Weer twee
boeken vol
ordinaire
scheldpartijen
Seamus Heaney
De universele herkenbaarheid van
KINDERBOEKEN
vandaag
n o
DE STEM
Op jacht
naar een
kampbeul
Moppen
Hetzelfde
Reclame
Het kan nóg beter
met jeugdliteratuur
IG v.a.
BOEKEN
DATUM D7
let?! Herman Brusselmans
kakt maar door
DoorJohan Diepstraten
Slecht besproken worden en goed verko
pen. In het eerste deel van de trilogie Au-
tobiogmfie van een ander geeft Herman
Brusselmans aan wat de droom van iede
re schrijver is. Zijn droom begint lang
zaam maar zeker werkelijkheid te wor
den: de literaire kritiek wordt met het
jaar negatiever, maar de oplagen worden
hoger. Dat krijg je ervan als je twee keer
per week 'met je bakkes' op de Vlaamse
tv te zien bent.
Volgens de aankondiging is de autobio
grafie 'een eerlijk en persoonlijk boek
vol herinneringen, ideeën, beschouwin
gen, ego-documenten en ter zake doende
verhalen.' Dat is het allemaal niet. Auto
biografie van een ander is gezever van
eendronkenlap aan de toog, vol ordinai
re scheldpartijen over schrijvers en met
'een zeldzame hoeveelheid racistische
Het is heel gemakkelijk om alles te ver
goelijken als een pose, of, nog erger: om
net te doen alsof het geschrijf van Brus
selmans te herleiden is tot 'weemoed
over alles wat er niet is.'
Dat schijnt de vrijbrief te zijn voor een
apart soort humor. Brigitte Raskin
schijnt een 'kuttekop' te zijn: 'Als zij
sprak, rook zij uit haar bek naar voor
consumptie ongeschikt geachte prui
men.' Over Thomas Roosenboom: 'Hij
heeft zo'n typisch auteurssmoeltje. Zo'n
pruimemondje, weet je wel. Zo'n kut-
bakkes. Zo'n onfris openingetje waar een
heleboel gefluisterde kreetjes uit sukke
len waar geen touw aan vast te knopen
valt maar waar een bepaald soort men
sen zich toch door laten lijmen omdat het
allemaal heel diep en heel geleerd en bij
zonder humorloos klinkt.'
Spitse formuleringen ontbreken. Bij
Brasselmans betekent schelden dat hij
de eerste gedachte gewoon op papier zet.
Brusselmans raaskalt maar door. Bijna
twee volle pagina's besteedt hij aan
raadgevingen over wat de jeugd vooral
tiet moet doen: 'drugs gebruiken, alco
hol drinken, je moeder onbeleefd tegen
spreken, naar klassieke muziek luiste
ren, je vader pijpen, iemand aarsgat bin
nendringen met je toeter zonder een con
doom erover, spuwen naar Turken, mop
pen verzinnen over gemartelde kinderen,
urine slurpen, Anne de Bartzelier ver
krachten zonder dat het haar opvalt...'
en zo verder.
Nog meer humor? 'Mocht iemand mijn
Herman Brusselmans foto klaas koppe
mening willen horen, dan is het deze: les
bische trutten moeten nu en dan 'ns goed
in hun reet gebuffeld worden en voor de
rest hun grote bek dichthouden.'
Had Brusselmans ideeën? 'Ik zou graag
Madonna eens vingeren terwijl Janet
Jackson met haar kut op mijn smoel zit.'
Is deze autobiografie 'grappig en niet
zelden ontroerend' zoals de achterflap
belooft? 'Van alle boeken ter wereld zit
dit wijfje De sater van Paul Claes te le
zen. Eigenlijk zou ik haar gewoon de kop
moeten inslaan.'
Persoonlijk dan? 'Het meisje van lm82
kwam het café binnen, in overwegend
mannelijk gezelschap. "Ja," zei ik nog,
"het feminisme is van ver gekomen.
Maar nu ga ik eens aan mijn sjarel snok
ken." Ik zocht het herentoilet op.'
Of je nu deze autobiografie leest, of zijn
romans, bij Herman Brusselmans is het
altijd hetzelfde. Als een razende zit hij
achter zijn computer en kakt maar door.
Tegelijk met de autobiografie is het
tweede deel verschenen met Guggenhei-
mer in de hoofdrol. Guggenheimer wast
witter is het troosteloze vervolg op De te
rugkeer van Bonanza (1995) waarin de
held de beste, opvallendste en succes
rijkste televisiezender van heel Vlaande
ren oprichtte. 'Dat liep als een tiet met
tepelerectie,' om de typering van de
hoofdpersoon te gebruiken.
