agie van gigantische koren
;roep wil
sie kerken
)E STEM
Bert Schierbeek:
een vent die
tegelijk vorm was
Notitieboek te koop
van Stephen Spender
Europese operahuizen
gaan samenwerken
SCHIJF
^linke schade
ia aanrijding
Verduistering
Achter het net
Schennispleger
ten Zuidzande
Sebastiaan Theys
en Sven Haeck
hengelkampioenen
loemeense regisseur Silviu Purcarete brengt 4 Les Danaïdes' in Holland Festival
jnderd koorleden, de vijftig dochters van Danaos en
Ije vijftig zonen van Aigyptos, en zeven acteurs zet de
joemeense regisseur Silviu Purcarete op het toneel in
1 zjjn adembenemende schouwspel 'Les Danaïdes'.
3e voorstelling in het Frans, die op zaterdag 22 en
Lidag 23 juni in het Amsterdamse Muziektheater met
Nederlandse boventiteling wordt gespeeld in het kader
jhet Holland Festival 1996, is een reconstructie van
|e drie tragedies 'De smekelingen', 'De Egyptenaren',
je Danaïden', die samen een verhaal vertellen, en van
Orphée
Argerich
Rabinovtch
Esteban Salas
D1
1
SDAG 11 JUNI 1996 C3
lehter. Vanuit zijn in aanbouw
lijnde woning aan de Canis-
llietstraat werd namelijk de
Verwarmingsketel gestolen.
terneuzen - De auto van een
dertigjarige inwoner van Sluis
kil is gisterochtend flink be
schadigd na een aanrijding met
een trekker met oplegger uit
Bleskensgraaf. De veertigjarige
bestuurder van deze vrachtwa
gencombinatie remde voor de
kruising met de Hoekseweg. De
Bluiskillenaar zat te dicht op
jde vrachtauto en knalde erop
Terneuzen - Een autobedrijf
luit Terneuzen heeft aangifte
■gedaan van verduistering van
een auto. Het voertuig was ge
huurd door een man uit Nieuw-
vliet. Hij bracht de auto niet te
rug na het verlopen van de
huurovereenkomst. De man is
met onbekende bestemming
[vertrokken.
Terneuzen - Twee jongens uit
Terneuzen, respectievelijk der
tien en vijftien jaar oud, heb
ben afgelopen zondag letterlijk
achter het net gevist toen ze aal
trachtten te stelen uit een boot-
je aan de Reuzenhoeksedijk. Ze
vroegen een buurtbewoner om
een plastic zak om de buit in te
doen. Dat hadden ze beter niet
kunnen doen, want via deze ge-
tuige werden de twee jongens
door de politie gesnapt.
Hulst - Een onbekende man
heeft gisteren op de stadswal
len nabij het Houtenkwartier
zijn geslachtsdelen getoond
aan een vrouw uit Hulst. Zij
deed hiervan aangifte bij de
politie.
blijft de sterrittencompetitie
het overigens goed doen. Ko
mende week is TC HAS uit
Sluiskil organisator. Afstem
pelen tussen 18.30 en 20.30 uur
in café Cambrinus aan de Axel-
se markt.
UITSLAG
1. TC Axel 89,38 punten, 2. WTC
Graauw 70,03, 3. TC Westdorpe
66,25, 4. TC HAS (Sluiskil) 63,21,
5. TC Breskens 48,50, 6. ETC Delta
(Terneuzen) 38,56, 7, Freewheel'79
(Schoondijke) 37,60, 8. TC Sas van
Gent 35,04, 9. Wielertoerist (Eede)
29,98,10. TC Hulst 29,18.
STAND
Na vijf sterritten: 1. TC Axel
402,80, 2. TC Westdorpe 318,75, 3.
TC HAS 312,92, 4. Wielertoerist
277,10, 5. RTC Delta 249,92, 6.
