'Ultra-rechtse
partijen zijn
spookpartijen'
Waarschuwing tegen 'blinde vlek' voor incest
Smerig grachtenwater redt kerkorgel
Klimaatcommissie is
wel degelijk zinvol
Extreem-rechtse raadszetels vaak onbezet
4 Snel internationaal
onderzoek Srebrenica'
Analyse
A6
-Industriebond
st toekomst
stelijke bonden
DE STEM
BINNENLAND
A7
I staffunctionaris van de Her-
Antropoloog Van Donselaar:
29 JUNI 1996
egein (anp) - De CNV I»
e- en Voedingsbond vree,!
christelijke vakbewegk
rginaliseren als er niet in
ger tempo nauwer Worj,
gewerkt. Voorzitter n
tra heeft dat gisteren Se'
n een reactie op de fml
binnen de FNV.
bonden werken wel samen
ktische punten als huisves
dministratie en andere niet
eke zaken.
tra vindt dat te weinig voor
ezonde toekomst. „Wij zu|
n schaalvergroting moetej
om goed te kunnen deceit,
eren. Dat is noodzakelijk
at gebeurt zie ik een oven
nd perspectief voor de chris
e vakbeweging. Ik merk ai
dat andere CNV-bonden
niet van overtuigd zijn."
en de FNV zoekt de Dien-
ond aansluiting bij een an-
bond. Ook de Voedingsbond
zoek naar een partner. De
striebond en de Vervoers-
hebben beide te kennen ge-
de voorkeur te hebben voor
e samenwerking tussen alle
tbonden.
stra sluit uit dat zijn bond
uiting bij de FNV zal zoeken
e schaalvergroting binnen
NV uitblijft. „Daar win je
mee."
telde eerder dit jaar dat hij
en vijf jaar een nauwe sa-
werking tussen de markt-
'en van het CNV wil. Daar-
is hij bereid zijn eigen bond
heffen. Voorlopig wacht hij
t af wat zijn collega-CNV-
'en gaan doen. „Ik ga niet op
missie voor samenwerking."
ndustrie- en Voedingsbond is
van de rijkste CNV-bonden.
Goud
onbewerkt 20,640-21,240
bewerkt 22,840
Zilver
onbewerkt 235-305
bewerkt 350
Aardappeltermijnmarkt
Amsterdam
Amsterdam - In Bintje 50mm levering apri
'97 werden 203 contracten verhandeld te
gen f 22,70-21,60. De stemming was goet
ZATERDAG 29 JUNI 1996
Gouda (anp) - Dr. J. Hoek,
oud-bestuurslid van de Ne
derlandse Hervormde Kring,
heeft gewaarschuwd tegen de
blinde vlek voor incest in or
thodox-protestantse kringen.
Misvattingen over seksualiteit
eIi een te abstracte prediking
van zonde en schuld kunnen een
voedingsbodem voor incest zijn,
aldus Hoek, studieleider aan de
Theologische Hogeschool van de
1 Gereformeerde Bond te Ede en
II vormd-Gereformeerde Jonge-
renbond.
Op een studiedag over incest, ge
organiseerd door de christelijke
hogeschool De Driestar in Gou
da, zei Hoek onlangs dat in de
zogenaamde gereformeerde ge
zindte seksualiteit nog wel als
vies en duister wordt afgeschil
derd en dat het bijbelse begrip
vlees vaak met begeerlijkheid en
wereldgelijkvormigheid wordt
vereenzelvigd. Vooral in een ta
boesfeer kan incest welig tieren,
aldus de hervormde theoloog.
Ook moet er naar zijn mening
kritisch worden gekeken naar
het Godsbeeld dat in de opvoe
ding wordt bijgebracht. Een au
toritair Godsbeeld en een autori
tair vaderbeeld kunnen in be
paalde situaties kinderen tot
willoze slachtoffers van incest
maken. Verder kan een onjuiste
uitleg van het vijfde gebod (eert
uw vader en uw moeder) ertoe
leiden dat volgzame kinderen te
lang zwijgen over wat hen in in
cestueuze situaties is aangedaan.
