Belfast blaast toerisme nieuw leven in
in
de
wreef
Schande
van
Italië
Grotwoningen van Matera zijn een pronkstuk zonder publiek
Leven en dood van
een admiraal in
drijvend museum
DE STEMTOERISME
Matera
Bruidstaart
PËSTEM
Eén hotel
Noord-Ierland ruikt eindelijk kansen
Bomaanslagen
Goedkoop
Politie
Publieke schande
Openluchtmuseum
Vlaggeschip Nelson in Portsmouth
Gebouw
Pin
Door smalle straten en trappen met elkaar verbonden wentelde zich de bewoning van het Italiaanse Matera als de garnering rond een
bruidstaart naar het hoogste punt van de berg, waar uiteraard een fikse kathedraal prijkt. foto vnu
- -
t i oo.ro
achtige terrein zich niet leent
voor de aanleg van autowegen.
Vanuit Rome is het vijf uur rij
den naar Matera, de eerste keuze
voor een toerist in dit land. Van
uit Bari twee uur.
Basilicata voor jou alleen, het
lijkt er veel op. Zelfs in de Sassi
van Matera is de kans gering dat
je andere toeristen tegenkomt.
Toch is dit een erkend pronk
stuk, het staat op de 'World Her
itage List' van VN's culturele or
ganisatie Unesco en behoort als
zodanig tot het 'Erfgoed van de
Mensheid'.
Matera is nu een stad van 55.000
inwoners, op het hoogste deel
van een vrij platte, 400 meter
hoge berg die eenzaam ligt in een
vlakte. Onder langs de berg
loopt een kloof met een riviertje.
De wand van de kloof is van
zandsteen. Bovenop de berg is
pas zeer recentelijk de nieuwe
stad gebouwd. Vroeger bestond
heel Matera uit woningen die in
de wand waren uitgehouwen.
Op deze 'Sassi' is menige antro
poloog en cultuurhistoricus af
gestudeerd. In de grot woningen
van Matera woonden vele dui
zenden jaren mensen die elders
verdwenen samenlevingsvormen
intact hielden. De Ionische zee
kust, even ten zuiden van de
stad, was een typische 'aan-
spoelkust' voor op drift geraakte
mensen en gemeenschappen. Ne
genduizend jaar geleden reeds
trokken primitieve jagersvolken
landinwaarts. Ze vonden de
kloof van Matera waar de regen
rivier altijd voor water zorgde.
Ze vestigden zich in bestaande
holen, diepten die uit, groeven
nieuwe, bouwden quasi-gevels
met balkons bij de ingangen,
hakten trappen uit en effenden
pleintjes. De jagers werden her
ders, de vlaktes rond Matera wa
ren geschikt voor hun kuddes. In
de holen konden ze blijven wo
nen. De herders werden land
bouwers. De kloofwand van Ma
tera bleef hun wooncentrum,
slechts een zijhol hoefde te wor
den uitgegraven voor de ezel.
Nieuwe, steeds hoger gelegen
grotwoningen werden gebouwd,
steeds volgens hetzelfde pa
troon. Eerst een vlak pleintje,
daaromheen een dozijn grothui
zen, per drie pleintjes een kapel,
per twintig pleintjes een kerk
hofje. Door smalle straten en
trappen met elkaar verbonden
wentelde zich de bewoning als
de garnering rond een bruid
staart naar het hoogste punt van
de berg, waar uiteraard een fikse
kathedraal kwam te prijken die
met 'piazza' en al werd omwald
als laatste vluchtplaats in tijden
van oorlog.
De heersers van Basilicata wis
selden elkaar af: Grieken, Ro
meinen, Gothen, Saracenen,
Noormannen, Spanjaarden.
Nieuwe volkeren spoelden aan.
Maar elke nieuwe groep onder
wierp zich aan de strikte regels
die het leven onder zo primitieve
omstandigheden dragelijk ma-
NEDERLAND 1
MAANDAG 17 JUNI 1996
Door Jan Smets
Zo groot als een derde van Ne
derland. Zo warm en zonnig als
alleen Zuid-Italië kan zijn. De
Apennijnen lopen eruit naar zee,
hun toppen halen de duizend
meter niet meer, hun dalen zijn
breed. Waar de natuur dat mo
gelijk maakte, is het land gecul
tiveerd sinds duizenden jaren.
