d geest
i
Weekend
geland aan
de overkant
Negen vragen én antwoorden over AOW, pensioen en VUT
ten
FARY
Premies lopen uit de hand
fcSTEM
E2
IROPE B.V.,
RS
rERKERS/-
iU ZUIDGEEST
Duinroosje
M/V
De aanstaande ouderen hebben,
kopzorgen. Ze zijn met te velen.
Vervroegd uittreden staat ter
discussie of is al aan het
vervagen. Pre-pensioen is een
zekerder, maar duur alternatief.
En als de eindstreep op 65 - of
verschuift die ook?.- eenmaal is
bereikt, is het nog maar de
vraag of de AOW nog wel is
wat-ie geweest is. Intussen drei
gen ook de pensioenpremies uit
de hand te lopen.
Het kabinet wil naast de
AOW-premie ook belasting gaan
heffen voor de financiering van
deze basisregeling. Tegelijk
lopen discussies over ingrepen
in de aanvullende pensioenen.
De onzekerheid lijkt evenredig
toe te nemen met de welvaart.
Zien we daar zilv'ren draden
tussen 't goud? Negen vragen en
antwoorden over 'de oude dag'.
ZATERDAG 13 JULI 1996
Tel. O16S-58760n;r
Fax. 0162-5877S5
art of Kawasaki Steel
f- We are a rapfdfy
today's market is of
position,
■ly to:
NDBUREAU
ids- en nieuwbouw-
hemische bedrijven in
Zoom en Groningen
'eiligheid 1
kenisse, tel. 0181-623022
147049)
j van Mammoet
Ji hijswerkzaamheden,
m/v
pranen van SBW.
I bezitten hebben de
bereid daarheen te
voornamelijk
ndustrie.
nmoet Stoof V.O.F.,
schriftelijk reageren,
stbus 3469, 4800 DL
Vervolg van vorige pagina
j, Zeeland wonen 5600 mensen," ver
ijlt de burgemeester, „maar tussen zes
L's ochtend en zes uur s'avorids ko
la er ruim tienduizend bij. Dat zijn de
«etsen die in onze bedrijven werken en
„as vanuit een andere staat op en neer
«delen."
[(ondernemer Howard Miller, die zijn
Nederlandse naam Molenaar aanpaste,
(honk miljoenen guldens aan de stad
((or de bouw van een schitterende nieu-
,e bibliotheek annex stadscentrum. De
burgemeester deed de fondswerving, in-
iachtigzijn overleden vader,' Frank
Hoogland, die ooit in een garage een bi
bliotheek begon. Het is normaal dat gro-
tt bedrijven, fors bijdragen aan de ge
meenschap.
Zeeland als stad heeft een riante finan-
jjêle reserve van .10 miljoen gulden,
[oor de eigen waterzuivering, een ande-
Ktrots van de stad, is het drinkwater er
«oedkoper dan in de rest van Michigan.
Ditzelfde geldt voor elektriciteit.
Een grote trots is ook het ziekenhuis.
Dit werd uitgekozen tot een van de hon-
jird beste ziekenhuizen van de hele
USA. De christelijke lagere scholen met
"iü leerlingen draaien zonder een cent
subsidie. Kerk en ouders betalen alles,
ie ouders zelfs 3588 dollar per jaar per
lind. Kom daar in het oude land eens
om.
Terug naar het Zeelandgevoel. Ik zie het
jde Zeeuwse koppen om me heen. Ik
ontdek het ook in een gesprek met direc-
trice Ann L. Query van de lokale Kamer
m Koophandel. Ze schrijft de welvaart
van Zeeland toe aan het Calvinistische
arbeidsethos van de kolonisten en hun
ilstammelingen. „We werken hard en
staken nooit. De infrastructuur is uit
stekend en de grondprijs laag. De grote
bedrijven komen hier graag."
Het was op een persconferentie vorig
jaar in Middelburg in het oude 'land.
