In een steegje van het heelal
mlm
I
I
'Koppige overtuiging' van De Singel in Antwerpen
met
de stem
BOEKENLEGGER II
Zwarte periode in
historie van Oranje
Erotisch melodrama
blijft oppervlakkig
ïhneider,
overleden
^RBAZINq
BOEKENGIDS
D2
|oordenaars
„p Internet
Met Dante naar nieuwe eeuw
Verhalenbundel 'De pythons en de nachtportier' van Frithjof Foelkel
i i i i J
Mtfih
mping. Ik heb er eens op
.and lopen met een opge-
doodmeppen", zei Betsy,
hinnikend: „Nee, die gaat
lee, deze man gaat lezen,
om zijn nek hangen."
halen bij de fietsenmaker
t fietsen, tv's en surfplan-
aarten, condooms en op-
den een paar mensen te
deze dag. Ik ging er bij
tiegangers aandruppelen.
n. Dertig, veertig mensen
•ten voor de Stones ging.
jet ouderwets geld. Toen ik
nplaarover! Dat was maz-
annen met bonnen, echte
iet. Eén kerel werd vrese-
ofdredacteur opnemen. Ik
aaie vent een krantje gaan
de rug en wilde me zelfs
van precies een week gele-
a. Nieuws is de vakantie
oodweer in andere landen
uur eerder op om zeker te
gal, stormen in Frankrijk,
rstromingen in Korea, ha-
Wordt vervolgd
Schneider, de moeder van
;len, zo heeft de krant Köl-
neld.
i de familie, die zeiden dat
t Beierse Berchtesgaden was
der plotseling in elkaar was
1 gewenst'. De actrice leed al
de wereldberoemde Romy
1982 stierf, was een kind uit
.e acteur Wolf-Albach Retty.
in de Sissi-reeks en in de film
/tagda Schneider debuteerde
1 als tweede soubrette.
Do°l' Carniel Hamans
verdiensten.
bundel ligt twee jaar braaf te
t omslag ook roept dat het
dere ingenaaide stapeltjes
artier van de dag.
;bben de eindelijke door-
ondigdde koper gelooft het
'rittannië lijkt een buitenland-
et Nederlandse taalgebied be-
gen bodem. Naima El Bezaz
ide 'Weg naar het noorden'
vaarderende recensies verkre-
en piepjonge dichter Mustafa
tl helemaal niet. Toch ver
meer.
de humor en de emoties van
ten die ritselen van verdorde
uitgedroogde retoriek of in
■ude herhaling, Stitou 's taal
klinkend en schilderend. Niet
diepzinnig experiment of
l waar nodig, breed waar
geschiedenis van twee gene-
hrijft in scenes van een enkele
r verzengende beelden uit een
al naar het noorden trokken,
nst. Hoe moeders achterble-
en na het verlof er weer bij
t verzande spermavan mijn
ring plakt erop, maar bij Sti-
warring, een komischver-
'.'Z, draagt zesenzestig jur-
ft niet bij een grapje. Hij be-
ezelschap van elkaar rijmen
„Zijn spieren kwellen hem,
iernis/ op de loer/ de jinns/
tt hem/ voert hem thuis.
ddertaal over de zwaarte van
n doordringende beschrij
verband met Pasolini. Er
n in opgedragen aan de gro-
rotiek, strand, zand, cafés en
onbereikbaarheid: „In mijn
mera in".
adsgedichten. Bijvoorbeeld:
prachtig. Zij maakt gek de
te mevrouw, fikkie steken in
tatconfectie zijn/ga je dan
rjurk die je precies zal pas-
u neemt als Pasolini geen
nkt die leeft, maar fatsoens
in wachten, maar hij krijgt ge
en die van de pagina willen
verbazen. Schande dat dit
naast de kassa heeft gelegen.
VRIJDAG 2 AUGUSTUS 1996
[jorJohan Diepstraten
Onwaarschijnlijk is het natuur-
wel dat seriemoordenaars
„[t elkaar in verbinding staan
i,a Internet. Maar A.J. Holt weet
Internet-killer aannemelijk
;(siaken dat ze ook in het virtu-
jleuniversum bestaan. In de ech-
te wereld opereren ze, dus waar
om niet in een wereld waarin ze
lTjj zijn om zichzelf te zijn, om
onder angst of terughoudend
st! hun weerzinwekkende dro
men te verwezenlijken,
jet is een angstaanjagend beeld
jat zo'n twintig gestoorden een
spel spelen met vluchtsimulato
rs en complexe beeldsimulatie-
systemen. Ze mogen alleen mee-
joen als ze zich ook in de werke
lijkheid bezighouden met ontvoe
ren, verminkingen en moor-
jen, Op een manier overigens die
Sifence of the lamb overtreft.
