken de zogenoem
de 'Chlorofielen' zelfs Internet al
om de 'leugenaars' van Green
peace een hak te zeten. In de
campagne van de milieuclub te
gen chloor en aanverwante stof
fen maakt Greenpeace zich
schuldig aan 'eerroof' en 'laster',
zo stelt de groep in verschillende
talen op zijn 'site'.
„Greenpeace pleegt broodroof
ten aanzien van onze jobs. Zon
der dat daar enig milieuvoordeel
tegenover staat, integendeel, zij
brengt de hele milieubeweging is
diskrediet. Greenpeace is een
multinational geworden, waar
voor geld en macht belangrijker
zijn dan de zorg voor het leefmi
lieu," zo kan de Net-surfer lezen.
De 'regenboog-militantenvereni-
ging', zoals de Chlorofielen
Greenpeace noemen, kan op haar
beurt niet achterblijven. Dat be
seft ook directeur Tilo Bode. De
grote baas van Greenpeace Inter
national heeft de bestuurlijke
teugels vanuit het hoofdkantoor
in Amsterdam de afgelopen
maanden dan ook flink aange
trokken. Wil Greenpeace de ko
mende jaren haar strijd blijven
voortzetten, dan is een strak ge
leide organisatie essentieel, zo
vindt de Duitse ex-zakenman.
Professionele milieumarketing en
-onderzoek, een openbare ver
slaglegging van de boekhouding,
een weloverwogen en gerichte
campagne-strategie en een trans
parante verdeling van bevoegd
heden moet Greenpeace gereed
maken voor het volgende jubi
leum. Met gehaaide tegenstan
ders die nu scheenbeschermers
dragen, is trappen tegen de ge
vestigde orde geen zaak meer van
schreeuwen alleen.
Grace O'Sullivan: „Ik was soms echt bang, maar ook over
tuigd dat we voor een goede zaak vochten.foto anp
Amsterdam (anp) - Meer dan eens zette ze haar leven op het
spel om het milieu te redden. Overal ter wereld, van de
Zuidpool tot de Stille Zuidzee, bleef de Ierse Grace O'Sul
livan (34) trouw aan het principe dat acties van 'haar'
Greenpeace geweldloos zijn. Ondanks een bomaanslag op
de Rainbow Warrior en verscheidene arrestaties is de ge
dreven activiste van het eerste uur de milieustrijd nog lang
niet moe. „Ik heb soms voor mezelf te veel risico's genomen,
maar ik ben altijd blijven geloven in de juistheid van mijn
inzet."
Grace groeide op aan de zuid
oostkust van Ierland. Ze was
gefascineerd door de zee, actief
bij de reddingsbrigade en een
fanatiek surfer. Ze werd zelfs
nationaal kampioen. Eind jaren
zeventig, tijdens een bezoek aan
Scheveningen, zag ze het statige
vlaggenschip Rainbow Warrior
van de toen nog jonge milieuor
ganisatie Greenpeace. Het
vaartuig maakte een enorme in
druk op de jonge Ierse.
„Bescherming van het milieu en
dan vooral van de zee en dan
ook nog eens vanaf een boot.
Het leek me geweldig." Ze had
toen nog geen idee welke rol
juist de Rainbow Warrior in
haar leven zou gaan spelen.
O'Sullivan belde in een opwel
ling Greenpeace om zich spon
taan aan te melden, maar pas
jaren later volgde er antwoord.
„Het schip de Sirius zou naar
Noorwegen gaan om de protes
teren tegen het doden van zee
honden. Of ik mee wilde."
Pelsjagers
Korte tijd later zat Grace in de
snelle speedboten van Green
peace om de schepen van de
pelsjagers te verhinderen uit te
varen. „Ik kon
het niet geloven
welke capriolen
we allemaal uit
haalden om de
schepen te stop
pen. Ik was soms
echt bang, maar
ook overtuigd
dat we voor een
goede zaak
vochten."
De actieve jonge
Ierse vrouw was vanaf 1983 de
finitief opgenomen in de gele
deren van de milieuclub. Vooral
de acties tegen de radio-actieve
vervuiling van de Ierse Zee door
de opwerkingsfabrieken in het
Britse Sellafield (voorheen
Windscale) gaven haar gedre
venheid voeding.
