dah öE STEM
'Devotie
ging hand
in hand met
commercie
Poetry nu ook
naar Maastricht
Rustig musiceren bij
Het Brabants Orkest
"'B
jarkiezenhof Bergen op Zoom krijgt permanente expositie over processies Crowded House heft zich op
D1
Festival van
mode en film
op Sint Joost
Zomer-Gicfls
DONDERDAG 6 JUNI 1996
tun rolmops
500 gram
Karnemelk
roomdessert
vruchten diverse
iken, bekertje /~<r\
gram 89 hU
ton-'
|l 00 gram 29*^4Q
lerentijger
jritbrood
Jesneden, IJQ
|erpakt, heel AP*- J.»
lalvé slasaus -i /2Q
|es 500 ml AP*-
ïrolsch pils
.rat 24 x 30 cl, met
jratis EK logboek
19.22
ïrolsch Special Malt
|2 x 30 cl, met "7Q§
gratis EK opener
Extran orange of
ci -w- 99
ISmiths E.K. Snack
Superchips 200 gram,
Hamka's 120 gram en
Chipito kaas
100 gram, draagtas
a 3 zakken
vms Hondebrokken
rundvlees/kip,
blikl250 gram -27*" "|Q9
Cötes de Viverais
fles 750 ml £2*
van't mes,
100gram
euws spekrollade
|jvers*of verspak,
J00 gram
Boekos
American
hotdogs
4x 50 gram,
met gratis
zakje
ketchup 2P*
iwaïsalade
(hepvers, bakje TQQ
|0 gram 29*
Hand
appelen
'Golden
Delicious'
per kilo
In het Markiezenhof is een stoet bedevaartgangers te zien met allerlei processievoorwerpen zoals vaandels en kettingen.
jfEmileCalon
Markiezenhof in Bergen op Zoom
leemt zondag een permanente expositie
[verprocessies in gebruik. De tentoonstel-
besteedt aandacht aan de motieven
i de bedevaartgangers, de organisatie
n de individuele pelgrim.
Conservator Johanna Jacobs van het Bergse ge-
Itentemuseum wijst naar het Passiekruis dat ge-
Iruiktwerd bij de processie naar Berendrecht. Het
[nis beeldt het lijden en de kruisdood van Christus
lil. Aan het houten kruis zijn talloze voorwerpen
pstigd. Bijvoorbeeld de kan waaruit Pilatus wa-
lr schonk om zijn handen te wassen, de haan die
piemaal kraaide toen Petrus Christus verloochen-
1 en doornenkroon die verwijzen naar
t een klein zwaard in haar hand en laat het
^schilderde oor op het blad zien. Petrus sloeg met
c zwaard het oor af van een Romeinse soldaat
c Christus gevangen werd genomen in de Hof
1 Olijven. „Moet je kijken, wat mooi, wat een
ffidacht voor het detail,zegt ze met enthousiasme
pbaar stem. Het kruis is in 1842 gemaakt door J.
aa Tichelen uit Bergen op Zoom. Hij was destijds
'SM van de Berendrechtprocessie en moet een
jw kundig houtbewerker zijn geweest.
's een van de pronkstukken van de expositie en
t een zeer prominente plek. Het wordt vanaf
pdag dan ook gedragen door het eerste figuur van
Pi nagebootste stoet bedevaartgangers. De ande-
n dragen allerlei andere processievoorwerpen zo-
|f™an(fels en kettingen.
pi Markiezenhof bezit een zeer rijke collectie pro-
I-voorwerpen. Tot vijf jaar geleden was een
W van dat bezit samen met allerlei kermisspullen
8» zien in de grote zaal op de eerste verdieping
1'het stadspaleis, die nog steeds Processiezaal
Ml genoemd. Die voorwerpen zijn toen echter
ïuisd naar het depot omdat er geen goede sa-
lj, -8 was, aldus Jacobs. „Destijds bestond al
fh te rijft0"1 !;ez'inertijd een permanente exposi-
pzameld
F Bergse museum heeft zo'n grote collectie omdat
zestig een aantal inwoners van de stad
*e I 'd ^erm's en Processie oprichtte. Het was
'Ju dat er nauwelijks nog belangstelling voor
®les bestond. „De verschillende processie-
erschappen vielen uit elkaar en de leden had-
,s ls allemaal wel iets staan. Als er toen niet
[jVei?ameld, zou nu weinig meer zijn terug te
le)A ,an was alles verspreid over het hele land."