Tedere gelijkenis tussen personages in
dit boek en bestaande personen berust
op toeval,' staat er keurig vooraan in het
tweede deel. De Vlaamse presentatrice
Margriet Hermans ('de afzichtelijke
vleesblubberklomp') is niet bi maar tri
('als je haar hond meerekent') en de
schrijver Jef Geeraerts ('de ontzettende
droplul') zit constant bij de hoeren. Ze
hoeven zich niet aangesproken te voelen.
teratuur aan de belangrijkste
universiteiten ter wereld, hij
schrijft zo dat iedereen hem kan
lezen. Onder de Ieren is hij dan
ook de geliefdste en meest gele
zen dichter.
Van Heaney werd tot nu toe door
uitgeverij Meulenhoff de poëzie
bundel Vereffeningen (1991) in
het Nederlands uitgegeven. To
neelgroep Amsterdam speelde in
het seizoen '94-'95 het stuk Swee
ney's waanzin (Sweeney Astray)
en op Poetry International was
hij een regelmatige gast.
Met de bundel Het eerste Ko
ninkrijk, een keuze van vertaler
Peter Nijmeijer uit de gedichten
van Heaney vanaf zijn eerste
bundel Death of a naturalist
(1966) tot nu, wordt de nobel-
prijswinaar voor een groot pu
bliek toegankelijk gemaakt. De
bundel verscheen deze zomer en
iedere pagina is een pleidooi voor
de ongekunstelde dichtkunst.
Het begint meteen met een ge
dicht over de dichter die met zijn
pen zit te schrijven, terwijl bui
ten zijn vader met de schop in de
grond staat te woelen. Een direct
beeld dat de Nederlandse poëzie
critici nooit zouden accepteren
van een vaderlands dichter.
Dat wil niet zeggen dat het niet
treffend is. En in elk beeld dat
volgt staat Heaney even dicht bij
de mensen, de natuur, de Ierse
grond. En wat hij schrijft gaat
over ons allemaal: een eigentijds
druïde vraagt vergeving aan de
aarde zonder daarbij cerebraal of
onecht te worden. Want hoewel
Het is literatuur, zal Brusselmans als
verdediging aanvoeren. Zo laf is hij ook
nog.
Het is volgens Brusselmans de taak van
een schrijver om de verveling van de le
zer 'een paar uur uit te schakelen mid
dels verhalen over hoe hun leven had
kunnen zijn of, desnoods, hoe het is.'
Welaan: Guggenheimer is ongelooflijk
rijk ('vergeleken met mij was Midas een
derderangs goudzoekertje'), heeft een
snikkel als een kerncentrale en behan
delt iedereen als grof vuil. Op zijn auto
heeft hij de Mercedes-ster vervangen
door Manneke Pis met 600 volt op zijn
eikel tegen 'dieven, hooligans, straat
schenders en dat soort crapuul dat maar
beter tegen de muur kan worden gezet en
afgeschoten.'
Guggenheimer had de concurrerende tv-
magnaat met de komische naam De Kudt
('een nicht die flikkergewijs zijn gelijke
niet kende') uitgeschakeld door hem te
laten infecteren met bloed van een aids-
patient. In Guggenheimer wast witter
moet er ook iemand om zeep geholpen
worden, maar dat verhaallijntje stelt
niets voor. Zijn chauffeur en tuinman
Jules heeft ooit bij de Bende van Nijvel
gezeten, dus dat komt wel goed.
Guggenheimer wast witter is een roman
over de keizer van televisieland die plot
seling in de reclame gaat. Dat is uit die
warboel van hilarisch bedoelde frag
menten nog net te achterhalen. Guggen
heimer laat zich iedere ochtend vrolijk
pijpen door zijn secretaresse Debbie, hij
stoot zijn sjarel voortdurend heen en
weer, is naarstig op zoek naar 'hitsige
patéekes' en op de laatste pagina ligt de
held op apegapen, maar vraag me niet
waarom. Het doet er, geloof ik, ook niet
zoveel toe. De bv's van Guggenheimer
'stijgen als een raket die het noorden
kwijt is'. Dat is van belang.
Geen satire op de reclamewereld, geen
lopend verhaal, geen thematiek. Het
boek is geschreven in een blubberstijl vol
Vlaamse zotteklap. Ook deze roman van
Herman Brusselmans is weer gebakken
lucht. De Nederlandse praatprogram
ma's hebben Brusselmans nog niet ont
dekt. Lang zal het niet duren voordat de
ze Vlaamse lolbroek een bepaald type le
zers heeft veroverd.
