IdeStem
iimie Proulx ploegt Amerika om
HULST
De buurt is het werkelijke Couperus-museum
Siberisch koor
stond in de kou
John Travolta stapt
boos uit Polanski-film
tant (m/v)
Hoffman
ciale veranderingen leveren materiaal voor prachtige romans
LONDEN
Maaskant Reizen
Groot auteur geëerd met voorlopig bescheiden museum in Den Haag
J n)ft>ureau en de stoel van
«nevtiTT11 de blikvangers,
iet 1!? T? Portret van de va-
- Ricus Couperus - een
vader, die zijn jongste
D1
MUZIEKFESTIVAL WEST-BRABANT
-X 66
pt de maatschappen Paardekooper
Irdekooper Hoffman Belastingad-
p-adviseurs. Met ruim 750 personen
pardekooper Hoffman tot de voor-
pcountancy, consultancy en fiscale
en TERNEUZEN hebben wij per
MEAO-diploma in het bezit heeft en
pereid is. De geschikte kandidaat is
k-praktijk. Enige relevante werker-
Icountantskantoor, is gewenst. Voor
[dienstverlenende karakter van de
Jtactuele eigenschappen alsmede
Het adres van ons kantoor in Hulst
or in Terneuzen Schuttershofweg 1.
Icht hun schriftelijke sollicitatie te
pi Accountants, t.a.v. dhr. drs A.H.M.
3 Personeelszaken, Calandstraat 41,
jO) 436 49 44.
ANTS
1 ETTEN-LEURI GOOR GOUDA HAARLEM HULST MoOfej
INDAM BONAIRE CURAQAOI TEL-AVIV (ISRAEL) Rowland
Zomer-Gids
het nemen van het besluit ten op-
lontwerp daarvan zijn aange-
Iden aan wie redelijkerwijs niet
jrweten geen bedenkingen te heb-
t tegen het ontwerp van het be-
l/ET R.O.
Jvan Hulst brengt ter voldoening
lin artikel 19a van de Wet op de
king ter openbare kennis, dat bur-
Ihouders ten behoeve van onder-
I voornemens is:
.kei 19 van de Wet op de Ruimte-
I vrijstelling te verlenen van het ter
pde bestemmingsplan en
I van geen bezwaar aan te vragen
I artikel 50 van de Woningwet.
van de winkel op het perceel
I 12-14 te Hulst.
[7 juni 1996 ligt het verzoek gedu-
In voor een ieder ter inzage op de
i dorpsontwikkeling van de ge-
kamer 208 (bureau bouwen en
aar heeft tegen het uitvoeren van
an dit gedurende voornoemde ter-
idienen bij burgemeester en wet-
|49, 4560 AA Hulst.
tTIE/HERINRICHTING
ïIJNESTRAAT,
ASSCHEBOOMGAARD
MARKT
ieden ligt tot en met 15 juli a.s. in
afdeling stads- en dorpsontwikke-
21 te Hulst, tijdens kantooruren
inzage het reconstructie-
n voor voornoemde straten,
praakverordening Hulst' wordt aan
de gemeente en andere belang-
legenheid geboden hun zienswijze
de hierna genoemde wijze schrifte-
ling naar voren te brengen,
eacties kunnen worden ingediend
e van burgemeester en wethouders
stbus 49 te 4560 AA Hulst en moe-
5 juli a.s. bij voornoemd college zijn
'eacties kunnen worden ingebracht
praakbijeenkomst, die op maandag
om 20.00 uur in de raadzaal of com-
van het stadhuis zal worden gehou-
36.
mr.dr. A.A.L.G.M. Kessen
H.J. van Geesbergen
orOirk Vellenga
ijjijje proulx begon aan haar
roman toen ze over de
was. In de tien jaar die
Len haalde ze veel tijd in.
