estem
to C cr>
£P-9 a> c
III
to a
i
TO
TOTO
TO TO
TO
TO
De Bredase ondernemer Aad
«borg komt al ruim tien jaar in
et Verre Oosten. Maar hij blijft
ich verbazen. De ene keer moet
lij een waarzegger inhuren, de
andere keer struikelt hij over
leeldjes die het kwaad buiten
«oeten houden. Ouborgs band
«et Azië wordt steeds hechter.
Zijn bedrijf Princess sloot
mlangs een joint-venture met
een fabriek in China. Ouborg
ou Ouborg niet zijn als hij niet
met een gevolg naar Azië zou
afreizen om dat te vieren.
?0oP op tunnels HSL
Te voet naar Rome
Weekend
D4
29 JUNI 1996
ZATERDAG 29 JUNI 1996
jmeur' van Bredase ondernemer wordt gemaakt in het Chinese Shenzhen
TO
TO +J
co e
a> o
t*
a» to to
2
Wereldpri
ÖS\® 3:
c-r
a» "O
cn us o
<u _ajt
dl m Qj
■o *a
o r_
5 "O
to a 5
eS
r r
£ti E t£
■3 Ö)S
Uèt
TO <11
TO Cü
.5? E-F 8
c c o -3>
C TO o -Q
O-Si; 2
3 o 2
c c l-S
II tl|
dt ftJ - -C
Q.4-i
Q- O O ai
°0 a, o
OJ --o -O E
o c +-»
"O
c <P
Sc
CJ c.£
0 E
ai <U
i- oi^
Q <0
w
6
E S s E
0
5 oï
N C£Ï
J. -Q
TO m
V- C-S a
C (ti Q
ui o ïS
oih o 5
c E -
iStcy
s§il
-C qj
TO <0 J= Jd
I SS
O O o c
8*1!
>8 I*
te c
O <0 qj
r c mc
i2 ai®m
TO 3 k. 0
vl <UI-
•p ar-o
to o -
<11
ai c ai
v TO
a>
o 3
o Q S
O -8
- L_ n i
TO fc- rtl
c c
01 Q 01
5» cj o c
"O TO J3
_Q
t!
-C CT5 S
5ToS
S-S g
SfJ-U
TO O -8 -r
5 <P
r_
ai o o. o 5
S V« O® C
O C
c 2 F o
C CD 5
2-yS
-
- g 22 2t3 5
E to to a»
,cgoo>e»5
TO P 8 TO 11
C -ftl "O
c TO j- c Cn QJ
«*.sf ?l
i=-^l c5§!a
silslii
to .SL jb TO To
-Q _g-i5 x _<u I
.f-a'SdE"1
8 ai ff-S
.6>.2>S- 2 g. c
*-» "o to to
i-sf r^-s-g.
5 J o
i5i 2Ü.9-S.
TO
l<U E
M
l-S aj
-o o
3.2,
L J
r Q. ai "O
TO +-; c
8 S
O» Q-IA
es.
121
a to
o 5
TO E
O -ü. - £-
O c V» 1_
- TO _Q <D +J
■IJÜ?
Jtï c c TO
If s-S
(TJ O TO J2
JQ XI JD
<o o
I TO C
-O c-o
13 82
rS
TO (5
Itïi
I N
+-±; ojAz
f0 -a to
TO
c"E
to a»
3
i^i o
TO *o
E-l 5-5
i
f :=--c S
u c
ft s,®
8 dx
O TO
1 p TO TO
Ol"0
öl
iOIOjS»
3C|
'C O -g
>SfS=c
TO TO O (y 3
S ^1.2 c|
c C>-rh:
TO _S
2-8 |85
TO -C C
C C TO c
TO m 5 ai TO 3
Z c o
TO o TO
j:|-8l g W-I5j|
v- TO ■*-» TO H] f—
I'S" E
§.è-|
ai to
E fu TO
S to "S 5
.SJ'gp c c
tlislKc
c
O TO
c E
TO O - -o
QL TO C ai TO
TO TO TO -C
-C -TJ ■«-' 01 "O
<-» QJ ffl
u C 01 "O
TO O "O "3
■O oï: Q-C
C g TO -g
Jl 0) U V
C TO P on
.TO -* 5 CL TO
j O TO S TO 2 TO
J -5d TO T3 TO LJ
t» i
-gel
C c
ID (0
u ro
"O u
-ad to 5
to cn v
+-• TO
8-S-S
a,
£-00
c ai *i
2-^3
To
.8 TO
3 TO
Z.