Kogal afwijkend in deze Inter
net-thriller is dat de FBI - agente
en computerfreak Jay Fletcher
aan het begin van het boek een
seriemoordenaar niet krijgt ver
oordeeld, omdat ze hem via on
wettig verkregen bewijs probeer
de aan te pakken. Voor straf
wordt ze overgeplaatst. Surfend
op Internet komt ze op het spoor
van een netwerk van seriemoor
denaars en omdat ze in de steek is
gelaten door haar bazen, neemt
zehet recht in eigen hand.
Eén voor één schakelt ze hen uit
en beseft eigenlijk nauwelijks dat
ae daarom zelf tot de categorie
van de serial killers gaat behoren.
Natuurlijk is ze een vrouwelijke
versie van Charles Bronson uit
Death Wish, de wrekende, oplet
tende burger die de wereld be
vrijdt van moordenaars en ver
krachters. Maar, zo weten de col
lega's van de FBI, tegelijk is ze
'een droombeeld, een feministi
sche New Age fantasie, een socio-
paat van vlees en bloed die naar
hartelust mensen afmaakt.'
In plaats van de gebruikelijke
jacht op één seriemoordenaar, in
dit geval de leeman die telkens
weer het mannelijke slachtoffer
in een vriezer verstopt om met
diens identiteit een aantal maan
den te kunnen leven, is er nu
sprake van een dubbele jacht:
niet alleen het meesterbrein ach
ter het netwerk, ook de ontspoor
de FBI-agente moet worden ge
pakt.
In wisselende scenes - van de lee
man, Jay Fletcher en de FBI-
agent Hawkins - krijgt de lezer
een spannend verhaal voorge
schoteld waarvan de afloop ove
rigens niet echt verrassend is.
Maar voor het zover is, heeft de
lezer met Jay Fletcher achter de
computer gezeten en gesurfd op
Internet in de hoop dat ze de be
standen gekraakt krijgt. Dat
lukt, totdat ze natuurlijk die éne
fout maakt.
De gebruikelijke thrillers over
seriemoordenaars zijn volstrekt
oninteressant, Alleen de horror
liefhebbers zullen nog enig ple
zier beleven aan de praktijken
van de labiele slagers, van wie er
toch nog steeds vele honderden
vrij loslopen.
Binnen het thrillergenre met se
riemoordenaars in de hoofdrol is
De Internet-killer van A.J. Holt
ten minste afwijkend van de
voorafgaande. Het is wel weer
even doorbladeren als de uiterst
bloederige moordpraktijken mi
nutieus beschreven worden - dat
kennen we onderhand - maar
verder is het een redelijke thril
ler. De audio-versie van het En
gelse origineel Watch me) is op
Internet binnen te halen met het
commando
http://www.au-
dio -books.com/books/watchme.
A.J. Holt: 'De Internet-killer'.
Uitg. Holkema Warendorf, prijs
29,90.
De Arnhemse freelance journalist Adriaan Slooff heeft een Neder
landstalige samenvatting gegeven plus eigen commentaar van La Di-
vina. Commedia, de Goddelijke Komedie, van de grote Italiaanse den
ker en dichter, Dante Alighiery (1265-1321). Dante's Hoogtepunt
heeft als veelzeggende ondertitel: La Divina Commedia: geestelijk or
gasme en handreiking voor de 21ste eeuw.
Het boekje is in eigen beheer uitgegeven en is bedoeld als een opmaat
voor Slooffs ambitieuze magnum opus dat na het jaar 2000 moet ver
schijnen en dat vragen moet oplossen van tijd en bestaan. De Comme
dia bestaat uit 100 gezangen verdeeld in 14.000 verzen. De regels tel
len 33 letters, Christus' leeftijd toen hij stierf.