postcards en Shipping News
ijlden samen vijf presti
ge prijzen op en vertalin-
poverdehele wereld,
tar per ongeluk werd .ik ro-
jjsclirijfster", vertelt ze in het
listefdamse Renaissance Hotel,
0 de Nederlandse uitgeverij,
yGeus in Breda, haar heeft on-
Ijjjbracht. „Ik schreef al een
,jof twintig korte verhalen
wr mijn plezier. In een gesprek
"■si mijn uitgever over het con-
3(t voor een bundeling van de
verhalen, bleek dat hij wil-
j vastleggen dat ik op termijn
si roman zou afleveren. Ik ge
jolde niet dat ik daartoe in staat
e Een paar jaar later herm
ak hij mij aan de afspraak en
B ben ik aan de keukentafel
jan zitten met pen en papier,
iil moest er dan toch maar eens
a komen. Ik maakte de eerste
set voor wat Postcards werd en
Èweek daarna begon ik onmid-
Bjk aan de research. Ander-
elf jaar reisde ik rond en verza
de ik informatie over het boe-
nbestaan in Amerika."
Annie Proulx is een krachtige
isoonlijkheid, een vrouw (van
1) die zonder concessies en op
gen kracht door het leven gaat.
Houdt even weinig van tijdro-
eide promotietrips, lange inter
ns en vragen over haar privé-
tai als van haar eerste naam
(dna) en dat laat ze merken.
,lo'n tournee is een verplichting
feik nu eenmaal heb ten opzich-
hanmijn uitgever. En een ver-
utwoordelijkheid tegenover
tijn lezers. Maar ik zou er zelf
iooit voor kiezen", zucht ze. Een
«oemdheid tegen wil en dank,
it straalt van haar gezicht in de
Mtamer in Amsterdam. „Op 1
member is het voorbij. Dan ga
lieven als een kluizenaar", zegt
een het lijkt dat die wetenschap
sar op de been houdt.
Ifzondering
iffl bezoek aan Europa was al
a paar keer eerder gepland,
iffit kon ze Vermont niet verla
pt omdat ze haar stervende
J loeder verpleegde. Daarna
pest ze alles afzeggen omdat ze
:j een val van de trap haar pols
pk. Het past wel een beetje in
ut grillige leven dat ze leidt. An
te Proulx begon en verbrak drie
Wijken, voedde als alleen-
tade moeder drie zoons op, ze
lange tijd in afzondering in
tenoordelijke bergstaat Vermont
«woont nu in het dunbevolkte,
ijragrische Wyoming.
Haar eerste boek was Ansichten
Postcards), dat in Nederland
Wgens pas verscheen na het
l®ws van Scheepsberichten
Sipping News). Ansichtkaarten
pt korte mededelingen vormen
«rode draad door het boek dat
Algemeen
'ION
an actieve
igeren tot
C Spanje,
d, Turkije,
rland en
- vind je
-5999 848
R)
3 4 dgn per luxe touring
car, hotel in centrum met
logies en ontbijt.
Vertrek 28 juni, 12,19.
juli vanaf 229,-.
Lid SGR ANVR
Vraag onze gratis reisgids
aan! Tel. 0412-482828-_
Daarom krijg' u
en met )i augustus J996
een Kodak camera* kado bi|
f 150,- (excl. B.T.W.) zwart-w.'
kopieën.
Druk'1 me. MULTICOPV
Zolang de voorraad strekt.
begint in 1944.
„Postcards beschrijft de onder
gang van een boerenfamilie, de
desintegratie van het boerenle
ven", zegt ze. „Loyal Blood ver
laat zijn ouderlijk huis in Ver
mont, de enige zekerheid die hij
heeft. De boerderij is het enige in
de wereld dat bij hem hoort en
juist die moet hij verlaten. Ver
mont is een slecht landschap voor
agrarische ondernemingen, er
zijn steile hellingen en moeilijke
verbindingen. Toen alles groot
schaliger werd en de zuivelindus
trie de zaken concentreerde, was
dat de doodsklap voor minder
goed bereikbare streken. Het
boek is een persoonlijke geschie
denis in een sociologische con
text."
Het gaat u om veranderingen die
zich afspelen onder de oppervlak
te.
„Sociale verschuivingen over een
langere periode. Dat is Wat mij
boeit."
Begint u met het thema, met het
maatschappelijke proces? Of zijn
het juist de personen en hun ont
wikkelingen?