Hoek waarschuwde ook tegen
een te eenzijdig beroep op verge
vingsgezindheid. „God vergeeft
niet zonder schuldbelijdenis van
de dader." Moet het slachtoffer
dan op grond van een oppervlak
kige bekentenis de dader verge
ven, zoals wel eens van haar
wordt gevraagd. Vaak is het
slachtoffer bij wie onherstelbare
schade is aangericht, er nog lang
niet aan toe. „Met overhaaste
vergeving lopen we de Heere
voor de voeten," aldus Hoek.
Te vaak komt volgens hem in
kerkelijke kringen de gedachte
voor dat 'onder ons incest niet
voorkomt'. Zo'n houding is je
reinste struisvogelpolitiek. Zo
wel in de opleiding als bij de na
scholing van predikanten en an
dere ambtsdragers moet nog veel
meer aandacht worden besteed
aan het herkennen van de signa
len van slachtoffers. „De kerken
moeten niet achteraan, maar
juist voorop lopen in voorlich
ting over incest."
De hervormde predikant dr. J.
Borst uit Apeldoorn, die vorig
jaar promoveerde op pastorale
zorg voor incestdaders ('Gij zijt
die man'), wees op de valkuilen
in het pastoraat. De dader heeft
veel te verliezen. Hij is vaak ge
weldig goed voorbereid op het
gesprek met een predikant die
soms niet kan geloven dat een
gerespecteerd lid van de kerk de
dader is van incest.
Het gevaar dat de predikant dan
domme dingen doet, is niet uit
gesloten, aldus Borst. Hij kan
partij kiezen voor de dader die
hij gezichtsverlies wil besparen.
Hij kan druk op het slachtoffer
uitoefenen ('Wat jammer dat je
je vader niet kunt vergeven'). Hij
kan denken dat in feite alle be
trokkenen slachtoffer zijn. Hij
kan het (gruwelijke) verhaal niet
willen horen, waardoor de dader
'weg' raakt.
Voor zijn proefschrift had Borst
met 62 predikanten gesproken
over hun pastorale omgang met
daders van incest. Zij hadden
ongeveer 200 gevallen meege
maakt, onder wie drie predikan
ten, tien ambtsdragers en een or
ganist. Het komt in alle milieus
voor. Borst weet van een kerke
lijk meelevend topambtenaar op
een van de ministeries die erin
geslaagd is uit handen van justi
tie te blijven. Het algemeen ken
merk van incest is: niemand had
het in dat gezin verwacht.
Tijdens de studiedag werd het
eerste exemplaar gepresenteerd
van 'Verraden vertrouwen. Pas-
J. Hoek
FOTO ANP
toraat aan incestdaders- en
slachtoffers' van Borst. Het door
Groen in Leiden uitgegeven
boek bevat onder meer handrei
kingen voor pastorale gesprek
ken, met toelichting en
gespreksvoorbeelden.
Leiden (anp) - „Het zijn spookpartijen. Een kleine top, veel kie-
1 zers en daartussen zit niks." De Leidse cultureel-antropoloog
dr. J. van Donselaar weet dat snel groeiende partijen vaker te
kampen hebben met verschijnselen die ook de extreem-rechtse
partijen in Nederland kenmerken. Niet alleen ontbreekt het
aan kader, snelle groeiers trekken ook avonturiers aan.
Aardappelprijzen
Sint-Annaland
Prijzen in gulden per 100 kg: Oore 30,00
87,00, drieling 20,00, kriel 16,00-22,00 Pre
miere 22,00-48,00, kriel 29,00-36,00. Glorie
31,00-49,00, kriel 30,00-35,00. Frieslande
38,00-50,00, kriel 34,00-37,00. Aanvoer <öi
ton.
A advieskoers
vk vorige koers
sk slotkoers gisteren
a laten
b - bieden
c ex claim
d ex dividend
e gedaan/bieden
f gedaan/laten
g bieden en ex dividend
h laten en dividend
k gedaan en laten ex dividend
gedaan en biedei
„Ze kunnen hun eigen opmars
niet bijhouden", aldus de gere
nommeerde onderzoeker van ex-
treem-rechts. Nog onlangs publi
ceerde Van Donselaar het boek
De staat paraat, met daarin een
onderzoek naar extreem-rechts
in West-Europa en de manier om
daaraan weerstand te bieden.
