Bij het ANP is er
altijd wel iets mis
Minister Jan Pronk heeft nooit echt vuile handen willen maken
EXTRA ZATERDAG 8 JUNI 1996
Pension Hommeles aan de deftige Parkstraat
Van de eigenaren mag
het niks kosten'
'Begin 1992 brak
opnieuw de pleuris uit'
ITIECONSULENT
'De redactie van het ANP in Den Haag.
onale Adia-groep.
WIE IN de geschiedenis
van het 62-jarige Alge
meen Nederlands Pers
bureau in Den Haag
duikt, ziet een bureau
waar altijd wel wat mis
is, gaat of dreigt te gaan.
En meestal heeft dat
niets met journalistiek te
maken. Nu dreigen er ba
nen te verdwijnen en dat
zit de eigenaren/afne
mers van het bureau niet
lekker. Het ANP lijkt
verdacht veel op Pension
Hommeles, daar op de
hoek van die deftige
Haagse Parkstraat.
Door Ruud Kamphoven
ER ZOU EEN prachtige soap-se
rie van te maken zijn. Vanaf de
oprichting in het gebouw van de
Haagsche Courant in 1934, waar
zestig deftige courantiers - een
inmiddels uitgestorven vak - bij
eenkwamen. Via de eerste protes
ten van de Nederlandsche Jour
nalistenkring, gaan de afleverin
gen verder naar de oorlogsjaren
waarin van alles, zo niet alles,
fout ging (ANP: 'Adolfs Nieuwste
Papegaai' in de volksmond).
Daarna komen de vertrouwens
crises die de laatste tientallen ja
ren de frustratiecurve tot onge
kende hoogte hebben omgebogen.
Spanning en sensatie: directeu
ren die niet kapot te krijgen zijn,
hoofdredacteuren die komen en
gaan, stress die door de burelen
giert, OR-voorzitters die het niet
meer zien zitten en opstappen,
redactieraden die aftreden en nu
dan de dreigende ontslagen. 31
Banen op de tocht is de laatste
score. De afloop is nog onbekend.
Te duur
Het Algemeen Nederlands Pers
bureau. In de jaren dertig zoch
ten de courantiers naar een goed
kopere manier om aan nieuws
voor de krant te komen. Toen al.
Persbureau Vaz Diaz was te
duur. Directeur A. van de Pol van
de Apeldoornse Courant nam het
initiatief voor een coöperatie van
afnemers voor het verzamelen en
verspreiden van nieuws. Daar
voor werd een stichting opge
richt, bestuurd door de directeu
ren van de Nederlandse kranten.
Hoofdredacteuren hadden toen
nog niets in te brengen. Die stich
tingsvorm bestaat nu nog steeds.
>eerde te bellen,
te solliciteren,
t, richten aan:
ders in het boek toont hij zich wel
degelijk iemand met een grote
opdracht: hoe groter de
kloof wordt tussen wat je pro
beert en wat er uitkomt, hoe gro
ter de opdracht wordt om daar
iets aan te doen."
Die tegenstelling tussen wat hij
van zichzelf vindt en hoe anderen
over hem denken, valt steeds
weer op. Brandsma en Klein doen
geen poging om te analyseren
waar deze kloof vandaan komt;
zij beperken zich een uitgebreide
beschrijving van Pronks leven en
laten hem reageren op wat ande
ren zeggen. Zodoende komt het
verwijt dat Pronk altijd voor de
macht kiest, ter tafel. Zelfs als
zijn begroting wordt uitgekleed,
wil Pronk zichzelf in het geheel
niet zien als iemand die koste wat
kost op het regeringspluche blijft
zitten. Inderdaad heeft Pronk
vaak gedreigd met aftreden,
maar het is er nooit van gekomen.