WTC Graauw 226,76, 7. TC Bres
kens 192,45, 8. Freewheel'79
188,35, 9. TIO (Oostburg) 129,45,
10. TC Sas van Gent 124,51 pun
ten.
[p Kerk Zuidzande ziet haar po-
lorpscentrum Zuidzande i.o. het
gen langzaam maar zeker in rook
groep stelt zich op het standpunt
dat bij het niet vinden van een
voor beide partijen acceptabele
oplossing het draagvlak voor een
vruchtbare fusie niet aanwezig is
en het fusieproces alsnog moet
worden beëindigd.
Koewacht - Sven Haeck van
de Axelse visvereniging Ge
duld Overwint Alles is afgelo
pen weekeinde jeugdkam
pioen hengelen in de leeftijds
categorie 8 tot en met 12 jaar
t geworden. Hij haalde 1240
gram vis boven water. In de
categorie tot en met 15 jaar
sleepte Sebastiaan Theys van
de Clingse Hengelaars het
kampioenschap in de wacht.
[u Theys 'scoorde' een visgewicht
van 1740 gram, negentig gram
it meer dan zijn naaste belager, In-
je geborg Audenaerd van De Plat-
[s zak in Westdorpe. Op de derde
d plaats in deze categorie eindigde
i- Rene Winne, eveneens van De
Platzak, met 1500 gram.
e Bij de jongste categorie werd
i- kampioen Sven Haeck gevolgd
i- door zijn clubgenot Brian Oos-
iit ting met 1230 gram, slechts tien
minder dus. Derde eindige Evi
3e Kint van De Vogel met 840 gram-
f- Het jeugdkampioenschap telde
i- ook voor het Zeeuws-Vlaams
ot kampioenschap voor vereniging-
ie Kampioen werden De Clings®
le Hengelaars met 68 punten, me
e- op de tweede plaats GOA (83) en
i- op de derde De Vogel (97 punten)-
- Aan de wedstrijden namen in to-
if- taal 99 jeugdige vissers deel.
Zomet^Sids
het saterspel 'Amymone' van Aischylos.
De Roemeense spelers van het Nationaal Theater
I Craiova zijn met 'Les Danaïdes' op tournee langs de
Europese theaterfestivals. Onze toneelredacteur zag de
voorstelling tijdens de Wiener Festwochen en sprak
met Silviu Purcarete.
Door Ton Verbeeten
peg0den in smetteloos wit drin-
ja nectar en spelen verveeld
L papieren scheepjes die in
'Si laagje water op twee wit ge-
'i tafels drijven. 'Euro-
zegt Hermes. Stilte. Zeus en
Je zijnen willen hem niet ge-
1 hebben. Poseurs zijn ze,
oden en godinnen op de
llyipos. Achteloos strooien ze
Kaar tegensprekende menin-
ïen over de aard van de tragedie
s uit. De citaten zijn ont
land aan filosofen en schrijvers
Is Aristoteles, Nietzsche, Cor-
IiJle en Schopenhauer. Ver
valt! draaien de goden om el-
laar heen. Erotische toenade-
Iig blijft steken in het gebaar,
ban schuift een reusachtig
[law doek, geplooid als de boeg
meen schip, vanuit het duister
par voren. Het schip trekt zich
en op het verlaten strand
Argos liggen twee aan twee
vijftig dochters van Danaos.
ed in diepblauw. Onder
hoofddoek het sprekend wit
Tan de ogen. Elk voorzien van
(anwit koffertje. In het koffertje
hele hebben en houden,
laamaast kunnen de koffertjes
Ineen oogwenk wordt opgesteld
|!s beschermende muur rond de
lanaotr*
waan op het speelvlak kruipt
lanios uit een kist, de huid
lialwit als van een mummie. Hij
[itweeslachtig, vader en moeder
(an de Danaïden tegelijkertijd.
|iït koor van Danaïden heft de
>s, de openingszang, aan.
fij smeken de bewoners van de-
s vreemde kust om bescher-
ig. De tragedie is begonnen,
(evolgende dag spreek ik Silviu
urcarete. Een man, geboren in
!50 in Boekarest, met een rond
|tzicht, een forse droeve snor en
weemoedige ogen.