Ri va n °°k ^et gr°otste respect voor de men-
E" n dle stiching, zoals Kees Booij en Corneel
Pen d beseften tijdig dat dit erfgoed ver-
ilio e ®aan en hebben zich ingespannen
t vo°rwerpen bij elkaar te houden.Door hun
Ierland2 Markiezenhof dap ook de rijkste Ne-
shptnt ectie' aldus onderzoeker P. Margry
Nam eertensinstituut (volkskunde) in Am-
fultüren
|eSfzljn van ade tijden en alle culturen. In
Pnden v tP'6 was det a£ gebruikelijk om ze te
■tocht n i krieken en Romeinen trokken ook in
F nogvtp f beilige plaatsen om bijvoorbeeld goe-
leil afn te smeken, genezing te vragen, het on-
r oormren' ^oete te doen o£ gotten te eren.
I6 eerste Van christelijke processies ligt in
Paren jjlereauwen van onze jaartelling. De mar-
T®EebraeUt0£) van dè Pomeinse kiezers waren
[Nonrhe J,r'erc'eri door de verdrukte gelovigen
khanH obristenen beschouwd en langza-
ontstond een verering. Jaarlijks trokken
gelovigen naar het graf van die
martelaren om daar hun dood te
herdenken. Deze verering groei
de en de christenen begon deze
martelaren te beschouwen als
heiligen. In de derde eeuw
mochten christenen kerken bou
wen van de Romeinse heersers.
Dat deden ze vaak op plaatsen
waar martelaren waren begra
ven. Toen in de achtste eeuw het
Concilie van Nicaea bepaalde
dat in een kerk een relikwie van
een heilige aanwezig moest zijn,
werden de stoffelijke resten van
de martelaren opgegraven en
opgedeeld. Ook de graven van
apostelen en heiligen die een na
tuurlijke dood waren gestorven
werden geopend en er ontstond
een levendige handel in reli
kwieën. Daarbij werd niet al te
nauw gekeken. Zo zijn er mo
menteel dusdanig veel splinters
van het heilig kruis dat makke
lijk dertig kruisen samengesteld
kunnen worden uit die 'heilige'
resten.
Het bezit van relikwieën bete
kende de komst van vele gelovi
gen, aldus Jacobs. Processies
werden dan ook snel gecombi
neerd met jaarmarkten en ker
missen, want de middenstand
zag wel brood in al die gelovi
gen. Die moesten immers ook
eten, slapen en vermaakt wor
den, „Zo ging devotie hand in
hand met commercie, recreatie
en vermaak. De katholieke kerk
zag dat niet echt graag maar kon
er niets tegen doen."
Ook plaatsen die het geluk had
den een wonderbaarlijke gebeurtenis op hun grond
gebied te kennen, werden en worden bedevaarts
plaatsen. Lourdes is daar een van de bekendste
voorbeelden van. Jacobs noemt het opvallend dat
veel bedevaartsoorden aan Maria zijn gewijd. De
Maria met Jezus en rozenkrans
op een krans van 21 medailles.
heiligen komen op de tweede
plaats en de aan Christus gewij
de bedevaartsoorden zijn zeld
zaam. Momenteel zijn er in Eu
ropa meer dan zesduizend pel
grimsoorden, waarvan Rome de
belangrijkste is.
Tijdens de Reformatie werden in
Nederland processies verboden.
Pas in het midden van de vorige
eeuw, als de bisschoppelijke
hiërarchie is hersteld en het
katholieke geloof openlijk mag
worden uitgeoefend, mogen pro
cessies weer door de straten
trekken.
De katholieken maken daar
dankbaar gebruik van. Het is
voor hen een mogelijkheid om te
tonen dat ze er zijn. Al snel telt
Bergen op Zoom acht broeder
schappen, die processies organi
seren.
De tochten gaan naar het Duitse
Kevelaar, Berendrecht, Gaver-
land en Hoogstraten in België en
naar Brielle, Dorst, Lepelstraat
en Ulicoten.
