Weekend
Shell bereidt al acht jaar de grootste investering in haar geschiedenis voor|
Dl pESTEM
Het haar op de
juiste plaats
DE STEM
Al acht jaar werkt Shell aan de -
vooralsnog - grootste investe
ring uit haar geschiedenis: de
bouw van een raffinaderij en een
chemisch complex. Samen met
haar Chinese partners wil Shell
in dit zogeheten Nanhai-project
tien miljard gulden investeren.
„Juist omdat dit een voorbeeld
project is, streven de Chinezen
perfectie na. En dan vinden zij
de kwaliteit belangrijker dan
tijd."
Merkwaardig
2o u de komende tij
een Coca Cola aanbi
0f zij rent gillend wt
persoon op de Olym
len geweest. Zelfs d<
fan van het koffiebr
zal het bubbelspul e
meer willen zien of
staan proeven. En rc
logo's hebben hun b
verloren. Olympisch
Atlanta spreken ze
Cola Games. En nie
reden.
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1996
Het is allemaal de schuld van Jan Vayne. Deze
poseur en pianist is elke avond op de tv om uit
te leggen dat zijn succes te danken is aan een
dagelijkse behandeling met Head Shoulders.
Jan Vayne toont zijn lange haren die bijzonder
onnatuurlijk glimmen en golven (hé Jan, je haar
danst!). Wat onechtheid betreft steekt deze
Vayne met kop schouders uit boven zijn colle
ga André Rieu (hé André, je zaal walst!).
Glamourboy Vayne heeft de nationale discussie
over haarlengte een definitieve stoot in de fou
te richting gegeven. Zijn aanstellerij heeft grote
delen van de Nederlandse bevolking in maag en
darmen geraakt. De legertop maakte vervolgens
strategisch gebruik van deze golf van weerzin.
Dit haar geeft me een gevoel van vrijheid, zei
Jan Vayne wapperend en direct besloten de ge
neraals harde maatregelen af te kondigingen
om aan de opdringerige vrijheid van dit soort ty
pes een einde te maken.
Knapen met lange haren stralen niet de ge
wenste professionaliteit uit, is nu de kreet van
de hoge heren van de luchtmacht. Ook niet als
ze langdurig bewerkt zijn met Head Shoul
ders, Andrélon of Guhl. Twee luizenbollen wer
den teruggehaald uit Villafranca. Zij moeten nu
kiezen welke vrijheid zij willen. De vrijheid die
door een glad en gedsicipineerd leger beweert
te verdedigen of de vrijheid om er uit te zien zo
als de burger zelf wil.
Het gras wil maar niet opkomen in de Amster
dam Arena, maar verder groeit deze zomer zo
ongeveer alles in ons land. Vooral de vooroorde
len doen het goed dit jaar. En de tenen worden
ook steeds langer.
Het gaat verder, dat is wel duidelijk. Als de Ne
derlanders straks lekker onbezorgd en onver
zorgd, met uitgegroeide kapsels en beschaduw
de konen, terugkeren van vakantie, is in de
krijgsmacht inmiddels de geheel kaalgeschoren
knikker verplicht. De PvdA pleit mogelijk nog
even onmachtig voor een keurig gekamd
bloempotmodel als tussenoplossing, maar zelfs
daar zouden kwaadwillenden nog rasta-staart
jes in kunnen kweken, zo meent de WD. De
badmuts dus, de biljartbal, aërodynamisch en
onderhoudsarm (hé soldaat, je kop glanst!).
De volgende stap is dat de snor verplicht wordt
in het leger. Geen donsbedjes, snotlatjes of pot
loodkrabbeltjes onder de neus, maar brede bor
stels, harige uithangborden, die de gewenste
professionaliteit uitstralen. Watjes die te weinig
op de lip hebben, maken gewoon geen kans in
de krijgsmacht nieuwe stijl, die in de komende
jaren overal ter wereld krachtig en efficiënt voor
rust en orde gaat zorgen.
Haar op de borst zal ook een zware voorwaarde
worden. Daér hoort bij een kerel de begroeiing
te zitten en niet op het hoofd. Dat straalt de ge
wenste viriliteit uit en blijkt volgens een door
niemand te controleren onderzoek te wijzen op
grote intelligentie.