Ms 1990 maakt hij met zijn
fïtionaal Theater van Craiova
®ore op theaterfestivals in Eu-
i>pa, de Verenigde Staten en
Tistalië.
pt Nederlandse toneelpubliek
P'akte kennis met zijn werk tij-
fffls het Holland Festival van
l!93. Daar zag het Purcarete's
"etverking van Ubu Roi van Alf-
dJarry doorspekt met teksten
pt Macbeth van William Shake-
P®e. Op de manifestatie Ant-
parpen 1993 bracht het Theater
van Craiova Titus Andronicus
van William Shakespeare en vo
rig jaar was in de Rotterdamse
Schouwburg Phaedra naar Euri
pides en Seneca te zien.
Silviu Purcarete is sinds 1 ja
nuari van dit jaar artistiek di
recteur van het Centre Dramati-
que van Limoges. Hij bracht
daar de trilogie van Aischylos,
de Oresteia, uit. Die zou volgend
seizoen wel eens op diverse festi
vals te zien kunnen zijn.
Natie
We beginnen ons gesprek met
het zo nadrukkelijk door de go
den genegeerde eerste woord dat
in de voorstelling valt: Europa.
Silviu Purcarete: „De mythe van
de Danaïden spreekt van de ge
boorte van een natie, een volk.
Als een van die vijftig meisjes
niet verliefd wordt - en dat
geeft haar als bestemming de
oermoeder van de Grieken te
worden -, dan zal er geen
Grieks volk, geen Griekse be
schaving, geen Europa ontstaan.
Zo wordt het verhaal de mythe
van het ontstaan van de Europe
se spiritualiteit. Dat benadruk
ik met het woord Europa.
„De Danaïden zijn mensen uit
een ver en vreemd land die be
scherming zoeken aan een verla
ten itust. Zij vragen asjel. Met
hun vader Danaos, die hun my
thische vader is, zijn ze het mys
terieuze Egypte ontvlucht waar
de vijftig zonen van Aigyptos
hen tot een huwelijk wilden
dwingen.
„Danaos en Aigyptos zijn twee
lingbroers die oorspronkelijk
van Zeus en Io afstammen. Ar
gos is het geboorteland van Io,
de oermoeder van de Danaïden.
Daar aangekomen doet Danaos
bij koning Pelasgos een beroep
op het door de goden bekrach
tigde gastrecht. Pelasgos zit met
een probleem. Verleent hij geen
asiel, dan schendt hij de wet van
de goden. Doet hij dat wel, dan
heeft hij oorlog met de Egypte
naren. Een tragische situatie. De
koning laat de beslissing over
aan zijn volk en dat besluit de
Danaïden op te nemen."
„Voor het zover is roepen de uit
geputte Danaïden het beeld van
hun mythische moeder Io op.
Deze gedroomde scène heb ik
ontleend aan de tragedie Pro
metheus van Aischylos. Zeus
Een van de krachtige massascènes in het schouwspel 'Les Danaïdes'.
had zijn oog op de schone ko
ningsdochter Io laten vallen,
maar zijn jaloerse vrouw Hera
veranderde haar in een koe en
liet haar door Argus met de hon
derd ogen bewaken. Op last van
Zeus slaagde Hermes erin Argus
in slaap te brengen en hem te do
den. Toen stuurde Hera een hor
zel op Io af, die haar over de aar
de joeg. Na een lange zwerftocht
langs de Ionische zee en de
Bosporus (letterlijk doorwaad
bare plaats voor koeien) komt ze
in Egypte aan, waar Zeus haar
aanraakt en haar helpt een zoon,
Epaphos, ter wereld te brengen.
Epaphos is de stamvader van
Danaos en Aigyptos."