Lappendekens van bosschages,
graanakkers, bermen vol brem,
bemoste rotsvlaktes. Ook veel
eeuwenoude olijfboomgaarden,
wat wijnvelden. Geen spoor van
industrie. Twee steden en hon
derd dorpen, de meeste bovenop
een heuvel, altijd plus kerk en
soms met kasteel. Slechts zes
honderdduizend mensen wonen
er, de meesten in stille armoede.
Toeristisch gezien is het een van
de minst bekende gebieden van
Zuid-Europa.
Basilicata, ook luisterend naar
de naam Lucania, zal nooit een
gezocht reisdoel worden als an
dere Italiaanse streken, als bij
voorbeeld Toscane of Umbrië.
Maar wie er geweest is, kan wel
een mooi verhaal vertellen. Over
de 'Sassi's' van Matera natuur
lijk, maar ook over de lange,
slingerende wegen door een
mensenloos landschap waar je
kilometers lang moederziel al
leen de panorama's opslurpt. Of
over veertig kilometer mooi
strand aan een kraakheldere zee
waarvan er maar vijf, bij de ruï-
nenstad Metaponto, in exploita
tie zijn.
Alles beneden Napels, met uit
zondering van Sicilië, geldt als
toeristisch ontwikkelingsgebied.
Er gaat veel geld heen voor ont
wikkeling. Dat gaat grif op aan
rapportenschrijvers, architecten
en organisatoren van conferen
ties. Of er ook concreet iets mee
gebeurt, is een voor de hand lig
gende vraag. Toerisme van enige
omvang heeft het in elk geval
nog niet opgeleverd, ook niet van
Italianen zelf. Zoals op veel
plaatsen in 'Mezzogiorno', zoals
Zuid-Italië wel genoemd wordt,
is in Basilicata een zo schrijnend
gebrek aan redelijke hotels dat
vrijwel geen reisorganisatie er
rondreizen kan aanbieden. Van
uit Nederland is het er precies
één.
De afstand speelt ook een rol.
Alleen Bari heeft een vliegveld.
De Autostrada mijdt Basilicata,
naar men zegt omdat het berg-
Een weekendje Belfast, niet veel
Nederlanders zullen aan de Noord-
Ierse stad denken bij het plannen
van een tussendoorvakantie. Toch
kan de Belfast City Break geboekt
worden, net als andere vakanties
in Ulster. De Noord-Ierse toeris-
mebonzen stellen dat het Britse
buitengebied op de drempel staat
van een nieuw toeristisch leven.
Door Johan vari Grinsven
Bijna sinds mensenheugenis worden Belfast en
Noord-Ierland vooral geassocieerd met haat,
bloedvergieten, godsdienststrijd, belegering.
Dus is het even wennen om in een brochure
van een Nederlandse reisorganisatie een Belf
ast City Break te zien staan. Belfast als be
stemming voor een gezellige tussendoorvakan
tie, die gedachte zal bij weinigen opkomen.
'De levendige hoofdstad van Noord-Ierland
maakt zich op om toeristen te verwelkomen.
De laatste jaren is enorm veel geïnvesteerd in
nieuwe hotels en stadsvernieuwingsprojecten.
Het vrijwel autovrije centrum is aantrekkelijk
om in rond te wandelen, op zoek naar typische
winkeltjes, of te lunchen in een van de authen
tieke pubs', meldt Cityhopper Tours in de pas
verschenen brochure voor het komende zomer
seizoen. Joris Minne van de Northern Ireland
Tourism Board in Belfast is trots op dat plekje
in die brochure. Het is het bewijs dat Belfast,
weer meetelt. En, net als heel Noord-Ierland,
op de drempel van een nieuw leven staat.
Minne toonde zich onlangs tijdens een blik
sembezoek aan Nederland een ras-optimist.
Hij betreurt de laatste bomaanslagen in Lon
den sterk. „Sinds het begin van de vredesge-
sprekken en het staakt-het-vuren in 1994 was
de sfeer in Belfast uiterst optimistisch, uitgela
ten zelfs. Nu is iedereen weer wat meer ge
spannen, maar we blijven voorzichtig-optimis-
tisch."
Hij erkent dat Noord-Ierland in het buitenland
een slechte reputatie heeft. Dat kan ook niet
anders na ruim 25 jaar bloedige strijd tussen
katholieken, protëstanten en het Britse leger.
