ilonden
DER/
OPER
Weekend
Middelburger Leen van Dijke bevlogen voorman van de RPF
Een agent bij
uw
reisbescheiden
rerker A m/v
ing m/v
am
reau
EDA
DESTEM
E2
Een week lang zwaar vergade
ren in Den Haag rechtvaardigt
een rustig pinksterweekend.
Maar kom je vrijdagavond thuis,
dan klampen niet alleen een
echtgenote en vijf kinderen je
aan, puilt niet alleen je tas met
thuiswerk uit, zit er in je Mid
delburgse huiskamer ook nog
een journalist te wachten. Ach,
Leen van Dijke, voorman van de
Reformatorische Politieke Fede
ratie (RPF) kan het nog wel heb
ben. Hij is 'van Godswege geroe
pen' tot dit ambt, da's druiven-
suiker genoeg. 'Er moet een
andere beweegreden zijn dan
eerzucht om deze hondebaan te
willen'.
anmode bv
zijn wij met spoed op zoek
eek vanaf 1 september 1996.
ji die somen me( een collego
ig en de uitvoering van olie
eau, zoals:
Iden van gastouders;
gastouders orgoniseren en uit-
[ding (bv. IW, AW, MW, SPW);
werken;
iling in de kinderopvang;
AO-Welzijn. Het salaris is af-
n de 3.425.44 en 4.574.44
jnt u contoct opnemen op
fuur met mevr. B. Smeels, coör-
ll I juni en woensdag 12 juni
den Brule, sectorhoofd kinder-
ni 1996 richten aan mevr. C.
iden op dinsdag 25 juni n.s.
deel uitmaakt van
latie biedt
Tied van het bouwen,
td goed.
natieplannen op.
hatiebeleid en maakt
Psche informatie
aagt u zorgt voor een
ide automatiserings
vies aan
ken medewerkers.
pn kandidaat met:
vaardig;
llijke functie;
informatiesystemen.
net ons op.
Turner
JS Breda
/erven, selecteren en
iid personeel in allerlei
n individuele aanpak
'e perspectieven.
zenste segment
neliani, Gianni
RUIME
BAAR NIVEAU.
ndige functie van
daire
csfeer.
ran c.v. richten
ZATERDAG 8 JUNI 1996
I £ett bezoek aan het reisbureau is dit jaar niet al
leen opwindend maar ook uiterst verrassend.
Het meisje, dat je bij haar voornaam mag noe
men, regelt via computer en telefoon een ruim
- appartement op steenworp afstand van een ge-
Sefd zandstrand. Op alle vragen die daarna rou
tineus gesteld worden, roep je in de roes van
zonnige ledigheid: ja, ja, doe dat er ook maar bij.
Wenst u een annuleringsverzekering, een reis
verzekering, een ANVR-heffing, een toeslag voor
zeezicht en Air Miles? Tuurlijk!
in je gedachten ben je al bezig je koffers te pak
ten en had je zelfs een hitte-belasting van dui
zend gulden per dag geaccepteerd. Maar als je
denkt dat echt alles afgehandeld is en de printer
het afsluitende werk kan doen, komt Gerzina
(want zo heet ze) nog met een merkwaardige
vraag: Wilt een agent mee?
Ie bent de weg even kwijt, bijt op je zonnebril en
lacht vertwijfeld. Een agent erbij? Alsof het om
zegeltjes gaat voor porselein of strandgereed-
schap. Het meisje lacht ook. „Ja, we hebben
sinds kort politie-agenten beschikbaar die mee
reizen om de vakantieganger in het buitenland
bij te staan", zegt ze met iets van trots. Een reis
agent, zou je eigenlijk kunnen zeggen.
Dan schieten je eerst berichten te binnen over
Duitse gezagsdragers die de ronde doen in onze
Zeeuwse duinen. Wat ze hier machen sollen kó
men? Mogelijk adviseren ze op het strand van
Cadzand een ouder Duits echtpaar de kuil niet te
diep te graven. De mannen dragen geen uniform
en geen luidruchtige laarzen en zullen u ook niet
naar uw ausweiss vragen. De vakantie-diender
uit het buurland is slechts bemiddelend actief.