Daar werden de opvallend goede resul
taten van de Zeeuwse zeehavens gepre-
senteerd. Als een voorname oorzaak
voor dat succes werd gezegd dat de
Zeeuwen internationaal zo bekend
staan als harde werkers. Het oude bloed
blijft kennelijk voortbestaan aan beide
zijden van de oceaan.
11 wandel nog wat langs de monumen
ten. Het eerbetoon aan de stichters, do
minee Cornelius van der Meulen en de
rijke boer Van de Luijster. Ik lees op een
marmeren zuil in klaar Nederlands:
'hier rusten onze eerste doden'. Het
meegesmokkelde Zeeuwse duinroosje
komt nu van pas. Ik leg het verfrommel-
iebloemetje aan de voet. Hierzo. Alleen
een roodborstje ziet dit wat knullige
eerbetoon.
Langs de kerk, die ooit is gemaakt uit de
bouwtekenmingen van de Axelse kerk.
De begraafplaats met de namen: de Og-
gels.de Wiskerks, de DeFeijters, de Ver-
meulens en de Steketee's.
Als die pioniers vanonder hun grafsteen
tens konden zien wat er geworden is van
Je ellendige plek vol muskieten, moe
rassen en boomstronken, waar zij 150
jaar geleden hun ruggen op braken om
het te ontginnen. De poen, de welvaart.
In het lokale museum, het Dekker Huis,
sla ik wat verloren bij de verweerde
klompen van Janriis van de Luijster. Dat
zijn nog eens monumenten. Ik wrijf even
°ver de keukenstoel, waar zijn vrouw
Dina Naaije. op zat tijdens de barre
overtocht naar hier. Ze kwam van Bier
vliet.
10545
sn kranten,
landelijke en
eld NAC, PSV Supporter,
hoog
htgevers,
uidelijk,
iaste kollega's die vanaf
kantoor in Breda opgeleid
i prima salaris,
undaire
doorgroeimogelijkheden n
eft gewekt,
ssen
nemen met:
ag op werkdagen tijdens kantooru^^
n de overkant heeft duizend
verhalen die niemand opschrijft. Je
Lomt er blanco op ontdekkingsreis en je
Mdigtwat stilletjes bij een paar versle-
ta klompen. Zo moet het zijn.
/Pe Zeeuwse leeuw op de arm van een
menkaanse volitieman
FOTO CEES MAAS
haren van de oude dag
Door Louis van de Geijn
w
ie krijgt er AOW en wie
betaalt de rekening?
De financiële basis van
elke oude dag is de AOW.
De Sociale Verzekerings Bank sluisde vorig
jaar 33,4 miljard gulden door naar ruim twee
miljoen Nederlanders van 65 jaar en ouder.
De AOW voor een gehuwde bedraagt per 1
juli van dit jaar 992,77 per maand, inclusief
vakantiegeld. Een 65-plus echtpaar komt dus
aan 1985,54, i-uim 500 meer dan een al
leenstaande AOW-er.
De AOW-rekening wordt geïnd door de fis-
cus.In het tarief over de eerste belastingschijf
is een premie vervat van (op dit moment) 15,4
procent. De premievrije voet van 7003 in
aanmerking genomen, betekent dat een maxi
mal e AOW-premie van 5901,59 per jaar.
De AOW-kosten worden telkenjare omgesla
gen en verhaald op dé belastingbetaler. An
ders dan bij een aanvullend pensioen wordt -
afgezien van een klein bufferfonds - dus geen
vermogen gespaard. Er wordt wel gekeken
naar het aantal jaren dat iemand premie be
taalt. Voor een volledige AOW moet dat vijf
tig jaar zijn, dus twee procent per jaar. Wie
bijvoorbeeld drie jaar in het buitenland heeft
gewerkt en in die periode geen AOW-premie
heeft afgedragen, krijgt als 65-plusser een
korting van zes procent.
In 1995 gold zo'n gekorte AOW voor ruim
197.000 mensen.