O TO-JJ
e "0
to c c
3
TO M
C
C 2
TO
<0 _Q
ri-*
O Q/
i te-g
U to TO
d T3 TO
5 c C
'E "F x TO
O
c
TO TO
TO
TO
J O
5 -ïf: c c
j TO TO
i -Q M TO
a 1
S °-£
-a a> c
1 S I
2 <o
li lange rijen werken jonge vrouwen voor nog geen gulden per uur aan de productie van de Royal Twin, een combinatie van een koffiezetapparaat en een waterkoker.
FOTO'S DE STEM/PAUL VERLINDEN
Een Princess uit het Oosten
Door Paul Verlinden
Met strakke gezichten sa
lueren twee geünifor
meerde bewakers minu
tenlang voor het Euro
pese gezelschap dat uit
bus druppelt. 'Welcome To The Princess
N Twin Tour,' zegt het spandoek dat over
"ianenplaats van de Chinese fabriek ge-
®Mn is. De trommels beginnen te roffelen.
[ee jongens voeren een wilde tijgerdans op.
'fiweldig toch, zo'n ontvangst," zegt de Bre-
j® ondernemer Aad Ouborg (36). „Hoe vaak
P® ook komt, je blijft je verbazen. Laatst
'Moen ging er iets mis in de fabriek. Alles
inj even stil gelegd en iedereen ging naar
Jitempel om te bidden."
Ouborg in de jaren tachtig de verzor-
Ip-artikelen van Babyliss met succes op de
"berlandse markt zette, bezoekt hij Azië
e vuldig. Nu komt hij er vooral voor zijn
euwe geesteskind Princess (huishoudelijke
Ilwlen), dat in twee jaar tijd een explosieve
ei Doormaakte. Babyliss verkocht Ouborg
g jaar aan Conajr. Wel vertegenwoordigt
En d l B°rg's Electric nog de merkna-
™oyliss en Electric Revlon in Neder-
Jtaer is Ouborgs bezoek aan Hongkong en
st,a,een blonder bezoek. Niet voor niets
E:' 1 een gevolg meegenomen van zo'n
'tig mensen, onder wie Princess-
^werkers, Europese agenten, een handje-
en Cas Spijkers; de chef-kok die de
apparaten van Princess in Nederland pro
moot.
Ouborg heeft wat te vieren. Princess is een
joint-venture aangegaan met de Lucky-fa-
briek bij de Chinese stad Shenzhen, op zo'n
twee uur rijden van Hongkong. De fabriek
maakt een groot aantal door Princess zelf
ontwikkelde artikelen. Bovendien is er net
een productielijn opgestart voor de Royal
Twin, een combinatie van een koffiezetappa
raat en een waterkoker. Het is 'een absolute
wereldprimeur', die eind augustus op de
markt komt.
Waarzegger
Zakendoen in China en Hongkong staat bol
van symboliek en bijgeloof, heeft Ouborg on
dertussen geleerd. Voordat een zakenpartner
in Hongkong met hem in zee wilde gaan,
moest Ouborg bijvoorbeeld een waarzegger
inhuren. „Die moest kijken of ik geen ongeluk
zou brengen." De waarzegger zag geen pro
bleem. Het contract kon getekend worden.
