SLEIDER
de stem
Stel dat er een Pavarotti tussen zit'
Museum van het Boek tekent voor verjonging
WÊÊÊÊÊtlÊÊBÊBÊiïtÊSÊÊÊ
BETSY EN GIJS IN
a
UW MERK
HAALT.
Scheur
(M/V)
INSTALLATIE B.V.
MEENTE
S VAN GENT
iau R.O.
1
20-4309116.
Internationaal Vocalisten Concours Den Bosch klaar voor 41e wedstrijd
I Bert van Mourik, artistiek leider
l .an het Internationaal Vocalisten
I Concours 's-Hertogenbosch (IVC)
I :strots op de jury die de kandida
ten talenten gaat beoordelen. Al-
e acht juryleden zijn zelf voca-
list. Tijdens het vorige concours
1 Van Mourik doelbewust ook
I een dirigent, een pianist en een
I ntendant van een operahuis in
[de jury zitten.
Het Parradijs
Reve
CO
CO
X
igeveer
hinals in
van
Point)
ge
bedrijven
nancieel-
lot 17.00
sollicita-
W
13
rf
h>
T35400700
ddellijke indiensttreding
an onze activiteiten
slling
1 afdeling c.v. en sani-
itie
joorbereiding
Ir deze functie kunt u
et de heer F. de Witte,
privé 0117.301.288.
-35
5
2
■ling grondgebied
NDMAKING
IJKE GOEDKEURING
PLAN STR00D0RPE
Srte termijn:
JTWOORDELIJKE/
IDSSPECIALISTE
.LTIME
fing sauna
neidsspecialiste
imatiediploma
laar:
de 2, 4532 MH Terneuzen.
815500.
31 van de Wet op de Ruirn-
ken Burgemeester en Wet-
is Gent bekend dat de goed-
■stemmingsplan Stroodorpe
rden is. Vanaf vandaag I'S1
n tijdens openingsuren voor
in het stadskantoor bij de
er en wethouders
Gent
IW. Zwartelé
ester ing. J.M.H.M. van Res
I A I I I F
Zomer-Gids
I poor Hanneke Leliveld
|öp Parade 19 in Den Bosch
I raat vandaag het 41e Interna-
Tjonaal Vocalisten Concours
l:.Hertogenbosch (IVC) van
I start. Vijfenzeventig jonge ta
lenten zullen dan hun stem la
llen horen met de hoop dat zij
linde prijzen vallen.
I ik had er op gehoopt dat de
onjswinnaars wat aan die con
tacten zouden hebben. Dat hen
jat optredens op zou leveren. In
I dat opzicht is het niet zo'n inte-
I ressante jury gebleken. Aan ie-
mand als Christa Ludwig, die vo-
j jaar de masterclass van het
IVC gafhadden we veel meer. Zij
zat hier elke pauze in kantoor
[naar operahuizen te bellen, dat ze
so'n talent had gehoord en dat ze
I daar echt naar moesten luiste-
lien."
I Want een van de doelen van het
llVC is om de prijswinnaars meer
I mee te geven dan alleen een geld-
prijs. Het IVC wil de winnaars
[gedurende twee jaar begeleiden
I op hun weg naar de grote carriè-
I re. Toen Van Mourik in 1993 de
[artistieke leiding op zich nam,
I was een van zijn plannen de op-
I richting van een European Vocal
Arts School. Dat had een samen-
werking met de conservatoria
ran Tilburg en Maastricht moe
iten worden.
In 1995 had onder die noemer een
een-jarige opleiding voor zangers
I moeten starten. Helaas. Dat is
jammerlijk mislukt", stelt Van
Mourik. „De conservatoria wor-
den budgettair enorm gesneden.
Het echtpaar Evelyn Lear (sopraan) en Thomas Stewart (bari
ton) zitten in de jury van het IVC.
Claudio Desderi, bariton, dirigent en intendant Teatro Verdi Pi-
sa en jurylid van het Internationaal Vocalisten Concours.
