►TEM
De historie van Zeeland
t pit.'
icef
IJNEN
ECCO'!
'1
De wederopstanding van Dick Tommei
dag bezorgt steeds meer mensen grijze haren
dbureau
naar Zeeland in Amerika.
(m/v)
(m/v)
'Wij zijn een family
town, waar normen en
waarden nog worden
hooggehouden'
Family town
Drooggelegd
I glanders de oceaan oversta
an onder zware omstandig-
in de Amerikaanse staat
II thigan een Nederlandse kolo-
stichtten met plaatsen als
and en Zeeland. De huidige
foners gaan dat jubileum uit-
id vieren, maar hoe Hol
sof hoe Zeeuws zijn ze nog?
indaag het eerste in een serie
fan drie verhalen. Kom maar
Het lijkt hier zo op het
Keurig
oude land. Duinen,
strand, alleen
de Duitsers mankeren
Weekend
ZATERDAG 13 JULI 1996
administratief medewerker,
'iploma boekhouden. Je
aar ook met secretariële
op Zoom.
ke\
ie electromonteurs, met
tificaten, voor diverse be
er Informatie contact op
elijkertljd werken aan Je
en 22 Jaar? Kom dan
iwerkers die niet bang zijn
werk voor heftruckchauf-
)t. Voor Informatie: ECCO
vij regelmatig parttime
ileem dan snel contact op
ZIE WEEKEND 3
ZIE WEEKEND 2
^beholpen Nederlands dat er niettemin
P luidt dat er in Zeeland in de horeca
sterke drank geschonken wordt.
club tijdens de dagelijkse bijeenkomst.
In de eerste helft van de vorige eeuw emi
greerden grote groepen Nederlanders naar
Amerika. Dat had twee redenen. Na de
Franse tijd heerste er veel armoede, en de
oorlog met België in de jaren dertig verer
gerde dat. Daar kwam dan nog bovenop dat
er een cholera-epidemie woedde en er in
1846 een vee- en aardappelziekte vernieti
gend toesloeg, zodat een hongersnood uit
brak.
Naast de armoede was er de geloofsvervol
ging, die met name de Christelijk Afgeschei
den Gemeenten trof. De Calvinisten moch
ten hun godsdienst niet uitoefenen, hun
voorgangers kregen gevangenisstraffen en
geldboeten. De regering paste de zogenaam
de Code Napoleon toe, waarbij samenkom
sten van meer dan 19 personen werden ver
boden. Geheime kerkdiensten in boeren
schuren waren het gevolg, en een aantal do-
minee's besloot met hun gemeenschap te
emigreren.
Zo ook dominee Cornelius van der Meulen,
bijgenaamd de Apostel van Zeeland. „Gij
zult mijn aangezicht hier nooit meer zien,"
idracht toevertrouwen
alent dat zich thuisvoelt
litzendbureau en
rsoneel projecten
mlijk 34 vestigingen in
land en België,
iel van de Indigo Services
ntemationale dienst-
die bestaat uit sterke,
il opererende bedrijven,
'ces Group kent een aan-
doorstroom programma
olie, jonge managers.
uCeesMaas
er dan bouwen
Groep met activitei-
'w- en utiliteitspro-
organisatie vragen
ïrwerven van bouw-
werneden, woning-
i particulieren,
ouden en uit te brei-
rbereiden van (Eu-
g
et zand is warm en vochtig.
Het zonlicht zo intens dat
mijn ooghoeken druppen.