Blijft de oude dag betaalbaar
In 1957, toen de AOW begon, kwamen ruim
700.000 mensen voor dit wettelijke basispen
sioen in aanmerking. De uitkering bedroeg in
het begin ongeveer 1400 (per jaar). Het aan
tal AOW-gerechtigden is nadien onafgebro
ken gestegen tot 2.186.201 eind 1995. Daarbij
speelt ook een rol dat vrouwen vanaf 1985
zelfstandig recht op AOW hebben gekregen
en gehuwde 65-plussers dus elk een 'halve'
AOW-uitkering ontvangen.
De groei van het grijze leger gaat voort. De
Sociale Verzekerings Bank houdt voor het
jaar 2005 rekening met ruim 2,5 miljoen
AOW-gerechtigden. Geleerde adviseurs van
de regering becijferden in 1993 dat Neder
land in het jaar 2035 zelfs twee maal zo veel
65-plussers zal tellen als in het begin van de
jaren negentig. Dat is dan een kwart van de
dan vermoede bevolking.
Die 65-plussers gaan steeds langer mee. In
1957 was de gemiddelde levensverwachting
van mannen 71,5 jaar, van vrouwen 74,7. In
1994 hadden mannen er drie jaar bij gekregen
(74,6) en vrouwen bijna zes jaar (80,3). Al die
levenslustige ouderen presenteren een gepe
perde rekening aan de werkenden.
Er zijn prognoses dat over vijfentwintig jaar
AOW- en pensioenpremie als gevolg daarvan
samen al veertig procent van het loon opslok
ken. Nu is dat ongeveer 22 procent. Dat zit 'm
vooral in het steil oplopen van de pensioen
premies, minder dan in het stijgen van de
AOW-premie. Maar er zijn ook experts die
beweren dat, bijvoorbeeld door slimmer be
leggen van de pensioenvermogens, die stij
ging veel beperkter kan blijven.
Welke potjes staan er op het vuur
Als de inkomsten de uitgaven niet meer dek
ken, kan daar op twee manieren iets aan wor
den gedaan: de inkomsten verhogen of de uit
gaven beperken.
In de eerste categorie hoort het jongste plan
van het kabinet om de tekorten op de AOW op
de korte termijn te dekken door de belasting
tarieven wat te verhogen. Die belastingverho-
Voor de huidige generatie VUTters, AOW-ers en gepensioneerden ziet de oude dag er nog redelijk zonning uit. Voor wie na hen komt, doemen donkere wolken op aan de horizon.
FOTO OO VISSER
ging gaat voorbij aan mensen die alleen AOW
hebben. Die zou immers als gevolg van de
koppeling aan het netto minimumloon alleen
maar leiden tot een opgehoogde AOW-uitke
ring.
Mensen met een aanvullend pensioen of an
dere inkomsten gaan als gevolg van deze be
lastingverhoging echter wel bijdragen aan
het financieren van hun eigen AOW. Door er
voor te kiezen de AOW-lasten. voor een deel
uit de 'algemene middelen' te betalen, geeft
het kabinet aan dat de AOW eigenlijk geen
echte verzekering is. Het is het begin van de
fiscalisering van de AOW, het (althans voor
een deel) dekken van de financieringslast
door middel van belastingheffing in plaats
van premies. Misschien gaat het met andere
volksverzekeringen ook wel die kant op.
Een andere manier om de inkomsten op te
voeren, is ook in de tweede en/of de derde be
lastingschijf (dat is boven de ƒ45.325) een
AOW-premie te heffen. Het heffen van pre
mie over de belastingvrije som (sinds 1990 ge
staakt) zou de grondslag voor de AOW-hef-
fing eveneens kunnen vergroten. In het eerste
geval worden de hogere inkomens extra be
last, in het tweede geval krijgen de lager be
taalden juist een onevenredig zware rekening
gepresenteerd.