FOTO LELLI MASOTTI
Dus hun financiële participatie
werd de bodem ingeslagen. Ik
had een imaginair programma
opgezet en het bijbehorende fi
nanciële plaatje, en toen was wel
duidelijk dat het TVC dat nooit
alleen kon dragen."
Gouden gidsen
Maar het IVC blijft wel degelijk
tot doel houden de zangers in hun
loopbaan te begeleiden. „Dat
doen we enerzijds door te leunen
op mijn contacten in de interna
tionale muziekwereld, die ik in
mijn vorige banen heb opge
bouwd. Daarnaast maken we van
iedere winnaar een brochure. Met
een mooie foto, een uitgebreid cv
en een opsomming van het reper
toire. Die brochures sturen we
aan de hand van internationale
'gouden gidsen' aan alle belang
rijke instellingen: operahuizen,
orkesten en dergelijke. Het blijkt
dat daar heel wat contacten uit
voortkomen. En daar zijn we
voor. Voor de contacten. Zodra
de 'r' er in komt en het om con
tracten gaat, helpen we mensen
nog aan een betrouwbaar impre
sariaat en dan houdt onze taak
op."
Dit jaar hebben bijna tweehon
derd vocalisten een band inge
stuurd. Daaruit zijn vijfenzeven
tig kandidaten uit 33 landen ge
selecteerd. „Deze selectie via een
band is een groot verschil met de
eerste 39 concoursen van het IVC.
Toen hoefde men alleen een brief
te schrijven. Nu beluisteren we
de kandidaat. Dus weet het pu
bliek zeker dat er geen sléchte
zangers tussen zitten. Maar ik
blijf wel altijd een soort van on
zekerheid voelen over degenen
die op grond van die band afge
wezen worden. Stel nou dat daar
die toekomstige Pavarotti of
Ameling tussen zit..."
Nazorg
Het concours is anders dan an
ders. Want ook voor degenen die
in de eerste ronde afvallen is er
'nazorg'. Op maandagavond is er
een forum waaraan alle juryleden
deelnemen en waarin een blik
wordt gegund in 'de keuken van
beroemde zangers'. Er wordt ge
sproken over het leven op en ach
ter de bühne, de omgang met di
rigenten en regisseurs, ontwer
pers en managers en dergelijke.
Ook geeft elk van de juryleden
tussen de eerste ronde, de halve
finale en de finale een workshop
aan degenen die afgevallen zijn.
„Niet om de specifieke fouten
van dit optreden door te nemen
maar om aan de elementaire din
gen te werken. Zodat de afgeval
len deelnemers als ze naar huis
gaan toch kunnen denken: ik heb
weliswaar niet gewonnen maar ik
heb er veel van opgestoken."
Bovendien wordt van iedere deel
nemer aan het concours een vi
deoband opgenomen. Of ze nou
wel of niet doorgaan naar een
volgende ronde, met ieder van
hen neemt juryvoorzitter Ruud
van der Meer hun optreden door.
Door Ton Verbeeten
Het puntje van de tong piept
naar buiten, terwijl de hand
het gespleten puntje van de
ganzenveer uiterst behoed
zaam van boven naar bene
den over het perkamentpa
pier beweegt. Twintig jonge
monniken in zwarte pijen,
kap over het hoofd, zijn in
opperste concentratie aan het
werk in het scriptorium, de
schrijfzaal, van het Museum
van het Boek in Den Haag.
Het helder rood van een pas ge
tekende initiaal steekt scherp af
tegen de vette zwarte letters van
de tekst. De jonge monnik doopt
zijn pen - in dit geval letterlijk
de pen, met hol afgesneden en
even ingesneden punt, van zijn
ganzenveer - voorzichtig in de
koehoorn met rode inkt. Even
dwaalt zijn blik af naar het ven
ster. Dan buigt hij zich weer
over zijn lessenaar.