Cynisme
De tussenscène is uiterst beel
dend. De goden omringen als
grijnzende gynaecologen Io, die
op een tafel op realistische wijze
een kalf baart. Het koor van de
Danaïden danst en zingt op hoge
toon de lof van Zeus. Silviu Pur
carete is bij uitstek een beeldend
theatermaker. Toch is het het
ritme van de teksten die de cho
reografie bepaalt van het als ko
renbloemen golvende koor van
Danaïden.
Silviu Purcarete: „Met het be
sluit van het volk van Argos om
de Danaïden asiel te verlenen
eindigt de eerste tragedie van de
tetralogie, De smekelingen'
Maar het verhaal van de twee
volgende, De Egyptenaren en De
Danaïden is ons overgeleverd.
Zo ook de inhoud van het afslui
tende saterspel Amymone. Ik
heb geprobeerd op fantasievolle
wijze, gebruikmakend van tek
sten uit de andere tragedies van
Aischylos, de tetralogie te recon
strueren. Ik heb de enkele over
gebleven versregels in een mo
zaïek met andere teksten samen
gebracht."
„Het is de tekst die de beelden
genereert. Dat betekent absoluut
niet, dat theater louter tekst is.
De tekst is de vruchtbare aarde
die de Danaïden en de zonen van
Aigyptos als zaailingen opneemt
en doet groeien."
Gedruis
En weer komt het schip, dit keer
dreigend, naar voren. De Egyp
tenaren, vijftig kaalgeschoren
jongemannen in fel oranje kledij
die de borst bloot laat, landen op
de kust van Argos. Met luid ge
druis sluiten zij de Danaïden in.
De magie van de honderd vrou
wen en mannen die als één man
en één vrouw spreken en bewe
gen is onweerstaanbaar.
De zonen van Aigyptos verslaan
het leger van Argos, doden ko
ning Pelasgos en eisen met groot
vertoon van machismo de huwe
lijksvoltrekking van de Danaï
den. In de schijnbare instem
ming van de vrouwen stelt de
mythe ook het probleem van de
'keuzevrijheid, het recht om te
beslissen over je eigen lot, het
recht van de vrouw ten opzichte
van de man - ook in het huwe
lijk - aan de orde.
Silviu Purcarete: „Daarom voel
ik mij de laatste jaren zo aange
trokken tot de antieke litera
tuur. Tijdens het lezen bekroop
mij de zekerheid dat de thema
tiek van de tragedie zeer modern
is. Moderner dan veel van wat in
de hedendaagse literatuur aan
de orde komt. Ik vind Aischylos
heel sterk en heel verfrissend.
Hij spreekt in heldere en krach
tige taal over de fundamentele
problemen van de mensheid."
„De Danaïden weigeren het ge
dwongen huwelijk. Dat is in te
genspraak met de antieke wet
ten. Vrouwen hadden zich te on
derwerpen. Dat ze dat niet doen
mag heel revolutionair genoemd
worden. Als Aischylos in een bij
uitstek fallocratische (waar de
man de vrouw overheerst, T.V.)
cultuur als die van de antieke
Grieken lijkt te kiezen voor de
rechten van de man, dan nog laat
hij duidelijk blijken dat die zijn
hand niet mag overspelen. Ais
chylos was volgens mij niet zo'n
vrouwenhater als hem wel wordt
toegedicht."
„Ik neem zelf geen stelling. Mijn
plicht als kunstenaar is alleen
laten zien. Ik werp vragen op,
maar geef geen antwoorden. De
kunst valt de taak toe mentali
teiten ën ideologieën het alle
daagse te doen overstijgen. Als
je wilt is theater moraal door
beelden en geluid, die zich in tijd
en ruimte ontwikkelen. Essen-
tiëel is voor mij dat die beelden
dynamisch zijn.