Al tijdens zijn eerste minister
schap, van 1973 tot 1977 in het
kabinet-Den Uyl, wordt Pronk
gezien als een belangrijk man in
de PvdA. Hij geldt als een van de
mogelijke opvolgers van Den Uyl
als politiek leider. In 1980, wan
neer hij adjunct-secretaris-gene-
raal bij de VN-organisatie voor
handel en ontwikkeling wordt,
laat hij nadrukkelijk de moge
lijkheid open voor een terugkeer
in de Nederlandse politiek. Zes
jaar later is hij weer Kamerlid, en
trekt hij de discussie over de
koers van de PvdA naar zich toe.
Sommigen twijfelen over de
vraag wie nu de echte leider van
de PvdA is: Wim Kok of Jan
Pronk.
Inmiddels is die kans op het lei
derschap vrijwel verkeken. Niet
door gebrek aan betrokkenheid
bij de partij of de politiek, of door
gebrek aan visie. Ook een aan
zienlijk aantal incidenten en po
litieke fouten tijdens zijn minis
terschappen hebben hem uitein
delijk geen blijvende schade ge
daan. De partij had Pronk toch
steeds weer nodig, meestal in de
rol van het 'linkse geweten'.
De werkelijke reden voor het af
brokkelen van Pronks politiek
gezag, zo concluderen Brandsma
en Klein, is het feit dat hij geen
'vuile handen' heeft willen ma
ken. Hoewel hij na zijn eerste pe
riode al heeft gezegd graag ook
eens iets anders te willen doen
dan Ontwikkelingssamenwer
king, weigerde hij in dit kabinet
de post van Sociale Zaken. Om
dat hij gruwde van de bezuini
gingen in de sociale zekerheid die
het kabinet zich voorgenomen
FOTO ANP
iteiten zijn
lusatie-advies.
>fit organisaties,
eindhoven, Maastricht,
zoeken een (m/v)
Door Debbie Langelaan
JAN PRONK behoort zo lang
zamerhand tot het antieke
Haags meubilair. Voor de der
de keer minister van Ontwik
kelingssamenwerking lijkt
het alsof hij die post al dertig
jaar bekleedt. En toch maakt
hij allerminst een ingedutte
indruk. De politieke journa
listen Margriet Brandsma
(NOS) en Pieter Klein (AD)
schreven een boek over een
volhouder.
De minister van Ontwikkelings
samenwerking ziet zichzelf an
ders dan anderen. Geconfron
teerd met uitspraken die mensen
uit zijn omgeving over hem doen
(de auteurs hebben er tientallen
geïnterviewd) raakt hij vaker
geërgerd dan dat hij ermee kan
instemmen. Zoals het eeuwige
beeld dat hij 'bevlogen' is, een
pure idealist. Ook premier Kok
noemt hem zo.
Pronk zelf zegt: „Ik ben een re
formist en dat betekent dat je
heel geleidelijk een stapje vooruit
doet in de goede richting." Dat
klinkt bescheiden, niet als ie
mand die ongeduldig is omdat
zijn grote idealen niet snel ge
noeg werkelijk worden. Maar el-
ssionele werkomgeving,
en informele wijze wordt
verkt.
nd salaris en arbeids-
denpakket.
had. Maar hij tekende wel voor
het regeerakkoord. De angst om
deze verantwoordelijkheid te ne
men heeft zijn ster in de partij
doen dalen.
Behalve over zijn positie in de
PvdA trekken de auteurs geen
conclusies over het verschijnsel-
Pronk, of het moet zijn in de on
dertitel van het boek: 'Rebel met
een missie'. Met die titel is Pronk
-hoe kan het anders- het hele
maal niet eens: hij beschouwt
zichzelf niet als een rebel. Door
de overmaat van beschrijving en
het gebrek aan analyse komt Jan
Pronk vooral naar voren als een
nogal grillige persoonlijkheid,
wiens drijfveren soms een raadsel
zijn. Gelukkig maken Brandsma
en Klein aan één vooroordeel wel
een einde: ze laten zien dat Pronk
niet de linkse drammer is die al
het wereldleed op zijn schouders
heeft opgetast. Hij kan ook vro
lijk zijn. Zelfs minister Jorritsma,
het lachebekje van de VVD, ver
klaart dat Pronk haar 'erg is mee-
Sevallen'.