Windstil. De geur van rotte
ivis is overweldigend. Dode
a-dode ansjovis, de rivier opgezwom-
(jii te paaien en vervolgens te sterven,
tiiiwitte golven aan. Verder is het hier
«tod me op de plek waar de Zeeuwse ko
sten 150 jaar geleden aan land kwamen,
ét kilometer verderop het binnenland in,
plaatsje Zeeland stichtten,
deze plaats besloten ze te landen. Waar
je Macatawa, het vroegere Black Lake,
Bindt in het reusachtige Lake Michigan,
ischien is het waarom niet moeilijk. Want
(lijkt hier zo op Zeeland, op het oude land.
atoge duinen, als bij Dishoek. Omhoog-
litndeplukken helmgras, een bleek strand,
aide Duitse toeristen mankeren. Het kan
iZteland zijn. Herkenbaar land.
ito de duinen ligt bos tot in Canada. Ge-
Bjd loofbos met heel af en toe een witte
ijboom, het symbool van de Michigan. Ik
tl me thuis als in een oude vertrouwde
maar ik weet niet waarom.
Zeeland
aan
ker met een oplei-
en doorzettingsver
in aan een leeftijd
ningbouw, utiliteits-
ling.
ding op HTS-niveau
;e functie. Leeftijd tot
cte en korte commu-
Deide functies is het
nwerken van essen-
telijke sollicitaties:
B.V.
talwijk
ndburo b.v.
ECCO Roosendaal
Dr. van Dregtstraat 1
4701 AR Roosendaal
Telefoon (0165) 56 53 53
Telefax (0165) 5610 32
oude land geweest.
„Logisch," schateren de anderen, „niemand
wil hem daar hebben."
„Maar ik heb daar wel familie," reageert
Kroll.
„Ja, in de dierentuin," de mannen brullen het
nu uit.
Ze bieden aan samen voor zijn ticket te beta
len als ik hem mee wil nemen naar Neder
land. „Maar we betalen alleen een enkele
reis," roepen ze en Kroll reageert gemaakt
boos. Die sfeer.
Ze kennen nog wat woordjes Nederlands en
ook nog wel wat Zeeuws, maar het is weinig.
'Een klaine beetje' en 'woekaattut' zijn favo
riet. En de grote woordgrap dat in Nederland
een neef ook een nicht kan zijn, dat vinden ze
zeer om te lachen.
Randall M. Dekker, een rustend miljonair die
een three billion dollar bank bestuurde, weet
nog een stoffige gouwe ouwe: 'de Zeeuwse
taele is de mooiste taele van allemaele'. Zijn
gezicht splijt in een glimlach.
Het spijt hem dat de oude taal verdwijnt en
eigenlijk alleen hun achternamen nog herin
neren aan de kolonisten van over de oceaan.
„Maar aan de andere kant zijn we Amerika
nen. Veel families hier hebben zonen gegeven
voor de Amerikaanse oorlogen, vergeet dat
niet. We zijn in de eerste plaats Amerikaan."
Hoe moet ik dit Zeeland nu typeren, leg ik de
ze wonderlijke vergadering van rijken bij
wijze van rondvraag voor. Het antwoord
komt snel: 'Wij zijn een family town, een fa
miliestad met goede sociale controle. Een
stad waar normen en waarden nog worden
hooggehouden. We zijn harde werkers, rijk en
conservatief. We stemmen Republikeins. En
we zijn religieus, al is het niet zo streng en
kennen we geen zwarte-kousenkerk als in
Nederland. Zeker negentig procent van de
protestante bewoners gaat iedere zondag
naar één van de tien kerken, dat varieert van
Nederlands Hervormd tot Gereformeerd,
Christelijk Gereformeerd, en evangelische
kerken. En we houden ook van een grapje.'
Burgemeester Lester Hoogland voert me in
zijn Jeep Cherokee een halve middag lang
door de stad en de onmiddellijke omgeving.
Verscholen achter lover en glasgevels, ligt de
echte rijkdom van Zeeland. We rijden langs
de hoofdkantoren van enkele van de grootste
bedrijven van de wereld. Bristol-Myers, de
grootste fabrikant van instant-babyvoeding.
Howard Miller, wereldwijd marktleider in de
fabrikage van staande klokken. De grootste
fabrikant van klerenhangers vindt je in Zee
land, grote fabrieken voor kantoormeubilair,
dat soort business.