Bruidskleed
De Danaïden leggen hun blauwe
gewaden af en kleden zich in
hun witte bruidskleed. De zonen
van Aigyptos blazen op trompet
ten. Dan dringen ze binnen in de
tent die elke Danaïde van haar
Het is nauwelijks voor te stellen
Sach en Handel nog leefden
Christoph Willibald von
Gluck al bezig was met de plan
nen voor zijn Orfeo ed Euridice,
een opera waarin de 19e eeuw al
voelbaar is. Als er in de muziek-
geschiedenis drie of vier grote re
soluties zijn geweest, dan is deze
I er ze^er é®n-
I a' Gluck in de jaren '40 en '50
,an 18e-eeuw nagenoeg in zijn
voorbereidde, mondde in
1 <o2 uit in een opera die insloeg
Üi k°m' ^owel de muzikale
s de dramatische wetten van de
werden in één klap ver-
I zesti§ iaar later - Beethoven
s intussen al langs geweest -
I 0rfeo no§ diepe indruk
J P Hector Berlioz, die de grote
a T?rger van deze opera
Hij maakte er een herziene
Iff van, in het Frans. Die ver-
tiM u ?.ort in Frankrijk nog al-
ju tot bet gangbare repertoire.
n deze Berlioz-versie van
s 0rPhée et Eurydice is een
"Pname verschenen van de San
®claco Opera onder leiding
li Donald Runnicles. Dat
misschien wat obscuur,
et gezelschap geeft een
a fewoon fraaie uitvoering.
v,„,nu D0S onderga je de kracht
rinAU Zf muz*ek' Gluck verveelt
I steeds weer weet hij ver
rassende cadenzen te vinden
waar je voor de hand liggende
oplossingen verwacht. Hij is een
meester van de sfeerschildering:
Orfeus passeert op zijn tocht
door de onderwereld furieuze,
gekwelde zielen. Prachtig is hier
de smeekbede van de zanger aan
de dolende schimmen om mede
gevoel te hebben met zijn ver
driet. Hij kwelend met zijn harp
je, telkens onderbroken door een
bars Non!
Gluck was ook een vernieuwer
van de instrumentatie. In deze
opera maakt hij al ruim gebruik
van het karakter der trombones,
een kwart eeuw voordat Mozart
soortgelijke plechtige en huive
ringwekkende effecten bereikte
in zijn opera's en in het Requiem.
(Teldec 4509-98418-2)
HANS ROOSEBOOM
Twee jaar geleden waren ze de
attractie van het Muziekfestival
West-Brabant. Dit jaar moet dat
zelfde festival, dat woensdag be-
"gint, het stelleen zonder het illus
tere pianoduo Martha Argerich
Alexandre Rabinovitch, maar
ter compensatie heeft het tweetal
zojuist een cd uitgebracht.
De centrumpositie op deze cu
rieuze schijf wordt ingenomen
door een monstrum uit de mu
ziekgeschiedenis, de Sinfonia
MUZIEKRECENSIES
Het pianoduo Argerich Rabinovitch, dit jaar niet op het Mu
ziekfestival West-Brabant, wel op een nieuwe cd foto teldec
Domestica van Richard, een in
tens burgelijk orkestwerk waarin
de nog jonge Richard Strauss zijn
trots als gearriveerd villabezitter
en huisvader breed uitstalt. Wel
beschouwd toch een uniek en ge
durfd onderwerp.
Hoe iemand op het idee komt is
een raadsel maar ene Otto Singer
heeft deze huisbakken symfonie
bewerkt voor de huiskamer,
voorzover althans daarin twee
vleugels passen. En wat blijkt:
onder de vier vaardige handen
van Argerich en Rabinovitch
wordt deze voortkabbelende
Strauss ineens pruimbaar.
Twee kortere pieces de resistance
maken de cd echt aantrekkelijk.
