n
Personages, geen personen
Nieuwe roman van Laurens Spoor: heeft een gezochte structuur
Broedelet
>d overleden
Toen 't in Australië
nog een warboel was
1
feSr»
ïff
|tan Goddard
KINDERBOEKEN
BOEKENLEGGER
ZOMERGIDS
D2
JS IN
Volwassen kinderen over hun vaders
IN BEELD
Een jubileum
tentoonstelling
Emily Boekhout
Sex with girls
INSTEM
VRIJDAG 5 JULI 1996
DAG 5 JULI 1996 D1
ii
jaar al ver versleten. Maar
lijk ook niet alles als je met
jch de hele winter maar be-
avan hier weg, halen die
i die stangen met pleisters er
|find er niks meer aan, aan die
in de container gooien." Ja,
et me geen twee keer zeggen:
[tytent kopen, je kent ze wel,
en honderd gulden. Maar als
In, moeten ze toch half buiten
ik er gewoon ons oude tentje
net zijn tweeën. Ja, ik blijf er
Harmen is al 21, dus die gaan
ou je niet meer tegen vandaag
pld. Zit ze laatst op een ver-
mijn broer Frits. Zegt ze de
or elkaar, Frits heeft nog een
t hem krijgen. Dat had ie nog
van, die hij heeft ingerolen."
feetje passen en meten aan en
ntent niet aan tippen. Kunnen
L staan als het regent. Ja, dat
[er last van dan gemak maar je
ier, voor de caravan, onder de
Pilsje d'r bij en dan zeg ik te-
meid, wat hebben we het toch
sromannetje en zegt: „Ja Gijs,
WORDT VERVOLGD
Broedelet is woensdag op 92-ja-
nsterdam overleden. Broedelet is
ampert en echtgenote van wijlen
nsterdam gecremeerd.
i tv te zien. Ze speelde gastrollen
De Bie en in programma's van
|ol in de films Grijpstra en de Gier
ag van Bert Haanstra.
op 3 oktober 1903 geboren in Den
r Johan Broedelet.
tncessetoneel. In 1975 nam ze af-
de Drie Zusters van Tsjechov.
ütgebreid aan het woord in de te-
Idi Nijhoff, Mary Dresselhuys en
fleveringen over de toneelgeschie-
-^^i'Wamans
lt ze vervolgens aan. De oude
•psgenoot en de lokale amateur-
iedenis en trots. En wie door toe-
nd beland is, gaat terug op pelgri-
n oorsprong. Zijn joodse geslacht
vege Poznan en Warschau. Voor
't joods. Jiddisch als moedertaal,
ïr links gerichte Bundisten na, bijna
elkaar in de oude stad. Met een sy-
tnasium, een uitzonderlijk rijk
k, sectarische gebedshuizen, kos-
gen bakkers, schoenmakers, destil-
terde lezingenavonden en veel ar-
ereconstrueerd. Het religieuze le
de culturele ambities, de onderlin-
eeft iedereen die over is gesproken,
en, in Israël, in Polen en in de ar
id Konin, is een levend sjtetl op pa-
i lijkt teruggekeerd,
oekt vindt iets anders. Geen pro-
r, geen jiddisch, Duits, Russisch en
:aftans, peies of dansende chassi-
•Iroutes, geen sjabat naast hoogmis-
rbroekenblauw en lawaaierige
ie muziekcassettes.
en der een gerestaureerde architec-
istische herinnering aan het vroegere
n en een enkel monument. Wat van
laakte is niets over. De joodse be-
enschappelijke en culturele aspira
te voorzichtig geopende deur naar
dozijn. Het westen is vertegenwoor-
nbetaalbaar dure Franse wijn en ae
annex van een Sovjethotel. Op "el
pop, obers die tegen teveel tip
van driekwart liters wodka voor-
spijzen en een handvol weinig zorg-
lanspasje beamen,
dgevulde dertigjarige in het Western
bijna nooit, want ik zorg voor mi]11,
reactie komt, behoudt ze zelf het ini
jn zusje past op.Er blijkt meer aam
likt haar lippen af en lispelt over een
:k. Westerse mannen hebben in he'
uitnodiging blijkbaar nodig.
verklaart een collega van Danuta
ollars landden in het damestasje.