De dienstplicht is afgeschaft, maar Defensie
heeft snel teruggeslagen en direct een reeks an
dere plichten ingevoerd. Naast de kortwiek-
plicht is er een verbod op sieraden 'op het
hoofd', zoals ringen in oor, neus en oogleden,
maar waarschijnlijk geldt het ook voor medail
les, eretekens en andere op te spelden onde-
scheidingen. Het is ook snel gedaan met een
sieraad In het hoofd, bijvoorbeeld onder de
schedel: een gezond verstand waarmee je best
te koop zou mogen lopen.
Met het haar op de juiste plaats maken de nieu
we militairen een grote bek naar Den Haag,
waar mensen nog steeds geloven in een on
werkbaar systeem dat democratie wordt ge-
noemnd. Ons leger bestaat voortaan uit kleine
Couzytjes. Weet u waar die mentaliteitsveran
dering uit voortkomt? Het heeft uiteraard te
maken met het Bosnië-trauma. Als onze jon
gens beter hadden gekeken en attenter hadden
gehandeld, had dat bloedbad in Srebrenica
nooit plaatsgevonden. Maar ja, nu hing het haar
voor hun ogen en koesterden ze eerst hun kap
sel, net als Jan Vayne, voor ze in actie kwamen.
China in op kousenvoeten
Door Willem Reijn
Met het Nanhai-projept lagen we
mijlen ver voor op de concur
rentie. Maar die voorsprong
dreigen we langzamerhand kwijt te raken,"
zegt Jan van Dijk met enige zorg.
Hij zit nu twee jaar in China. Van Dijk coör
dineerde eerder de voorbereiding van het Per-
Plus-project op Pernis, de grootste investe
ring van Shell in Nederland in twee decennia.
Een geschikte manager dus om de gigantische
investering van tien miljard gulden in de ge
meente Guizhoa nabij Hong Kong te leiden.
Shell lag lange tijd onbereikbaar voor op de
zeven zusters uit de oliewereld en de grote
chemieconcerns. Met graagte zegt Van Dijk
dat Shell werd uitgenodigd door de Chinese
regering om Nanhai te ontwikkelen. Maar zo
lang het definitieve ja-woord er niet is om
daadwerkelijk tot bouw over te gaan, ziet Van
Dijk over zijn schouder hoe het peleton de
achtervolging inzet.
De oliejongens en chemieconcern storten zich
onvervaard op de Chinese markt. De concur
renten beginnen contracten af te sluiten.
„BASF heeft een Memorandum of Understan
ding getekend voor een investering van zes
miljard D-mark," zegt Van Dijk. „Aan de an
dere kant: wat is zo'n em-oo-joe nou eigenlijk
waard? Ze worden hier bij bosjes onderte
kend. Het is een stukje papier dat niet meer
zegt dan dat een Chinees met jou wel zou wil
len werken. BASF heeft voor dat project nog
niet eens een haalbaarheidsstudie verricht."
Trouwens, ook de concurrentie merkt dat er
heel wat beren op de Chinese wegen bivakke
ren. Zo trok het Franse Elf zich teleurgesteld
terug uit een project voor een raffinaderij.
Eeuwfeest
Zo bezien mag Shell nog steeds hopen als eer
ste een enorme investering in de Volksrepu
bliek te kunnen plegen. Het Nederlands-Brit-
se concern vierde vorig jaar het eeuwfeest in
China. Met dien verstande dat tijdens de cul
turele revolutie het olieconcern zonder par
don de communistische heilstaat werd uitge
bonjourd.
Na het failliet van het desastreuse politieke
experiment kon Shell in 1981 terugkeren op
het Chinese vasteland. Shell nam in de tus
senliggende vijftien jaar enkele kleinere en
één groot project op de schop.
Shell investeerde in de afgelopen jaren samen
met Chinese partners al een miljard gulden in
offshore-oliewinning. De olieproduktie van
de twee platforms van Xi Jiang ging vorig
jaar van start. „We doen daar tachtig tot hon
derd duizend barrels per dag," zegt Van Dijk.
„Het is echt hele goede, lichte, laagzwavelige
olie. Daar zijn we redelijke tevreden over."
De Chinezen tekenden verder een MoU voor
een haalbaarheidsstudie voor een nieuw pro
ject in de Zuid-Chinese Zee.