„Het idee voor het verhaal is er
eerst. De mensen. Het skelet.
Daarna bouw ik het landschap,
zoals ik dat noem, door middel
van uitgebreide research. De his
torische feiten die ik verzamel
veranderen het verhaal niet we
zenlijk. Je kunt hoogstens zeggen
dat de karakters een beetje mee
buigen, meer niet. Bij Shipping
News heb ik allereerst het eind
van het boek geschreven. Een re
den daarvoor was er niet. Ik vond
dat prettig. Mijn geest werkt nu
eenmaal zo, denk ik."
Heeft die grote liefde voor re
search te maken met uw jaren in
de journalistiek?
„Daarvóór deed ik als historica
ook al heel veel studiewerk. En
inderdaad, toen ik als freelance
journaliste werkte voor tijd
schriften, wierp ik me met veel
plezier op het feitenonderzoek. Ik
hou van graven en spitten. Ik
weet vantevoren nooit waar ik
precies naar zoek, ik ben gewoon
nieuwsgierig, ik zit graag te neu
zen in alles en nog wat."
Knopen
Voor het ook in Nederland zeer
goed verkochte Scheepsberichten
vond Annie Proulx onder meer
inspiratie in Het knopenboek van
Ashley van Clifford W. Ashley,
gepubliceerd in 1944, dat ze voor
een kwartje kocht op een rom
melmarkt. Citaten uit deze hand
leiding voor het leggen van aller
lei soorten scheepsknopen slinge
ren zich als een touw door het
boek.
Hoofdpersoon Quoyle is een wei
nig indrukwekkende man (zon
der voornaam) en een middelma-
Annie Proulx: „Ik wil niet sentimenteel doen over zaken die verdwijnen.
foto klaas koppe
tig journalist. Annie Proulx volgt
hem met veel medededogen op
zijn moeilijke pad en maakt hem
tot een hoofdfiguur die je echt het
beste gunt. Zijn collega's bij het
bizarre krantje Gammy Bird
worden met sympathie beschre
ven. De nuchtere, wetenschappe
lijke schrijfster bekent dat ze een
duidelijke liefde ontwikkelde
voor de Newfoundlanders, 'hun
gevatheid en het plezier dat zij
scheppen in conversatie', en voor
hun keuken.
In Scheepsberichten vindt Quoy
le zijn bestemming aan de afgele
gen, onherbergzame, door storm
en regen geteisterde kust van Ne
wfoundland in Canada. Deze ge
meenschap van vissers, vechters
en verhalenvertellers vangt hem
op, maar het is duidelijk dat die
gemeenschap gedoemd is uiteen
te vallen.
„Het gaat mij daarbij niet om het
verlies, maar om het verande
ringsproces en het effect dat dat
heeft op mensen. Er gaat iets ver
loren en er komt iets anders voor
in de plaats. In Vermont en New
Hampshire is de toeristenindus
trie dpgebloeid. Misschien ge
beurt dat in Newfoundland ook
wel. Ik wil niet sentimenteel doen
over zaken die verdwijnen. Ik
verheerlijk het gulden verleden
beslsist niet."
Emigranten
Inmiddels is de nieuwste boek,
Accordeon Crimes, ook al Neder
land verkrijgbaar, het is de Britse
uitgave, die tot verrassing van de
schrijfster eerder uitkwam dan
de Amerikaanse versie.
„Het is een verhaal over emigran
ten dat een hele eeuw bestrijkt,
en over de prijs die ze betalen om
Amerikaan te worden. Ze verlie
zen hun cultuur, hun taal, hun in-
dentiteit. Ik ben vreselijk geïnte
resseerd in de verandering, de
metamorfose van de emigrant:
waarom zijn deze mensen zoals
ze zijn. Daarnaast gaat het boek
over muziek, dans, de techniek
van het accordeon, over cajun,
tex-mex. Ik heb heel opok veel
onderzoek gedaan naar accor
deon-reparatie. Het accordeon is
het instrument van de armen, een
instrument vol herinneringen aan
Europa. Het speelt nog steeds een
grote rol in Duitse, Boheemse,
Tsjechische en Poolse beoerenge-
meenschappen in Texas."