De tweede categorie van maatregelen stuurt
aan op een verlaging van de uitgaven. Een
daarvan is het (met name door de WD en
VNO/NCW naar voren gebrachte) voorstel
om de AOW-gerechtigde leeftijd te verhogen.
Minder uitkeringsjaren leveren uiteraard een
sterke besparing op. Een argument zou kun
nen zijn dat 65-plussers gezonder zijn, meer
levensjaren voor de boeg hebben en dus ook
best nog wat langer aan de slag zouden kun
nen blijven dan een halve eeuw geleden.
In de praktijk blijkt echter dat maar een
handvol Nederlanders' tot aan de AOW-leef-
tijd werkt en dat een verhoging van de pen
sioenleeftijd op zichzelf dus'nauwelijks effect
heeft op het aantal werkenden. Het zet alleen
zoden aan de dijk als de mensen dan ook lan
ger blijven werken, later van de VUT of pre
pensioen gebruik maken en niet in de WAO
(arbeidsongeschiktheid) 'geduwd' worden.
Als het over 'uithoudingsvermogen' gaat, is er
natuurlijk een groot verschil tussen een kan
toorbaan of werk in de industrie of in de
bouw.
Hoe belangrijk.zijn aanvullende pensioenen?
Negen van de tien werkende Nederlanders
zijn bezig een aanvullend pensioen op te bou
wen. Dat is een toefje op het wettelijke basis
pensioen, de AOW. Omdat de pensioenvoor
ziening pas na de oorlog en dan ook nog gelei
delijk tot ontwikkeling is gekomen, zijn jon
gere generaties in het algemeen beter af dan
oudere. Van de huidige AOW-ers heeft een op
de vijf alleen die minimumuitkering, overi
gens meestal wel aangevuld door huursubsi
die of wat rente-inkomsten en dergelijke.
Het aanvullende pensioen stelt in veel geval
len niet zo veel voor. De Sociale Verzekerings
Bank berekende uit CBS-cijfers over 1994 dat
264.000 AOW-ers die een aanvullend pen
sioen genoten, er ten hoogste 200 per maand
bij hadden.
Voor een volledig pensioen - zeventig procent
van het laatste loon - moet je tenminste 35
jaar aan een en dezelfde pensioenregeling
hebben deelgenomen. Twee van de drie werk
nemers halen dat niet, omdat zij van baan
veranderd zijn en hun eerdere pensioenpotje
is verpieterd. Pas de laatste jaren is het grote
euvel van de pensioenbreuk verholpen. Niet
temin zijn er nog 'witte vlekken'; mensen die
geen baan hebben, of op tijdelijk contract
werken bouwen in het algemeen geen pen
sioen op en dat geldt ook voor werknemers
die niet meer dan het minimumloon ontvan
gen. Waarom zouden die ook: de AOW, zit op
hetzelfde peil...
Uitgaande van het modale inkomen (rond
46.000) komt een maximaal pensioen zo op
ruim 32.000, dat wil zeggen een aanvulling
op de AOW van zo'n 700 bruto per maand.
Aanvullende pensioenen worden echter van
jaar tot jaar belangrijker. Stijging van lonen
en toename van de levensverwachting uiten
zich ook in de premie: die zou van zo'n zeven
procent op dit moment bij ongewijzigd beleid
kunnen oplopen naar 25 procent (van het
bruto inkomen) in. het jaar 2025.
Wat is het verschil tussen eindloon en middel
loon?
Het leeuwendeel van de pensioenregelingen
in Nederland is gebaseerd op 'eindloon', dat
wil zeggen dat het salaris in de jaren voor de
pensioendatum bepalend is voor de hoogte
van het (aanvullende) pensioen. De laatste ja
ren is er meer aandacht gekomen voor het
middelloon-systeem, dat wil zeggen een uit
kering op basis van het gemiddeld verdiende
salaris. De bedragen worden daarbij wel aan
gepast aan de hand van de geldontwaarding.