„Al dat geweld heeft ook een voordeel", meent
Minne. „Mensen weten tenminste waar Noord-
Ierland ligt. Vraag maar eens aan een wille
keurig iemand waar Dominica ligt. We hoeven
dus alleen nog maar Noord-Ierland als een toe
ristische bestemming onder de aandacht te
brengen."
Het nog altijd fragiele bestand heeft Noord-
Ierland - ook Ulster genoemd - op toeristisch
vlak goed gedaan, aldus Minne. In 1994 kwa
men er 1,29 miljoen mensen naar de kop van
Ierland. Daarvan kwamen er 275.000 alleen
voor een vakantie. In 1995, het eerste volle jaar
van het bestand, steeg het aantal bezoekers tot
boven de 1,5 miljoen, waarvan 430.000 vakan
tiegangers. De anderen kwamen bijvoorbeeld
(deels) voor zaken of om familie of vrienden te
bezoeken. Volgens de Northern Ireland Tourist
Board bezochten in 1995 zo'n 10.000 Neder
landers dit deel van Engeland.
Als de laatste bomaanslagen in Londen inci
denten zijn, dan moet Noord-Ierland deze ster
ke toeristische groei door kunnen zetten, zo
denkt Minne. „Als we maar weer niet in een
geweldsspiraal terecht komen." Maar liever
verwijst hij naar twee hotelgroepen die on
langs aankondigden in Belfast nieuwe hotels te
willen bouwen. Voor de een 'n investering van
40 miljoen gulden, voor de ander gaat het om
25 miljoen gulden. En om het feit dat de twee
Nederlandse reisorganisaties die Noord-Ier
land de laatste jaren in hun aanbod hadden,
inmiddels gezelschap hebben gekregen van en
kele concurrenten van omvang: Arke, De Jong
Intra Vakanties en OAD. En dat KLM City
hopper dagelijks op Belfast vliegt.
„Belfast heeft veel te bieden: muziek, pubs, de
mensen, bezienswaardigheden zoals het stad
huis, de botanische tuinen, de scheepswerf en
het Ulster Museum. En het is er goedkoper dan
in Londen. Dat weekeindarrangement van Ci
tyhopper Tours is niet zo ongewoon, er komen
ieder weekeinde veel Londenaren naar Belfast
om uit te gaan. Er gaan niet voor niets dage
lijks zo'n twintig vluchten tussen Belfast en
Londen", aldus Minne's collega Aubrey Irwin.
„Wij hebben goede restaurants in Belfast, er is
in veel pubs live-muziek te horen. Niet alleen
maar folk, maar ook rockmuziek. En wie wil,
zit binnen twintig minuten vanuit de stad mid
den in de natuur."
Noord-Ierland is ongeveer zo groot als de drie
noordelijke provincies van Nederland samen.
De meeste bezienswaardigheden zijn binnen
een meerdaagse tocht van 800 autokilometers
te bekijken. Irwin: „En we hebben een rijke
historie".
Maar hoe zit het met de recente geschiedenis,
de versperringen, de militairen en politiemen
sen op straat, het geweld, de sfeer van doem en
dreiging en de IRA die niet ingaat op de eis van
de Britse en Ierse regering om het staakt-het-
vuren te herstellen? Minne: „Zeker, voor ie
mand die niet gewend is om veel politie op
straat te zien, kan Belfast beangstigend zijn.
Maar de situatie is sterk verbeterd vergeleken
met de tijd voor de wapenstilstand. Nu word je
op het vliegveld niet meer ontvangen door mi
litairen met machinegeweren in schuttersput
jes. Overigens is er bij al het geweld in Belfast
nog nooit een toerist iets overkomen", gooit
Minne er nog maar een schepje bovenop.
Hij weet de situatie nög rooskleuriger te schil
deren. „Die zware politieaanwezigheid heeft
ook voordelen. Het maakt Belfast misschien
wel de veiligste grote Europese stad. Als bij
ons een toerist wordt beroofd, dan is het voor
paginanieuws in de krant. Zo zelden komt het
voor. Een onderzoek van Coopers&Lybrand
heeft onlangs aangetoond dat negen van de
tien toeristen die daadwerkelijk in Noord-Ier
land zijn geweest, ook zeggen terug te komen.
Dat is een haast ongelooflijk hoge score voor
een toeristische bestemming. Nu hoeven we
dus alleen nog maar te zorgen dat meer mensen
die eerste keer komen."
