Concentratie en specialisme tijdens het Holland Festival Schitterend bak-kookboek voor een prik Veiling manuscripten Adriaan Roland Holst Tony Awards voor 'Rent' en 'Bring in 'da Noise' Zomerfestival in teken Balanchine Extra voorstellingen van Phantom of the Opera DE STEM ZOMER-GIDS Nieuwe boeken Van der Heijden op 19 juni uit Kunstenaars werken mee aan vlieger manifestatie Michael Jacksons Tour start op 7 september in Praag pESTEM DINSDAG 4 JUNI 1996 D2 Een parade van ensembles Door Jo Sporck Elf concerten met vooraan staande Nederlandse, Franse en Duitse ensembles bepalen van 7 tot en met 16 juni het gezicht van het Holland Festi val. Het moet in Amsterdam een parade worden met veel premières en spektakel. Nieu we namen zijn er niet. Het zijn de gerenommeerde ensembles die aan de vertrouwde compo nisten worden gekoppeld. Hedendaagse muziek is nog steeds iets voor de elitaire luiste raar. Daarom ook laten de symfo nieorkesten het behoorlijk afwe ten. Zo zijn het de flexibeler en goedkoper opererende ensembles die niet alleen in Nederland maar in de hele wereld een gezicht ge ven aan de hedendaagse muziek. Zelfs wanneer het om begeleidin gen van nieuwe opera's gaat, ne men ensembles regelmatig de functie over van het orkest. Zo begeleiden het Schönberg En semble en Asko Ensemble geza menlijk De Vries' opera A King, Riding, dezer dagen te zien en te horen tijdens het Holland Festi val. Nederland beroept zich op een unieke ensemblecultuur en pakt in het Jaar van de ensembles tijdens het Holland Festival uit met een grootse Ensembleparade. Het Asko Ensemble speelt er nieuw werk van Stockhausen en het Parijse Ensemble InterCon- temporain houdt nieuw werk ten doop van Ton de Leeuw. De ensemblecultuur is weliswaar nog jong, maar de kaarten zijn grotendeels geschud. Zo kan het Parijse Ensemble InterContem- porain van Boulez rekenen op tachtig procent van de Franse subsidiepot voor dit genre, zo'n zeven miljoen gulden. Evenals in Frankrijk heeft zich ook in Ne derland een subsidiesysteem af getekend dat alles van doen heeft met concentratie. De nationale subsidiepot lijkt met acht miljoen gulden niet slecht gevuld. Maar de repetities zijn intensief en de gages laag. Spelen op routine is er in de ensemblewereld niet bij. Steeds staan er nieuwe partitu ren op de lessenaar. Slechts met een goede lobby kan een ensem ble overleven. Concentratie Maar de Nederlandse ensemble cultuur wordt gekoesterd als een Louis Andriessen groot goed, waar veel, zo niet al les gebeurt. Daarom is er zojuist een ensembleboek verschenen met als titel Ssst, nieuwe ensem bles voor nieuwe muziek, uitge geven door IT FB Amsterdam. Daarin wordt de ontwikkeling van de nieuwe ensemblecultuur grondig uit de doeken gedaan in een historisch perspectief. Een encyclopedisch overzicht vindt men in de kantlijn van de pagi na's. Uniek fotomateriaal maakt dit boekwerk eveneens aantrek kelijk. Veel kiekjes met de Noten krakers van weleer, maar ook een ontroerende foto van het echt paar Peter en Hetta Rester. Zij waren vanaf de jaren vijftig als initiatiefnemers van de Amster damse 'Suite' de eerste pleitbe zorgers van een nieuwe kamer muziekcultuur zonder hokjes geest of inquisitieneigingen. Terecht stelt een van de redac teuren van het boek: „Nergens ter wereld heeft de ensemblecultuur een zo vaste greep op het muziek leven weten te krijgen als in Ne derland." En: „Er is specialisme en er is samenwerking." Maar nergens valt te lezen dat er con centratie van macht en middelen is. De opmerking 'daar komt nog bij dat de overheid in de jaren ze ventig een actief cultuursprei- dingsbeleid voerde' is dan ook al lang achterhaald. Geen dubbeltje komt er vanuit het ministerie buiten de Randstad terecht, ook niet als het aan de nieuwe advie zen van de Raad voor Cultuur ligt. Zijspoor Ook al bestaat een strijkkwartet uit enkel solistisch spelende mu sici, binnen de huidige ensemble cultuur is deze bezetting nauwe lijks nog interessant. Voor de he- Pierre