Veel van de verworven zetels ble
ven leeg, zo blijkt uit onderzoek
van het anp halverwege de huidi-
ge zittingsperiode. In diverse ge-
I meenteraden trokken de gekoze
nen zich terug en waren vervan
gers niet te vinden. Kandidaten
lager op de lijst zagen de bui van
negatieve publiciteit en belaste
ring al hangen en kozen eieren
voor hun geld.
Van Donselaar: „In de jacht op
kandidaten heeft de top moeite
om kwalitatief goede mensen te
vinden. Dat komt ook door het
structurele isolement van deze
groepen. Als je politiek actief
wordt namens één van deze par
tijen, krijg je problemen. Je
treedt uit de anonimiteit. Het le
vert spanningen op met collega's
van het werk, buren, vrienden en
familie."
De kandidaten die zich meiden,
wordgn door de partijleiding in
de armen gesloten. Antecedenten
worden nauwelijks gecontro
leerd, met soms pijnlijke gevol
gen. Zo moest de CD twee raads
leden royeren omdat ze zich in
criminele activiteiten hadden ge
stort. De Amsterdammer Graman
werd ontmaskerd als brandstich
ter, de Arnhemse vertegenwoor
diger moest de cel in wegens
drugshandel. „Ze trekken avon
turiers aan die willen- profiteren
van de snelle opmars."
Het isolement blijft ook bestaan
zodra de extreem-rechtsen een
maal in de raad zitten. Collega
raadsleden willen weinig of niets
van ze weten en bij openbare bij
eenkomsten behoren zij zelden of
nooit tot de genodigde sprekers.
„Ze blijven in het verdomhoek
je," zegt Van Donselaar.
Als ze eenmaal in de raad verko
zen zijn, zijn ze in de meeste ge
vallen weinig aanwezig bij verga
deringen en nog minder bij ver
gaderingen van raadscommissies.
Van Donselaar plaatst daar twee
kanttekeningen bij. „Hun afwe
zigheid kan ook te maken hebben
met de vijandige sfeer in de ra
den. Bovendien is nooit precies
onderzocht hoe vaak raadsleden
van andere partijen zich bij ver
gaderingen laten zien."
Van Donselaar pleit voor verho
ging van de kiesdrempel. Nu kan
een partij met tien handtekenin
gen in de negentien kiesdistricten
op de landelijke kieslijst komen.
Van Donselaar zou graag zien dat
meer handtekeningen nodig zijn.
„Dat zal een barrière zijn voor
nieuwe partijen. Die zou dan na
tuurlijk ook moeten gelden voor
zittende parijen."
Ook minister Dijkstal van Bin
nenlandse Zaken is daarvan
voorstander. Hij overweegt vijf
tig handtekeningen. Van Donse
laar kan zich daarin vinden maar
weet dat ook vijftig nog laag is in
vergelijking met ons omringende
landen.