„In die tijd was de Ierse Zee de
radio-actiefste zee ter wereld.
Het maatschappelijke bewust
zijn over milieuvervuiling
groeide echter ook. Halsbreken
de toeren haalden we dan ook
uit om vervuilende pijpen van
de installatie op te sporen en te
blokkeren. Boetes en arrestaties
waren het gevolg."
In-1985 startte de ingrijpenste
tocht voor O'Sullivan. Operatie
Exodus moest de ongeveer drie
honderd bewoners van het atol
Rongelap in de Stille Zuidzee
een beter en veiliger heenkomen
bieden op een ander eiland.
Rongelap is als gevolg van
Amerikaanse kernproeven tus
sen 1946 en 1958 radio-actief
besmet. De Rainbow Warrior
schoot te hulp om een kleine
volksverhuizing mogelijk te
maken. Grace, begin twintig,
was diep onder de indruk.
„Het was voor mij het eerste
contact met de slachtoffers van
het nucleaire tijdperk. Mis
vormde kinderen, ernstig zieke
kankerpatiënten en een angsti
ge bevolking, het was een enor
me confronterende ervaring."
De operatie kreeg veel aandacht
in de media. Op de golf van dat
succes, voer de Rainbow War
rior naar Nieuw-Zeeland om
van daaruit de strijd aan te bin
den met de Franse kernproeven
nabij het atol Mururoa. Een
bomaanslag op het schip in de
haven van Auckland maakte
echter een abrupt einde aan de
plannen. Het schip zonk en de
Nederlands-Portugese Green-
peace-fotograaf Fernando Pe
reira kwam om het leven. Grace
was niet aan boord toen het ex
plosief, aangebracht door Fran
se geheime agenten, ontplofte.
„Ik voelde me machteloos, ho
peloos. Een collega dood, ons
varende huis weg, mijn bezit
tingen weg, een deel van een le
ven weg. Mijn ouders wilden
dat ik direct thuiskwam, maar
dat kon ik niet. Ondanks het be
sef dat een overheid kennelijk
zo ver wilde gaan om Green
peace te stoppen, had ik het ge
voel dat ik door moest."
Op de zeilboot Vega ondernam
Grace, samen met een kleine
vloot andere schepen, alsnog de
tocht naar Mururoa. De Franse
marine pakte haar op en zes da
gen zat ze vast op een Frans mi
litair schip. Uiteindelijk werd
ze zonder pardon op het eerste
de beste vliegtuig teruggezet
naar Dublin.
In een koud en
winters Ierland
kwam O'Sulli
van aan. Met
een paar sanda
len, een broek
en een t-shirt
als enige kle
dingstukken.
De politiek in
haar geboorte
land was fu
rieus over de Franse acties.
Grace verscheen in talkshows,
journalisten stonden voor de
deur en een foto van haar en
haar moeder sierde de voorpa
gina van een invloedrijk dag
blad. „Ik was 23 jaar'en kwam
terug in een andere wereld.
Tsjernobyl
Na campagnes op de Zuidpool
en in de Middellandse Zee hoor
de O'Sullivan in 1986 van het
ongeluk in de kerncentrale in
Tsjernobyl.
„Eigenlijk konden we het niet
geloven. Alles waarvoor al zo
lang waarschuwden bleek een
trieste waarheid geworden. De
vermeende nucleaire veiligheid
bleek een farce!"
Na omzwervingen over de gehe
le wereld belandde Grace begin
jaren negentig bij Greenpeace
in Amsterdam. Daar is de nu
34-jarige verantwoordelijk voor
de bemanningen van de Green-
peace-vloot.
„Ondanks de gevaren zijn onze
acties niet voor niets geweest.
We hebben wellicht niet hele
maal onze zin gekregen, maar
het is toch voor een groot deel
aan Greenpeace te danken dat
de wereld bewuster is geworden
van het belang van een schone
en mooie aarde. In een relatief
korte tijd is er toch, veel voor
uitgang geboekt. Er liggen nog
talrijke uitdagingen. Ooit ver
wachtte ik zeer snelle resulta
ten, die illusie ben ik nu wel ar
mer. Verbetering van het milieu
is een kwestie van lange adem."
WOENSDAG 18 SEPTEMBER 1996 D