Ten eerste een bewerking door
Rabinovitch van De tovenaars
leerling van Dukas, en tenslotte
de ultieme uitsmijter voor elk
pianistenduo, La Valse van Mau
rice Ravel, in de versie van de
meester zelf. Alleen al voor de
ruisende uitvoering van deze bij
tend humoristische hommage
aan de Weense wals dient men de,
cd van Argerich en Rabinovitch
zonder dralen aan te schaffen.
(4509-96435-2) HR
Esteban Salas leefde van 1725 tot
1803, maar wie was Esteban Sa
las? Toen Mozart werd geboren
was Salas 31 jaar, toen Mozart
stierf was Salas 66. Daarna leef
de hij nog 12 jaar. De twee com
ponisten hebben elkaar nooit ge
kend. En nooit kunnen kennen,
want Mozart leefde in Oostenrijk
en Salas op Cuba, en in die tijd
waren dat kosmische afstanden.
Een 18e-eeuwse Cubaanse com
ponist, wie heeft daar ooit van
gehoord? Toch heeft zo'n compo
nist bestaan en hij schreef nog
hele mooie muziek ook. Esteban
Salas werd geboren in Havana,
de hoofdstad, en bracht de twee
de helft van zijn leven door in
Santiago, op 1200 km afstand -
want zo groot is Cuba wel.
Salas heeft in de 78 jaren van zijn
leven het eiland nooit verlaten.
Hoe klinkt de muziek die een Cu
baanse musicus meer dan 200
jaar geleden schreef? Caribisch?
Spaans? Barok? Door wie of wat
werd Esteban Salas geïnspireerd
en beïnvloed?
Het antwoord is: de muziek van
Esteban Salas klinkt vooral Itali
aans. Dat is minder vreemd dan
het lijkt. De Italiaanse muziek
was in de 17e en de 18e eeuw
overheersend in Europa, en dat
gold in hevige mate voor Spanje.
In het Spaanse muziekleven
werd de dienst uitgemaakt door
vermaarde Italianen ais Domeni-
co Scarlatti en Luigi Boccherini.
De stap van dat Italiaanse mu-
ziekregime in Spanje naar de
muziekstijl in de Spaanse kolo-
nieën is dan niet zo groot. En zo
klinken dan de coplas, arias, pas-
torelas, fugas, estribillas en vil-
lancicos van Salas in al hun zan
gerigheid. Trouwhartige liederen
van een groot, devoot musicus.
Ook de uitvoering is in Cubaanse
handen: twaalf zangers van het
Coro Exaudi de Cuba met bege
leiding van drie strijkers en cla-
vecimbel. (Esteban Salas. Un
Barroco Cubano del Siglo XVIII,
Jade/BMG 74321 32413-2) HR
DINSDAG 11 JUNI 1996
foto sean hudson
gewaad heeft gemaakt. In de
tenten gloeit het licht van lam
pionnen. Een voor een doven de
lichten als de Danaïden de
Egyptenaren doden. Tussen de
verlichte tenten staat eenzaam
Hypermnestra. Zij doodt haar
bruidegom Lynkeus niet. Zij wil
moeder worden. In grote woede
doodt Lynkeus op zijn beurt Da
naos en de negenenveertig Da
naïden en voltrekt daarmee de
wil van de goden.
In het afsluitende saterspel laat
Purcarete het personage Hyper
mnestra samenvallen met Amy
mone die belaagd wordt door
een groep geile saters. Silviu
Purcarete: „Ik heb het saterspel
ook als een droom opgevat. Een
droom van Hypermnestra. Zij
wordt Amymone. Ze is zwanger
en heeft een droom over vrucht
baarheid, over haar ontmoeting
met de saters en haar redding
door Poseidon, die haar zegent
met water als een teken van
vruchtbaarheid."
Aan het slot is er nieuw leven of
het oude leven dat opnieuw be
gint en dat is een glimp van opti
misme na de horror van de veel
vuldige moord?