Het is dit beeld dat de staatsse
cretaris van Onderwijs, Cultuur
ffl Wetenschappen, Aad Nuis,
als vaderlijke abt de jonge mon
niken in het Museum Meerman-
no-Westreenianum voorhoudt.
Hij richt zich in zijn openings
woord tot de jeugd voor wie het
scriptorium is ingericht.
Een jonge Vlaamse Benedic
tijner monnik in de eerste helft
van de twaalfde eeuw in het
scriptorium van de abdij van Ro
chester in Engeland beproeft de
scherpte van zijn pen. Dromerig
schrijft hij in een hoekje op de
laatste bladzijde van het hand
schrift waar hij aan werkt: 'Heb
ban olla uogala nestas hagunnan
ninase hic enda thu uuat unbi-
dan uue nu'. Op grond van de
Latijnse regels die deze oertekst
van de Nederlandse taal omrin-
8®, luidt de vertaling: 'Alle vo
xels zijn begonnen hun nest te
bouwen behalve ik en jij; waarop
wachten we nu nog?'
Aad Nuis: „Zijn zwijgende mond
sprak via zijn hand. De jonge
monnik zuchtte zijn heimwee uit
m enkele regels van een in zijn
geboortestreek welbekend min
nelied. En zijn deze dertien met
ganzenpen geschreven woorden
Een bijzondere educatieve actie van het Museum van het Boek in Den Haag: jongens en meisjes kopiëren een middeleeuwse tekst.
FOTO PIET JANMAAT
niet veel schoner dan al de moei
teloos gereproduceerde teksten
die ons in ons dagelijks leven
omgeven?"
De jonge gelegenheidsmonniken
anno 1996 zwijgen instemmend.
Maerlant
Kinderstemmen werden in het
eerbiedwaardige Museum Meer-
manno-Westreenianum zelden
gehoord, vertelt directeur dr. J.
Brandenbarg: „Je hoefde geen
publieksonderzoek te doen om
vast te stellen, dat de gemiddel
de leeftijd van de bezoekers tus
sen de vijftig en zestig jaar lag."
Inmiddels is het eertijds rijks
museum van het boek verzelf
standigd en dat feit verhoogt de
animo om de deuren open te
gooien voor een breder publiek.
Aanleiding voor het opzetten
van een educatief programma,
dat nauw zou aansluiten bij de
collectie van het museum, vond
de staf in de voorbereiding van
een tentoonstelling over de der-
tiende-eeuwse 'vader der diet-
scher dichtren algader' Jacob
van Maerlant. Het museum bezit
twee verluchte rijmbijbels van
Jacob van Maerlant in veertien-
de-eeuws handschrift.
Een tweede aanzet voor deze
tentoonstelling ligt in de in 1996
bij uitgeverij Prometheus ver
schenen sublieme studie Maer-
lants wereld van de Leidse hoog
leraar Frits van Oostrom. De
tentoonstelling over Jacob van
Maerlant wordt in november van
dit jaar in het Museum van het
Boek geopend en blijft daar tot
en met januari 1997 om daarna
naar het Vlaamse Damme te
gaan. Maerlant leefde en werkte
op het Hollandse eiland Voorne
en in het Vlaamse stadje Dam
me.
Tijdens hun voorbereidingen
voor deze tentoonstelling troffen
directeur J. Branderbarg en zijn
medewerkster presentatie, Nor-
ma de Goederen, in een voorma
lig klooster in het Duitse Seedorf
bij München een compleet nage
bootst Middeleeuws scriptorium
aan. Dat wilden ze thuis in Den
Haag ook hebben. Dat schrijf
atelier is er nu en wel als een
permanente educatieve voorzie
ning.
Ongedwongen
Opvallend is met hoe grote en
ongedwongen aandacht de jon
gens en meisjes zich op hun
monnikenwerk, het kopiëren
van een middeleeuwse tekst,
storten. Dat staat in schrille te
genstelling tot heel wat educa
tieve probeersels van menige
kunstinstelling.