I'lil/.aam
magnifieke
llliriller
1.0 johan Diepstraten
I m meesterlijk staaltje van ver-
jij' schreef de New York Ti-
l-ü „Een van de beste romans
aik"sinds lange tijd heb gele
ld Absoluut fascinerend,"
[.■deelde de thrillerecensent van
Ij Washington Post. De ont-
l#t tien jaar geleden van het
[buut Past Caring van Robert
I;.:ddard was overweldigend.
I;:! zuinig steken daarbij de
Ijs of drie sterren af die de Vrij
[iderland Thriller Detective
|s aan het werk van Goddard
jent, Zuinig, hoewel de ster-
[jiiiitdeler toegeeft dat 'het vrij-
[i onmogelijk wordt nog te
[sppen met lezen als de suspense
Ianaal toeslaat'.
[ife het niets, De Catalaanse
Viij, Gesloten cirkel en Gestolen
I jj heeft uitgeverij Bzztöh nu het
[taut van Goddard op de markt
[bracht onder de titel Verjaard
'ij. Zijn beste thriller? Al
i is op deze plaats beweerd
ii Goddard gerekend moet wor-
I ja tot de absolute wereldtop en
I rok dit debuut behoort tot die
lam magnifieke thrillers
[aarvan er maar een paar per
laar verschijnen.
[ie het werk van Goddard kent,
[ietwat hem te wachten staat,
t draait altijd weer om een
afpot-affaire uit het verleden
Ie een halve of driekwart eeuw
[iter tot op de bodem wordt uit-
ht. De hoofdpersonen zijn
:n die op de een of andere
manier een verkeerde wissel in
■hun leven namen. Ze lopen weg
[sa hun eigen problemen en be
en niet dat ze in wezen op
It zijn naar zichzelf. Aan het
[iade komen ze doorgaans gelou-
[erduit de strijd. Goddard vertel-
I it een jaar geleden in deze krant
t hij geen morele boodschap-
Ipen in zijn thrillers verwerkt,
[aar de menselijke deugden
staan toch wel erg hoog bij hem
aangeschreven.
De werkloze historicus Martin
Redford in Verjaard bedrog heeft
ooit als leraar een verhouding ge
had met een scholiere en dat
heeft hem zijn baan en zijn huwe
lijk gekost. Een oud-studiegenoot
haalt hem naar Madeira waar hij
een lucratief aanbod krijgt: on
derzoek doen naar een inmidd-
dels vergeten politiek schandaal.
Aan het begin van deze eeuw trad
de Britse minister van Binnen
landse Zaken Strafford af om te
trouwen met de suffragette Eli
zabeth. Als hij haar ten huwelijk
vraagt, weigert ze botweg en
Strafford belandt diep ontgoo
cheld in Madeira als consul. Daar
schijft hij zijn mémoires.
Deze herinneringen van Straf
ford zijn een roman op zich. De
onbeantwoorde vraag mag
hoofdpersoon Martin Redford
oplossen: waarom wees Elizabeth
zo plotseling haar geliefde af? Hij
raakt verwikkeld in een fascine
rend familiedrama en ontdekt het
vervolg op de mémoires, geschre
ven in 1951, als de consul nog één
keer zijn Elizabeth in Engeland
opzoekt. Pal daarop sterft hij.
Vermoord natuurlijk, volgens de
wetten van het thrillergenre.
De 90-jarige Elizabeth wordt een
bondgenoot van Redford in zijn
pogingen de waarheid te ontdek
ken. Naar goed gebruik verwerkt
Goddard verschillende levens
verhalen (van Strafford, van Eli
zabeth Couchman, van Martin
Redford, van opdrachtgever Leo
Sellick) om op een denderende fi
nale af te stevenen. 'The Prince of
Plot' wordt Goddard in de An
gelsaksische landen genoemd.
Niet alleen in het bedenken van
een fantastische plot is Goddard
een grootmeester.
Robert Goddard: 'Verjaard be
drog'. Uitg. Bzztöh. Prijs 39,50.
Door Muriël Boll
Cms Middag is poëziecriticus,
essayist en (mede)bezorger van
ie Nagelaten Gedichten' van S.
Vestdijk en van de Verzamelde
Gedichten van Chr. J. van Geel.