Silviu Purcarete: „Natuurlijk, zo
is het verhaal van de mythe. Het
kind dat geboren zal worden. Ja,
er is een hint van optimisme. De
overlevende Danaïde verwacht
een kind van Lynkeus en ze
wordt door de god met heilig
water gezegend. Zij, de vrouw
die overwint, heeft een gelukkig
toekomst. Daarom eindigt de
voorstelling met een hymne aan
de vruchtbaarheid."
Londen (dpa) - Een notitieboek van de vorig jaar op 95-ja-
rige leeftijd overleden Britse schrijver en dichter Stephen
Spender wordt op 28 juni bij Sotheby's in Londen geveild,
In het 55 pagina's dikke schrift met een kaft van zeildoek
heeft de internationaal bekende literator in de jaren '30 op
zetten voor gedichten opgetekend.
brengt. Spender was de zoon
van een Duitse moeder en een
Britse journalist.
Bij zijn dood werd hij als laat
ste vertegenwoordiger van de
generatie Britse schrijvers uit
de jaren '30 en als één van de
belangrijkste personen uit de
20e eeuw geprezen.
i£t
De meeste teksten doken later
op in de verzamelingen Ruins
and Visions en Poems of Dedi
cation. Maar ten minste drie
gedichten uit het notitieboek
zijn vorzover bekend nooit
eerder gepubliceerd.
Sotheby's verwacht dat het
schrift 13.000 gulden op-
SALZBURG/AMSTERDAM (ANP/DPA) - Een aantal opera
huizen uit twaalf Europese landen wil gaan deelnemen in Ope
ra Europa, een samenwerkingsverband voor coproducties, het
gezamelijk engageren van kunstenaars en andere vormen van
samenwerking. Dat is zondag in Salzburg meegedeeld na een
driedaagse conferentie van een aantal muziektheaters.
Tot nu toe hebben twintig opera
huizen toegezegd mee te doen. De
bedoeling is vooral te komen tot
kostenbesparing en tot een werk
verdeling tussen de deelnemende
theaters. De Scottish Opera in
Endinburgh, Covent Garden in
Londen, de Vereinigten Bühnen
Wien en de Opera de Nice horen
tot de deelnemers.
De Nederlandse Opera (DNO) en
het Muziektheater in Amsterdam
zijn wel geïnteresseerd in het ini
tiatief, maar zien voor zichzelf
veel problemen. De mogelijkhe
den voor coproducties zijn om
technische redenen vaak beperkt.
Het Muziektheater is met Salz
burg, Bregenz, de Parijse Bastil
le, Los Angeles en Sevilla een van
de grotere theaters. Daarom zijn
de mogelijkheden om een pro
ductie elders ook te spelen be
perkt, aldus de DNO-woordvoer-
der. Het gebeurt wel zoals bij de
Mozes en Aaron die deze zomer
naar Salzburg gaat. DNO ziet
meer in het verhuren en kopen
van eikaars producties. De DNO-
woordvoerder noemt in dit ver
band de Parsifal die na Amster
dam Parijs, Bologna en Brussel
zal aandoen. Daarvoor is een ge
lijkgestemde artistieke visie no
dig. De noodzaak daartoe legt
ook beperkingen op aan de moge
lijkheden van coproductie, aldus
de woordvoerder.
Door Camiel Hamans
Breda - Onder Schierbeeks handen is het woord verzet ge
worden. Verzet tegen de gebaande paden en de vastgeroes
te receptuur van de literaire traditie, verzet tegen het on
recht, de dictatuur en de serieuze zekerheid van eeuwige
waarden en verzet tegen de onrechtvaardige dood. Geen
verzet met grote woorden, schetterende fanfares of bom
bastische borstklopperij, verzet verhuld als relativering,
ontregeling en beweging.
Bert Schierbeek, die zondag
avond een paar weken voor zijn
78e verjaardag op zijn Amster
damse bovenwoning overleed,
wilde geen verzetsheld zijn.
In de oorlogsjaren, toen hij nog
niet schreef, maar probeerde
sociale geografie te studeren,
verkeerde hij aan de rand van
de befaamde verzetsgroep CS6.