Slooff concludeert in zijn inleiding van zijn boekje dat wat Dante 700
jaar geleden schreef, amper tijdgebonden is. „Ook Dante droomde van
een Europese eenheid van vrede en gerechtigheid. Ook Dante worstel
de met de zin van het bestaan."
Door Johan Diepstraten
„U moet het zoveel mogelijk in
actie zoeken, dan is het even
tueel ook nog te verfilmen,"
krijgt de hoofdpersoon in Frith
jof Foelkels debuutroman On
der de pannen (1995) van een
uitgever te horen. „Seks is altijd
bruikbaar. Kunst is een toegang
tot het bruisende leven. Exploi
teert u het mystieke, magische,
stuitend realistische. Of voor
mijn part de quantummechani-
ca. De lezer van tegenwoordig is
een routinier. Een alles-eter.
Men is dol op raadsels, op magi
sche kubussen, op geweld. Voor
mijn part laat u in uw boek een
atoombom ontploffen."
Het aardige van debutant Frith
jof Foelkel is dat zijn roman
vrijwel niets bevat van wat
hoofdpersoon Iwan Winston
Kollektief aan adviezen krijgt
om een bestseller te schrijven.
Onder de pannen werd in het
speciale Bzzlletin-nummer over
debutanten (januari 1996) door
Hans Neervoort uitgeroepen tot
hét romandebuut van het jaar.
Theo Sontrop stelde in het ra
dioprogramma De Leestafel vast
dat het een fantastisch boek is,
ook al begreep hij er de helft
niet van. „En dat is niet erg,"
beweerde Neervoort. „Sterker
nog: zo hoort het ook."
Er zullen weinig mensen zijn die
hiermee instemmen. Onder de
pannen is een complex boek dat
zich maar met moeite laat vero
veren. Op dertigjarige leeftijd
krijgt de hoofdpersoon een hart
aanval en onder het dode
lichaam dat op het bureau ligt,
grist de moeder een manuscript
weg dat de roman behelst. Er
valt veel voor te zeggen dat het
boek geschreven is door de over
leden zoon, maar evenzogoed is
het te verdedigen dat vader Na
poleon Kollektief delen heeft
geproduceerd.
Evenwicht
Wie van raadsels houdt, kan met
dit debuut aan de gang. Het lei
dende thema is wel gemakkelijk
te duiden: zoon Iwan, balance
rend op de rand van de waanzin,
probeert zijn verstand met zijn
gevoel in evenwicht te laten ko
men, het traditionele literaire
dilemma tussen hart en hoofd.
Aan het einde van de roman
neemt hij de plaats van zijn va
der in, die zich had teruggetrok
ken op de Veluwe.
Nogal wat elementen uit Onder
de pannen zijn terug te vinden
in de recente verhalenbundel De
pythons en de nachtportier. Veel
onenigheid over de interpretatie
zal er niet ontstaan, omdat de
verhalen verhoudingsgewijs
eenduidig zijn, maar wel over
wat Foelkel ermee wil. De per
sonages zijn weer behoorlijk
wereldvreemd en gedragen zich
onvoorspelbaar. Frithjof Foel
kel ontpopt zich niet als een au
teur die verwant is aan Maarten
"V» •-
Frithjof Foelkel
Biesheuvel, zoals de achterflap
suggereert, maar eerder als een
schrijver in de traditie van Atte
Jongstra, Jan Tetteroo en Philip
Markus: alle drie auteurs van
avantgardistiseh en bij vlagen
knettergek proza.
Dierentuin
Hoofdpersoon in het bizarre ti
telverhaal bijvoorbeeld is een
overspannen man die niet nader
wordt aangeduid, hooguit dat
hij schrijver is van een boek over
moderne cultuurgeschiedenis.
Hij observeert in een reptielen
huis van Artis hoe slangen wor
den gevoerd. Pagina's lang
weidt Foelkel uit over wat de
man in de dierentuin om zich
heen ziet. (En leuk ook: eindelijk
zit de prooi bij de slangen als
een bult pal achter hun kop en
ze bekommeren zich verder ner
gens om. „Waar was de koffie,
waar was de After Eight, de te
levisiegids?")