Het enige nadeel is voorlopig dat ze de Neder
landse wegen richting kust nog voller maken dan
ze zijn.
Je hebt ook al Nederlandse agenten die meerei
zen naar de Olympische Spelen in Atlanta in
Amerika. Het is een toeristisch klusje, in T-shirt
wandelen ze mee met de Nederlandse kogel
stoot- en paardensport-liefhebbers.
Onze politie laat zich ook. zien tijdens het Euro
pese kampioenschap voetbal in Engeland, waar
het er waarschijnlijk iets harder aan toe zal gaan.
Zij escorteren de Nederlandse supporters en het
lijkt mij niet meer dan waarschijnlijk dat ze onze
hooligans waar mogelijk zullen assisteren in hun
strijd met Engelse, Schotse en Duitse voetbal
dwazen.
Waar je ook bent in den vreemde, je kunt altijd
een beroep doen op je eigen Oom Agent en dat
geeft een veilig gevoel. Nederlandse politiemen
sen zwermen als blauwhelmen uit over de hele
wereld. Ze zitten nu dus ook keurig in uw vakan
tiepakket. Je moet alleen een klein bedragje
extra betalen voor deze vriendelijke vorm van
voorlopige hechtenis. Toch aarzel ik op het reis
bureau als Gerzina mij deze mogelijkheid voor
legt. Ik vraag enige bedenktijd
Bat het allemaal echt was, ontdekte ik afgelopen
zondag toen ik even naar de tv keek en toevallig
Hans Dijkstal in zijn auto zag zitten praten. Hij
had het over functieroulatie. Politiechefs moeten
gaan rouleren, ze worden doorgeschoven naar
eert andere post, want dat is goed voor het
korps. Vroeger moest de politie controleren, ar
resteren en fouilleren, maar nu is het dus vooral:
rouleren Dijkstal geeft de commissarissen geen
gouden handdruk, maar een ander kantoor met
een andere koffie- en frisautomaat.
Be wijkagent wordt wereldagent. De fiets wordt
ingeruild voor het vliegtuig. Politiemensen zijn
vanaf nu voortdurend op reis, ze zijn steeds op
weg naar een nieuwe standplaats. Het is heel
goed mogelijk dat u in Lloret de Mar opeens
hoofdcommissaris Straver van Haarlem tegen
komt die, ik noem maar wat, stranddienst heeft
van 14 tot 22 uur. Hij staat op vijf meter afstand
toe te kijken als u zich achter de handdoek bad-
klaar maakt.
Ik heb Gerzina uiteindelijk meegedeeld dat wij
9een gebruik zullen maken van het aanbod.
Door Jan Jansen
nn
rekken die altijd naar een
grijns neigen, zich niet zel
den tot een gulle lach ont-
plooien. Dat zie je nogal
eens bij de mannenbroe
ders, dat ze de barre werkelijkheid met een
kwinkslag te lijf gaan, waar ze zelf ook wel
om kunnen lachen. Het mag niet gemakkelijk
grof zijn en is daarom vaak wel subtiel leuk.
Nu gaat het over zijn suggestie om koffie
shops 'gewoon hasjkroeg te noemen'. „Koffie
shop? Kom nou. Je zou geld geven als je er
koffie kon krijgen.
Op die toon stelt Leen van Dijke sinds twee
jaar in de Tweede Kamer namens de RPF
paarse mores en Haags jargon aan de kaak.
Bevlogen draagt de fractievoorzitter een
'christelijk-sociale politiek' uit als alternatief
voor de individualisering onder paars. Wie
morrelt aan de 'scheppingsordening' komt
hem tegen.