Direct na de Tweede Wereldoor
log komt daar ook nog eens de
Maria Ommegang bij als dank
dat de Markiezenstad gespaard
bleef van het oorlogsgeweld. Die
processie trekt nog jaarlijks
door Bergen op Zoom en meer
dan duizend inwoners lopen dan
in die stoet mee. Al predikend,
zingend, dansend en musicerend
wordt de geschiedenis van het
katholieke geloof met Maria als
centraal figuur uitgebeeld. Dit
jaar vindt die Ommegang op 30
juni plaats.
Een aantal van de processies is inmiddels een stille
dood gestorven. Zover Jacobs weet werd vanuit
Bergen in 1922 voor de laatste maal naar het protes
tantse Brielle getrokken om daar de martelaren van
Gorcum te eren; omgebracht door de Geuzen, op 5
FOTO'S DE STEM/BEN STEFFEN
juli 1572.
De bevolking van Brielle zag de processig niet
graag door de straten trekken terwijl juist veel
katholieken daar graag naar toe trokken om in
die 'vijandige stad' hun geloof uit te dragen.
Waarom er een eind gekomen is aan de processie
heeft Jacobs niet kunnen achterhalen.
Berendrecht
De tocht vanuit Bergen naar Berendrecht is ook
al weer jaren verleden tijd. Opvallend is echter
dat vanuit het nabijgelegen Ossendrecht nog wel
elk jaar een processie naar dat Belgische grens-
plaatsje vertrekt om 'Maria van de Hagelberg' te
eren. Volgens de overleveringen werd in 1732 op
de heuvel De Hagelberg een wonderdadig Ma
riabeeld in de struiken gevonden.
Hoogstraten wordt nog elk jaar aangedaan door
gelovigen uit Bergen. Niet meer te voet maar per
bus en wel op de eerste zqndag van juni. De oor
sprong van die processie ligt in het Boxtel van
1380. De priester Eligius Aecker stootte tijdens
het opdragen van de mis de kelk met witte wijn
om. Die wijn kleurde rood op het altaardwaal en
de hostiedoek. De priester verzweeg die gebeur
tenis en probeerde beide doeken uit te wassen
wat niet lukte. Op zijn sterfbed onthulde hij
waar die doeken waren opgeborgen. Vrij snel
daarna was Boxtel een bedevaartsplaats en de
vlekken werden beschouwd als het bloed van
Christus.
Tijdens de Reformatie werden de beide doeken in
veiligheid gebracht in Hoogstraten, waardoor ook
die plaats een bedevaartsoord werd. Toen enkele
eeuwen later de katholieke gemeenschap van Box
tel de doeken terug eiste, wilde men daar in Hoog
straten niets van weten want de jaarlijkse processie
was erg goed voor het welvaren van deze Belgische
plaats. In 1924 werd dan ook alleen de hostiedoek
teruggegeven en sindsdien trekken beide plaatsen
jaarlijks flink wat pelgrims.
Noveen
De officiële processies naar Lepelstraat, Ulicoten,
Gaverland en Dorst zijn ook al weer vele jaren afge
schaft. Wel wordt in Lepelstraat de traditie hoog
gehouden door op de negen dinsdagen voorafgaand
aan 13 juni een noveen te-houden om zo Antonius
- van Padua te vereren.
Kevelaar trekt nog jaarlijks vele processiegangers.
In een kapel aldaar wordt een 17e eeuws prentje be
waard dat wonderbaarlijke genezingen heeft be
werkstelligd.
Gingen de gelovigen vroeger vanuit Bergen op
Zoom te voet naar Breda om vervolgens de reis per
trein voort te zetten, tegenwoordig rijden er bussen
naar de Duitse plaats om Maria als troosteres van
de bedrukten te vereren. Kevelaar trekt jaarlijks
meer dan 800.000 gelovigen. Er zijn weer plannen
om de voettocht nieuw leven in te blazen. „Want het
lange-afstand-lopen is weer in. Zo probeert de or
ganisatie aansluiting te krijgen bij de hedendaagse
levensstijl."
Jacobs verwacht dat processies zullen blijven. „Veel
hangt af van de organisatoren. Als het lukt om daar
jongeren bij te betrekken blijven ze bestaan. Want
je hoeft niet per se gelovig te zijn om tot bezinning
te komen. We leven in een jachtige tijd en aan be
zinning is steêds meer behoefte. Niet voor niets zit
ten de kloosters vol met mensen die even rust zoe
ken."