De monniken doen hun stille
werk niet helemaal op eigen
houtje. Een medewerkster van
het museum laat zien in welke
houding de schrijver achter zijn
lessenaar zit, hoe je de pen vast
houdt en dat het de kunst is om
de letter van boven naar bene
den te tekenen. Als je daarbij de
pen maar steeds in dezelfde
stand houdt, krijgt de letter
'vanzelf' zijn contouren van dik
ke en dunne lijnen. Het lukt,
maar voorwaar! het valt niet
mee.
En passant vertelt de medewerk
ster hoe van schapenvel perka
ment gemaakt werd, hoe uit de
galnoot - die de gaswesp onder
op eikenblaadjes legt - in de
middeleeuwen zwarte inkt werd
gemaakt en hoe het middeleeuws
handschrift op perkament een
heel boek werd. De spullen die
daarvoor nodig waren, liggen in
twee vitrines in het scriptorium.
En hoe zo'n middeleeuws hand
schrift er als prachtig verlucht
boek uitziet, dat zien de begin
nende kopiisten na gedane ar
beid tijdens een speurtocht in de
boekzaal van het museum. Let
terlijk ontdekken ze daar de
puntjes op de i van hun eigen
monnikenwerk.
Of het nog niet genoeg is dat je
als scholier (midden- en boven
bouw van de basisschool) met je
hele klas welkom bent in het
schrijfatelier, mag je er ook nog
eens je verjaardag komen vieren.
Je moet je wel tevoren aanmel
den, maar dan zorgt het museum
wel voor een middeleeuwse ver
snapering.
Natuurlijk kunnen volwassenen
de ganzenveer ook ter hand ne
men. Iedere laatste zondag van
de maand is het scriptorium toe
gankelijk voor individuele vol
wassen en jeugdige bezoekers.
Op die dag is er ook een rondlei
ding waarbij je van alles te we
ten kunt komen over handschrif
ten en over andere verzamelin
gen van het museum.
Het Museum van het Boek, Het
Museum Meermanno-Westreeni-
anum, is te vinden op de Prinses-
segracht 30 in Den Haag.
VRIJDAG 30 AUGUSTUS 1996 D1
Ook de finale is anders dan voor
gaande jaren. „Ik vond in muzi
kaal opzicht de finale altijd het
minst interessant. Iedereen is ze
nuwachtig en komt niet tot maxi
male prestaties. Nu is er op zater
dagavond een generale repetitie
van de finalisten met orkest, zon
der jury erbij. Zodat ze op zondag
tijdens de echte finale meer ont
spannen kunnen optreden. Bo
vendien is de finale om 16 uur, tot
een uur of zes. Dan trekt de jury
zich terug, men kan een hapje
gaan eten, en om acht uur is de
prijsceremonie waar het orkest
ook nog bij aanwezig is. Zodat de
prijswinnaars nog met orkestbe
geleiding een lied ten gehore
kunnen brengen."
Repetitie
Toen Bert van Mourik en Arthur
Oostvogel (zakelijk leider IVC) in
1993 het roer overnamen was hun
opzet om het TVC 'niet langer een
cultureel incident te laten zijn,
maar een gebeurtenissenjaar'.
„Inderdaad was de bedoeling dat
het IVC niet alleen de concoursen
en masterclasses zou organiseren,
maar ook door het jaar heen con
certen, lezingen, symposia. Ik ben
een idealistisch en optimistisch
ingesteld iemand. Maar nu drie
jaar later moet ik constateren dat
ik destijds te veel gewild heb. Er
zitten grenzen aan het budget
van een kleine instelling. Maar
het blijft nog steeds mijn hoop en
wens. Ik zet in op de synagoge.
Wij hebben als IVC ons aange
meld bij de stichting die de pro
grammering gaat verzorgen. Dan
willen we een mini-concertserie
organiseren met winnaars van in
ternationale concoursen."