Een van de argumenten voor dit 'opbouwsys
teem' is dat de eindloonregeling een 'omge
keerde solidariteit' vergt van lager betaalde
werknemers met collega's die in latere jaren
carrière maken. Het oplopende salaris vergt
bijstorting in de pensioenpot en dit bedrag
wordt door alle deelnemers in het pensioen
fonds (én de werkgever) gezamenlijk opge
bracht.
Middelloonpensioen biedt bovendien ruimte
om oudere werknemers 'in de luwte te zetten'
met een minder salaris, zonder dat dat met
een ook nare gevolgen heeft voor het pen-
Hoe is het pensioen verzekerd?
De meeste werknemers zijn verplicht verze
kerd bij het pensioenfonds van hun werkge
ver of bij een bedrijfstakfonds waarbij die is
aangesloten. Premies (meestal van werkge
vers en werknemers samen) en beleggingsop
brengsten voeden het pensioenvermogen
waaruit de gepensioneerden van nu en straks
hun uitkering krijgen. Dat is dus een spaar
systeem, in tegenstelling tot het omslagsys
teem dat voor de AOW zorgt. Internationaal
wordt deze mengvorm in de financiering van
de oude dag in Nederland beschouwd als een
gelukkige mix die de risico's goed spreidt.
De pensioenvermogens zijn de afgelopen tien
jaar ruwweg verdubbeld van driehonderd tot
zeshonderd miljard gulden. En dan is er nog.
zo'n driehonderd miljard ingelegd bij levens
verzekeraars, onder anderen door mensen die
bovenop de AOW en het aanvullend pensioen
nog een lijfrente of iets dergelijks willen.
Die pensioenreserves groeien met zo'n tien
procent per jaar. Dat komt vooral door de
waardestijging van de beleggingen. Het geld
wordt steeds meer in effecten belegd, speciaal
in aandelen. Tien jaar geleden werd gemid
deld nog geen tien procent in aandelen be
legd, nu loopt dat naar dertig procent en som
mige pensioenfondsen willen wel de helft van
hun vermogen in aandelen steken.
Beleggingsexperts menen dat op de lange ter
mijn het deelnemen in de groei (en de risico's)
van ondernemingen veel meer rendement op
levert dan het kopen van staatsobligaties met
een vaste rente. Pensioenfondsen hebben in
het algemeen een 'lange adem' en kunnen zich
dus veroorloven over de dagelijkse ups en
downs van de aandelenbeurzen heen te kijken
naar het gunstige lange-termijnrendement.
Een uitgekiend beleggingsbeleid kan een be
langrijke bijdrage leveren aan het betaalbaar
houden van de hoge pensioenambities. Een
procentje meer rendement brengt bij de geza
menlijke pensioenfondsen per jaar al vijf mil
jard gulden extra in het laatje. Dat is genoeg
om de pensioenpremies van dit moment der
tig procent te verlagen.
Pensioen is onderdeel van de arbeidsvoor
waarden, dus wat heeft de overheid daar ei
genlijk mee te maken
De lasten van pensioenregelingen zijn van in
vloed op de loonkosten en hebben zo ook hun
uitwerking op de werkgelegenheid waarover
de overheid zich druk maakt. Pensioenpre
mies zijn fiscaal aftrekbaar, maar de overheid
geeft de grenzen daarvan aan. Er mag nor
maal gesproken niet meer dan twee procent
per jaar pensioen worden gespaard. Boven
dien heeft het ministerie van Sociale Zaken
een vinger in de pap als het gaat om het alge
meen verbindend verklaren van afspraken
over arbeidsvoorwaarden tussen werkgevers
en werknemers.
Pensioenregelingen zijn daarvan een onder
deel. Minister Zalm van Financiën wil dat af
spraken die op 70 procent van het eindloon
30%
25%
20%
15%
10%
1 Pensioenpremie
aow-premie
1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040
Bron: R.M.A. Jansweijer
blijven mikken, niet langer opgelegd moeten
worden aan alle betrokken bedrijven. Hij
vindt dat de keuze op middelloon moet val
len, of dat bij eindloonpensioen de lat wordt
gelegd bij ten hoogste 60 procent.