Brits Toeristenbureau (020-6855051), Iers Natio
naal Bureau voor Toerisme (020-6223101), Nort
hern Ireland Tourist Board, St. Anne's Court, 59
North Street, Belfast BT1 NB, Noord-lerland, (00-
44-1232-231221).
Italië's contouren worden
wel vergeleken met die
van een laars die een bal
wegschopt. De bal is Si
cilië. De teen van de laars
is Calabria. De hak is
Puglia, de stad Bari en
het land daaronder. Dan
is er ook nog de 'wreef',
de noordkust van een in
ham van de Ionische Zee,
Matera, Potenza, Meta
ponto.
16.00
16.05
16.52
11.44
16.15
journaal
Goeiemiddag!
Sterkste mannen
teams uit Groot-Bri
Afrika, IJsland en N
den om de titel
Man Team
Zo vader zo zoon, s
Ingrid Haringa
Blue Heelers, serie
Jjjji Weg van de snelw;
IJ29 Ambulance, report!
20 00 Journaal
jq'30 Taxi, ontmoetingen
2124 Hier en nu, actualit
2153 Spanjer, reportage
reld van de therapie
2238 Dokument: Geschei
genoten praten ove
te huwelijk
23,28 Cheers, comedy
23 52 Miniatuur: Breyten
(tot 23.58)
NEDERLAND 2
09.30 Kijk dieren! (tot 09.
U 00 Huisje boompje
10.20)
1505 Alleen op de werel
serie
1533 White Fang, jeugdst
17,01 De troon van Konii
bit
1729 2Vandaag, actualite
17.30 en 18.00 Jot
Sportjournaal en 1
punten uit het nie
door het weer
19.01 Our House, serie
19,49 Een rare kwast, reb
20.00 Nature World - Ti
Wildebeests, natuui
re
20.49 Uitvinders, portrett
Ie en minder succe:
ders
21.21 AMC-TV, reportage-s
21.55 Man en Macht, praa
22.35 Peter, sketch
22.45 EK-journaal, voetba
23.30 Journaal
23.38 Wat is er aan de ha
kunstenaars vertelle
inspiratie en de drij
hun werk (tot 00.08)
NEDERLAND 3
01.00 Journaal
17.05 Klokhuis
07.22 Verhalenverteller
07.29 Ontbijt-tv, actueel nr
elk halfuur NOS-Joui
09.00 Journaal
09.05 PP: Uitzending RPF
09.08 Kook tv
09.29 Eiland van de dorst
10.51 Kort concert
11.13 Goeiemiddag!
12.00 Journaal
12.07 Europa van het guit
1300 Journaal
13.07 Verrassend Nederla
13.32 De rijdende rechter
13,57 Jostiband
14.47 World Trade Show
15.32 The Wonder Years
16.00 Journaal
16.07 Lopende zaken
'6.37 In Living Color, com
1707 Flying Doctors, serie
18.00 Villa Achterwerk, ki
ne met Pingu; 18.06
18.09 Monty
BELGIË FRANS 1
'6.35 Le blamatoscope, kim
17.30 Die Schwarzwaldklinik,
Regions soir, regionale actual!
Lequotidien des sports 18.55
'9.30 Nieuws 20.10 Opération
ie, Franse film-komedie uit 1
bert Lamoureux met Michel
eard Menez en Pierre Tornad
n'a' magazine over de noord
22.35 Laatste nieuws (tot 22.5
BELGIË FRANS 2
'6.50 Top motos, motorspi
"15 Autosport: GP van Canai
Seants du stade, portretten
'9.30 Nieuws 20.10 Michel Sei
Opération Lady Marlène, Fra
medie uit 1974 van Robert Lan
«chel Serrault, Bernard Men
Tomade 21.25 Voyage d'eni
Mod, documentaire 22.20 N
Partenaires 96, zakenm,
Noord-Ierland komt al ruim 25 jaar voornamelijk met geweld in het nieuws, maar volgens de Northern Ireland Tourist Board heefi
sinds het bestand in 1994 toeristen veel te bieden, óók natuur. foto archief oe
91 f '1
DUITSLAND 1
Morgenmagazin
™iL Mona Lisa 09.45 G
Stretch-Band 10.00 Heüte
ij. reportage 10.45
fall auf Fall-Jedem
11'°4 EM Extra:
'2.55 Presseschau
09.00 f
Gymnast:
10.