De overspannen man blijft
zwerven door de dierentuin, valt
zelfs op een bepaald moment in
slaap, wordt opgesloten en gaat
steeds meer malen. Over het
ontstaan van de wereld, over het
humanisme en over de werking
foto floor
van de hersenen bij apen. Hij
klimt in de bomen. „Een joelend
groepje schooljeugd verdrong
zich de volgende ochtend voor
het reptielenhuis. De verlate op
passer kwam met tegenzin aan-
geslenterd en vroeg zich af wat
er aan de hand was," luiden de
laatste regels van het verhaal.
Raadsels
Haast identiek is De hoofbegaaf-
den over de wetenschapper
Franciscus Favels die zijn hele
leven in afzondering heeft be
steed aan het bedenken van een
nieuwe opzienbarende kosmos-
theorie. Zijn promotor ziet er
niets in, omdat hij niets vaii de
ontdekkingen over de microsco
pische achtergrondstralingen
begrijpt.
Ook deze Favels slaat aan het
malen, nijdig fietsend naar de
stadsbibliotheek om grammo
foonplaten terug te brengen. „Er
kwam in volle vaart van rechts
een twintig tons vrachtwagen,
en die hebben toch echt voor
rang in dit land," laat de cyni
sche verteller op de laatste blad
zijde weten.
De lezer blijft piekeren over de
bedoeling van de twee verhalen.
Er wordt gestoeid met
de raadsels van het le
ven, het absurde in de
wereld en het menselij
ke tekort, bezien door
de ogen van wereld
vreemde personages.
Wil Frithjof Foelkel de
lezer louter amuseren
of aan het denken zet
ten, maar waarover
dan? „Zijn bizarre hu
mor vormt een prach
tig contrapunt tegen de
serieusheid van zijn
bedoelingen," legt de
uitgever op de achter
flap uit, maar vergeet
te vertellen welke be
doelingen.
Misschien is het ant
woord te vinden in het
verhaal In de Zeeka
meel, dat aansluit op
Onder de pannen. Het
bevat herinneringen
van de verteller aan
een wandeling met de
zeventigjarige vader
op de Veluwe. „Mijn
vader zweeg onder het
lopen. Mijn bestaan
was-ie vergeten. Al ja
ren. Zijn eigen bestaan
trouwens ook." Deze
tragische verhouding -
een terugkerend thema
in zijn werk - is in een
paar woorden duide
lijk. Dan blijkt dat de
vader een weerzin
heeft tegen de mense
lijke soort. „De mens
zit weggestopt in een
steegje van een achter-
afbuurt van het heelal.
foelkel Ondanks zijn geleerd
heid kan hij met zijn
beste apparatuur niet eens door
het centrum van zijn eigen
Melkweg heen kijken."
Dit zou wel eens de boodschap
van de werkloze theoretisch fy
sicus en zweefvlieginstructeur
Frithjof Foelkel kunnen zijn. De
alwetende verteller beziet alles
om zich heen en constateert
doodleuk dat er meer idioten in
de wereld zijn dan wetenschap
pelijke ontdekkingen. De nietig
heid van de mens en het onver
mogen om in harmonie met zijn
omgeving te komen: dat lijken
me de twee meest voorkomende
thema's.
In één verhaal becommentari
eert Foelkel de kritiek op zijn
debuutroman.
„Vertoon ik eigenaardigheden
bij mijn schrijven? Dat wil ik
best geloven. Zijn sommige van
mijn alinea's wat erg gecompli
ceerd? Ook die kritiek verbaast
me niet echt. Kunnen sommige
van mijn teksten nog wat ver
duidelijkt worden? Uitstekend,
dat moesten we dan maar doen."
Wie zo relativeert, kent zijn nie
tige plaats in het heelal.
Frithjof Foelkel: 'De pythons en
de nachtportier'. Uitg. Meulen-
hoff, prijs 32,90.
Door Jeanette Vergouwen
Terwijl bijna elke organisator
in de cultuurwereld spreekt
ran drempelverlaging, gaat
bet kunstencentrum De Sin
gel in Antwerpen stug door op
de ingeslagen weg. „Wij vis
sen in een stroom van cultuur
niet een grote verscheiden
heid, met eigenzinnige visies,
ralgehouden strekkingen en
koppige overtuiging. Ons doel
is bruggen aanreiken of te la
ten zien."