Honger heb ik. In Abbey's Allie, het enige res
taurant in de hoofdstraat, koop ik een heerlij
ke kalkoensandwich die kaakkramp geeft
vanwege de omvang. „Hallo, je bent nieuw
hier," stelt de sproetige serveerster vrolijk
vast.
Bier kun je niet kopen hier. Zeeland telt veel
kerken, maar geen enkele kroeg. De hele stad
ligt namelijk droog. Dat besluit stamt nog uit
de tijd van de nationale drooglegging en heeft
alles te maken met het conservatieve en God
vrezende karakter van de stad.
„Ach, we kopen het buiten Zeeland en drin
ken het binnen Zeeland op," grapt een oude
man achterin het restaurant. Zijn vrienden
lachen. Dit is een zeer speciaal clubje, want
zei hij bij zijn afscheid in Goes, en samen
met de steenrijke Borsselse boer Jannis van
de Luijster trommelde hij zijn mensen op.
Van de Luijster verkocht zijn boerderij voor
60.000 gulden en betaalde hiervan de over
tocht voor veel van zijn armlastige geloofs
genoten.
Een groep van 457 landverhuizers stak in
het voorjaar van 1847 van wal. Twee sche
pen onder leiding van Van de Luijster en Jan
Steketee vertrokken vanuit Rotterdam en
één schip, onder leiding van Van der Meulen
en J. Kaboord, vertrok uit Antwerpen. Maar
niet nadat twintig kinderen en een vrouw
gestorven waren aan een mazelenepidemie
aan boord.
De tocht was zwaar en pas na 63 dagen kwa
men ze in New York aan. Daar besloten ze
zich te voegen bij de groep van dominee Van
Raalte die zes maanden eerder in Michigan
was begonnen met het stichten van.de plaats
Holland.
Van der Meulen besloot Zeeland te stichten
in de wildernis nabij Holland en een zware
en onzekere toekomst begon. Met man en
)inend jaar is het 150 jaar
geleden dat grote groepen
ssen
lie duvel er mee speelt, op de pier waar de
teelsse boer Van de Luijster en de Axelse
ster De Pree zich anderhalve eeuw geleden
feheepten, staat nu een oude Zeeuw te vis-
toplargemouth bass.
Ui, Howard Kole is de naam. Getrouwd
to het meisje Diekuuper, die daar staat te
sen."
I is, job know, de achterkleinzoon van een
kst-Souburger die op 12-jarige leeftijd emi-
Ne naar Zeeland. Het leven was hard,
nar harder nog werkten overgrootvader en
(afstammelingen. En het loonde. Opa Kole
toat aan het eind van zijn leven boerderijen,
stWarms en winkels. De familie kan er
s goed van leven. Zeven maanden van het
garrentenieren in Florida, de rest van de tijd
vissend op de pier. Zijn vrouw heet De
far, haar grootvader emigreerde uit Mid-
(fcg, many many years ago, you know.
ward kankert op de duizenden Spaanstali
ge in de streek zijn komen wonen om in
«welvarende fabrieken te werken. Er is een
?«te vraag naar werknemers, werkloosheid
tornt niet of nauwelijks voor in deze streek,
«(crimineel is het hier nog niet, maar het
!ilt achteruit, we zijn niet meer onder ons,"
Howard. Hij loert naar zijn vissende
"Waan, een Vietnamese Amerikaan die
'•"orgen uit Chicago is gekomen om hier te
®®n. Hij vangt de ene na de andere baars en
y bij elke vangst allright, allrightl
M hem betreft weet ik het niet," bromt
®jvard Kole. En op het parkeerterrein van
«and State Park, de naam van deze plek,
7® de auto's onafgesloten en soms met de
Weleer nog op, geparkeerd. Hoezo, crimi-
'f oaar Zeeland. Comfortabel zoevend over
de overkant
Holland State Park, waar de Zeeuwen bijna 150 jaar geleden landden.
macht en vele ossen werden de bossen in de
ziekmakende moerassen gerooid en de grond
ontgonnen. Velen stierven in die eerste de
cennia en pas in 1866 werd de eerste kerk
met stenen fundering gebouwd.