Wat doet die in een rubriek over
kinderboeken, vraagt u zich
mischien af. Wel, Middag schreef
verhaaltjes voor de Kinderpagina
tan NEC Handelsblad.
Die verhaaltjes zijn gebundeld
verschenen onder de titel Ik
uiuafc nooit iets mee en daar
krijgt hij over een paar maanden
ffl Gouden Griffel voor. Oor
spronkelijk waren ze niet uitge
geven als kinderboek omdat de
inhoud bepaald niet alleen door
kinderen gewaardeerd wordt.
Maar inmiddels heeft de uitgever
W boek ook met een voor kinde
ren aantrekkelijk omslag op de
markt gebracht.
411e verhalen beginnen met de
riunen 'Ik maak nooit iets mee.
Maar vorige week (of vroeger)
wi', en dan volgt er iets als
Want toen zat ik een auto die
karder reed dan ik ooit gereden
Md' of 'Want toen werkte ik 's
soniers in een supermarkt, bij de
groentenaf deling.
Ribbelaars
Vervolgens gaat het verder met
Jat hij toen heeft meegemaakt en
Jat wordt iets heel bijzonders
or de gedachtenkronkels die
vervolgens bij de schrijver opko-
Wandelend door Siena
mort hij bijvoorbeeld vrolijke
"geluiden ergens vandaan ko-
®n, begeleid door rustig babbe
lde stemmen. Het blijken stra-
«iribbelaars te zijn die met een
«nbeitel het plaveisel minder
M maken. Rustig tikkend gin-
8® ze in slakkentempo de bocht
De steensplinters gooiden ze
effl stalen kooitje, een ijzeren
gockeygoaltje. Dat goaltje laat
udag mijmeren over een wens
B vroeger: voetballen in een
dat ans'. ^ein> laag stadion zo-
Me tijdens de wedstrijd nog
t van de omgeving kunt zien:
"J cypressen of een stadje op
ntikiUVe'.'Maar nu lijkt straten-
sch h S'ena' lekker in de
fat w "keltjes beitelen in
um l'en(le steegjes, een veel
oeP' Als vanzelf komt
kin* ns een gedicht zijn hoofd
wwandelen. Een gedicht
Van V jLicix gcuiuiii/
an Geel over een tekenaar:
I dp yen man e met een hamer
slaat e^Stenen *n z*in tuinPad
Gedicht
k'6 paaltjes worden zo met
WnrRt ^gesloten en dat
«ou o lnSelei(i met de zin 'En nu
Cgre"enlen gedicht'. °p die ma-
pm °jdt elk avontuur zowel in
als in poëzie beschreven.
De verantwoording achter in het
boek sluit Middag af met het be
kende gedicht van Han G. Hoeks
tra: De wonderen zijn de wereld
nog niet uit maar of dat waar is
moet je zelf ontdekken.
De verhalen van Middag helpen
je daar een handje bij en geven
een duwtje aan je eigen gedach
ten. Over sneeuw schrijft hij bij
voorbeeld: een gedicht lijkt op
eeuwige sneeuw: „Je denkt dat
het er al heel lang is, maar eigen
lijk is het steeds weer vers." En
dan volgt het klassieke sneeuw-
gedicht Een sneeuw ligt in den
morgen vroeg van J.H.Leopold.
Middags verhalen zijn mini-es
says over poëzie waar je van ge
niet omdat ze zo losjes en spits
geschreven zijn.
'Verhalen om niet te verdwalen'
is een beeldschoon uitgevoerd
boekje, samengesteld door het
Kindermuseum van het Tropen
museum in Amsterdam. Het
krijgt een Vlag en Wimpel.
Djarrewarre
Aan het boek zit met een touwtje
een geïllustreerd landkaartje ge
hecht van het 'Land van de Wilde
Honing'. In het boek staan verha
len en informatie over de Droom
tijd, toen het in Australië nog één
grote warboel was. Bomen, rot
sen en sterren lagen door elkaar.