Markiezenhof Bergen op Zoom. Aanstaande zondag
wordt de opening van expositie gevierd met een
plechtige eucharistieviering in de Sint Gertrudiskerk,
aanvang 10.00 uur. Om 11.45 uur wordt vervolgens
een processie gehouden naar het Markiezenhof waar
om 12.00 uur een lunch begint. De officiële opening is
om 13.30 uur door P. Margry van het P.J. Meertensin-
stituut.
Londen (anp) - Popgroep Crowded House bestaat niet meer. Zan
ger/gitarist Neil Finn zei gisteren in een persverklaring dat het
optreden dat de band dinsdagavond gaf in Hanover Grand in
Londen, het laatste was.
Finn kon het niet opbrengen tijdens de show het afscheid van de
Nieuwzeelandse groep aan te kondigen. Finn, voornaamste song
schrijver van de band, zei dat hij zich de laatste tijd creatief inge
snoerd voelde, en dat de groep zich begon te herhalen.
Neil Finn noemde het album The best of... dat onlangs verscheen
een passend afscheid en zei dat er geen plannen meer zijn voor op
tredens.
Neils broertje Tim Finn richtte Crowded House op na het uiteen
vallen medio jaren zeventig van Splitenz, een cultgroep met een
vaste aanhang in Europa. De band brak door in 1987 met de we
reldhit Don't dream it's over. Het succes evenaarden zij later met
Weather with you.
Rotterdam (anp) - Oude bekenden zoals de Ierse Nobelprijs-
winaaar Seamus Heaney en de Brit James Fenton en nieuwe
gezichten zoals de Mexicaan Homero Aridjis, de Argentijn Fer
nando Birri en de Sloveen Kajetan Kovic wisselen elkaar af op
de 27e editie van Poetry International. Het dichtersfestival
speelt zich van 13 tot en met 22 juni af in de Doelen in Rotter
dam.
Poetry on the Road, een van het
Rotterdamse festival afgeleide
manifestatie, heeft dit jaar voor
het eerst in Maastricht plaats op
14 en 15 juni in het Bonnenfan-
tenmuseum. In Antwerpen be
staat Poetry on the Road al sinds
1993.
Dit jaar wordt de poëziemanifes
tatie daar op 13 juni gehouden in
het cultureel centrum 't Elzen-
veld.
Zowel in Rotterdam als in Ant
werpen is ook een uitgebreid pro
gramma voor kinderen.
James Fenton bezoekt Poetry In
ternational niet in de eerste
plaats als dichter, maar als inter
viewer van de Filipijn Gelacio
Guillermo. Fenton was als jour
nalist ooggetuige toen de toen
malige Filipijnse president Mar
cos het veld moest ruimen, Guil
lermo streed in die tijd voor Mar
cos' vertrek.
Nederlandstalige dichters op
Poetry International zijn Neeltje
Marig Min, Peter Nijmeijer, Ilse
Starkenburg en Theo Verhaar uit
Nederland en Greet de Cóninck,
Jo Govaerts, Luuk Gruwez en
Peter Verhelst uit Vlaanderen.
Op de slotavond wordt het ver
taalproject gepresenteerd dat dit
jaar aan de Zuidafrikaan Breyten
Breytenbach is gewijd.
Hij heeft een keuze uit zijn ge
dichten gemaakt die in eerste in
stantie in het Nederlands, Frans,
Duits en Engels worden vertaald.
Op de slotavond wordt ook de
Buddingh'-prijs voor nieuwe Ne
derlandse poëzie uitgereikt. De
jury heeft daarvoor vier debute
rende dichters genomineerd: Erik
Bindervoet met Tijdelijk zelfpor
tret met hoofd en plaatsbepaling,
oranje, Pieter A. Kuyk met Zal ik
'je wijzen waar ik woon, Theo van
Os met Beurtzang en Hehk van
der Waal met De windsels van de
sfynx.
Van onze verslaggever
Breda - Onder de titel 'Con
structed Images' vindt van
daag en morgen op de kunst
academie Sint Joost aan de
Beukenlaan te Breda een fes
tival van mode en film
plaats.