Recht
sein R
EK-voe
.00 M
Presseschau 13.00 M
k Wrtschafts-Tetegram
gesschau um t,n.
Söschau 14.03 Rehmsen, talk
3 Juliane A
eantw
talk:
it, boul
e Liebe, se
i EM ext
Tagessc
natuurde
i olifanten in M>
1 1 21.
4 Pro+Contra-TI
i letzter W
3.00 Tat
jazin 00.!
Ceiling Zero
15.03 junane
Tan- L 5 Jür9en fl'egea
ragesschau 16.03 Flier
17-10 Brisa
17.55 Verbotene Lie
perenhof, serie 18.54 I
«jagazine 20.00
*ege, 2-delige
Eermensen en olif
"ralig Burma.
Jagazme 21.44 Pro+C
feS'e 21.45 Sein I
«•30 Tagesthemen 2s.e
memf1'30 Nachtma9azi
Cagney-cyclUS: C
°UITSLAND 2
Z'e Duitsland 1 11,00 h
hoogtepunten uit Frö
12-35 Umschau 12.55
17 on°AkXtra/tennis: ATP"te
Abendmagazin 17.51
19.00 Heute 19.2
41.00 auslandsjournal
22.15 White Mar
0 heute nacht. I
ken. Het systeem van de Sassi
bleef in wezen hetzelfde: een bij
enkorf van kleine, sterk van el
kaar afhankelijke gemeenschap
pen die buiten hun eenkamer-
huizen lief en leed, poep en pies,
water en molenstenen, hout en
kaarsen met elkaar deelden.
Dat ging goed tot eind vorige
eeuw de lange vingers van de in
dustriële revolutie ook hier kwa
men rommelen en de samenle
vingen uiteen graaiden. Familie
na familie vertrok, de beste
eerst. De verpaupering sloop
binnen. In de Tweede Wereld
oorlog ging alles mis, de gemeen
schappen waren op sterven na
dood. Het moet er desolaat heb
ben uitgezien en zo ook hebben
geroken. Grote fotografen van
over de hele wereld kwamen de
ellende vastleggen. Matera werd
de publieke schande van Italië.
Premier Alcide de Gasperi nam
een drastische maatregel. Hij
liet begin jaren vijftig voor de
vijftienduizend resterende Sas-
si-bewoners flats bouwen bo
venop de berg. De grotwoningen
gingen op slot.
Zoals ze werden achtergelaten,
zo liggen ze er nog, met dit ver
schil dat er grote schoonmaak is
gehouden en dat hier en daar
wat restauratiewerk is gepleegd.
Vanuit de verte, van de overkant
van de kloof, ziet Matera er uit
als een slecht gevormde honing
raat. Van dichtbij zie je de sa
menhang en de logica van con
structies zoals die om het regen
water te bewaren en om wijn te
maken in het balkon van een
kapel.
Groots, heel groots zijn de plan
nen die Basilicata met de Sassi
heeft. Dit moet een levend open
luchtmuseum gaan worden waar
vierduizend mensen leven en
tienduizenden komen kijken.
Hier komen kunstwinkels, stu
dio's, muziekzaaltjes. Ja hoor,
internationaal, de Actors Studio
uit New York heeft al gezegd een
dependance te willen vestigen in
de grotwoningen. Hooggeplaat-
sten en zeergeleerden barsten
van de plannen.
Ter plekke, in de Sassi, is de rust
sereen. Een enkele hoekwoning
is bewoond, krijgt licht uit een
kabeltje dat vanaf de stad komt,
water en gas uit een ondergrond
se leiding. De tevreden kijkende
oudere jongere die er woont,
paardestaart en stoppelbaard,
stelt vast dat het de gemeen
schap vijf jaar en vele miljarden
lires gekost heeft om dit beetje
infrastructuur aan te leggen.
„Ik ben niet van hier. De mensen
van Matera zouden zelf de Sassi
moeten ontwikkelen, maar dat
doen ze niet, dertig procent is
werkloos en mist geld en initia
tief om iets te beginnen. Boven
dien is de schande van hun va
ders en moeders te vers."
Nationaal Italiaans Verkeersbu-
ro, Stadhouderskade 2 in Am
sterdam (020-6168244).
Het vlaggeschip van de Britse zeeheld Horatio Nelson is een
toeristische attractie van jewelste in Portsmouth.