I Jan Pronk, rebel met een missie.
Margriet Brandsma en Pieter Klein.
Uitgeverij Scheffers, 29,90
Minister Pronk
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
a
17
ida
3000
Nu mét hoofdredacteuren in de
Raad van Beheer. De eerste be
richten werden verzonden via
Scheveningen Radio. Elk uur tien
minuten nieuws, voorgelezen op
dicteersnelheid. Bij de kranten
zaten redacteuren klaar met de
koptelefoon op, blocnootje in de
aanslag. Niet veel later kwamen
de eerste telexverbindingen tot
stand. Dat onophoudelijke gera
tel - met het flash-belletje als er
iets ernstigs gebeurd was - zou de
Nederlandse journalisten tot in
de jaren tachtig blijven achter
volgen.
De Journalistenkring zag het
destijds aan, dacht diep na en
kwam in 1936 met een protest:
'De goede, grote verslaggever en
nieuwsbulletins voor buitenland
se diplomaten, een financieel
economische nieuwsdienst en de
beroemde 'Radionieuwsdienst
verzorgd door het ANP' die het
tot 1 januari 1994 volhield. Toen
haakte de NOS af.
Maar al die jaren zat er, en zit er
ook nu nog, iets goed scheef in de
verhoudingen tussen de redactie
en directie-Raad van Beheer. Het
blééf broeien. De grote pijn van
de ANP-redactie zit hem in het
stichtingsbestuur. De eigenaren -
de dagbladen - zijn ook afnemers
van de dienst. De eigenaren vin
den dat het 'niks' mag kosten, als
afnemers zijn het concurrenten.
Gevolg: het ANP hobbelt con
stant achter de nieuwste ontwik-
ANP-bericht op het datanet
staat, is het vogelvrij. En verder:
de directeur was verantwoorde
lijk voor de hele dienst, de hoofd
redacteur had de journalistieke
leiding. Die directeur bemoeide
zich dus wel met de journalistie
ke visie. Dat was een bron van
enorme conflicten die heel wat
hoofdredacteuren voortijdig
heeft doen afhaken of gewoon de
kop heeft gekost.
esse in deze functie?
e sollicitatiebrief
Ier vermelding van
ummer 70.964198
.gen
valB.V.
-insenlaan 126
pda.
'ende gesprekken
uitnodiging,
9 juni
^counting in de zakelijke
lling en financiële verslag-
Ib.a., alsmede van een
hoofdtaak bestaat uit het
rrekeningen, vanaf het
voorbereiden van de
accountant. Voorts voert
Tere rechtspersonen en
pporteert direct aan het
ze bij zijn afwezigheid. Bij
iwe contacten met de
verzekeringskamer.
i ambitieuze
hinistratie. U dient mini-
idig samenstellen van
tes te maken dient U ver-
Isdruk te kunnen werken
3 en schriftelijke uitdruk-
en 30 jaar.
oorgroeien naar de functie
:hten hiervoor van u uit-
brede interesse voor het
t u uw schriftelijke sollicita-
|eze advertentie richten
Chasséveld 17, 4811 DH
informatie wenst, kunt U
lefoon 076-5243260.
en Projectmanager,
vond honderden
reporter, een van de mooiste figu
ren in de journalistiek, wordt nu
weggemechaniseerd.' Waarom?
'Het ANP gaat er wel heen, de te
lex tikt het wel binnen.' Een
vooruitziende blik, want op tal
van redacties klinkt dat ook nü
nog. Maar 'grote verslaggevers'
zijn er gelukkig nog steeds.