Herman Brusselmans: 'Autobiografie van
iemand anders' en 'Guggenheimer wast
witter'. Uitg. Prometheus, prijs (beide)
29,90.
DoorJohan Diepstraten
Het is een onvergetelijk fragment
uit de film Marathon Man naar
een roman van William Goldman
met Laurence Olivier en Dustin
Hoffman in de hoofdrollen: een
vrouw die het concentratiekamp
van de Duitsers heeft overleefd,
ziet vele jaren later haar kamp
beul, de engel des doods, op
straat lopen. Wanhopig rent ze
hem achterna, schreeuwend dat
hij aangehouden moet worden.
Dan wordt ze door een auto aan
gereden.
Een soortgelijke scene is te vin
den in de thriller De Schaduw-
man van John Katzenbach. Het
thema is identiek aan de roman
van William Goldman. Der
Schattenmann is de gevreesde en
gehate 'jager' die ondergedoken
joden opspoorde. Na de oorlog
ging hij door met het vermoorden
van de overlevenden uit de kam
pen. Aan het einde van de thriller
ziet rechercheur in ruste Simon
Winter in de verte een man tussen
de mensen verdwijnen. 'Beide
mannen keken elkaar aan, her
kenden elkaar en verstijfden.
Toen hoorde Simon Winter plot
seling een geluid achter zich, een
stem. De stem riep iets in het
Duits en scheurde de nacht aan
flarden: 'Der Schattenmann! Der
Schattenmann! Er ist hier! Er ist
hier!' Het is niet voor het eerst
dat de lezer ademloos de volgen
de pagina opslaat.
Het onderwerp van De Schaduw-
man mag bekend zijn, de uitwer
king is origineel. Nogal afwij
kend is de opening van de thril
ler: op het moment dat Simon
Winter, oud-rechercheur in
Miami Beach, de trekker over wil
halen om een einde aan zijn leven
te maken, staat daar zijn bejaar
de joodse buurvrouw Sophie
Millstein voor de deur. Volledig
in paniek. Zij heeft Der Schat
tenmann gezien en weet dat zij
zijn slachtoffer gaat worden.
Haar dood, diezelfde nacht, is
voor de politie een geval van
roofmoord, maar Simon Winter
weet beter. Samen met vrienden
van Sophie gaat hij op jacht.
Het is typerend voor een Ameri
kaanse thrillerschrijver dat hij
uitgebreid verhaalt over de holo
caust alsof de lezers er bijna geen
weet van hebben. Schindler's list
was voor Amerikanen een eye-
opener en waarschijnlijk was The
Shadowman dat vorig jaar bij
verschijnen ook. Aangrijpend
blijft het om de overlevingsver
halen te lezen van de ontsnapte
joden die nu in Miami Beach hun
laatste dagen slijten.
John Katzenbach kent Marathon
Man natuurlijk ook en daarom
varieert hij fors op het bekende
gegeven. Zijn Schaduwman is in
de oorlog een jood in dienst van
de Gestapo die aan het einde van
de oorlog de identiteit van een
door hem vermoorde joodse man
aanneemt. De laatste maanden
van de oorlog verhongert hij op
zettelijk om als joods slachtoffer
bevrijd te worden. Hij blijft
moorden om ontdekking te voor
komen, maar ook uit wraak: hij
neemt het zijn grootmoeder kwa
lijk dat zij trouwde met een jood
se man, zodat hij tot het opge
jaagde volk gaat behoren.
Een beetje vergezocht is deze va
riant wel en ook niet in overstem
ming met de werkelijke situatie
in nazi-Duitsland, maar dat komt
vaker voor als een Amerikaanse
thrillerschrijver (Ludlum) over
de Tweede Wereldoorlog schrijft.
Het neemt niet weg dat De Scha
duwman een spannende thriller
is met mooie verhaallijnen, een
gedegen compositie en fraaie dia
logen. Ondanks de voorspelbare
plot zorgt Katzenbach voor veel
verrassende wendingen.
John Katzenbach: 'De Schaduw
man'. Uitg,. A.W. Bruna,
prijs 34,90
wij de mens herkennen is Heaney
op de eerste plaats op zoek naar
zichzelf: „Ik rijm om mijzelf te
zien, het duister te doen echoën".