V houdt van minder comfortabele
streken aan de rand van Ameri
ka.
„Ik houd van noordelijke land
schappen, ja. Waar de koude in
valt in november."
Grote steden lijken me ook een
aardig decor van veranderingen.
Hebt u wel eens gedacht daarover
te schrijven?
„Nee, grote steden interesseren
J0" Hans Rooseboom
«lavastraat in Den Haag is
'Hoofdstraat van Couperus-
De straat ligt op de
weiding van de twee deftige
•aagse buurten waar Coupe-
fnijn romanpersonages hun
wen liet slijten.
3r de Javastraat liet hij ze lo-
1, of rijden per tram en koets,
ue mensen uit Eline Veere, De
hen der kleine zielen en Van
°e menschen de dingen die
„Maan. Op weg naar elkaar
«»aar nergens.
'Ouis Couperus Museum was
-g niet in Den Haag, en het
us Couperus Genootschap
2 ach gelukkig prijzen dat het
v ®°°i klassiek herenhuis ge
in» 1 aan de Javastraat,
1Lummer 17- Gelegen tussen de
Mbuur?artt>UUrt en de Archi-
week is het museum open-
'L Daarmee is 1996 een
Mm. Perus~iaar geworden:
am v Versckeen het slotdeel van
JW/wzamelde Werken. Aanlei-
y°or zo'n jaar is er niet,
's geen kroonjaar voor
'10g
1 n.„ 'a®ers en suite die het
Serus(l8g63-1923).
ls er nog niet te zien in de
T
Museum vormen.
zoontje maar een doetje vond,
totdat de debuutroman Eline Ve-
re (1888) tien drukken verkocht.
Ook het kamerscherm staat er,
plus een gipsen jongenstorso. De
kamer is behangen met stemmig
goudbehang. Eigenlijk is de hele
sfeer een beetje beklemmend, zo
men wil verstikkend. Het dringt
tot je door dat Louis Couperus
zijn leven in dergelijke ruimten
doorbracht, voorzover hij althans
in Den Haag verbleef. Dan speel
de het leven zich af in doodstille
kamers met zware gordijnen,
schemerig, motregen buiten.
Daar zat de schrijver in zijn huis
kostuum, tot in de puntjes ver
zorgd, en schreef over de heerlij
ke mediterrane zon, over naakte
jongens, over seksuele uitspattin
gen aan het Romeinse hof. En als
hij in het zuiden vertoefde
schreef hij met heimwee over het
regenachtige Den Haag met z'n
kleine zielen...
De voorkamer van het museum is
permanent ingericht als Coupe
rus' werkkamer, met een wassen
beeld, voorstellende de auteur als
dandy. De achterkamer is daar
entegen bedoeld voor wisselende
tentoonstellingen. Momenteel is
er een expositie te zien over Ne-
derlandsch-Indië zoals het zich
aan Couperus heeft voorgedaan.
Hij zat er in zijn jeugd op de
HBS, keerde rond 1900 terug (re
sultaat: De stille kracht) en
bracht in 1921 een laatste bezoek,
als verslaggever voor de Haag-
Couperus in zijn werkkamer (1923). Het bureau, de stoel, het kamerscherm en de schemerlamp zijn
te zien in het Louis Couperus Museum in Den Haag. foto bas lubberhuizen
sche Post.
Overigens zijn de twee kamers
aan de Javastraat slechts een be
gin. Het hele, drie verdiepingen
tellende pand moet uiteindelijk
een Couperus Instituut worden.
Inclusief een bibliotheek en een
theaterzaaltje (Couperus was een
verwoed declamator uit eigen
werk).
Wie toch in de buurt is mag de
omgeving niet overslaan. De Ar-
chipelbuurt is het echte Louis
Couperus Museum: een open
luchtmuseum waar in honderd
jaar niets ingrijpend is veran
derd. Je moet alleen de bumper
aan bumper geparkeerde auto's
wegdenken.
Er is zojuist een boekje versche
nen met een literaire wandelrou-
VRIJDAG 14 JUNI 1996
me niet. Maar wat bedoelt u?