10,00
271
2,40
92,50
852
1,10
B7,50
309
5,30 a
92,50
340
2,90
92,50
1056
2,20
95,00
787
1,20
97,50
1030
2,50
10,00
344
1,80
30,00
1015
0,50 a
27,50
275
1,20
25,00
311
2,30
60,00
532
4,40
65,00
393
2,70
>70,00
319
1,50
75,00
271
0,90
70,00
352
4,50 a
110,00
2250
0,50 a
20,00
402
0,60
>30,00
906
1,00
>40,00
938
1,60
>50,00
753
3,50
>55,00
809
5,50
>60,00
607
7,80
>60,00
1254
17,00
>40,00
1266
12,00 b
55,00
1205
1,90
60,00
315
1,40
50,00
600
2,00
52,00
313
1,00
50,00
388
3,10
52,00
373
2,10
48,00
432
9,70
48,00
800
0,20
57,50
400
0,70 a
105,00
540
2,10 a
160,00
314
18,50
190,00
399
6,00
180,00
349
2,40
270,00
728
1,20
280,00
565
2,4 0
240,00
330
1,80
55,00
398
1,30
57,50
645
0,50
65,00
330
0,10
55,00
60,00
462
3,50
660
1,70
55,00
481
1,60 a
50,00
334
1,40
52,50
435
2,30
870,00
300
8,00
2,50
1,30
5,50 b
3,10
2,20
1,10
2,40
1,50
0,30
1,50
2,20
5,80 b
3,60
2,10
I,20
4,80
0,40
0,60
0.80
1,30
2,20
3,50
5,40 a
15,50 a
II.50 3
2,30
1,50
1,80
0,30
3,10
2,10
9,80
0.20
0,50
1.50
20,50
7,00
5,50
1.70
2,80
1,80
1,70
0,70
0,10
3,30
1,90
1,20
1,30
2,00
12,00
Bezetting gemeenteraadszetels extreem-rechts in Nederland
Alkmaar Hoorn JJ
Heemskerk
Velsen -
Beverwijk-
Haarlem (2) (2) Almer®
Haarlemmermeer^ ^PAmètetv
Katwijk^ ©Hilversum
p. x2)Leiden (2) 'Amersfoort
Den Haag^Rijswijk y
noifUitrecht
Schiedam Jt£S(WXfZoeternneer ry
Botterdam—,r=fSj ~Zwijndrecht Arnhem
3J> "0 Dordrecht
Qj Zwolle
Vlissingetf
Spijfceftisse I r
Ridderkerk
J Brec
gemeenteraadszetels extreem-rechts
na verkiezingen in 1994
O extreem-rechtse fracties die niet of
nauwelijks aanwezig zijn bij
commissies enlof raadsvergaderingen
(f)Den Bosch
^Tilburg
Eindhoven
Weert
RoerrfiorK^
N.B
aantal v
raadsleden h
overgestapt ri
een andere partij,
heeft zich in een
'eigen' fractie
ipn afgesplitst of
heeft bedankt.
anp
Door Aad Luymes (anp)
Amsterdam - Voorzichtig,
om te voorkomen dat hij zijn
hoofd stoot aan een eeuwen
oude balk, bestijgt directeur
J. Steketee van Flentrop Or
gelbouwers B.V. de smalle,
ronde wenteltrappen in het
binnenste van het antieke
Batz-orgel in de Amsterdam
se Lutherse kerk. De restau
ratie van het uit 1830 date
rende orgel, dat bij de brand
in 1993 fikse waterschade
opliep, is nog in volle gang.
Werknemers zijn druk in de
weer met het terugplaatsen van
de orgelpijpen in de windladen.
Achter een klavier op de eerste
verdieping is iemand bezig met
het installeren van het wals-
bord, het houten mechanisme
dat de toetsen met de windla
den verbindt. Na de brand werd
het huizenhoge instrument he
lemaal gedemonteerd. De soms
metershoge pijpen moesten
schoongemaakt en het eiken
hout moest drogen. Nu moeten
alle onderdelen langs de smalle
trappetjes weer naar boven
worden gebracht.
De in 1671 gebouwde Koepel
kerk aan de Singel is sinds een
jaar weer in gebruik door het
Renaissance Hotel als congres
centrum. Het antieke orgel kon
niet eerder worden gerestau
reerd, omdat het hout toen nog
niet droog was, vertelt Steke
tee. Tijdens de bluswerkzaam
heden werd het instrument vol
stinkend grachtenwater gespo
ten om te voorkomen dat het in
de vlammen zou opgaan. „Dat
is de redding van het orgel ge
weest, er is geen onderdeel be
schadigd," aldus Steketee. Wel
is het hout uitgezet, waardoor
niets meer functioneerde. De
toetsen van de drie klavieren en
de 49 registers zaten muurvast.
Sommige balken van de orgel
kast vertonen nog grote scheu
ren die door het bluswater zijn
ontstaan, maar die kunnen vol
gens Steketee geen kwaad.
Het instrument in de Koepel
kerk is in 1830 gebouwd door
Jonathan Batz, een telg uit een
destijds beroemd geslacht van
Nederlandse orgelbouwers van
Duitse afkomst. Batz bouwde
ook orgels voor onder meer de
Mozes en Aaronkerk en de Wes-
terkerk in Amsterdam, de
Nieuwe Kerk in Delft en de
Dom in Utrecht.