Het gros van de vaste kamerwatchers moet
weinig hebben van gristelijk gedram over ge
zin, ongeboren en al te vlot beëindigd leven;
te belerend, niet liberaal genoeg. Maar ze we
ten ook dat hun sociale en milieu-politiek de
kleine christelijke fracties vaak op een koers
links van het midden zet. En dat ze durven
kiezen, ook zonder het advies van zwaar op
getuigde commissies, waarmee politici neteli
ge kwesties graag voor zich uit schuiven.
Neem de afschaffing van het minimumloon.
Van Dijke heeft geen onderzoek nodig om
'mordicus tegen' te zijn. „Ik hoef maar een he
dendaagse vertaling te geven van wat de bij
bel zegt: de arbeider is zijn loon waard. Wat
mij betreft is dat een politieke keus waaraan
een morele keus ten grondslag ligt. Ik vind
dat een ethische standaard. In dit geval: wie
werkt, moet genoeg verdienen om een gezin te
kunnen onderhouden."
Aha. Het gezin! Daar kon je op wachten in
een gesprek met Leen van Dijke.
Het is inderdaad geen toeval dat hij het hier
opvoert. „Wij zien mensen niet als individue
le economische eenheden. Bij bepaalde groe
pen, bijvoorbeeld de WD, begint nu een
lampje te branden over de individualisering
die te ver is doorgeschoten. Ik wist dat al
lang, zij gaan het ook inzien, ook de PvdA,
zelfs D66. De samenleving is in zoveel frag
mentjes gehakt. Dé leefeenheid voor mensen,
het gezin, is niet meer de norm."
Lichtpuntjes
Uitgesproken spijt over deze teloorgang gaat
vergezeld van een twinkeling in zijn ogen; hij
ziet lichtpuntjes. Congresseert de WD tegen-
Een van Godswege
geroepen kamerlid
doet dit niet uit eerzucht.
woordig niet over herstel van normen en
waarden, inclusief die van het gezin?
In huize Van Dijke is het gezin absoluut de
norm. Wat hij publiek roept, wil hij privé
waarmaken. Tegenover zijn uithuizigheid
staat dat zijn vrouw thuis blijft, 'er is' voor de
kinderen, trouw kerkende EO-jongerenda-
gen-kinderen, die te veel tv kijken en te wei
nig lezen maar verder niet veel last hebben
van puberale ontsporingen. „Ik ben heel
dankbaar voor mijn thuissituatie. Als ik me
daar grote zorgen over moest maken, zou ik in
Den Haag slechter functioneren."
Zijn dochter brengt koffie binnen in de met
flitsende apparatuur uitgeruste werkkamer.
Ook een RPF'er telt de zegeningen van het
computertijdperk. Leen van Dijke heeft dus
wel eens de pest aan de karikatuur die som
migen maken van 'ons christenen'. Dat ze per
se een foto willen van een rond het orgel ver
zameld gezinnetje bijvoorbeeld.
Anderzijds ontmoet hij van collega's en van
journalisten veel waardering voor de RPF-in-
breng in Den Haag. „Ze weten ons
wel op waarde te schatten." Wie
met regelmaat de politieke podia
volgt, kent dit kenmerk van de klei
ne christelijke partijen. Kwaliteit
komt er bovendrijven omdat poli
tieke talenten nauwlettend worden
gevolgd en zij kunnen, eenmaal
aangezocht voor een functie van ge
wicht, niet zomaar weigeren.
„Wij doen dit niet uit eerzucht, niet
om het leuke baantje of zo. Wie dat
denkt, begrijpt volstrekt niet waar
om wij in het politieke ambt gaan.
Je moet wel een dwaas zijn om deze
hondebaan in te duiken, terwijl je
een goede baan hebt, zoals ik die
had. Nee, er moet een andere drijf
veer zijn. Ik zie het zo: ik ben door
mensen gevraagd, maar van Gods
wege geroepen. Dan moet je wel
heel goede papieren hebben om nee
te zeggen."