Directeur Jerry Aerts en zijn
Ploeg medewerkers blijft bouwen
aan de verbindingen tussen kun
stenaars en publiek én de samen
hang van verschillende discipli
nes zoals dans, toneel en muziek.
wordt geen eenheidssoep op
gediend, nee, de Singel kiest voor
gewaagde experimenten, pittig
gekruide evenementen en vooral
ongewone voorstellingen. Kwali
teit staat steeds voorop.
«En we hebben als huis van ver
bouwen ook een speciale band
opgebouwd met verschillende ar
resten. Het publiek kan de evo-
le van hun carrière daardoor
jaren na elkaar volgen," aldus
erry Aerts. Hij doelt daarmee op
?e artiesten in residence: Jan Fa-
ra, de Beethoven Academie, het
oliegium Vocale, Josef Nadj,
«ine Teresa De Keersmaeker en
Vandekeybus.
k jaar opnieuw verrast De Sin-
PYe*® duizenden met een aan-
lij.k aanbod op het gebied
n muziek, muziektheater, dans,
ti p 6n architectuur (exposi
ng j °Psomlning is onmoge-
J aradat het tientallen produc-
Irff ?etreft- Daarom slechts en-
«ue hoogtepunten.
'Le cri du caméléon' van Josef Nadj's Compagnie Anomalie
Het Zuidelijk Toneel brengt drie
stukken: één gezelschap en drie
regisseurs, drie acteurs uit drie
landen en drie teksten uit drie
eeuwen en dat met één thema: de
seksuele begeerte. Deze honger
naar liefde, bekeken door Shake
speare, Tennessee Williams en
Arthur Schnitzler, wordt geser
veerd op originele wijze.
Historisch
De Singel legt voor de disciplines
dans en theater het komend sei
zoen de nadruk op het historisch
belang van een aantal theaterma
kers, choreografen en acteurs.
„Met een gewijzigde kijk op ver
trouwde zaken, we schrijven een
nieuwe grammatica aan de hand
van de brokstukken van het oude.
Deze keuze is selectief en subjec
tief en wellicht aanvechtbaar,
maar we bieden het publiek een
blik achter en voor het theater
gordijn," aldus Miriam de dop
per.
Nergens anders dan in De Singel
krijgt Jan Fabre de kans om zijn
evolutie als scenograaf en cho
reograaf te tonen. Dit seizoen met
twee nieuwe producties en zes
herhalingen. En wat te denken
van de Compagnie Anomalie van
Josef Nadj. Bij Nadj lijkt het
lichaam op een onwerkelijke con
structie, waarvan de onderling
verwisselbare elementen bewe
gen met de nauwkeurigheid van
een uurwerk. Deze groep brengt
drie producties met o.a. Le cri du
caméleon waar studenten van de
befaamde Franse circusschool
aan meewerken.
foto philippe cibille
Britten
Het hoofdstuk muziek biedt vele
genres en stijlen, verdeeld over
een vijftigtal concerten. Natuur
lijk zijn de bekende orkesten en
ensembles van de partij: de Beet
hoven Academie met een combi
natie van klassieke romantische
en 20e eeuwse werken, het Pro
metheus Ensemble en Champ
d'Action met hedendaagse mu
ziek en de Munt met vooral Hoog
Romantiek. Tino Haenen biedt
naast de Munt ook plaats voor
twee andere symfonische orkes
ten:' het Budapest Festival Or
chestra en het Rotterdams Phil-
harmonisch Orkest dat o.l.v. Ber
nard Haitink werk van Sjostako-
vitsj en Britten speelt.
Drie componisten krijgen overi
gens extra aandacht: Bach, Schu-
Werk van Benjamin Britten krijgt het komende seizoen een cen
trale rol in De Singel. foto jack phipps
bert en Britten. Twintig jaar na
de dood van Benjamin Britten in
1976 worden in zes concerten alle
facetten van zijn werk belicht.
Van Schubert (die in 1797 is ge
boren) worden de integrale pia
nosonates vertolkt op vier avon
den door niemand minder dan
Christian Zacharias en de inte
grale symfonieën worden ge
speeld door Anima Eterna van
Een pienter staaltje marketing is
het bepaald niet: onmiddellijk na
het voor Oranje zo ontluisterende
Europees Kampioenschap een
boek uitbrengen over de recente
historie van het Nederlands Elf
tal. Uitgeverij Luitingh-Sijthoff
gokte waarschijnlijk op een wat
glansrijker verloop van het toer
nooi in Engeland.