Ook het bezoek aan de Lucky-fabriek is om
geven met de nodige franje. Na toespraken
over en weer, wordt Ouborg door de Chinese
gastherèn gevraagd om de 'tijger' tot leven te
wekken.
Het tijgerkostuum, waarin de twee jongens
even te voren hun dans uitvoerden, ligt leven
loos op de grond. Gewapend met een komme
tje verf gaat Ouborg op het 'beest' af en volgt
de aanwijzigingen van zijn Chinese begelei
der. Een likje verf hier, een streekje daar.
Voor Ouborg goed en wel klaar is, kruipen de
twee Chinese knapen weer in de huid van de
tijger om hun dans voort te zetten.
De tijger leeft weer. „Hiermee willen ze uit
drukken hoe belangrijk Princess voor de fa
briek is," interpreteert Ouborg het schouw
spel.
Hoewel de Lucky-fabriek ook voor anderen
produceert is Princess inderdaad de levens
ader voor het bedrijf. Van de 600 mensen
werkt een groot deel vooral aan producten
voor het Bredase bedrijf en zijn er 225 zelfs
full time bezig met de Royal Twin. Van dat
apparaat worden er momenteel 25.000 per
maand gemaakt. Binnenkort wordt dat aantal
verdubbeld als de tweede productie-lijn ge
reed is.
Het apparaat wordt een succes, is de rotsvas
te overtuiging van Ouborg. „In Europa is de
markt voor koffiezet-apparaten stabiel, ter
wijl de vraag naar waterkokers groeit. Men
sen die toe zijn aan een nieuwe koffiezetter,
kunnen er nu gelijk een waterkoker bij ko
pen," aldus Ouborg.
Dat de Royal Twin een succes wordt, maakt
Ouborg ook op uit de reacties van de detail
handel. Nog voordat het apparaat op markt
is, heeft Princess al zo'n 150.000 bestellingen
binnen van de grote ketens. Binnen één jaar
verwacht het bedrijf er wereldwijd 400.000 a
500.000 exemplaren van verkocht te hebben.
Onbetaalbaar
Waarom Ouborg de producten in het Verre
Oosten laat maken en niet in eigen land,
wórdt duidelijk als we de fabriek binnen
stappen. In lange rijen naast een lopende
PAGINA E2
band werken (jonge) vrouwen aan de assem
blage van artikelen. Voor dit eenvoudige, ar
beidsintensieve werk is geen plaats meer in
Europa waar de hoge loonkosten de produc
ten onbetaalbaar zouden maken.
Loonkosten zijn geen probleem in China. De
werknemers van de Lucky-fabriek verdienen
nog geen gulden per uur. Bovendien werkt
men twaalf uur per dag, ook in de weekends.
Vrije tijd is er amper.
Toch zijn de arbeidsomstandigheden en lonen
in Shenzhen beter dan in de rest van China.
Shenzhen is een van de 'speciale economische
zones' van de Volksrepubliek waar geëxperi
menteerd mag worden met 'kapitalisme'. Be
drijven uit het Westen en vooral ook Hong
kong staan daarom in de rij om in Shenzhen
te produceren.
Het gevolg van het vrije markt-experiment is
een enorme economische groei. Vanuit het
niets groeide Shenzhen uit tot een stad met
meer dan 2 miljoen inwoners. Waar vijftien
jaar geleden nog waterbuffels door weilanden
liepen, staan nu flats, kantoorgebouwen en
dure hotels. De onwerkelijke sfeer van een
nieuwbouwwijk vol wolkenkrabbers.
De Bredase ondernemer Aad Ouborg (36):
sen beleven weer plezier aan koken. Zie de
gramma's op tv.'