De internationaal befaamde
firma Flentrop herstelt het or
gel in de Koepelkerk weer in
zijn oude glorie. Alleen de twee
ventilatoren zijn nieuw, maar
de overige onderdelen zijn au
thentiek. Flentrop gebruikt al
leen elementen die eigen zijn
aan het instrument. Elektrici
teit is er niet bij. „Dat lijkt ner
gens op. Dat is wezensvreemd
aan het instrument. Beheersing
van het ambacht blijft de basis
voor alles wat je doet", aldus
Steketee. De kosten voor de ar
beidsintensieve restauratie
raamt hij op een miljoen gul
den.
Hoewel de ronde ruimte van de
kerk de akoestiek ten goede
komt, zal het instrument, dat
speciaal voor dit gebouw is ge
maakt, nooit optimaal klinken.
Dat komt door de vloerbedek
king die enkele jaren geleden is
aangebracht en het geluid af-
Een restaurateur plaatst de orgelpijpen terug in de windladen.
dempt. Vroeger lagen er zerken
op de grond en was de akoes
tiek veel beter.
Doorgaans komen de eisen van
de moderne mens de kwaliteit
van het geluid van de oude or
gels niet ten goede, weet Steke
tee. Door de centrale verwar
ming stijgt de temperatuur,
waardoor het hout krimpt.
„Vroeger zaten de mensen met
10 graden in een onverwarmde
kerk. Nu moet het al minstens
20 graden zijn."
Maar ook andere moderne aan
passingen zijn soms fnuikend
voor een orgel. Zo is volgens
Steketee de akoestiek in de
Nieuwe Kerk in Delft verpest.
Het pleisterwerk is er van de
muren gehaald, waardoor het
geluid door de bakstenen mu
ren wordt geabsorbeerd.
Het orgel in de Lutherse Kerk
moet 20 oktober klaar zijn. Dan
wordt er een openingsconcert
gegeven. Maar Steketee betwij
felt of hij dat wel haalt. Er kan
alleen aan het instrument wor
den gewerkt als er in de kerk
geen congressen of andere eve
nementen zijn. Dat betekent
dat zijn mensen er per week
hooguit een of twee dagen kun
nen werken.
Als het instrument eindelijk is
opgebouwd, moeten de circa
1500 pijpen nog door worden
gestemd. Dat kost alleen al drie
maanden, schat Steketee. „De
FOTO ANP
pijpen moeten stuk voor stuk
op hun aanspraak worden ge
controleerd." Ter illustratie
pakt hij een pijp uit de windla
de en blaast erop. Het duurt
even voordat er een goedge
vormde toon uitkomt.
Flentrop geeft het instrument
ook zijn oorspronkelijke toon
terug. Alle pijpen worden bijna
een halve toon lager gestemd
dan normaal. Dat betekent dat
het orgel nooit gebruikt kan
worden in samenspel met een
strijkorkest voor bijvoorbeeld
het beroemde adagio van Albi-
noni. Maar volgens Steketee is
dat geen probleem: „Het orgel
wordt toch maar weinig ge
bruikt."
Door Willem Meyboom (anp)
"en Haag - De extreem
rechtse partijen zijn er niet in
geslaagd munt te slaan uit
hun enorme winst bij de ge
meenteraadsverkiezingen van
J994. Ze hebben onvoldoende
kader om de tientallen raads
zetels te bezetten en de verte
genwoordigers die ze vonden
ajn inmiddels van partij ver
anderd of houden doorgaans
nun mond.
Slechts incidenteel levert een
reem-rechts raadslid een we-
telijk aan de gemeen-
Pa,t blijkt uit een onderzoek van
anP °nder alle 43 gemeente
en waarin extreem-rechts is
vertegenwoordigd. In 1994
boekten Centrumdemocraten,
CP'86, Burgerpartij Nederland
en Nederlands Blok een forse
verkiezingswinst. Het aandeel
van extreem-rechts steeg daar
mee in de gemeenteraden van 11
naar 88 zetels. Nu, halverwege
de zittingsperiode, blijken die
zetels lang niet alle te worden
bezet en is een belangrijk deel
van de indertijd gekozen raads
leden overgestapt naar een an
dere partij.