Aan de marketing-kant zijn de inspanningen
van een bescheidener aard. Shell bouwt drie
fabrieken voor het mengen van smeerolie in
Tian Jin, Shanghai en Zhuahai. Met 15 mil
joen gulden per stuk zijn dat geen investerin
gen waar men in de olie-industrie wakker van
ligt. Verder verkoopt Shell LPG aan de groot
handel, die ze in flessen levert aan huishou
dens om te koken en aan fabrieken. Brandstof
gaat vooral naar elektrische centrales.
Alles bij elkaar heeft Shell zo dik driehon
derd mensen in China aan het werk. „Exclu
sief Hong Kong," onderstreept Van Dijk,
„want dat is een geheel zelfstandige opera
tie."
Uitgenodigd
De grote klapper moet Nanhai worden. „De
Chinese regering heeft ons voor dit project
uitgenodigd," onderstreept Van Dijk. Dat ge
beurde in 1988. De samenwerking werd in
1991 in een overeenkomst vastgelegd.
De streek Nanhai is gelegen in de provincie
Guangdong, het gebied rond Hong Kong,
Shell is nog nagenoeg onzichtbaar in het Chinese straatbeeld. Hier een pas geopende winkel voor smeermiddelen in Shanghai.
waar de laatste vijf jaar de snelste economi
sche groei ter wereld wordt gerealiseerd,
waar fabrieken uit de grond rijzen als pad
denstoelen in de herfst en waar miljoenenste
den uit het niets tot wolkenkrabberbossen op
het platteland uitdijen.
Nanhai moet ('vooralsnog, want er zit meer in
de pijplijn') het grootste project worden dat
Shell ooit in haar bestaan heeft gerealiseerd.
De investering vergt de lieve som van tien
miljard gulden. „We hebben natuurlijk op di
verse plaatsen meer geld geïnvesteerd, maar
dat ging dan stapje voor stapje. Nooit eerder
investeerden we zo'n groot bedrag in één
keer."
Shell krijgt een aandeel van vijftig procent in
het project. Vier Chinese partners nemen de
andere helft voor hun rekening: de China Na
tional Offshore Oil Company voor twintig
procent en de provincie Guanfgdong, de olie
maatschappij Sinopec en de China Merchant
Bank ieder voor tien procent.
Terwijl het project alleen nog maar op papier
bestaat, heeft de Nederlands-Britse multina
tional samen met de Chinese partners al vijf
tig miljoen dollar in de haalbaarheidsstudie
gestoken.
Nanhai wordt een complex met een soort Per
nis, zij het voorlopig in een bescheidener
vorm. Op het terrein komen een raffinaderij
en een reeks petrochemische fabrieken. Het
ontwerp voor de raffinaderij voorziet een ca
paciteit van acht miljoen ton per jaar. Ter
vergelijking: Pernis is goed voor twintig mil
joen ton per-jaar.
Openbreken
Daarnaast verrijst een ethyleenkraker, die
met een capaciteit van 450 duizend ton rede
lijk vergelijkbaar is met de kraker van Shell
Moerdijk. De ehtyleenkraker is in de chemie
de moeder, het hart van een complex van fa
brieken die de grondstoffen van de kraker be
trekken. Zo wil Shell fabrieken voor polypro-
pyleen, polyethyleen en styreenmonomeer
bouwen. Onderdeel van de deal is verder het
bouwen van 250 pompstations voor de distri
butie. Goed voor Shell, dat nog nagenoeg on
zichtbaar is in het Chinese straatbeeld. „Het
was dan ook een voorwaarde aan de Chine
zen, want we willen graag de markt openbre
ken," zegt Jan van Dijk.
Sinds de eerste bespreking van 1988 duurde
het tot 1991 voordat het project op gang
kwam. „De gebeurtenissen op het Plein van
de Hemelse Vrede in 1989 zorgden voor een
vertraging van de economische ontwikke
ling," zegt Van Dijk. „Westerse bedrijven wa
ren toch een tijdje terughoudend met nieuwe
investeringen."
Vanaf '91 zijn behoorlijke vorderingen ge
maakt, zegt Van Dijk. „De gezamenlijke aan
pak van de haalbaarheidsstudie, is uniek. De
eisen liggen hoog. Onderdeel van de studie
vormt een gedegen milieu-effecten-rappor
tage. Daarmee zijn de Chinezen net zo ver als
Nederland."