Water vloeide weg in het zand. Er
waren geen rivieren. Geen her
kenningspunten. mensen konden
er niet leven. Djarrewarre, het
Wilde-Honingwezen heeft orde
in de warboel gebracht, zeggen
de Aborigines, de eerste bewo
ners van Australië. Hun kinderen
luisteren naar liederen die de
ouders zingen, ze doen dansen na,
ze zien wat kunstenaars schilde
ren en ze horen de verhalen. Fo
to's van mensen, van hun dansen
en hun muziekinstrumenten, wis
selen de scheppingsverhalen af.
Tekst en beeld zijn evenwichtig
gerangschikt. Het boekje is ge
maakt voor de gelijknamige ten
toonstelling die tot en met april
1997 in het museum te bekijken
is.
Scheppingsmythen uit diverse
culturen staan in Scheppingsver
halen uit alle windstreken. Ze
zijn op een aangename verteltoon
geschreven door Margaret Mayo
van wie eerder 'Sprookjes uit alle
windstreken' verscheen. De ver
halen geven kleur aan het beken
de christelijke scheppingsver
haal.
Guus Middag: 'Ik maak nooit iets
mee'. Uitg. De Bezige Bij. Prijs
29,50 (vanaf 12 jaar)
'Verhalen om niet te verdwalen'.
Uitg. Kon. Inst. voor de Tropen.
Prijs 12,50. (Te koop bij het
museum)
Margaret Mayo: 'Schepping
halen uit alle windstreken', i
Christofoor. Prijs 32,50.
Door Johan Diepstraten
Aan het einde van de roman Per
sonen, personages van Laurens
Spoor vindt er een ware veldslag
plaats. Iemand maakt een einde
aan zijn leven, een meester-in-
breker wordt levensgevaarlijk
gewond bij een schietpartij, een
vrouw blijkt waarschijnlijk sero
positief te zijn en weer een ander
wordt vermoord. Al deze gebeur
tenissen leveren ongeveer vier re
gels op: de alwetende verteller in
de roman iaat de lezer en passant
weten dat het met een aantal per
sonen verdraaid slecht is afgelo
pen. De personen, die personages
zijn in de roman, verdwijnen van
het toneel, het licht gaat uit.
Portret
In die zin verwijst Personen, per
sonages naar de volledig over
schatte - 'geraffineerd, verras
send, geestig, blijmoedig, inge
nieus' - debuutroman met de on
mogelijke titel Kwartsiet (1993)
van Laurens Spoor. Op de omslag
daarvan staat een portret van een
farao die als het ware doormid
den is geklieft. Dat portret geeft
het thema van de roman precies
weer. Er ontbreekt een helft, wat
zoveel wil zeggen als: de symbio
tische liefde is geen lang leven
beschoren. Het verhaal gaat over
een ik-figuur die met de moed der
wanhoop een verloren liefde ach
terna reist.
Inbreker
In Personen, personages handelt
het om de vier hoofdpersonen
Noor, Alexander, Roel en Mirjam
die problemen hebben met hun
wederhelft. De kleedster Noor is
in de steek gelaten door de merk
waardige inbreker Just die musea
afschuimt en vervolgens al het
gestolene zonder morren terug
geeft. De oude homoseksuele ac
teur Alexander is tevergeefs naar
Canada afgereisd om zijn relatie
met een jong vriendje te besten
digen. De souffleur Roel wordt
hinderlijk achtervolgd door een
vroegere geliefde en de actrice
Mirjam leest in een afscheids
brief van haar vriend Bob dat hij
plotseling verliefd is geworden
op een Marokkaans meisje.
„Denk maar aan al m'n shitei-
genschappen. Je vindt vast gauw
iemand beters," luidt de opge
wekte afsluiting.
Toneelwereld
Het is niet verwonderlijk dat
Laurens Spoor de roman heeft
gesitueerd in de toneelwereld. Na
de toneelschool werd hij acteur
en vertaalde bovendien Franse
toneelklassieken. De achtergrond
voor Laurens Spoor is veelbelo
vend: een aankomend roman
schrijver die de toneelwereld
kent, kan uit eerste hand schrij
ven over de twijfels, crises, huil-
Laurens Spoor: moddervette ego's
buien en vetes die kennelijk bij
veel toneelprodukties voorko
men. Zoals Harry Mulisch in
Hoogste tijd al heeft laten zien,
FOTO MAARTEN ARNTZEN1US
kunnen in deze ambiance ook
schijn en werkelijkheid vervloch
ten worden tot een werkelijkheid
die alleen in de roinanwereld be
staat. In Hoogste tijd gebeuren
dingen die in de dagelijkse reali
teit niet kunnen, maar die toch
aannemelijk zijn voor de lezer.