'Constructed Images' is een
primeur. Het is de combina
tie van de jaarlijkse mode
show en van het jaarlijkse
filmfestival, gebaseerd op
eindexamenproducten.
Gedurende de twee dagen
van 'Constructed Images'
worden de eindexamenpro
jecten gepresenteerd van de
afdelingen Modevormgeving,
Audiovisueel en Program
mamaken.
De eindexamenfilms zijn op
donderdag en vrijdag te zien
van 15.00 tot 24.00 uur. Voor
ƒ10 kan men op beide dagen
terecht bij alle films.
De modeshows beginnen op
beide dagen om 19.00 uur en
om 21.00 uur. De toegangs
prijs bedraagt 15 per mo
deshow. De modeshows wor
den zoals gebruikelijk gepre
senteerd door Serge-Henri
Valcke.
Opening cyclus trekt weinig publiek
Breda - Chassé Theater (Grote
zaal). Eerste concert in de
Haydn, Beethoven, Mozart-cy-
clus 1996 door Het Brabants
Orkést o.l.v. Mare Soustrot.
Solist Bernard Soustrot (trom
pet). Gehoord op 4 juni 1996.
Door Frans Baljeu
Uit de tijd dat de klgssieke cy
clus aan het eind van het sei
zoen nog uitsluitend Beetho
ven-cyclus was, herinner ik
mij uitverkochte zalen. Sinds
de verrijkende uitbreiding
met de andere twee grote
Weens Klassieken wil dat
maar niet meer lukken. Als.er
dan ook nog voetbal is op een
mooie zomeravond is die kans
al helemaal verkeken.
Dit matig bezochte eerste concert
van de Haydn, Beethoven, Mo-
zart-cyclus 1996 werd woensdag
avond in het Chassé Theater mijn
eerste kennismaking met de deze
week sterk in de publiciteit
staande dirigent Mare Soustrot.
De visie die hij op de klassieken
etaleerde gaf, vooral in de Mo-
zartwerken, een mild en rustig
musiceren te horen waarin de tijd
genomen werd om dingen uit te
werken. Er werd verzorgd ge
speeld. Na de twee bepaald niet
denderende Duitse regio-orkes
ten die onlangs in Breda te horen
waren, viel extra op hoeveel kwa
liteit er aanwezig in Het Bra
bants Orkest.
Soustrot heeft een elegante diri-
geerstijl met wel zeer flexibele
polsen, waarin tremolo's en snel
le passages vaak opvallend wor
den meegeslagen. Bij Mozarts ro-
coco-symfonie in A KV 201 paste
deze sierlijkheid wel. Het spran
kelende karakter van het eerste
deel was in een iets sneller tempo
beter tot zijn recht gekomen. In
het tweede deel klonk fraai zan
gerig lijnenspel. De blazers ble
ven in deze strijkerssymfonie wat
naast de totaalklank hangen.
Wanneer Mare Soustrot geen di
rigent was geweest bij Het Bra
bants Orkest,- hadden wij waar
schijnlijk hier ook niet zijn broer
Bernard als trompetsolist ge
hoord. Deze corpulente solist
speelde over het algemeen met
een behoorlijk slanke toon
Haydns overbekende noten. Ber
nard Soustrot valt niet in de cate
gorie epaterende virtuozen, maar
liet soms mooi de binnenzijde van
Haydns muziek horen.
Na de pauze klonk eerst Mozarts
abstracte meditatie over de dood
in zijn Mauerische Trauermusik.
De onverstoorbaarheid van de
Gregoriaanse Cantus Firmus en
de manier waarop het orkest als
een orgel geregistreerd werd,
maakten indruk.
De inleiding van Beethovens 4e
symfonie sluit qua sfeer goed aan
op deze bedachtzame klanken en
vormde zo een organische over
gang naar de terugkeer naar on
bekommerde muziek van voor de
pauze. Wie deze uitvoering afre
kent op het verwerken van visies
als die van Gardiner, Norrington
en Brüggen kwam niet geheel aan
zijn trekken. Soustrot belichtte
echter op heel eigen wijze de mu-
zikanteske levendigheid van deze
onbekendere Beethovensymfo-