Poppetjes
In zekere zin hebben ze het ook wel
makkelijk, vindt hij. Bijvoorbeeld
vergeleken met D66. „AI die indivi
dualisten missen een gemeenschap
pelijke noemer en dan is het heel
moeilijk consistent te zijn. Ieder
foto jaap wolterbeek voor zich zijn het heel aardige men
sen hoor, maar als groep, ideologisch... Laatst
zei een D66-senator me: jullie hebben je re
formatorische cultuur-, staats- en partijvisie,
een basisprogram. Jullie weten waar je staan.
D66 heeft dat allemaal niet.
„Jaja, sommigen benijden ons. Van Mierlo
niet, dat is een vijand van structuren als de
onze. Maar als je die niet wilt, dan moet je je
kracht wel zoeken in de poppetjes. Naarmate
het minder om een program en een visie gaat,
gaat het meer om de poppetjes."
Tijd om uit te leggen waar het de RPF dan
precies om gaat. Tijd om een wat filosofische
houding aan te nemen, hand ergens aan het
hoofd, rechtervoet op in spijkerstof gehulde
linkerknie, modieus brilletje op gefronste
neus. Ga er ook maar aan staan: 'Laten zien
wie God is'.
„Klinkt heel pretentieus, ik weet het, en toch
is dat in de kern de bedoeling. Toen Jezus op
aarde wandelde, gaf hij ook tekenen, liet blin
den zien, lammen lopen. Maar hij was niet zo
maar de grote weldoener. Hij wilde vooral la
ten zien: straks als ik terug ben om Gods ko
ninkrijk te vestigen, ziet die wereld er zo uit,
zonder ziekte, zonder dood. In die lijn moet
christelijke politiek opereren. Wij bewerk
stellingen niet het paradijs, maar willen iets
laten zien van wat de toekomst zijn zal."
Gehandicapten
De 'tekenen' van de RPF hebben een sterk so
ciaal karakter. „Jezus genas niet alleen een
lepra-patient, hij plaatste hem ook terug in de
gemeenschap waar hij uit verbannen was.
Daarom hebben wij ons zo sterk gemaakt
voor een project in Zwolle, waarbij (meest
verstandelijk) gehandicapten niet in een so
ciale werkplaats terechtkomen, maar een
plaats krijgen in het gewone bedrijfsleven.
Dat geeft die mensen een gevoel van eigen
waarde en het is nog redelijk goedkoop ook,
in ieder geval veel beter dan ze klakkeloos een
uitkering geven."
De 'scheppingsordening' die hij in de bijbel
vindt, is onaantastbaar, het gezin een onwrik
bare hoeksteen.
„Ik heb stage gelopen bij de sociale dienst in
Rotterdam en gezien dat veel problemen zijn
veroorzaakt door gebroken relaties. Bijna al
le gevangenen in Nederland hebben daar ook
mee te maken. Het laat zien dat het verbreken
van de scheppingsordening consequenties
heeft. Daarom moet de overheid een goed kli
maat scheppen voor het gezin, de opvoeding
van kinderen. En dat doe je niet door bij
standsmoeders de arbeidsmarkt op te jagen,
want dat geeft weer sleutelkinderen."
Een kind kan het begrijpen, vindt Leen van
Dijke. „Maar een probleem is wel dat christe
nen zelf van Gods geboden knellende banden
hebben gemaakt, terwijl het veilige kaders
horen te zijn. Het zijn geen boeien. Ja, boeien
zoals in de Westersehelde, die de vaargeul
aangeven. Als je die negeert, loop je geheid
vast, maar waarom zou je? Er is een geweldi
ge ruimte tussen de boeien, volop keuzemoge
lijkheden."
Vliegen
„De samenleving heeft zich de afgelopen de
cennia met kracht ontdaan van die boeien,
maar de schade is enorm. Niet alleen voor het
gezin. Neem ook het milieu. We dachten dat
we de scheppingsordening met voeten konden
treden. Materialisme ten voeten uit. We put
ten de aarde uit, willen altijd meer.