Grootste verliezer in absolute
zin zijn de Centrumdemocraten,
die niet minder dan 29 van hun
78 zetels kwijtraakten. Negen le
den stapten over naar partijen
van soortgelijke snit, acht zetels
zijn helemaal niet (meer) bezet
en negen leden stapten uit de
partij om een eigen fractie te
vormen. Onder de afvallers zijn
de Amsterdammer Graman, ver
oordeeld wegens brandstichting,
en de Arnhemmer Selhorst, die
vastzit wegens drugshandel. In
Den Bosch gingen drie zetels
verloren toen de CD na de ge
meentelijke herindeling werd
weggestemd.
CP'86 heeft ook grote moeite met
het vinden van kader dat na
mens deze partij in de gemeente
raad wil plaatsnemen. Drie van
de acht door CP'86 verworven
raadszetels zijn nooit bezet ge
weest. Het Nederlands Blok en
de Burgerpartij Nederland, die
in 1994 elk één zetel binnenhaal
den, zagen hun vertegenwoordi
ging de afgelopen periode ver-
meervoudigd door afvallige
CD'ers.
Vooral de Burgerpartij profi
teerde daarvan. Maar liefst zes
CD'ers kozen voor deze gematig
der variant. Het Nederlands
Blok van ex-Centrumdemocraat
Vreeswijk zag zijn lonken naar
CD'ers beloond met twee over
stappers.
De vraag of extreem-rechtse
raadsleden een wezenlijke bij
drage leveren aan de politieke
beluitvorming in gemeenten
werd in de meeste gevallen ont
kennend beantwoord. Raadsver
gaderingen worden meestal wel
bijgewoond, maar het belangrij
ke voorbereidende overleg in
commissie\tergaderingen niet of
nauwelijks. De inhoudelijke bij
drage is doorgaans zeer beperkt,
zo blijkt uit de enquête.
In sommige gemeenteraden is de
afgelopen maanden de vraag op
geworpen of extreem-rechtse le
den die zelden of nooit een ver
gadering bijwonen wel recht
moeten houden op hun financië
le vergoeding van ongeveer
25.000 gulden per jaar. In Zwol
le en Almere werd zelfs aange
drongen op het korten van
Den Haag - 'De Klimaat
commissie heeft uitmuntend
werk verricht. Na een
kwakkelende, kille lente is
eindelijk de zon doorgebro
ken'. Dat melige grapje doet
al enkele zomerse dagen de
ronde in Den Haag. Het il
lustreert het gebrek aan po
litiek vuurwerk én de lichte
spot die hier en daar te be
luisteren valt, alsof de Kli
maatcommissie niet meer is
dan 'een speeltje' voor enke
le verveelde milieuspecialis
ten uit de Tweede Kamer.
Dat beeld is op z'n minst onge
nuanceerd. De commissie heeft
een schat aan wetenschappelij
ke gegevens verzameld. En tij
dens de recente openbare hoor
zittingen zijn tientallen sug
gesties en ideeën gelanceerd
om de drei
gende gevol
gen van een
klimaatveran
dering het
hoofd te bie
den. Deson
danks hoeft
op een door
braak in het klimaatdebat niet
gerekend te worden: een 'duur
zaam' eindrapport zou al mooi
zijn. „Verwacht van deze com
missie geen finaal oordeel,"
temperde voorzitter Van Mid
delkoop (GPV) al op voorhand
te hoge verwachtingen.
Er zullen zeker geen politieke
koppen rollen, en de commissie
zal evenmin met pasklare op
lossingen komen voor dit ui
terst complexe, mondiale mi
lieuprobleem. Daarvoor lopen
de opvattingen in de onder
zoekscommissie én de samenle
ving te ver uiteen. 'Traditiege
trouw' zijn PvdA, D66 en
GroenLinks voorstander van
strengere maatregelen om het
warmer worden van de aarde
tegen te gaan, terwijl CDA en
WD doorgaans de voorkeur
geven aan kleinere stapjes om
te voorkomen dat bedrijven te
zwaar worden belast.