De toepassing van Chinese ruwe olie was be
langrijk. „Het gaat om wat wij noemen een
complexe raffinaderij," zegt Van Dijk. „Uit
zware olie moeten we lichte produkten pro
duceren." Verder vroeg vooral de aanleg van
de complete infrastructuur aandacht: de
bouw van havens, kades, wegen, aan de Da-
ya-baai ligt nu nog helemaal niets.
Zeer geïnteresseerd
Van Dijk zegt dat het gehele project voor de
Chinezen buitengewoon interessant is. „Voor
het eerst wil een multinational op deze schaal
investeren in China. Wij bieden geavanceerde
technologie en dat is voor de Chinezen een
absolute voorwaarde. En ten derde kunnen
wij moderne management-technieken leve
ren. De Chinezen zijn daarin zeer geïnteres
seerd."
De management-aanpak van Shell komt tot
uiting in de omvang van het personeel. „Een
Chinese raffinaderij heeft wel tot veertigdui
zend mensen in dienst, want zij zetten ook de
locale slager, bakker en wie weet meer op de
loonlijst. Wij gaan werken met tweeduizend
local staff en honderd buitenlanders. Het is
voor het eerst in een dergelijke business op
deze manier wordt benaderd. Dat is de Wes
terse inbreng."
In februari 1994 kunnen de partners de studie
aanbieden aan de Staatscommissie voor Plan
ning, die alle investeringen boven de dertig
miljoen dollar moet beoordelen. De commis
sie accepteert de studie. Het tien miljard gul
den vergende Nanhai-project van Shell is nu
opgenomen in het negende vijf-jarenplan van
de Volksrepubliek China, dat in maart door
het Nationale Volkscongres is vastgesteld.
Hoewel vijf-jarenplannen voor Westerlingen
nogal archaïsch overkomen, is van Dijk best
te spreken over de wijze van werken van de
Chinezen. „De Chinezen spreken zelf van een
socialistische markteconomie en dat is zeker
niet hetzelfde als een kapitalistische econo
mie."
Goed bezig
„De Chinezen hebben de veranderingen veel
meer gereguleerd dan bijvoorbeeld de Kussen.
De Chinezen hebben de macro-economische
ontwikkelingen goed in de hand kunnen hou
den, waar de Russen gewoon in het water zijn
gesprongen. De Chinezen hebben goede raad
gevers in de arm genomen, zoals de Wereld
bank. Om een voorbeeld te noemen: in 1994
liep de inflatie door oververhitting van de
economie op tot 25 procent. Die hebben ze
knap onder controle gekregen: dit jaar be
draagt de inflatie nog 7 procent. Hier werken
die instrumenten, in Rusland niet meer. Neen,
China is echt goed bezig!"
Het Nanhai-project is de enige investering
van deze omvang die de Chinezen in hun
planning voor de petrochemie hebben opge
nomen. Toch geeft een dergelijke status Van
Dijk slechts bescheiden vreugde. „Het geld is
dus beschikbaar en alles draait om geld. Wat
dat betreft spreken wij van een highlight in
de ontwikkelingen. Het is zeker een positief
signaal," zegt Jan van Dijk. „Maar dat je in
het vijf-jarenplan staat, wil nog niet zeggen
dat je ook kunt bouwen. Het is geen groen
licht."
De Chinezen hebben alle tijd. „De petroche
mie is aangewezen als een pijler-sector voor
de economie. En dan is Nanhai nog eens een
voorbeeldproject. De Chinezen redeneren an
ders dan wij. In de Westerse wereld is tijd
geld. Maar voor de Chinezen heeft tijd een an
dere dimensie. Zij hebben alle geduld van de
wereld, als het maar wordt zoals zij het wil
len. Want voor Shell is dit het grootste project
dat we in één keer aanpakken, voor de Chine
zen is het überhaupt de grootste investering
in deze sector."