„We gaan steeds verder weg op vakantie, ter
wijl vliegtuigen per kilometer de grootste
COruitstoot geven. En toch vliegt een Ameri
kaan vier keer per jaar, een Nederlander 2,5
keer. Als een Chinees dat ook gaat doen, is dat
menselijkerwijs het einde van de wereld. Als
men in India eenzelfde aantal kilometers in
de auto zou afleggen als wij, is dat het einde
van de schepping. Maar waarom zouden wij
dat meer mogen doen dan de mensen in In
dia?"
Van Dijke erkent dat christenen gewoon zijn
meegegaan in de 'cultuur van de hebzucht'.
Dat het ook anders kan, liet volgens hem
Abraham Kuijper zien. „Kinder- en vrouwen
arbeid was eind vorige eeuw gewoon onder
deel van het kapitalistische systeem, ook voor
christenen. Ze gingen mee tot Kuijper zijn
christelijk/sociaal congres belegde. Volgens
zijn ethische standaard moest kinderarbeid
worden afgeschaft, toen natuurlijk een eco
nomische dwaasheid, maar toch maakte hij
die morele keuze."
Auto
Als Leen van Dijke vindt dat wij geen recht
hebben op meer autokilometers dan de Indiër,
waarom autoot hij dan zelf bijna dagelijks
naar Den Haag?
„Simpel. Ik zou graag anders willen, maar het
gaat niet. Met de trein moet je hier onmense
lijk vroeg weg. En als ik in Middelburg ben,
sta ik op het ontbijt met het hele gezin, want
•Leen van Dijke in het Haagse: „Bij mij en
mijn vrouw was geen spoor van twijfel
meer. Dit moest ik doen.
foto wiebe kiestra
's avonds zie ik zeniet aan tafel. Je zou trou
wens 's avonds ook te vroeg terug moeten, of
je komt helemaal niet meer thuis.
„En hoe komt dat nou? We doen veel te weinig
aan duurzame infrastructuur. De flitstrein
gaat van A naar B langs de kortste lijn door
het Groene Hart, die tunnel is de paarse
schaamlap en de rest wordt vergeten. Daarom
rijdt Leen elke dag met de auto naar Den
Haag. Akkoord, ik zou kunnen verhuizen
richting Den Haag, maar er zijn daar al te
veel Randstad-denkers."
Bovendien houden jeugdervaringen hem te
gen om die beweging te maken.
Geen puber
Huize Van Dijke, anno 1955, Oosterland
(Duiveland). Leen wordt geboren als de mid
delste van drie broertjes. Op zijn vierde be
landt het gezin in een flat in Dordrecht, op
zijn tiende verhuizen ze naar Middelburg,
daarna naar Kapelle/Biezelinge, en later nog
eens, naar Arnemuiden. „Pa veranderde een
paar keer van werk en wij verhuisden mee.
Voor mij is dat ook een reden om te zeggen:
dat moet je niet te dikwijls doen. Vooral tus
sen je tiende en je twintigste is een verhuizing
heel ingrijpend."
Geestelijk voer: hervormd, gereformeerde
bond, stevige kost die zo'n beetje hetzelfde
smaakt als de christelijk-gereformeerde ge
zindte die hij sinds zijn huwelijk aanhangt.
Verkering vanuit de schoolbanken, jeugd
werk in Biezelinge, werken, studeren, stude
ren, werken.
Puberteit? „Jij bent nooit puber geweest, zegt
mijn vrouw. Als ik mijn kinderen voorhoud
dat ze eens een boek moeten lezen, kijken ze
me aan alsof ik uit de prehistorie kom. Tja,
toen ik 14 was, las ik de instituties van Cal-
vijn en meer van zulke boeken. Mijn broer
draaide platen van de Rolling Stones (nee,
daar werd thuis niet dramatisch over ge
daan), ik luisterde naar gospel-muziek."
Hij ging naar de ambachtsschool, maar werk
te in vrije tijd bij een aannemer, deed er later
ook nog avondschool bij, vrat letters. „En
toen ik 19 was, kocht ik twee huisjes, in Arne
muiden. Hoe ik aan dat geld kwam? Nou, ik
had altijd gewerkt hè. Het waren krotjes
hoor. Ik heb ze nog een tijdje verhuurd. Toen
ik 21 was en zou gaan trouwen, heb ik ze af
gebroken en op die plek zelf een nieuw huis
gebouwd. In negen maanden tijd."