Door Nico Koolsbergen
Wie was Michiel de Ruyter? Benieuwd of Nederlanders be
neden de dertig het antwoord weten. Vraag in Engeland wie
Horatio Nelson was en reken maar dat iedereen begint te
vertellen. Nelson was, net als De Ruyter, een zeeheld. Zijn
naam is verbonden aan de zeeslagen van Calvi (1794, kost
te hem het rechteroog), Tenerife (1797, kostte hem de rech
terarm) en Trafalgar (1805, kostte hem het leven).
Nelson en Trafalgar zijn begrip
pen. De namen staan op gevels,
borden, pleinen in heel Enge
land. En zeker in Portsmouth,
de basis van de Britse marine.
De haven van het stadje ligt vol
met het modernste gecompute
riseerd oorlogstuig. Van die
grijze schepen met allerlei bol
lingen en uitstulpingen die ga
rant staan voor dood en verderf.
In die haven is een hoek met ge
bouwen en oude schepen: het
Royal Naval Museum. Hier ligt
de HMS Victory, het originele
vlaggeschip van Nelson. Het
liep in 1765 van stapel, verkeert
in prima staat en is een toeris
tische attractie van jewelste.
Niks computers maar eerlijke
kanonnen. Niks radar of satel-
lietnavigatie maar een kraaien
nest.
Er liggen nog andere historische
schepen waaronder het wrak
van de Mary Rose uit de tijd van
Hendrik VIII. Dat wordt per
manent besproeid met water en
was om te voorkomen dat het
hout vergaat. Pas over tien of
twintig jaar kan de kraan mis
schien dicht.
Horatio Nelson was een groot
man. Bij het bed van de held zie
je pas hoe klein hij was: 1,55
meter. Het lijkt een kistje en dat
is ook zo. Het bed van een Brit
se admiraal was ook zijn dood
kist. Een vlootvoogd zag altijd
de dood onder ogen, zelfs in zijn
slaap. De kist aan boord van de
HMS Victory is een kopie. Want
in het origineel rust Lord Hora
tio Nelson.
De Victory is een geweldig ge
bouw van hout. De manschap
pen kenden geen comfort, slie
pen in hangmatten tussen de
kanonnen en hadden geen pri
vacy. Alleen de kok mocht ro
ken, die speelde toch al de hele
dag met vuur. De rest pruimde,
vertelt Kevin, een gepensio
neerde marineman die toeristen
gidst. De officieren waren beter
gehuisvest. Nelson sliep wel in
een kist, maar zijn kwartier was
zeer luxueus. Antiekliefhebbers
kijken likkebaardend naar de
tafel, de inktpot, de ganzeveren,
de stoelen. Hier schreef de ad
miraal een beroemd gebed, aan
de vooravond van de slag bij
Trafalgar. Voorvoelde hij zijn
dood? Hij geeft zichzelf en 'de
rechtvaardige zaak' waarvoor
hij strijdt over aan 'de grote
God die ik dien'.
Bij Trafalgar werd de
Frans/Spaanse vloot van Napo
leon op 21 oktober 1805 versla
gen. Brittannië heerste over de
zeeën en zou dat blijven doen.
Ieder jaar op 21 oktober - Tra
falgar Day - komt de top van
de Britse marine bijeen op de
Victory om Nelson en zijn laat
ste slag te herdenken.
Een koperen plaat op het dek
markeert de plek waar Nelson
door een kogel uit een Frans
musket werd getroffen. Enkele
uren later stierf de admiraal in
de ziekenboeg benedendeks. De
sterfscène is afgebeeld op een
schilderij. In werkelijkheid
blijkt de ruimte stukken klei
ner.
Kevin vertelt smakelijk over het
leven aan boord van toen. Zoals
iedere gids heeft hij zijn vaste
anecdotes. Voordat een omge
komen marineman een zee
mansgraf kreeg, stak men hem
een pin door de neus. Om te
controleren of hij echt dood
was. „Want zelfs mensen in co
ma krijgen dan nog water in de
ogen. Is er iemand die wil pro
beren of deze theorie klopt?"
Portsmouth ligt ten zuidwesten
van London aan het Kanaal, is
te bereiken met auto of trein. Er
zijn geregeld rondvaarten door
de haven. De musea en histori
sche schepen zijn ieder dag
- behalve met kerst - te be
zichtigen vanaf 10.00 uur.