De souffleur Roel in Personen,
personages houdt zich, in navol
ging van Mulisch, met 'de derde
werkelijkheid' bezig. Uit erva
ring kent hij de blackout bij ac
teurs, een soort shock die ook wel
de staat van verlichting wordt
genoemd. „Tijdoevers versmolten
en verleden en toekomst smolten
samen, oftewel de tijd hield op te
bestaan en alleen het pure be
wustzijn bleef over. Zij het door
drenkt van paniek in plaats van
gemoedsrust." Geen wonder dat
de souffleur geïnteresseerd is in
de derde werkelijkheid: via an-
troposofen, rozenkruisers en soe-
fi's verzeilt hij bij de Bhagwan en
is nu op zoek naar het Uiteinde
lijke Zelf.
Gluiperig
Hoe anders is de realiteit van de
kleedster. Het wereldbeeld van
Noor wordt bepaald door de rod
delbladen.
Doodzieke Frank Govers stopt
ermee. Meneer wel! Willeke's
derde huwelijk kapot. 'Goed zo,'
bedenkt de verteller namens
Noor. „Maakte die ook eens wat
mee. Stralend een songfestival
verliezen kon Noor per slot ook."
Noor is er een van het gluiperige
type. In de rij voor de kassa
dringt ze geroutineerd voor en al
tijd is ze op zoek naar een manke
ment zodat ze kledingstukken
goedkoper kan krijgen. „Als ze
niks vond, schroeide ze met een
sigaret een gaatje op een onop
vallende plek."
Tegenover deze Noor en Roel
plaatst Laurens Spoor de oude
acteur en de jonge actrice, de eer
ste (Alexander) constant filosofe
rend over de pijn om verlaten te
worden, de andere (Mirjam) over
weggaan. Mirjam raakt in haar
leven geblokkeerd door haar tan
te in Jeruzalem die altijd weer
Door René van der Velden
Wat voor vader had je of heb je?
Een eenvoudige vraag die in het
juiste gezelschap gemakkelijk
uitnodigt tot een goed gesprek.
Ingeborg van Teeseling wist
maar liefst dertig volwassen min
of meer bekende Nederlanders
te verleiden tot zo'n gesprek. En
ze mocht het allemaal nog op
schrijven ook.
Het heeft geleid tot het boek
Nooit genoeg, volwassen kinde
ren over hun vaders, een absolu
te aanrader voor de vakantie-
koffer.
Van Teeseling heeft de dertig in
terviews thematisch gerang
schikt in tien groepen, zoals de
stimulerende vader, de beroem
de vader, de voorbeeldvader, de
inspirerende vader en de legen
darische vader. Binnen die groe
pen zijn de verhalen, voor het
grootste deel jeugdherinnerin
gen, op een logische manier bij
elkaar gebracht. Verteld wordt
door onder anderen Peter Tuin
man, Linda van Dijck, Ronald
Jan Heijn, Yvonne Kroonen-
berg, Erwin Koeman, Ellen
Brusse, Ivonne Lex, Carolyn Li-
lipaly, Alexander Rinnooy Kan
en Gerrit Jan Wolffensperger.
Nergens wordt het gênant.
Hooguit de anecdotes van John
ny Kraaykamp jr. over de de
pressieve, dronken periodes van
zijn beroemde vader zouden in
'de bladen' niet misstaan. Ver
der ademt het hele boek de sfeer
van openhartige interviews en
een integere benadering.
Uiterst onderhoudend voor an
dere 'volwassen kinderen' om
hun herinneringen/ervaringen
te vergelijken. En hoewel vader
dag net voorbij is, uiterst nuttig
voor vaders. Want bij vrijwel al
le geïnterviewden komt die ene
frustratie terug: 'Vader kon
nooit eens zeggen dat hij van me
hield'.
Ingeborg van Teeseling: 'Nooit
genoeg'. Uitg. Atlas.