Hij kende en werkte voor de
geëxecuteerden Leo Frijda,
Hans Katan, dr. Gerrit Kastein
en Reina Prinsen Geerligs.
Zijn rol heeft hij altijd gemini
maliseerd. Hij was niet veel
meer dan een handige bonk
aarten-boodschappenjongen,
liet hij Karin Evers optekenen
in de aan hem gewijde biogra
fische schets 'De andere stem
men'.
Uit de roman 'Terreur tegen
terreur', zijn nogal traditione
le, Forumachtige debuut uit
1945 waarin hij de drijfveren
van de CS6 leden beschrijft en
hun onderlinge discussies,
blijkt hij er toch meer bij be
trokken geweest te zijn dan hij
wil bekennen.
Zo is het de verdere literaire
carrière van Schierbeek steeds
geweest. Hij was aanwezig,
maar drong zich niet op de
voorgrond. Noch in zijn werk,
noch in zijn functies.
Schierbeek was redacteur van
'Het Woord', het tijdschrift dat
de komst van Vijftig en de ex
perimentele beweging voorbe
reidde.
Hij was jarenlang betrokken
bij het werk van de uitgeverij
'De Bezige Bij', waar hij zich
vooral inzette voor zijn compa-
nen, hij vertolkte de stem van
anti-fascistisch Spanje, schreef
tegen de apartheid en las in
Pinochets Chili temidden van
een uitzinnige 3500 mensen tel
lende menigte onbevreesd het
simpele gedichtje voor: „Zon
komt op, hele wereld rood, ik
ook.
Schierbeek maakte naam met
'Het boek ik' uit 1951, het eer
ste prozawerk van Vijftig. Het
was een duchtig experiment,
iets heel anders dan de geac
cepteerde romans van die tijd,
verzet tegen het traditionele
gepsychologiseer en de vaste
vertellijn.
Schierbeek trok de grens van
verhaal en taal over, maar niet
met trompetgeschal en bomba
rie, maar eerder verstopt in
zoekend tasten, vermomd in
gedaanten van vertellers. Niet
voor niets eindigt het boek met:
„Wij gaan bewogen heen in an
dere namen." En in die namen
ging hij verder.
Hij luisterde, las en tekende op.
In zijn werk is er geen verschil
tussen Nietsche, Meister Eek-
hart, Steve Biko en zijn Noord-
Franse buurman boer Marcel
Baillon. Allen hebben geleefd
en dus geleerd. Er is geen ver
schil in wijsheid.
Stemmen van anderen heeft hij
vastgelegd. Ook als ze voor
eeuwig zwijgen. Zoals die van
Margreetje, de vrouw die hij
verloor bij een auto-ongeluk en
ter nagedachtenis van wie hij
de verbijsterde en verbijsteren
de gedichtenbundel 'De Deur'
(1972) schreef.
Kale, stamelende zinnetjes,
nauwelijks poëtisch, maar des
te indringender: „Men/ men
kan/ men kan geen/ men kan
geen woord/ men kan geen
woord zeggen/ men kan geen
woord/ men kan geen/ men kan
niet/ men kan/ men/ niet zeg
gen/ en/ ook/ ik niet/".
Voor Schierbeek was literatuur
niet het hoogste doel. Er moest
geleefd worden, en gelachen, of
tot troost gedacht worden aan
het grote lachen. En wat ge
leefd was, kon eventueel vast
gelegd worden in literatuur.
Van een steeds weer nieuw uit
te vinden, bijpassende vorm.
Of zoals hij zelf tegen Karin
Evers zei: „Ik dacht eerst leven.
En dan literatuur. Misschien."
Bert Schierbeeks leven is over,
zijn literatuur leeft voort.
fit
01 <1
;<to
iiH.rf
hrr
iriib
I99ID
16 V
ïSI
ifjq
HIJS