Goed dat Het eerste koninkrijk er
is. Bij een enkele wel erg pro
zaïsch vertaalde regel bekruipt je
de lust om naar het origineel op
zoek te gaan, maar in zijn geheel
tekent de bundel in al zijn com
pactheid toch een goed portret
van een begenadigd intellectuëel
literator die daarnaast oprecht
boer en oermens is gebleven. Ho
pelijk volgen er spoedig meer
vertalingen van zijn werk.
Tegelijk verscheen de essaybun
del De genoegdoening van poëzie,
vertaald door Jan Eijkelboom.
Het is een bundeling van lezingen
die Heaney in Oxford hield. Hea
ney wijst aan de hand van analy
ses over het werk van dichters als
W. B. Yeats, Dylan Thomas en
Philip Larkin op de poëzie ais ve
hikel voor schoonheid, plezier,
troost of maatschappelijke
kracht: „...in een opkomende cul
tuur kan de worsteling van een
individueel bewustzijn om beves
tiging en duidelijkheid te krijgen
analoog zijn aan een collectieve
inspanning om zichzelf te defi
niëren".
Dat laatste slaat ongetwijfeld
ook op hemzelf.
Seamus Heaney: 'Het eerste ko
ninkrijk', gedichten vertaald door
Peter Nijmeijer: 'De genoegdoe
ning van poëzie', essays, vertaald
door Jan Eijkelboom. Uitg. Meu
lenhoff, prijs respectievelijk
39,90 en 45,--..
Door Muriel Boll
Het gaat goed met het kinder
boek. De aankoop van kinder
boeken ligt maar liefst een-derde
hoger dan altijd werd aangeno
men, meldde Henk Kraima, di
recteur van de Stichting Collec
tieve Propaganda van het Neder
landse Boek, op de persbijeen
komst ter gelegenheid van de
Kinderboekenweek 1996. Deze
uitkomst werd geregistreerd door
een meer verfijnde meetmethode.
In 1995 zijn in totaal 4,6 miljoen
kinderboeken gekocht door par
ticulieren.
Kraima tekende er tegelijkertijd
bij aan dat een kind in Nederland
maar één kinderboek per zes
maanden koopt of krijgt. Kort
om, het gaat met het kinderboek
beter dan gedacht, maar het moet
nog beter. Het moet ook beter
kunnen, want opvoeders lijken
ervan overtuigd te zijn dat boe
ken lezen kinderen kan verrijken.
Hun werd gevraagd: 'Wat is naar
uw mening vooral goed bij de
ontwikkeling van kinderen?' Er
moest gekozen worden uit boe
ken lezen, de krant lezen, telev
isie en video kijken, naar de bio
scoop gaan, museumbezoek en
computergebruik. Bijna drie
kwart van de ondervraagden ant
woordde met 'een boek lezen'.
Kinderen kiezen daar zelf ook
voor. Van de tienjarigen is 85%
lid van de bibliotheek en haalt
daar gemiddeld eens per drie we
ken boeken. Je kunt rustig aan
nemen dat die kinderen dat doen
omdat ze het zelf willen. Op die
leeftijd zijn ze zelfstandig genoeg
om te weten wat ze willen.
Het boek staat ook nog eens bo
venaan de lijst van spullen die
kinderen tussen 6 en 11 jaar heb
ben. 95% van de kinderen heeft
boeken.
Om het lezen erin te houden,
heeft de CPNB dit jaar in de eer
ste klassen van het voortgezet on
derwijs de gids S.Y.P.R.A.B.
(Shock Your Parents: Read A
Book) uitgedeeld. Daarin worden
36 jongeren geportretteerd met
de boeken van hun keuze, in to
taal 164 jeugdboeken. De gids
kan jongeren helpen bij het kie
zen van boeken, want er zijn zo
veel goede jeugdromans. En om
dat jeugdliteratuur tegenwoordig
ook behandeld mag worden bij
het vak Nederlands, kunnen do
centen er ook iets aan hebben.
Het zwarte schip van Els Launs-
pach is zo'n goede jeugdroman.
Laura is voor het eerst echt ver
liefd, op Marc. Albert en Paulien,
haar vader en moeder, reageren
verre van enthousiast. Ook Marcs
'Het zwarte schip', omslagil
lustratie van Ron Nuijten
moeder schijnt hen uit elkaar te
willen houden. Laura snapt er
niets van. Mare mag zelfs niet
meer op Laura's kamer komen,
terwijl Laura toch modern is op
gevoed. Ze kon de pil krijgen,
condooms om mee te oefenen,
'maar als puntje bij paaltje
komt... Wat ben jij een hypocriete
moeder!' vindt Laura.