Internationaal Vocalisten Con
cours 's-Hertogenbosch, Theater
aan de Parade, 30 augustus t/m 8
september. De voorrondes en fi
nale, het forum en de workshops
kunnen door publiek bijgewoond
worden. Kaartverkoop via Thea
ter a/d Parade 073-6125125. De
generale repetitie 7/9 is gratis toe
gankelijk.
Regen, regen en nog eens regen. Alles staat weer blank hier en tot
overmaat van ramp heeft Violina een scheur. Ik had haar tent vo
rige week een paar meter verplaatst omdat Harrie Heftruck meer
ruimte nodig had, maar daarbij ging een van de stokken een iet-
siepietsie door het doek. Een gaatje, niks aan de hand, ik heb er
meteen zo'n bruine plastic soepkom overheen gehangen. „Weer
een karwei plat," zeg ik nog tegen Bets.
Intussen is dat gaatje een heuse scheur geworden en kletst de re
gen door de slaaptent van Violina heen. „Pa, ik ben helemaal nat
geworden," klaagde ze gisterochtend. En inderdaad, haar slaap
zak konden we uitwringen.
Betsy begon onmiddelijk herinneringen op te halen aan lang ver
vlogen tijden toen we met die tent, zonder kinderen, nog leuke va
kanties hadden. In Noorwegen, met kratten pils van 70 gulden, en
aan dat prachtige blauwe meer in Zuid-Frankrijk waar ik zo ge
wend was geraakt aan slechts een slip als kledingstuk dat ik er op
een mooie zondagochtend midden op de markt van een stadje mee
voor schut stond.
In de versleten tent en het vrijwel constante noodweer hier vond
ik wel twee prachtige argumenten om zo zoetjesaan maar eens
huiswaarts te keren. Billy heeft hét ook wel gezien hier, maar on
ze dames zijn niet te vermurwen. Violina heeft voor vanavond een
afspraakje met de man die hier 's morgens de we's schoonspuit en
Betsy heeft zich weer ingeschreven voor de wandeling door het
natuurgebied. Onder leiding van zo'n gids op sandalen over wie ze
de vorige keer niet uitgepraat raakte. Met zijn reuzebereklauwen
en trekvlinders.
Nou, nog één nachtje dan maar, dat kan er nog wel bij. Ik kom de
dag wel door: met een vuilniszak de tent van Violina lekvrij ma
ken, een paar pallets zoeken om over de plassen op ons veldje te
leggen en dan ga ik de mannen van de camping maar weer eens
helpen met bladeren uit de diverse afvoerputten vissen. Ik mag
nog wel niet, maar dan kan dat water tenminste weg.
WORDT VERVOLGD
■HHRIISJiSPI
WBBÊÊKIHÊÊtBË
Wie mee wil praten, leest niet
meer. Deed een doktersassistente
indertijd niet ongevraagd haar
mond open voor ze minstens alle
bijsluiters, aanwijzingen der inspectie en al het pro
pagandamateriaal van de wekelijkse artsenbezoekers uit haar hoofd
geleerd had, stelde geen kamerlid een vraag voor hij alle relevante li
teratuur zorgvuldig doorgevlooid had en moest een eindexamenkan
didaat voor hij zijn eerste antwoord gaf, op zijn minst een boekenlijst
van veertig titels achter zijn kiezen hebben, nu voert degene die het
minst belast is met kennis het hoogste woord. Tot in de informatie-in
dustrie toe.
Een paar weken geleden liep het tijdperk van de dienstplicht ten ein
de. Het ANP bedacht dat het aardig was voormalige voor hun num
mer opgeroepenen om commentaar te vragen. Gerard Reve was een
van die vermeende ervaringsdeskundigen.
Stel u voor hoe het toegaat op zo'n redactie. Een chef leest in zijn
agenda dat het nog een paar dagen militaire dienst is. „Daar moeten
we wat aan doen, jongens.De brainstormbal wordt gehesen. Een
viertal verveelde jongens en meisjes zitten met veel koffie aan tafel.