Maar van de commissie mag
meer dan vage plannen en poli
tieke compromissen verwacht
worden. Zij vindt immers una
niem dat Nederland uit moet
gaan van het zogeheten 'voor-
zorgsbeginsel': het zekere voor
het onzekere nemen. En dat is,
vooral internationaal, al heel
wat. Niet met oogkleppen op
toezien hoe het steeds warmer
wordt en de zeespiegel stijgt,
maar via (beperkte) extra
maatregelen de uitstoot van
het broeikasgas kooldioxide
afremmen.
Dat gas komt vrij bij de win
ning en productie van fossiele
brandstoffen als olie, kolen en
gas. Vanwege de overdosis aan
uitstoot hoopt het gas zich op
en dreigt een verstikkende de
ken over de aarde te leggen.
Menig wetenschapper veron
derstelt een direct verband tus
sen dit broeikaseffect en kli
maatverandering, maar de we
tenschap is verdeeld. Een enke
ling, zoals de 'ketterse' weten
schapper Böttcher, stelt zelfs
onomwonden dat de politiek er
beter aan zou doen zich druk te
maken over andere, meer se
rieuze, wereldproblemen.
Dé oplossing voor het klimaat
probleem is ogenschijnlijk sim
pel: veel minder en schonere
energie gebruiken. Minder met
de auto, minder stoken in huis,
schoner en zuiniger produceren
in de bedrijven. Dat kan door
met subsidies energiebesparing
te stimuleren en technologische
vernieuwing (de elektrische
auto) te bevorderen. Een ande
re mogelijkheid is het kunst
matig verhogen van de lage
energieprijzen (accijnsen en
heffingen).
Maar ook het gebruik van
schonere energiebronnen als
wind- en zonne-energie kan
een steentje bijdragen aan min
der kooldioxide-uitstoot. No
belprijswinnaar Crutzen sluit
zelfs niet uit
dat zonne-
energie on
ze enige
redding zal
Door Hans van den Broek
zijn. En
moeten we
daarvoor de
halve Saha
ra volbouwen met zonne-pane-
len, dan moet dat maar, aldus
een pessimistische Crutzen.
De Klimaatcommissie zal zulke
hemelbestormende ideeën niet
spuien. Zij zal de weg van de
kleine stapjes bewandelen, in
de wetenschap dat Nederland
in haar eentje machteloos staat
tegenover een wereldwijd pro
bleem als klimaatverandering.
Ongetwijfeld zal de commissie
een warm pleidooi houden voor
milieu-diplomatie, in de hoop
in Europees verband een ener
gieheffing en accijns op kerosi
ne van de grond te krijgen.
Zij zal pleiten voor meer mi
lieu-ontwikkelingshulp, voor
experimenten met handel in
vervuilde lucht (de zogenaam
de verhandelbare emmissie-
rechten). Allemaal maatregelen
die alleen internationaal geno
men kunnen worden.
Maar de commissie komt vast
en zeker ook met een breed sca
la aan nationale maatregelen.
Daarbij valt te denken aan de
oprichting van een energie
fonds, dat gevoed wordt met
(vooralsnog) bestaande heffin
gen. Daaruit zouden premies
betaald kunnen worden aan
bedrijven die zich inzetten voor
energiebesparing en milieu
vriendelijk produceren.
En wie weet, waagt de commis
sie zich wel aan suggesties voor
afschaffing van het reiskosten
forfait (de fiscale vergoeding
voor het woon-werkverkeer).
Dat is vandaag de dag ook voor
werkgevers al bespreekbaar.
En dan is er nog het stokpaard
je van commissielid Lansink
(CDA): kernenergie. Maar het
mag een klein wonder heten als
de commissie het hierover eens
wordt.
Het zou volledig de aandacht
afleiden van alle andere voor
stellen van de commissie, hoe
doortimmerd en prijzenswaar
dig ook.
Den Haag (anp) - Het is hoog tijd dat er een internationaal on
derzoek komt naar de gebeurtenissen rond de val van Srebreni
ca. Na de debatten in Nederland is er alle reden voor de rege
ring te proberen een internationaal onderzoek op te tuigen, zegt
VN-deskundige D. Leurdijk van het instituut Clingendael.