Straatje
Ledigheid was des duivels oorkussen? Hij
lacht. „Ik was een druk baasje. Maar eerlijk
gezegd was ik wel een beetje mager toen ik
trouwde, al kon ik mijn bruid nog wel over de
drempel dragen." Tomeloze energie als 'gave'
die hem nu van pas komt. Dit zijn tropenja
ren. „Ik kijk er wel eens met verbazing naar.
Dan denk ik maar: ik heb gevolg gegeven aan
een roeping en ik krijg er de kracht voor van
God die me riep."
Ze deden wel gemeenschapswerk, maar grote
politieke interesse was er aan het Zeeuwse
thuisfront niet. Leen zou, toen hij ARP en
CHU was 'kwijtgeraakt' in het CDA, mis
schien op het geestverwante GPV zijn gaan
stemmen, als in 1976 de RPF niet was ont
staan (veel afkortingen trouwens in één zin
over protestants Nederland!). Precies in zijn
straatje, deze club met een sterk christelijk-
gereformeerde inslag en met veel 'evangeli
sche broeders en zusters'. Zeg maar de EO-fa-
milie.
Hij werd lid, alleen om ze te steunen. „Mijn
hart lag bij het kerkelijk jeugdwerk, bij het
schoolbestuur. Maar je weet hoe dat gaat. Ze
vragen je eens om advies, je wordt lid van een
steunfractie, komt in het provinciaal bestuur.
Toen het toenmalige statenlid Colijn in 1987
wilde stoppen, ging ik mee op zoek naar een
opvolger en dat viel nog niet mee. Ik weet nog
goed dat ik in Kapelle de voorzitter van de
kiesvereniging tegenkwam. Hij zei: ik weet
iemand. Ik nieuwsgierig natuurlijk: vertel
eens, ken ik 'm? Hij zei: ik denk het wel, dat
ben jij. Nee, dat meen je niet, daar heb ik geen
tijd voor, man. Maar de eerstvolgende verga
dering was het natuurlijk meteen gepiept."
Bouw
Roeping, zegt hij, maar een beetje ijdelheid
straalt ook wel af van de gestroomlijnde ver
schijning die in de Zeeuwse staten, tot verba
zing en soms ergernis van collega's, de dingen
direct bij de naam ging noemen. „Ja zeg, als
14-jarig knaapje was ik timmerman, daarna
steeds in de bouwwereld gezeten en daar zeg
gen ze wat ze bedoelen, hoor."
Het viel op. Meindert Leerling kondigde zijn
vertrek aan en Leen van Dijke moest een
commissie adviseren die een opvolger ging
zoeken.
„Het moest iemand met politieke ervaring
zijn. Ik besefte dat ik tot die kring hoorde,
was ook een van de 35 kandidaten die werden
uitgenodigd voor een gesprek. Ik heb me uit
geput in argumenten om het niet te worden,
dat ik mijn werk zo graag deed, enzovoorts.
Maar eerlijk gezegd was ik niet echt verbaasd
dat er een tweede gesprek kwam.
„Ik weet niet, gaandeweg werd het een heel
natuurlijke beslissing. Het besef groeit dat dit
op jouw weg wordt geplaatst. Eigenlijk ben ik
veel te rationeel aangelegd voor zulke on
grijpbare dingen, maar toch... het was alsof
het moest gebeuren."
Een rechtstreeks seintje van boven?
„Nee, dat zeg je zo niet, dat bevalt me niet,
maar het is wel zo dat die zaak betrokken
wordt in je gebed, je raakt erover in gesprek,
het komt op je weg. Eigenaardig genoeg had
mijn vrouw precies hetzelfde. Bij ons beiden
was geen spoor van twijfel meer: dit moet je
doen."