Denk dus niet dat China als een soort derde
wereldland zich met achterhaalde Westerse
technologie tevreden stelt. „In het Westen
denken ze wel eens dat de Chinezen achterlijk
zijn. Dat is absolute onzin. De eisen hier lig
gen op wereldklasse-niveau: de toegepaste
technolgie, de milieu-eisen. Ze investeren ook
veel in mensen. De jonge academici die het
topkader gaan vormen, gaan naar Westerse
universiteiten van wereldklasse. Ik vind dat
persoonlijk een dreiging waar ze in het Wes
ten wel eens bij stil mogen staan."
Het Chinese geduld komt naar Westerse
maatstaven merkwaardig voor. Want China
heeft een enorme behoefte aan de produkten
die Nanhai straks moeten spuien. „China
groeit zo snel dat het land eigenlijk elk jaar
een complex van de omvang van Nanhai no
dig heeft. De economie groeit met negen pro
cent per jaar. De behoefte aan de producten
kan alleen worden gedekt door elk jaar meer
in te voeren."
De behoefte is er niet alleen aan de brandstof
de raffinaderij oplevert. De chemische fabrie
ken zorgen voor de kunststoffen die tegen
woordig de helft van een auto uitmaken. Nu
hoeft niet iedere Chinees morgen een auto te
rijden, maar als Peking met 12 miljoen inwo
ners er 400.000 bezit en Nederland met 15
miljoen inwoners 6 miljoen, dan is de potentie
duidelijk.
„Het verbruik van olie door China is een
druppel vergeleken met Europa. Er zijn hier
nog nauwelijks privé-auto's. Dit land produ
ceert nu nog maar tweehonderd duizend au
to's per jaar." Ter vergelijking: West-Europa
heeft een capaciteit voor twaalf miljoen au
to's.
De problemen rond de voortgang zitten niet
in de technische specificaties van Nanhai. De
juridische en economische aspecten spelen de
hoofdrol. „Alleen al de manier van boekhou
den is onderwerp van langdurige besprekin
gen, want onze manier van boekhouden was
tot voor kort ongebruikelijk."
Uiteindelijk gaat het natuurlijk om het geld.
Welke winst kan Shell Nanhai maken? „Dat
hangt van vele factoren af. Wij willen bij-
A
Door Max Steenberghe
u
FOTO SHEup
voorbeeld dat we investeringsfaciliteitel
krijgen, omdat wij en onze partners in Nank|
de complete infrastructuur zelf moeten a?
leggen: de kades van de haven, de wegen, li
lefoonkabels. Daar is alleen al een bedrag vai|
850 miljoen gulden mee gemoeid."
Compensatie
Shell wil daarvoor worden gecompenseerc|
„Als wij investeren in Singapore zorgt c
overheid voor de infrastructuur. Wat wij wil-|
len is dat de Chinese overheid de winstge-1
vendheid van Nanhai verhoogt. Dat hoeft niei
met subsidies en ook hoeft de staat geen risi-f
co te nemen voor het bedrijf."
De oplossing zou moeten liggen in extra a
trek voor de vennootschapsbelasting, die mtll
33 procent nagenoeg gelijk is aan Nederland!
Als het complex goed draait, kunnen de part-I
ners hun investeringen sneller terugverdie l
nen. De ontwikkelingen kwamen vier maan-l
den in moeilijkheden toen de Chinese over-l
heid Shell-medewerkster Xu Yichun arres-l
teerde. Zij zou worden verdacht van diefstal|
van belangrijke overheidsdocumenten r
gaande Nanhai. Shell heeft nog steeds j
rechtstreeks contact met Xu Yichun kunn®|
krijgen.
Van Dijk stelt zich uitermate terughoudendI
op als het onderwerp op tafel komt. „Ik wil til
eigenlijk niet op ingaan. Maar het is duidelijil
dat zo'n zaak het vertrouwen tijdens de be-i
sprekingen niet ten goede komt. De kwestiei
heeft een vertragende werking op het proces. I
Nu het onderwerp toch op tafel ligt, wil Val
Dijk nog eens graag kwijt dat er geen sprake
is van een deal tussen Shell, Nederland et
China, waarbij een officieel staatsbezoek vatI
Koningin Beatrix zo worden uitgeruild tegel
groen licht voor Nanhai.
Krachtenspel
Er spelen nog meer probleempjes op de ach-1
tergrond. „Binnen de Chinese politiek iseil
een voortdurend krachtenspel: wil je mee l
markt of juist niet? De liberalen tegenover®!
oude ijzervreters, zogezegd. Om nog iets tl
noemen: Sinopek is een van onze partners l
maar heeft zelf wel een monopoliepositie z®|
lang Nanhai niet draait."