Van de andere kant: qua inhoud
sluit het boek perfect aan bij het
onthutsende verloop van het
laatste EK,, dat wat Oranje be
treft vooral werd gekenmerkt
door interne ruzies en slecht
voetbal. Want als er ding blijkt
uit het boek van de Oranje-
watchers Matty Verkamman
(Trouw) en Henk Mees (VNU-
dagbladen), dan is het wel dat het
begrip 'voetbaljungle' niet zo
maar een journalistiek cliché is,
maar een vlag die de lading voor
treffelijk dekt.
Het Nederlands Elftal, de historie
van Oranje 1989-1995 is een ver
volg op een eerder verschenen
boek over de lotgevallen van
Oranje vanaf 1905. Het is een
chronologische opsomming van
hele en halve ruzies, stammen
strijden en persoonlijke vetes.
Wie het uit heeft, weet meteen
waarom Oranje na de EK-triomf
van 1988 weinig meer heeft ge
presteerd.
Het merendeel van de spelers, on
der aanvoering van Van Basten
en Gullit, maakte zich toen sterk
voor Cruijff, het Amsterdamse
orakel dat al zo lang boven Oran
je zweeft. Rinus Michels, dan be
stuurslid technische zaken, ne
geert die wens en stelt Leo Been
hakker aan voor het WK van
1990.
Het WK wordt een flop en Frank
Rijkaard valt van zijn voetstuk
met twee fluimen in het krulhaar
van 'de erkende matennaaier'
Rudi Voller. Gullit en Van Basten
raken vervolgens verwikkeld in
een competentiestrijd: wie is de
absolute baas? In de halve finale
van het EK struikelt Oranje over
Denemarken.
Ook Dick Advocaat slaagt er niet
in om de verwende vedettes op
één lijn te krijgen. Met Gullit
blijft hij ruziën over de juiste tac
tiek, totdat de in Italië gelouterde
ster zijn koffers pakt en Oranje
zonder hem laat vertrekken naar
het WK in Amerika. Daar zou
eindelijk Johan Cruijff de troe
pen moeten aanvoeren, maar dit
plan sneuvelt omdat de coach van
Barcelona per se in zijn eigen
sportkleding wil rondlopen en
bovendien meer geld verlangt
dan de KNVB wil geven.
Eind 1994 nestelt zich een gentle
man in de slangenkuil: Guus Hid-
dink. Veel maakt het niet uit: de
kwalificatie voor het EK verloopt
moeizamer dan ooit. De afloop
van het toernooi in Engeland
kennen we inmiddels. De periode
1989-1995 kan genoteerd worden
als een pikzwarte bladzijde uit de
geschiedenis van het Nederland
se Elftal.
Matty Verkamman en Henk Mees:
'Het Nederlands Elftal, de historie
van Oranje, 1989-1995'. Uitg. Lui
tingh-Sijthoff, prijs 45.
Irene Gonzalez Frei
Jos van Immerseel (3 concerten).
Na de passionen van Bach is er
dit jaar aandacht voor zijn canta
tes en de Hohe Messe. Ook de se
ries Liederen, Creaties, Webern,
Oude Muziek, Hoogdagen en Jazz
zorgen voor klinkende optredens.
voor meer inlichtingen over het
programma van De Singel en re
serveringen kan men bellen naar
00-32.3.2483800. De losse kaart
verkoop is inmiddels gestart.
Door
Elly Poppe-Stolk
Op de achterflap
van Op het water
geschreven prijkt
de aanprijzing 'in
tens erotische ro
man'. Het is de eer
ste roman van een
jonge, in Rome
woonachtige, La
tijns-Amerikaanse
schrijfster die zich
schuilhoudt achter
het pseudoniem
Irene Gonzalez
Frei.
In deze roman ver
telt de Madrileense
hoofdpersoon So
fia over haar eroti
sche leven voor, tij
dens en na haar ge
lukkige relatie met
de overleden Mari-
na, die een dubbel
gangster van haar
was.
Toen ze Marina
leerde kennen, was
Sofia nog getrouwd met Santia
go. Hun huwelijk had gedreven
op lichamelijkheid. Ze waren
daarbij geleidelijk steeds geweld
dadiger en obsessiever geworden,
totdat een ongeval hun de ogen
opende. Sindsdien kabbelde hun
relatie voort als 'onverschillige
vriendschap' en was Sofia's leven
een regelmaat van 'verveling en
zekerheden'.