Prijs 34,90.
een claim op haar legt met het
verzoek: „Wanneer zie ik je te
rug?" „Haar pleegouders hadden
dikwijls genoeg, op duizend-en-
één directe en indirecte manieren
een appel gedaan op haar weder
liefde, oftewel op haar dankbaar
heid, oftewel op haar schuldge
voel."
Première
Wanneer zie ik je terug? De zin is
ook het motto van de roman, een
notenbalk met daaronder When
will I see you again? van The
Three Degrees. Het is ook de af
sluitende zin van het toneelstuk
Deelgenoten waarbij de vier
hoofdpersonen zijn betrokken.
Zij komen in de maand augustus
bij elkaar ais voorbereiding op de
première na de zomer. Het to
neelstuk is gebaseerd op de histo
rische ontmoeting van de jonge
koningin Wilhelmina met de be
jaarde koningin Victoria in 1895.
„Komt u eens terug naar Londen.
Wanneer zie ik u weer," zegt Vic
toria spontaan en in verlegenheid
gebracht antwoordt Wilhelmina.'
„Ik weet het niet..." Bij de repeti
tie met publiek - de eerste try out
- gaat het aan dit einde helemaal
mis. Een blackout. Iedereen blijft
ontredderd achter. Noor verstijft,
Alexander verstart, Mirjam staat
verlamd en Roel zit versteend
volgens de alwetende verteller.
„Ze huilen zacht. Zonder echt te
weten waarom. Ieder voor zich,
het lot voor hen alleen." De lezer
kent inmiddels de vreselijke tij
dingen, de personages hebben
een vaag vermoeden van wat hen
te wachten staat.
Compositie
De compositie van de roman is
identiek aan de opbouw van het
toneelstuk dat zij instuderen. De
hoofdstuktitels (Landen-Steden-
Gebouw-Zaal-Kamer) geven de
trechtervorm aan.
Uitgangspunt van deze wat ge
zochte structuur is dat elke epi
sode de vier personen scherper in
beeld moet brengen, maar
vreemd genoeg gebeurt het omge
keerde. Juist aan het einde houdt
Laurens Spoor zich in, waar een
A. F. Th. van der Heijden-achtig
schrijven in de breedte op zijn
plaats was geweest.
Dat neemt niet weg dat Personen,
personages een verdienstelijke
roman is.
Kleurrijke karakters, treffende
dialogen, aardige beeldspraak en
mooie typeringen over 'de mod
dervette ego's' uit de toneelwe
reld.
Maar de personages worden geen
echte personen, zodat de ramp
spoed die hen treft, de lezer niet
erg van zijn stuk brengt.
Laurens Spoor: 'Personen, perso
nages'. Uitg. Van Gennep.
Prijs f 29,90
Door Frits de Coninck
Een aantal kunstenaars uit het
zuiden des lands hebben zich
aaneengesloten in een vereni
ging die met een weidse naam
Vereniging van Beroeps Beel
dende Kunstenaars Zuid-Ne
derland heet, en die club bestaat
20 jaar. Dat betekent dus een
tentoonstelling, in dit geval in
een paar zalen in het Markie
zenhof in Bergen op Zoom.
Zesentwintig kunstenaars zijn
met enkele werken aanwezig,
wat heel veel kunst oplevert in
betrekkelijk kleine ruimtes.
Daarbij opgeteld de verschei
denheid van techniek, het ver
uiteenlopen van stijlen, motie
ven en artistieke potentie en je
komt tot de vaststelling dat dit
geen echte tentoonstelling is. De
enige samenhang is de geografi
sche herkomst en die bevindt
zich buiten het artistieke do
mein.
Eén overeenkomst is er wel, en
dat is de over het algemeen ma
tige kwaliteit. Er zijn wat uit
zonderingen, in ieder geval din
gen die positief opvallen. Van
Piet-Hein Stulemeijer uit Breda
is er een aardige fotoregistratie
van de veranderingen die zich in
de tijd in het buitengebied vol
trekken. Hij heeft op vaste mo
menten foto's gemaakt van wat
zich heeft afgespeeld in het uit
breidingsgebied De Haagse
Beemden bij Breda. Een reeks
van tien panoramische foto's: de
eerste laat twee landelijke we
gen zien met een maisakker, de
laatste is een volwassen stads
wijk op precies dezelfde plaats.