Van Dijk wil ook wel een hand in eigen boe-I
zem steken. „In een multinational als Shell ui
het heel gewoon als directeuren om de dne, I
vier jaar rouleren. Dat werkt dus niet bij Cm-1
nezen, want die hangen sterker aan relaties, t
aan de quansi, dan aan papier. Ik ben in*' L
dels de vierde vertegenwoordiger van Shet|
die ze tegenover zich hebben, terwijl bij I
nog steeds dezelfde ploeg zit."
Papieren afspraken vinden de Chinezen n»1
zo interessant. „Dat merk je aan de Chinese l
manier van onderhandelen. Ze willen nogi-l
snel terugkomen op afspraken. De beste truc
is om dan hetzelfde te doen: 'nou, bij r
inzien willen wij dit ook graag even verbet® I
ren'. Dan beginnen ze hard te lachen en is"e I
geschil over."
iteraard heeft
hoofdkwartier
la Company,
Het is vol verrassingen. N<
van de relatie tussen het dr
pische Spelen. Ontstaan
Amsterdam.
Nederlanders kochten hun
speciaal ontworpen en i
liaampjes, buiten het stadie j
kregen wegens hun karak
een speciale naam: de zogei
De paus dririkt het, Castr
Amerikaanse pf&ïdent sim
kortom: eigenlijk iedereen
bedrijven lijken zo macht
omvattend als The Coca
Machtig genoeg om de eiger
en daar wat aan te passen, i
de Spelen tijdens het eeu
thuisbasis te trekken - ter
dat ze juist nu in Athene th
Maar Athene heeft ook ree
Want waarschijnlijk was
rood-wit overgespoten
Acrocacolapolis.
Atlanta heeft de afgelopen
val rood gezien. Rood op t
de stoep, waar letterlijk d
ten stonden opgesteld, rot
knullen rondliepen met fle
op hun rug, rood op tafel -
kroonkurk -, en rood op de
de T-shirts, de petjes. Ja
met dopjesvormige hoeden
Alleenrecht
De organisatie van de Spel
ventig miljoen van haar
verkocht daarmee het all
drank te leveren aan de at
het publiek. Pepsi was hiei
radig, maar mocht door he
nergens adverteren.
Maar met die zeventig mil
op: het was nauwelijks er
Acht jaar is Nanhai nu in voorbereiding
eerste paal wil de grond maar niet in. „Ma I
ach," relativeert de Shell-manager, „in
industrie komt het wel vaker voor dat er e
voorbereidingstijd van tien jaar nodig is-
Neen, op de vraag wanneer de eerste spa
voor het Nanhai-project dan wil de gr°n 'I
gaat, wil hij niet meer antwoorden. I
stelt me die vraag elke maand. In het verle I
gaf ik nog wel antwoord, maar dat doe ik ffl I
meer," zegt Jan van Dijk, manager van 5 1
China. Want als zijn eerdere antwoorden I
ren uitgekomen, stond Nanhai allang in
steigers.
Ik ga dit weekeinde maar
elkaar flansen van een mor
omdat mijn ego wel een
gebruiken, anderzijds om
doodziek ben van die mail
zo trots als een aap met zev
hun pagina vermelden. En
nen laten om in een treiter
neer ik er nu eindelijk zelf e
ik toevallig een pestbui he
aanstaat, verwijs ik ze
http://www.dse.nl/stem.
„Daar staan er, even kijken
tussen de honderdvijftig en
ren er iedere dag een stuk
heb ik allemaal zelf gema;
treiterend terug. Dat is na
want al die pagina's zijn e
zelfde qua opbouw en ik w
ik die hele rits HTML-codr
staan nu onderhand wel
kunst dus en willekeurig
te vergelijken met een moe
Een home-page is een krui
trap van een visitekaartje
en bellen aangekleed curr
page ka nook een mooie:
de maker zijn. Net zoals
gaat heb je doctorandusse
dat ze ooit op een univers
gekregen hebben voor ee
Die noemen zich desond.
maar je hebt er ook die n,
tekaartjes en briefhoofder
si