Lang geleden woonde Laura met
haar ouders, voor die gescheiden
waren, op een woonboot, een
zwart schip. Die boot ligt er nog
steeds, tussen de wilgen en de
bamboe. Laura gaat er geregeld
heen, en juist op die plek komen
er flarden vage herinneringen bij
haar op, die altijd net verdwijnen
op het moment dat iets belang
rijks lijkt door te dringen. Iets uit
het verleden dat te maken heft
met wat Laura nu meemaakt. Ze
komt er op eigen kracht niet ach
ter wat versluierd blijft. Wat de
oude Tom, die nog steeds op het
water woont, en haar tante Loes
loslaten, brengt haar wel een
stapje verder, maar in een ge
sprek met haar vader komt uit
eindelijk aan het licht wat de le
zer misschien heel voorzichtig al
is gaan vermoeden.
Launspach schrijft goed, het is
spannend, en ze bouwt het ver
haal mooi op. De natuurbeschrij
vingen passen bij Laura's over
peinzingen en die worden weer in
evenwicht gehouden door de pe
rikelen die horen bij het leven als
je een jaar of zestien bent.
De schrijfster oordeelt niet, maar
laat zien dat je het leven niet al
tijd in de hand hebt, of je nu jong
bent of oud. En daar heb je wat
aan.
Els Launspach: 'Het zwarte schip'.
Uitg. Gottmer, prijs 27,90; van
af 12 jaar
Kia Internationale
.8 liter 16 kleppen-
geruisloos loopt.
3or het maken van
in de Michelingids
le voorraad strekt.
T.lcl.El'l 1
- Eindhoven: Stationsplein 28 l -
84 - Waalwijk: Stationsstraat j
Door Jace van de Ven
Met de bundel Het eerste Ko
ninkrijk, een keuze uit zijn gehe-
poëtische oeuvre wordt nobel-
Pnjswinaar Seamus Heaney voor
een groot publiek in Nederland
toegankelijk. Het zal iets van
awizelf in hem herkennen. Tege-
'Jk verscheen de essaybundel De
Woegdoening van poëzie in ver
eng. Samen een prima portret.
Seamus Heaney Nobel-
pnjswinaar is, is hij een interna-
tionale grootheid. Toch blijft
oor al zijn woorden heen zijn
®e afkomst spreken. Maar al
6 ierse woorden die hij vanaf
«regenachtige eiland in de At-
tische Oceaan over de wereld
imi waa'en 8aan zwanger van
5 u betekenis. Ook de ge
adelde Nederlandse nooit-
L?, jZende Droogstoppel, af-
8stomd door het particulier ge-
wm-j Van onze ei§en grote, ei-
dlchter®. kan er direct
r geraakt worden.
2US Heaney werd in 1939 ge-
Normu i6t S133^113? Derry in
var Hand. Hij was de oudste
I kath r^n kroers en zussen in en
it a gfin en de enise die
taalwet rieren' studeerde
centl j apPen en was do'
jst aan de universiteit van Belf-
&Hh65JV?rscheen ziin eerste
handelt11 Eleven Poems- Die
Noordie °Ver Z1^n teu§d °P het
«oordierse platteland »n zijn
zijn
Seamus Heaney
den, zijn volksverhalen en het
land van zijn jeugd altijd zijn in
spiratiebronnen gebleven. Hij
kon daarbij niet heen om het het
sectarische geweld, maar schreef
daarover op zachtaardige en ver
zoenende wijze.
Een jaar geleden kreeg hij de no-
belprijs voor literatuur 'voor zijn
werk vol lyrische schoonheid en
ethische diepte, die de wonderen
van het dagelijkse leven en van
i foto nos
het'levende verleden verheerlij
ken'. Een rake omschrijving,
waaraan alleen nog de woorden'
in eenvoudige en heldere stijl'
hoeven worden toegevoegd. Want
al houdt Heaney lezingen over li-
lATA REIS HZ 9I0/9JI"
4-5-11-12 9,8
INBEGREPEN-
Home v.v. per lijndienst van
;ies per moderne touringcar
ige Nederlandse reisleiding
een omschreven hotel in
met bad of douche en toilet
sena op basis van halfpension.
ET INBEGREPEN"
aaltijden, entrees, evt extra excur-
laatselijke gidsen, reis- en annu e-
telnemers: 35.
annulering bij onvoldoende
n voor vertrek.
de ANVR-Reisvoorwaarden van
ngcar mag NIET worden gerookt
OM DE UITGEBREIDE
-.HRIJVING HZ 950/951
>8,-