Totdat ze Marina ontmoette.
Zweverig vertelt Sofia over de
vele voortekenen die aan die ont
moeting voorafgingen. Het was
niet helemaal onverwacht dat
juist Sofia, die er een intens genot
aan beleeft zichzelf in alle intimi
teit in spiegels te observeren, zich
onweerstaanbaar voelde aange
trokken tot een vrouw die er als
haar spiegelbeeld uitzag.
De hevige aantrekkingskracht
was wederzijds. En toen Marina
een baan als vertaalster in Rome
kon krijgen, gaf Sofia dan ook
zonder aarzelen Santiago en haar
werk in een kunstgalerie op en
vertrok met haar vriendin naar
Italië. Na een halfjaar werd hun
geluk wreed verstoord. Ook dat
moment werd aan Sofia voor
speld met veelzeggende voorteke
nen.
Kort na Marina's dood begon de
ontroostbare Sofia niettemin nog
een verhouding met Baxi, een
travestiet. Toen ze ontdekte dat
Baxi aangetast was door het
aidsvirus, Tiet ze zich bewust be
smetten, zodat haar spiegelbeeld
nu 'de tekenen van de ziekte en
de wanhoop' reflecteert, in af
wachting van het einde van alles.
Vakkundig
Irene Gonzlez Frei heeft haar ro
man geraffineerd opgebouwd en
de spanning binnen de episodes
vakkundig gedoseerd. Ze heeft
een paar levendige scènes met in
teressante typetjes neergezet, zo
als de vadsige luiwammes met
wie Sofia een tijdlangsamen-
woonde, of de perfecte kamerge
leerde die in Rome haar buurman
was, en een paar vrouwen uit het
lesbische circuit.
Meer positiefs valt er over dit bi
zarre melodrama echter nauwe
lijks te melden. Soms wordt een
diepere gedachte te berde ge
bracht of een interessante discus
sie aangezwengeld, maar daar
wordt verder niets mee gedaan.
foto bert bakker
Zo zinspeelt Sofia herhaaldelijk
op het verband tussen haar fasci
natie voor haar spiegelbeeld en
haar passie voor Marina en haalt
ze er zelfs een psychoanalytisch
boek over Narcissus bij dat ze sa
men met Marina heeft doorgeno
men, maar tot diepere gedachten
over dat verband komt het nooit.
Oppervlakkigheid valt de schrijf
ster ook te verwijten bij de ka
raktertekening van haar hoofd
personen. Behalve een handvol
uiterlijke kenmerken en een hele
boel seksuele activiteit, wordt
van hen niets meer ontsluierd
dan van de secundaire persona
ges.
De meest in het oog springende
tekortkoming van dit boek is
vooral een kwestie van mentali
teit. Sofia laat het voorkomen
alsof ze een gebroken vrouw is
die een geschreven getuigenis wil
afleggen van haar grote liefde
voor Marina. In werkelijkheid
schrijft ze een gedetailleerd ver
slag in geuren en kleuren van
haar onalledaags ruime seksuele
ervaringen, waarbij ze de grens
tussen erotiek en pornografie
meer dan eens overschrijdt. Van
de aan Marina gerichte passages
vol verontschuljdigingen waarin
ze benadrukt dat ze deze herin
neringen met smart ophaalt,
druipt de schijnheiligheid dan
ook af. Een hypocrisie die ge
makkelijk in verband te brengen
is met de beslissing van de
schrijfster om zich te verbergen
achter een pseudoniem.
Inmiddels is het wel duidelijk ge
worden dat de kwalificatie 'in
tens erotische roman' voor dit
boek maar zeer ten dele terecht
is. Verfijnde erotiek is eigenlijk
alleen te vinden in de episodes
rondom Sofia en Marina. Daar
buiten is sprake van smakeloze,
soms grove, pornografie die in
het grootst denkbare contrast
staat met de hulde aan het
lichaam van de geliefde, waarvan
echte erotiek altijd getuigt.
Irene Gonzalez Frei: 'Op het wa
ter geschreven'. Uitg. Bert Bakker,
prijs 29,90
I
J