Laten we eens langs gaan bij mensen die indertijd voor hun nummer
opgekomen zijn.De namen van een ex-minister, een stramme voor
malige voetballer, een industrieel en een vakbondsman schieten over
tafel. „Maar daar moet nog een cultureel figuur bij,oppert de kunst
minnende van het gezelschap. „Jaap van Zweeden misschien?"
„Neen, dat is niks, violisten hoeven vanwege hun handen nooit de
stormbaan op." „Karei Appel dan?" „Waar zit die, is die niet te
moeilijk bereikbaar?" „Een schrijver misschien?" „Hermans?" „Die
is toch dood." „Mulisch dan?" „Nee, die was anti-Vietnam, die zal
wel dienst geweigerd hebben.Reve!" Fantastisch idee, die valt op
uniformen en heeft die niet over Indië geschreven en daar gevoch
ten?"
De chef is tevreden met de naamlijst. Er gaat hem geen enkel licht op.
Ook de adjunct-hoofdredacteur vindt het allemaal prachtig. Het
ANP laat weer eens zien dat het niet van de straat is en dat het zijn
klassieken kent.
Via Matroos Vos wordt de volksschrijver bereikt. Die steekt een voor
Zijn fans inmiddels oververtrouwde riedel af. Officier in Indië, kapi
tein is hij nu echter, dienstplichtig nog wel, in vroegere versies had hij
de wat bereikbaarder rang van luitenant.
Het verhaal wordt geschreven. De AN P-hoofdredacteur is apetrots.
Zijn zo bedreigde dienst bewijst opnieuw zo veel meer diepgang en
culturele bagage te hebben dan de doorsnee journalist van Neder
land. Reve en Indië, hij had het zichzelf kunnen herinneren, als hij
niet de hele dag met vergaderingen en rapporten te druk bezet was.
Ergens diep in zijn geheugen resoneren ze. Vanuit de tijd dat hij als
jong politieverslaggever de wachturen doodde met een boek.
Krantenredacties hebben nauwelijks argwaan, de kunstredacteuren
worden niet geraadpleegd, en de helft der Nederlandse hoofdredac
teuren, vroeger een redelijk belezen gezelschap, publiceert het nieuwe
fabeltje als waarheid.
Nergens rinkelt een bel. Tot een literatuurminnaar verontwaardigd
alarm slaat. Reves biografie, vol mystificaties en zelfs een adelijke
markiestitel, is hem en alle lezers overbekend. Er is voldoende over
in druk verschenen. Reve, toen nog Van het, is nooit in Indië, zelfs
nooit in militaire dienst geweest. Nederland had in de na-oorlogse ja
ren geen behoefte aan de inzet van hele of halve ex-communisten. De
eerste keer dat hij iets over Indië gezegd heeft, is in het gedicht Tempo
Doeloe uit 'Nader tot U', zijn brieven- en gedichtenboek uit 1966. En
daar schrijft hij ook duidelijk dat hij geen eerstehands kennis over de
Gordel van Smaragd heeft. Hij citeert een al dan niet bestaande oud
oom, die nog herinneringen heeft aan Bandoeng, Buitenzorg en de,
fantoomachtige, gratis kruik jenever in de hal van elk hotel. Het is het
bekende vers, opgedragen aan de vaker in zijn werk figurerende jon
ge Indische Nederlander R., dat eindigt met de verzuchting: „De men
sen waren nog aardig, hadden iets over voor elkaarEr was nog ech
te hartelijkheid, en liefde.
Een tip voor het ANP. Mocht er ooit behoefte bestaan aan een artikel
over het oude Rome. Gerard (Kornelis Franciscus Markies van het)
Reve is dé informant. Schreeft hij immers niet een kort vers over zijn
gelijkenis met een oude Romeinse keizer? „Eigenlijk ben ik een soort
Nero,/ want, zingend als een pauw, win ik veel prijzen in konkoer-
sen.Het gedicht heet: 'In het land der blinden'.