De autoriteiten hebben een groot hek om
Shenzhen heen moeten bouwen om de enorme
toeloop uit andere, armere delen van China te
reguleren. Werken in de speciale ecomomi-
sche zone betekent naar Chinese maatstaven
in korte tijd veel geld verdienen
Dat laatste is ook de reden waarom de werk
nemers in de fabriek van Lucky de abnorma
le werktijden accepteren. De meesten komen
uit andere delen van China en verblijven tij
delijk in Shenzhen: een jaar of vijf doen ze
niets dan werken om vervolgens met het ver
diende geld terug te keren naar hun geboorte
streek om een nieuwe start te maken.
Ouborg heeft op zich geen moeite met de Chi
nese standaard, wel vindt hij dat hij als part
ner mede-verantwoordelijk is voor de mensen
in de fabriek. „Wij hebben iemand van ons
kantoor in Hongkong gestationeerd die alles
in de gaten houdt. Zaken 'als kinderarbeid
zouden we bijvoorbeeld niet kunnen accepte
ren."
Ondraaglijk
Ziet de Lucky-fabriek er schoon en verzorgd
uit, van een heel andere orde is de (pannen-
Wij spelen in op de funcooking-trend. Men-
populariteit van kookclubs en de kookpro-
)fabriek Meyer in Hongkong, die ook bezocht
wordt door het gevolg. Terwijl buiten de hitte
voor westerlingen al bijna ondraaglijk is, sto
ken grote ovens in de fabriek het kwik verder
omhoog. 1
Honderden me'nsen werken zich hier in het
zweet. Spaarzame ventilatoren bieden amper
uitkomst. Her en der verspreiden onbestemde
dampen een onaangename lucht. De arbeids
inspectie zou heel wat te noteren hebben. De
verantwoordelijheid van Princess houdt in dit
geval echter op aan de poort. Het Bredase be
drijf is geen partner, maar één van de vele
klanten. „Hier hebben we geen invloed als het
om arbeidsomstandigheden gaat," zegt
Ouborg.
Meyer is de derde grote pannenleverancier ter
wereld en maakt voor Princess diverse pro
ducten, zoals de succesvolle Table Chef, een
bakplaat die werkt op electricteit. Het succes
is onder meer te danken aan de Brabantse
chef-kok Cas Spijkers, die het product mede-
ontwikkeld heeft en promoot in zijn kook-
show op tv.
De joviale Brabantse kok blijkt ook in Hong
kong in voor een geintje. Ondanks de hitte
trekt hij zijn koksjas aan, zet zijn witte muts
op en loopt de fabriek binnen. Daar worden
tientallen meisjes aan de verpakkingslijn
plotseling geconfronteerd met de man wiens
foto ze dagelijks op de Princess-verpakkingen
tegen komen. Het giechelen zwelt aan tot la
chen en allemaal willen ze met Spijkers op de
foto.
De werknemers bij Meyer verdienen bedui
dend beter dan hun collega's in de Chinese
Lucky-fabriek: zo'n 1200 gulden per maand,
maar de levensstandaard in Hongkong is dan
ook evenredig hoger.
Het bedrijf is voorlopig echter niet van plan
de productie over te hevelen naar Shenzhen.
„De kosten zijn te hoog," zegt de Amerikaan
se directeur. „Er is veel geïnvesteerd in deze
fabriek en het is niet makkelijk om alle ma
chines te verplaatsen."
Op 1 juli 1997 wordt Hongkong, dat nu nog
onder Brits bestuur valt, aan de Volksrepu
bliek China overgedragen. De directeur ver
wacht echter geen gevolgen voor de Meyer-
fabriek. „Voor het bedrijfsleven verandert er
niets. De Chinezen zullen de kip met de gou
den eieren niet slachten," zegt hij laconiek.
Hamburgermaker
De Lucky-fabriek, pannenproducent Meyer
en diverse andere toeleveranciers, waarvan
de meeste in het Verre Oosten zitten, maken
nu samen zo'n negentig Princess-producten.
Variërend van potten en pannen tot nieuwe
artikelen als de Hamburgermaker en de Ko
rean Yakki (bakplaat/fonduesét)).