Pijn
Na de oorlog bouwde het ANP
een imago op van betrouwbaar,
correct en volledig, dat ook wel
eens vertaald werd in oerdege
lijk, saai en duf. In het hele land
werden correspondenten aange
steld, meestal onderwijzers, poli
tiemannen en burgemeesters. Zo
als de burgemeester van Baarle-
Nassau, maar van hem ging het
verhaal dat hij dat alleen maar
deed om de raadsvergadering te
kunnen onderbreken met de me
dedeling: 'Even het ANP bellen,
heren!' Het ANP groeide: foto
dienst, speciale Engelstalige
kelingen aan. De dagbladen heb
ben groot belang bij goede,
bruikbare ANP-kopij. Maar daar
moet je dan ook niet te véél in in
vesteren, want anders wordt het
ANP een te grote concurrent voor
de eigen redacties, vinden ze.
Het ANP wordt door de kranten
betaald. Het gaat om 40 miljoen
per jaar; de helft moet door de
kranten opgehoest worden, de
rest door gebruikers als de NOS
en de commerciële omroepen.
Verdwijnt er door fusies een
krant of omroep, dan moeten an
dere kranten méér gaan betalen.
Dat is de oorzaak van de huidige
bezuinigingsronde. Ook al niet
bevorderlijk voor de arbeidsrust
in Pension Hommeles.
Eveneens frustrerend voor de
journalisten is dat krantenredac
ties met de ANP-kopij mogen
doen wat ze willen. Dat komt
neer op inkorten, veranderen,
aanpassen aan (regionale) om
standigheden, aanvullen. Als een
FOTO WIEBE KIESTRA
Hoofdredacteur van het ANP P. Gaanderse.
Nevengeschikt
Vooral na 1960 werden het druk
ke tijden voor hoofdredacteuren
en directeuren. A. van der Pol
bleef de baas tot 1960, daarna
kwam directeur Jolles aan het
roer De hoofdredacteuren Knep-
flé en Martinot liepen achter el
kaar stuk op zowel Raad van Be
heer als Jolles. Knepflé verdween
naar De Nieuwe Limburger in
Maastricht als hoofdredacteur,
Martinot werd chef van de pers
dienst van Philips.
Na hen kreeg G. Baggerman te
maken met een Raad van Beheer
die in 1978 een journalistiek di
recteur wilde en geen hoofdre
dacteur meer. Als directeur zou
de man niet meer onder- maar
nevengeschikt zijn aan de zake
lijk directeur. De OR was het
daarmee niet eens en stapte op.
Baggerman ook. Hij zag de bui al
Op 5 december 1980 trad Henk
Lichtenveldt (NOS-Journaal)
aan als nieuwe nevengeschikte
hoofdredacteur. Algemeen direc
teur was toen C. van Ditshuizen.
Beide heren kregen te maken met
verliezen, met CAO-acties, met
bezuinigingen bij de NOS op de
nieuwsdienst, met arbeidsonrust
bij de fotodienst in Amsterdam
('een frustrerende en asociale
puinhoop'), en met elkaar.
In 1985 begon de machtsstrijd
tussen de directeur en de hoofd
redacteur, in 1986 brak een ver
trouwenscrisis uit. De leiding van
het ANP werd in dat jaar onder
curatele gesteld: topman A.
Thijssen van het toenmalige
krantenconcern Audet werd in
gehuurd om orde op zaken te
stellen. Er volgde een onderzoek
van het Instituut
voor Toegepaste
Psychologie in
Nijmegen naar
het functioneren
van de top. Het
leidde tot het be
sluit van de Raad
van Beheer alle beslissingsbe
voegdheid bij de directeur te leg
gen. Dat werd Lichtenveldt te
gortig', in januari '87 stapte hij
op. De redactie eiste inzage in het
rapport over de bedrijfsleiding,
haalde bakzeil bij de rechter en
de redactieraad trad af.
Sociaal beleid
In juli 1987 stapten de twee
hoofdredacteuren uit de Raad
van Beheer. De Hofdredacteuren
wilden een betere stem in de
Raad van Beheer: het aantal
moest gelijk zijn aan dat van de
directeuren in de Raad. De direc-
teuren zeiden nee. Eind juli van
dat jaar drukten ze de nieuwe
topstructuur door.