Pensioenregelingen zijn ook gebaseerd op de
'inbouw' van de AOW. Als daar aan wordt ge
sleuteld, schudt het hele pensioengebouw op
zijn grondvesten. Ook langs die weg beïn
vloedt de overheid de 'vrije' pensioenvoorzie
ningen.
Wat kun je zelf doen als je niet genoeg pen
sioen hebt kunnen sparen?
Nu de eerste twee verdiepingen van 'Huisje
Weltevree' scheuren gaan vertonen, richt de
aandacht zich meer en meer op de derde eta
ge: de individuele aanvulling. Levensverze
keraars en in toenemende mate ook pensioen
fondsen bombarderen het welvarende deel
van Nederland met aanbiedingen voor een
comfortabelé oude dag. Zo'n regeling kan de
vorm-hebben van een lijfrenteverzekering,
waarvan de premie aftrekbaar en de uitke
ring te zijner tijd belast is. Het is ook moge
lijk een kapitaalverzekering af te sluiten. Zo
dra het te vormen kapitaal gedurende 15 of 20
jaar wordt geblokkeerd, is de aangroei van
dat vermogen bij uitkering vrij van inkom
stenbelastingbelasting.
Nu er zo veel signalen zijn dat de belasting-
hef f er het inkomen van de 65-plussers minder
gaat ontzien, lijkt er meer te zeggen voor zo'n
kapitaalverzekering dan voor het ophogen
van het latere inkomen.
Deskundigen vermoeden dat nogal wat Ne
derlanders eerder oververzekerd zijn dan dat
ze straks op een houtje zullen bijten. Een pen
sioen pakt netto gunstig uit omdat er geen so
ciale premies verschuldigd zijn. Er zit boven
dien een flink vermogen bij de 65-plussers,
veelal in de vorm van de niet (meer) met hy
potheek belaste eigen woning. Het CBS komt
op basis van cijfers over 1993 tot een gemid
deld vermogen per huishouden in deze leef
tijdscategorie van 178.000. Maar welke be
jaarde neemt een hypotheek om wat royaler
te kunnen leven?
Eerder stoppen, wat kost dat?
Vervroegd uittreden begint in veel bedrijfs
takken onbetaalbaar te worden. De financie
ring van de VUT is, naar het voorbeeld van de
AOW, gebaseerd op omslag. De huidige wer
kenden brengen de uitkeringen op van de
huidige VUTters. Nu voor die brave pre
miebetalers het uitzicht op de VUT vervaagt,
moet er snel een andere oplossing worden ge
vonden. Vaak gaat die in de richting van pre
pensioen, dat wil zeggen een uitkering op ba
sis van een in de loop der jaren opgebouwd
vermogen, zoals ook het aanvullend pensioen
is gefinancierd.
Maar pensioen mag bouwen op de AOW en
die begint pas bij 65. Pre-pensioen is derhal
ve peperduur. Een rekenvoorbeeld 'op de
manchet' voor iemand die op zijn 25e gaat
werken en met 55 wil stoppen: hij/zij zal ge
durende dertig jaar eenderde van zijn salaris
opzij moeten zetten om de tien jaar naar zijn
pensioen te overbruggen.
Ook aan een minder extreem vervroegd pen
sioen hangt een stevig prijskaartje, waardoor-
sommigen deze regeling al als 'elitair' hebben
bestempeld. Zouden pensioen- en AOW-pre-
mies blijven oplopen als voorzien, dan kan de
'oude dag' samen met de kosten van pre-pen
sioen wel de helft van het brutosalaris in be
slag gaan nemen.
Je moet wel veel appeltjes hebben om er zo
veel voor de dorst te kunnen bewaren.