In Nederland leidt de val van Sre- gehouden. De kans dat het er
raadsleden die veelvuldig absent
zijn. Minister Dijkstal van Bin
nenlandse Zaken antwoordde
vorige maand op kamervragen
hierover dat zo'n korting maar
zeer beperkt mogelijk is. Alleen
de presentiegelden, die 20 pro
cent vormen van de totale ver
goedingen, kunnen volgens de
minister (gedeeltelijk) worden
ingehouden.
Positieve uitzonderingen vormt
de fractievoorzitter van de drie
mans CD-fractie in Dordrecht
die regelmatig een bijdrage le
vert aan de discussie. Een zekere
waardering is er ook voor de
twee CD'ers in Delft en hun col
lega in Beverwijk. Die laatste
springt eruit omdat hij volgens
een gemeentelijke zegsman 're
gelmatig, goed voorbereid deel
neemt' aan de discussies.
brenica, en de nieuwe onthullin
gen daarover, steeds opnieuw tot
artikelen in de pers en Kamerde
batten. In het buitenland heerst
echter een oorverdovende stilte.
Er is buiten Nederland toch al
weinig discussie over het beleid
voor Joegoslavië, aldus Leurdijk.
CDA, PvdA en D66 vinden de tijd
rijp voor een internationaal on
derzoek. Hoe dat er precies uit
moet zien is niet duidelijk. D66 en
PvdA zijn ervoor dat een interna
tionale commissie onder leiding
van een aansprekende voorzitter
als oud-gerieraal Colin Powell of
ex-president Carter voor de Vere
nigde Naties de zaken op een rijtje
zet.
„Voor dergelijke onderzoek is
geen precedent," zegt Leurdijk. In
verschillende landen lopen wel
onderzoeken naar de gang van za
ken tijdens VN-operaties. Zo heeft
België de vredesoperatie in Ruan
da en Canada die in Somalië on
der de loep genomen. Ook het Ne
derlandse parlement zou zelf een
onderzoek kunnen houden.
Het is de vraag of de hoofdrolspe
lers, VN-gezant Akashi en de
Franse VN-generaal Janvier, naar
de Kamer zouden komen. Voor de
hoorzitting met de Nederlandse
VN-officieren die tijdens de val
van de enclave sleutelposities in
namen moet minister Voorhoeve
toestemming geven. In het geval
van Akashi en Janvier hebben de
VN en ook Frankrijk het voor het
zeggen.
Een internationaal onderzoek
naar een VN-missie is niet eerder
komt is ook niet erg groot, erkent
Leurdijk. In andere landen be
staat weinig interesse voor de ge
beurtenissen die leidden tot de val
van Srebrenica. Ook de Veilig
heidsraad van de VN, waar onder
meer Frankrijk en de VS lid van
zijn, staat er waarschijnlijk niet
om te springen. Het is niet in het
belang van die landen om alle ver
wikkelingen nog eens op te rake
len.
Toch moet de regering het probe
ren, zegt Leurdijk. Nederland
heeft goede argumenten. De mili
tairen in Srebrenica vorig jaar zo
mer zijn in de steek gelaten en de
Serviërs hebben vervolgens onder
de moslims uit de enclave een wa
re slachting aangericht.
Leurdijk ziet wel mogelijkheden
voor de regering. Zo zou zij druk
op de Veiligheidsraad kunnen uit
oefenen een commissie van wijze
mannen aan te wijzen om de val
van Srebrenica en ook die van Ze-
pa later te onderzoeken. Wat
Leurdijk betreft moet het hele
concept van de veilige gebieden,
zoals Srebrenica en Zepa waren,
aan de orde komen.
Verder zou Nederland secretaris
generaal Boutros Ghali kunnen
vragen de val van de Bosnische
enclaves vorig jaar te onderzoe
ken. Het is niet ongebruikelijk dat
een secretaris-generaal naspeu
ringen doet naar internationale
incidenten. Zo stuurde Boutros
Ghali onlangs nog de Nederlandse
generaal Van Kappen naar Israël
na de beschieting van een VN-
post.