In juni 1988 kwam er weer een
nieuwe hoofdredacteur: Richard
Meijer. Ondergeschikt aan Van
Ditshuizen, en ook dat liep fout.
Het begon met kritiek op het so
ciaal beleid in 1990, een jaar later
zegde een meerderheid van de
140 journalisten het vertrouwen
in Van Ditshuizen op. Van Dits
huizen weigerde de NVJ als ge
sprekspartner bij een reorganisa
tieplan. Hoofdredacteur Meijer -
binnenshuis 'de lakei' genoemd -
kreeg nog één kans. De OR-voor-
zitter trad af, en in juni 1991
werd Van Ditshuizen door de
Raad van Beheer uit zijn functie
ontheven. Veertien dagen later
kreeg B. Voors, oud-voorzitter
van de directie van de NDU (Ne
derlandse Dagbladunie, tot voor
kort uitgeefster van Algemeen
Dagblad en NRC, die nu bij Pers
combinatie zijn ondergebracht)
de leiding van het ANP.
Begin '92 kreeg Meijer hooglo
pende ruzie met Voors over de
toekomstige positie van de
hoofdredacteur, en brak opnieuw
'de pleuris' uit. Meijer stapte op.
En als in oktober van dat jaar de
benoeming van P. Gaanderse,
hoofdredacteur van het Brabants
Nieuwsblad, als journalistiek
teamleider bekend wordt, gaat de
redactie niet akkoord met de ma
nier waarop dat is gebeurd. De
redactieraad treedt af.
Voors wil dan bij een reorganisa
tie het ANP opdelen in een jour
nalistieke tak en een commerciële
tak. Gaanderse gaat in januari
1993 toch aan de slag en wil het
ANP ook meer selfsupporting
maken.De algemene nieuws
dienst moet de journalistieke
poot worden, met meer mogelijk
heden voor analyses en achter
grondverhalen. Er komt een cen
trale eindredactie die de kwali
teit van de berichtgeving moet
controleren. Daarnaast een com
merciële poot die foto's en infor
matie 'verkoopt'.
Het was de bedoeling in '94 van
ANP een holding met verschil
lende bv's te maken. De dagbla
den zouden klanten worden in
plaats van afnemers/opdrachtge
vers. Maar er moest dan wel een
speciale stichting komen ter be
waking van de journalistieke
identiteit. Het plan werd enthou
siast gepresenteerd. Een tijdlang
hoorde men er niets meer van. En
dat is zo gebleven. Het werd door
de Raad van Beheer afgeblazen.
Akkoord
En nu? Weer terug naar af? Be
zuinigingen zijn noodzakelijk,
anders dreigt er een tekort van 6
miljoen. Adviesbureau Boer en
Croon werd ingeschakeld om het
duo Voors-Gaanderse te advise
ren op welke manier de bezem er
dan doorheen
kon. Boer en
Croon werden
met hun advies
van 56 ontslagen
weggehoond door
directie, redactie,
Raad van Beheer
en Journalistenbond. Gaanderse
kwam met een ander plan: één
grote nieuwsredactie, met minder
mensen, goedkopere huisvesting
en minder dure contracten met
buitenlandse persbureaus. Jour
nalistieke consequentie: terug
naar meer en kortere berichten,
minder analyses en achtergron
den.
De Raad van Beheer ging tenslot
te akkoord met een reorganisa
tieplan dat voorziet in het ver
dwijnen van 31 arbeidsplaatsen.
Besparing: ruim 4 miljoen. Het
laatste woord zal er nog wel niet
over gevallen zijn. De NVJ heeft
voor het gat van 2 miljoen al aan
gedrongen op steun van het Be
drijfsfonds voor de Pers. De ge
schiedenis herhaalt zich: dat was
in 1982 ook al het geval, al was
het toen Van Ditshuizen die zich
afvroeg of dat een oplossing was
voor de financiële problemen.
Eén ding is zeker. De krant kan
het ANP niet missen. Geen dag.
iortale dagbladen,
ies geleid.
)r de vacatures van