Welke veranderingen?"
In grote steden zie je de bevolking
van een wijk wegtrekken en die
wordt vervangen door een hele
nieuwe groep. Er is steeds door
stroming, er is voortdurend be
weging.
Ze knikt en denkt na. „De veran
deringen op het platteland zijn
gemakkelijker te zien, ze gaan
langzamer. Dat biedt veel rtieer
overzicht. Het landelijke leven
boeit mij gewoon het meest. De
verschuivingen verschillen per
regio, maar vaak hebben ze te
maken met de uitputting van
bronnen en de aantasting van het
milieu."
Wat is volgens u de grootste ver
andering op dit moment in de
Amerikaanse samenleving?
„Het belangrijkste probleem vor
men de rassentegenstellingen.
Niemand heeft een oplossing."
Welke kant gaat het volgens uop
Wordt het probleem groter?
„Het wordt in ieder geval niet
kleiner. Maar ik kan niet in de
toekomst kijken. Ik heb het ras
senvraagstuk overigens wel even
aangeraakt in Accordeon Crimes.
Maar er zijn mensen die er veel
beter over kunnen oordelen dan
ik. Ik ben maar een oude romanT
schrijfster.
Wat is uw werkwijze bij het
schrijven?
„Als ik na het feiten verzamelen
eindelijk in de fase van het
schrijven kom, werk ik zeer in
tensief. Het gaat aan één stuk
door, want dan wil ik het snel af
hebben. Ik begin heel vroeg en
werk tot laat in de middag. Dan
ga ik skiën om even te ontspan
nen. 's Avonds ga ik verder. Ik zit
per dag zo'n 16 uur te schrijven."
Nog even een historisch onder
zoekje naar de naam Proulx (die.
je uitspreekt als Proe). Is het een
Franse naam?
„Ah oui, Mijn vader is Frans-Ca
nadees met wat Indiaans bloed.
Hij is in 1637 aangekomen. Mijn
moeder heeft een Engels-Iers-
Nederiandse achtergrond en haar
voorouders kwamen ook al in de
zeventiende eeuw."
Haar nieuwe project heeft te ma
ken met trekkers in vroeger eeu
wen. „Ik wil er niet te veel over
zeggen", zegt ze aanvankelijk af
werend, maar later wil ze wel
kwijt dat het over zeevaarders en
oude routès over de oceanen gaat.
Haar voorbereidingen zijn we
derom uiterst grondig. Annie
Proulx, de eenzame, stugge ploe
ger in het Amerikaanse land
schap, leert Nederlands om oude
Nederlandse geschriften te kun
nen lezen.
te door Den Haag, aan de hand
van leven en werk van de schrij
ver. Je kunt die wandeling begin
nen door bij het Couperus Mu
seum de Javastraat over te ste
ken. Daar staat, aan het begin
van de Surinamestraat, een groot
borstbeeld van Couperus, ont
huld in 1963 bij zijn 100e geboor
tedag. Couperus woonde hier in
de jaren '80.
We moeten wel bedenken dat
Louis Couperus deze buurt haat
te, verafschuwde. Hij heeft deze
Haagse straten en pleinen niet
willen vereeuwigen uit liefde,
maar omdat hij ertoe was veroor
deeld. Hier woonden zijn kleine
zielen. Geen slechte mensen,
maar ze hadden slechts elkaar en
hun kleinigheden om eindeloos
over te praten.
Hier heerste de ijzeren sociale
controle die een buitenbeentje als
Louis Couperus beknelde. Tegen
wil en dank heeft de schrijver de
ze buurt en zijn bewoners minu
tieus en uiteindelijk toch liefde
vol voor het nageslacht vastge
legd. Met een beejte goede wil er
vaar je die sfeer nog altijd.
Louis Couperus Museum, Ja
vastraat 17, Den Haag. Geopend
donderdag en vrijdag 12.00-17.00
uur, zaterdag en zondag 11.00-
16.00 uur. Het boekje 'Zo ik iéts
ben, ben ik een Hagenaar, een li
teraire wandeling door het Den.