Daartussenin de tijd die ver
sneld zichtbaar wordt. Het boe
renland ligt nog vredig, niets
vermoedend van een ingreep die
het lijdzaam zal ondergaan. Wij
die gewend zijn aan het rijtjes
huis in de nieuwbouwwijk kij
ken in verbazing terug en zien
de metamorfose als in een te snel
afgedraaide film.
•Michael Jepkes is vertegen
woordigd met twaalf etsaqua-
tinten, voorstellende de sterren
beelden. Technisch zijn die bla
den prima: het levert een beeld
op dat natuurlijk grafisch is
maar met een schilderkunstig
karakter. De pentekeningen van
topografische plekken in Breda
en omstreken zijn obligaat: leu
ke plaatjes voor in de gang. Jan
van Lisdonk uit Dongen maakt
installatie-achtige beelden die
leunen op watersymboliek.
Maar bijna alles is stijf en blijft
aan de oppervlakte, behalve drie
schitterende foto's van een
Frans landschap. Van Lisdonk
heeft in die groen-gele verlaten
heid een kobaltblauwe stroom
gemanipuleerd die dat gewone
landschap op vreemde wijze te
kent en bezielt.
Wat zo'n bonte verzameling ver
moeiend maakt om te zien is, be
halve die naar alle kanten uit
waaierende stijlopvattingen,
toch eigenlijk het goedbedoelde
amateurisme dat je bij een aan
tal leden van de vereniging ziet.
In alle welwillendheid kun je bij
hun werk zoiets als 'verdienste
lijk' mompelen, maar daar
schiet ook niemand iets mee op.
De Vereniging heeft ter gelegen
heid van het jubileum een boek
werk uitgegeven waarin de le
den zich met in kleur afgedrukt
werk presenteren. Prijs 40,-.
Het Markiezenhof, Steenberg-
sestraat 8, Bergen op Zoom,
open van 11.00-17.00 uur, behal
ve op maandag. Tot 25 augustus.
Op klein formaat is het werk
van Emily Boekhout interes
sant. Ze werkt onder andere in
gemengde techniek en speelt
hecentlx lent picas v"
KEN I? Al.B'üH AMD TC
i G\ct ice 'ÖVT OF TH£ F '.bate
(U SU» rOD.THJ UFI OF TOE
iWNbfered eoM
a» ml
- -w -
'Mms or thé t
a*»aiM7
wiel WIT BS
JEE H
[rivxiSÉRS.üWte
Vè
tww-h'r-r \T b I u
HERË YEi' KTERIN6
-T "DON'T HATE ME,
kinda Foétry
.OYfjgjgöSLai
SivtHEVo^i-Ove RTj»
f0®!Ïam pabio eictóse
..TV
HM» that
FEEDS
SH iT.mgJY Tjjju
AtiiTf UTQ;V ÉTP:-: WaU
'MvSERS.ÜOfcï
o HF f:.
Colin Lowe, Roddy Thomson (1996), in De Verschijning Tilburg
dan een overzichtelijk spel met
abstracte motieven, met de tech
niek, met het papier. Het levert
mooie, zachte beelden op die
misschien niet schokkend zijn,
maar waar wel wat te zien is.
Alles hangt mooi in evenwicht;
wat er aan vorm is, staat compo
sitorisch op de goede plaats. An
ders gezegd: er is met de beste
wil niks verontrustends of af
wijkends te ontdekken.
Waar het werk meer wil zijn,
waar het formaat groter wordt,
waar het meer wil bedoelen,
gaat het mis. De hand wil klaar
blijkelijk vrijheid, gaat losser
schilderen en gaat aan de zicht
bare en herkenbare vorm voor
bij. Maar dit werk heeft iets
concreets nodig, ook al is het een
nonfiguratief beeld. Dat zoge
naamde vrije schilderen levert
bij haar niks op. Het ontbeert
spanning en expressie. En in
eens zijn de kleuren dan ook
heel flauw. Dat grotere schilder
werk heeft geen uitdrukking,
zegt helemaal niks. Op klein for
maat, met nauwere grenzen, is
er bij haar veel meer aanleiding
tot een vorm en zo tot een nonfi-
guratieve voorstelling die een
mooi beeld oplevert, wat het ook
moge betekenen.