Vooral met nieuwe speciale producten, zoals
ook de Table Chef, scoort Princess goed. „Wij
spelen in op de funcooking-trend. Mensen be
leven weer plezier aan koken. Zie de popula
riteit van kookclubs en de kookprogramma's
op tv," vertelt Ouborg enkele dagen later in
het Princess-kantoor in Hongkong.
In het kantoor staat een deel van de produc
ten uitgestald. Het meest in het oog springen
de verchroomde artikelen. „Chroom is in.
Mensen willen mooie dingen in de keuken.
Wij zijn de enige in de wereld met zo'n grote
chroomlijn. Daar moeten we het ook van heb
ben. Daar halen we de grootste marges op."
Belangrijk voor Princess is dat het Bredase
bedrijf zelf een groot deel van de producten
ontwikkelt. „Daarmee blijf je baas over je
product. Je'bezit je eigen mallen. Dat garan
deert exclusiviteit. Dat is de enige kans om
wereldwijd in de markt te komen."
Claim
Met de wereldwijde expansie is Princess goed
op dreef. Inmiddels exporteert het Bredase
bedrijf naar meer dan veertig landen. Dat
moeten er dit jaar vijftig worden. Ook de Ver
enigde Staten zal kennismaken met Princess-
producten, al is Ouborg daar huiverig voor.
„Je moet er ontzettend oppassen als het gaat
om product-aansprakelijkheid. Voor je het
weet heb je een claim aan je broek omdat de
gebruiksaanwijzing van een föhn niet ver
meldt dat je het apparaat niet in bad mag
gooien."
Ondertussen stijgt de omzet van Princess
spectaculair. In Nederland verwacht Ouborg
dit jaar 40 miljoen gulden om te zetten, werel-
wijd wordt dat meer dan 100 miljoen. Over de
winstgevendheid is Ouborg meer dan tevre
den. „Wij zijn er in geslaagd zonder verlies de
markt op te komen."
Nieuw gebouw
Binnen twee jaar is Princess Ouborgs eerste
ling Babyliss voorbijgestreefd. De snelle groei
betekent onder meer dat het pand aan de Ba
ronielaan in Breda, waar ruim veertig mensen
werken, uit zijn voegen barst. Momenteel
wordt dan ook een nieuw gebouw neergezet
op het bedrijventerrein Hoogeind waar de
distributie en logistiek gevestigd worden.
Ook de structuur van Ouborgs onderneming
wordt onder de loep genomen. De voormalige
president-directeur van Centerparcs, Henk
Westerlaken, is bezig met het opstellen van
een raad van adviseurs. „Een soort voorloper
van een raad van commissarisen. Als je zo
groot wordt, heb je meer feedback nodig."
De financiering van Princess kan Ouborg nu
nog zelf behappen. Binnen enkele jaren zal
dat anders worden. Dan moet hij wellicht een
partner zoeken. Of via de beurs kapitaal aan
trekken. Dat laatste sluit hij niet uit. „Als de
groei zo doorgaat, zou dat wel moeten. Ook
om de risico's af te dekken. Het betekent in
elk geval dat we keuzes moeten maken." Ver
koop is voorlopig in elk geval niet aan de or
de. Ook al stond nog niet zo lang geleden een
grote multinational bij hem op de stoep.
De snelle groei manifesteert zich ook in het
Princess-kantoor in Hongkong. Dat werd vo
rig jaar oktober geopend en groeit nu al uit
zijn jasje. Er wérken zeven mensen en de ver
wachting is dat dat aantal dit jaar naar twin
tig groeit.
In het krap bemeten kantoor staan overal
kleine beeldjes, in de gangen, voor de deuren
en ramen. Weereen staaltje van Chinese sym
boliek. „Die staan daar om het kwaad buiten
te houden," weet Aad Ouborg, want ook dat
leerde hij in het Verre Oosten.
PAGINA E3