Haag van Couperus' door José
Busenman is een uitgave van Bas
Lubberhuizen (Amsterdam) en
kost 22,50.
Het hééft wat telefoontjes en
faxen gekost, van Moskou naar
Siberië, van Bergen op Zoom
naar Den Haag en vice versa,
en de Nederlansde ambassa
deur in Moskou moest persoon
lijk ingrijpen, maar nu kan dan
ook een belangrijk onderdeel
van het Muziekfestival West-
Brabant echt doorgaan.
„Wij zingen voor u," zo heet
het koor waar het allemaal om
gaat. In het Russisch heten ze
Tjebe Pojem en ze komen uit
Kraskojarsk, Siberië. Bijna
waren de 23 zangers plus pia
nist niet gekomen, en dan was
het Muziekfestival West-Bra
bant mooi onthand geweest.
Want de zangers en zangeres
sen van Tjebe Pojem zijn voor
liefst negen concerten gepro
grammeerd. „Een half jaar ge
leden was alles helemaal gere
geld. Dacht ik," vertelt Festi
val-organisator Alex Vermeu
len.
„Ik had een uitnodiging ge
stuurd. Die heb je als Rus nodig
om het land uit te kunnen.
Maar ik was iets vergeten. Als
je Russen uitnodigt, moet je
verklaren dat je garant staat
voor de kosten. En dat stond
niet in onze uitnodiging. Ik had
dat moeten weten."
Vol goede moed vloog de leider
van het koor, Konstantin Ja-
kobson, afgelopen maandag in
zijn eentje naar Moskou. Hij
ging vast vooruit, met de be
doeling om bij de Nederlandse
ambassade de vliegtickets en
visa voor de reis naar Neder
land op te halen.
„Maar de man stootte zijn
neus," aldus Alex Vermeulen.
„Sorry, zeiden ze tegen hem, er
zijn geen visa. De papieren zijn
niet in orde. Jakobson belde
naar huis, naar Krasnojarsk,
met die vervelende mededeling.
En vanuit Krasnojarsk belden
ze naar mij in Bergen op
Zoom."
Vermeulen belde onmiddellijk
naar het ministerie van Buiten
landse Zaken in Den Haag. Het
ministerie vroeg hem of hij in
derdaad garant wilde staan.
Die garantstelling zou direct
naar Moskou worden gestuurd.
„Maar ik dacht, dat gaat me te
lang duren," aldus Vermeulen.
„Dus ik heb maandagnacht nog
een uitgebreide fax gestuurd
naar de ambassadeur in Mos
kou persoonlijk, met het hele
verhaal. Het kwam hierop neer:
alsjeblieft, help me! De volgen
de ochtend, ik was al op pad,
kreeg mijn vrouw een telefoon
tje van de ambassadeur: alles
was in kannen en kruiken. Ze
konden komen."
Tjebe Pojem is een kamerkoor
van solisten, gespecialiseerd in
Russische volksliederen en in
Russische klassieke koormu
ziek. Het koor geeft drie con
certen met eigen repertoire (16
juni Bergen op Zoom, 22 juni
Oosterhout, 23 juni Roosend
aal), doet mee aan de vier uit
voeringen van Berlioz' Re
quiem en zingt twee maal Les
Noces tijdens het Stravinsky-
programma (25 juni Bergen op
Zoom, 27 juni Breda).
HANS ROOSEBOOM
Parijs (rtr) - Een boze John Travolta heeft de set van Roman
Polanski's komedie The Double verlaten en is naar huis terug
gevlogen na een ruzie met de regisseur over zijn rol in de film.
De ster van Saturday Night Fever,
die een door de critici toegejuichte
comeback maakte in Pulp Fiction,
liep midden in de repetities weg,
vijf dagen voor de camera's zou
den gaan draaien. Travolta, die 25
miljoen gulden tegemoet kon zien
voor zijn rol, kwam frontaal in
botsing met Polanski, maker van
onder meer Rosemary's Baby en
Bitter Moon.
„Travolta was het niet eens met
het karakter dat hij zou spelen.