Het interessantst zijn haar pen
seeltekeningen. Stille, lege bla
den van rijstpapier waarop met
enige aarzeling het penseel met
inkt zijn eigen gang gaat. Een
landschap verborgen in de nevel
waaruit heel voorzichtig vormen
opdoemen die naar het land
schappelijke verwijzen.
Emily Boekhout (1956) is opge
leid aan Sint Joost en woont en
werkt in Breda.
Tongerlohuys, Molenstraat 2,
Roosendaal, open van 14.00-
17.00 uqr, behalve op maandag.
Tot 29 juli.
Het is de nieuwe trend in de
beeldende kunst om de eigen
omgeving, vooral de directe so
ciale omgeving als materiaal te
gebruiken. Geluiden, voorwer
pen, situaties, alles wat vooral
heel gewoon is, wat geen enkele
bijzondere status heeft en wat
enkel in een alledaags verband
FOTO DE VERSCHIJNING
bestaat, wordt daaruit getild en
zo in het isolement van een ex
positieruimte geplaatst. Het zijn
vooral de installatiekunstenaars
die dat doen.
De Nederlander Job Koelewijn
heeft als afstudeerproject zijn
moeder en drie tantes, allen in
Spakenburger klederdracht ge
stoken, de vensters van het Riet
veldpaviljoen laten wassen. Als
het geen bijzondere plek was,
zou je er zo aan voorbij gelopen
zijn.
De biografie van de kunstenaar
is kennelijk een nieuwe bron
van inspiratie en materiaal. In
De Verschijning in Tilburg heb
ben twee kunstenaars uit Lon
den, Colin Lowe en Roddy
Thomson, een deel van hun ei
gen particuliere bestaan met be
hulp van teksten, voorwerpen,
foto's en geluid gereconstrueerd.
Alsof ze een poging hebben ge
daan wat zich in hun binnenwe
reld afspeelt zonder enige selec
tie of stilering zichtbaar te ma
ken.
De expositieruimte lijkt een
chaos en eigenlijk is die dat ook.
Op de grond de uitvergrote let
ters Fuckin, een ledikant met
een van onhandige tekst voor
ziene sprei, daarnaast een arm-
stuk, aan de wand een dwang
buis en heel veel tekst met vilt
stift, kleurpotlood of pen op los
se stukken papier en vooral heel
slordig. In de gauwigheid neer
gepend, alsof het er allemaal
niet zo toe doet wat er te lezen
valt.
Wat er staat zijn Engelse teksten
over het fictieve personage Ste
ve Stickleback en zijn sex with
girls, de titel ook van deze pre
sentatie. Verder kreten, overge
schreven teksten uit kranten, in
een houterig handschrift dat
geen enkele aanzet tot stilering
verraadt. Er hangt een reeks
correspondentie met bekende
instellingen waarin de kunste
naars om allerlei curieuze zaken
vragen (met verborgen toespe
lingen op de kunstgeschiedenis
van de eigen tijd) en de geadres
seerde daar meestal ernstig op
antwoordt en een enkele keer de
humor ervan inziet.
Er wordt gescholden op de
kunstelite (Saatchi 'n' mother
fuckin), er wordt aangeklaagd,
geshockeerd en vrij gefanta
seerd. En door alles heen klinkt
de bandopname van het onge
structureerde lawaai van een
bijeenkomst in een kleine ruim
te van een aantal figuren die
drinken, hoesten, rauw lachen
en over van alles ouwehoeren.
Het is allemaal heel overdone,
toevallig en dus heel inwissel
baar. Een installatie als deze
mist het raffinement dat een En
gelse low profile kunstenaar als
Sarah Lucas wel heeft. Die
werkt met resten van onze weg
werpcultuur en gebruikt die al
leen maar met een duidelijke
sexuele toespeling, maar altijd
getuigend van een idee, van een
scherpe bedoeling. Dat is wat
hier ontbreekt. Alles is heel erg
fucking zonder dat het de kijker
duidelijk is wat en waarom.
De Verschijning, Lanciersstraat
42, Tilburg; open donderdag t/m
zondag van 13.00-17.00 uur. Tot
15 juli.