Naar model van de kerk in Axel, want bij de
pioniers hoorde ook de Axelse diaken en
timmerman Jan de Pree die zich kennelijk de
bouwtekeningenvan de Axelse kerk nog
goed kon herinneren.
De ingang van het stadje. Miss Michigan 1994 komt er ook vandaan.
de St. Jamesstreet in mijn huurauto, is het
eerste teken een witte watertoren waarop
'Zeeland Township' staat. Dan volgt het
plaatsnaambordje van de stad. Zeeland heeft
in 1994 niemand minder dan Miss Michigan
geleverd, lees ik onder dat bord. Op dus, naar
Zeeland.
De autoradio brengt op alle stations uitslui
tend gospel, en op de melodie van 'Jesus is my
everything' zweef ik langs huizen als kaste
len. De lucht is vol madeliefjes. Een zwarte
Het graf van de stichter.
Lees verder op de volgende pagina
Zeeland, Michigan in 1880.
Ik rij door keurige lanen met geschoren gras
velden en ben in Amerika zoals ik me Ameri
ka voorstelde: brede straten met grote houten
vrijstaande woningen met veranda's ervoor.
Per huis twee brievenbussen, eentje voor de
post, eentje voor de press. Bij elk huis staan
twee, vaak drie en ook soms vier auto's. Bak
ken van wagens zijn erbij, veel BMW's ook,
terreinwagens en luxe pick-ups, maar toch
ook aardig wat japanners. Het ruikt hier naar
geld.
eekhoorn steekt zenuwachtig over.
Mijn eerste indruk van de hoofdstraat van
Zeeland: schoon en saai. Vooral schoon. En
op een on-Amerikaanse manier ergens gezel
lig, met die loofboompjes tussen de parkeer
vakken en de winkels. De oudheidkundige
vereniging, The Zeeland Historical Society,
heeft aan de gevels van oude gebouwen bron
zen plaatjes geschroefd, met een verhaaltje
over de geschiedenis van het huis. Ik slenter
langs de plaatsen waar ze ooit woonden: de
De Pree's, de Dekkers, de Van Koeverings.
Iedereen die je tegenkomt heeft wel wat met
het oude land. Ik draag een schoudertas met
het logo van de provincie Zeeland en dat geeft
aanspraak. Ze vertellen je spontaan hun Eu
ropese achternaam, en zo kom je op een wan
deling door de hoofdstraat van Zeeland de
Huizenga's en de Lokerse's tegen. Een me
vrouw DeJong, de kippenboer Geerligs en het
kassameisje dat DePree heet, ze spreekt het
uit als 'duprie'.
Ze willen alles weten, alles vertellen, er wordt
gehunkerd naar het oude land. De eigenaar
van de hardware store is een Fin met de naam
Etelamaki. Hij vertelt bijna elke avond met
zijn computer via Internet contact te zoeken
met Finland maar het valt niet mee, want
weinig Finnen kennen Engels, en hij heeft als
emigrant van de derde generatie nooit Fins
gesproken. Toch zoekt hij door, avond na
avond.
ze zijn miljonairs, al zie je dat er niet aan af.
De mannen komen hier tweemaal daags bij
een en bespreken dan de toestand van alles.
'Rentenierend Koffie Drinkin Vereniging'
meldt het bordje boven hun stamtafel in on
beholpen Nederlands.
Het is leuk. De mannen houden elkaar een
beetje voor de gek. Meneer Kroll, een man
van over de zeventig met een zwarte bril,
moet het ontgelden. Hij is nog nooit in het