Hij eiste opheldering over het ver
haal", aldus de bron. „Hij kreeg te
horen dat Polanski de regisseur
was en dus besliste over het crea
tieve aspect. John besloot de film
te verlaten en zal worden vervan
gen." De komedie, waarin Isabelle
Adjani de vrouwelijke hoofdrol
vertolkt, is gebaseerd op een ver
haal van Dostojevski. Het gaat
over een Amerikaan in Parijs die
denkt dat een dubbelganger zijn
identiteit heeft aangenomen.
Muziek en erotiek, ze zijn als
een gelukkig huwelijk. Je ziet de
een niet zonder de ander. Doet
ergens een zanger zijn mond
open, blijkt hij zich te beklagen
over het geringe succes dat hij bij
het vrouwelijke geslacht heeft.
Wie naar een songfestival luistert
of de Top-50 volgt, beseft dat hei
niet alleen bij Maxine en haar politieblauwe Franklin, maar in het ge
hele gezongen leven slechts om liefde, verleiding en bevrediging
draait. Muziek is het voertuig voor vleselijke emotie.
De commercie speelt erop in. Zangers en zangeressen staan strak en
diep uitgesneden op de bühne, platenhoezen en affiches. Niet alleen
die van het lichte repertoire, de musical en de operette; zelfs de Wag
ner-, Rossini- of Tsjaikovski-ster probeert te verlokken met goed ge
positioneerd en in het oog springend bustenbloot.
Van een Carmen of een Salomé verwacht het publiek niets anders.
Dat zijn verleidsters en hun uitrusting en voorkomen moet de verzoe
king voorstelbaar maken. Maar een Desdemona? De ingetogen, kui
se vrouw van de dierlijk jaloerse Otello, zou die niet veel beter hoog
gesloten als een nimmer aan overspel denkende non uitgebeeld kun
nen worden? En waarom moet Otello zelf, zoals in de Holland Festi
val-creatie van Vladimir Bogachov, met een tot op de navel open
staand hemd de macho-symboliek uitdragen? Moet een man tors en
spierbundels laten zien om voor een acceptabele vent door te kunnen
gaan?
Bloot moet, denkt de wereld der muziek. Zonder dat geen aantrek
kingskracht. Dus daalde Karan Armstrong in de concertuitvoering
van Enescu's Oedipe, waarin ze de rol vertolkte van de degelijke en
onderdanige moeder-echtgenote Jocaste, de meterslange Concertge-
bouwtrappen af vermomd als overjarige Sirene. Tweemaal driekwart
borst vanonder de flappen van haar jak presenterend.
En dat terwijl deze versie van het Oedipus-verhaal helemaal niets met
seks, verboden verlangens en de nachtzijde van het bestaan van doen
heeft. Enescu, hoe zeer ook tijdgenoot van Freud, is niet geïnteres
seerd in de modderduikers interpretatie van de Weense tovernaar.
Oedipus doodt weliswaar zijn vader en slaapt met zijn moeder, maar
niet omdat duistere krachten in zijn hart en ziel dat onbewust willen.
Hij is in deze Frans-Roemeense visie aanvankelijk een tragicus, die
tegen zijn zin door het fatum op het verkeerde spoor gezet wordt,
maar die ten langen leste bewijst dat hij sterker is dan het noodlot. De
kern van Enescu's mythe is het antwoord op het raadsel van de Sfinx.
Die wit weten wie er sterker of groter is dan het lot? Oedipus ant
woordt onbevangen 'de mens' en hij bewijst dat in de opera zelf.
Zo'n optimistische visie, volstrekt verschillend van de eeuwenlange
over gerechtigheid, bloedschande of de 'roede des Noodlots', is de
moeite waard. Niet alleen muzikaal, maar ook theatraal en voorat fi
losofisch. Naar Enescu, de Roemeense variant van Bartok en Dvo
rak, luisteren is niet alleen muzikaal meegesleept worden, het is tege
lijk reflectie op wat lot, schuld en de buigzaamheid van het verdriet
betekenen.
Dat maken de oningetogen borsten van Armstrong zo goed als on
mogelijk. Zij en haars gelijken uit de commerciële sfeer beperken
kunst tot lust.