Boulez dendaagse componist gaat het er immers om een zo veelkleurig mogelijk medium ter beschikking te hebben. Extremen hebben de voorkeur. Hoge piccolo en es-kla rinet tegenover lage basklarinet en bastrombone of subtiel getok kel van mandoline en gitaar te genover hamerend instrumenta rium van slagwerk en piano, is aantrekkelijker dan vier doodge wone strijkers op een rij. De componist mag dan voor een zeer specifieke bezetting kiezen waardoor het werk nauwelijks door andere ensembles uitge voerd kan worden, hij doet er toch zijn voordeel mee. Hier en niet in een symfonieorkest vindt hij immers de specialisten die zich serieus voor zijn werk inzet ten en niet beknibbelen op repe titietij d. Het orkest op eenzijspoor? Stockhausen gelooft niet meer in de ontwikkeling van het orkest. Maar Boulez beziet het anders. Voor hem is een orkest nog steeds een magisch medium met het unieke timbre van zestien violen, die allemaal net iets anders into neren. Toch was Boulez een van de eersten die in 1954 zijn eigen ensemble formeerde. „Ik richtte Domaine Musical op, omdat ik me geen orkest kon permitteren," citeert men de componist in Ssst. Proefspel Boulez is op het Holland Festival vertegenwoordigd met een groot retrospectief van kamermuziek en orkestmuziek. Van Stockhau sen klinkt er één ensemblestuk op 14 juni in Theater Carré: Orches- ter-Finalisten. Het is een ludiek uitgecomponeerd proefspel rin twee rondes voor solliciterende orkestmusici. Met opzet spelen in dit Holland Festival niet alleen Nederlandse ensembles veel nieuw werk van buitenlandse componisten, maar zijn ook Nederlandse componis ten gekoppeld aan buitenlandse ensembles. Het London Sinfo- nietta speelt op 9 juni in het Con certgebouw in Amsterdam naast werk van Berio en Birtwistle nieuw werk van Theo Verbey en het niet minder vermaarde En semble InterContemporain geeft een eerste lezing van Ton de Leeuws Three Shakespeare Songs. De eerste klap moet in dit festival echter de spreekwoordelijke daalder worden en die valt al te beluisteren op 7 juni in Theater Carré. Dan spelen het Asko En semble, het Nederlands Blazers Ensemble, het Nieuw Ensemble en het Schönberg Ensemble een collage-compositie van negen componisten. Diezelfde ensem bles zijn in een nieuw werk van Louis Andriessen met als titel De laatste dag op voorhand samen gesmeed tot 'het verschrikkelijke orkest van de eenentwintigste eeuw'. In het kader van de ensemblepa rade van het Holland Festival spelen vier Nederlandse ensem bles een collage-compositie en nieuw werk van Louis Andries sen op 7 juni in Carré; Het Ardit- ti kwartet speelt Birtwistle, Car ter en Boulez op 9 juni in het Concertgebouw; London Sinfo- nietta brengt werk van Benjamin, Berio, Verbey en Birtwistle op 9 juni in het Concertgebouw; Het Nederlands Blazers Ensemble speelt Xenakis, Purcell en De Bondt in Carré op 10 juni; het Nieuw Ensemble Donatoni, Wenjing, Kurtag en Boulez op 11 juni in het Concertgebouw; En semble Recherche brengt werk van Huber, Schönberg, Sehreker, Berg, Hauer, Weill en Janssen op 12 juni in Paradiso; Ensemble In terContemporain speelt Scholier, Ton de Leeuw en Boulez op 13 juni in het Concertgebouw; het Asko Ensemble Stockhausen op 14 juni in Carré; Ensemble Mo dern speelt Lachenmann, Rijn vos, Saariaho en Webern op 15 juni in het Concertgebouw; de Ebony Band Graettinger en Han dy op 15 juni in Paradiso; het Schönberg Ensemble en het Ne derlands Kamerkoor tenslotte speelt werk van Boulez, Kagel, Kurtag en Mason op 16 juni in Carré. Door Nico Koolsbergen Als je bestookt wordt met koken de olie, staat je hoofd niet naar andere zaken. De Spanjaarden die in 1573 Haarlem belegerden, zullen niet wakker hebben gele gen van de wetenschap dat achter die hoge muren een nieuw ge recht ontstond: de oliebol. Ze hadden andere zorgen. De bedreigde Haarlemmers poogden zich de Spanjaarden van het lijf te houden door vanaf de muren kokende olie over de aan vallers te gieten. Dat was man nenwerk. De vrouwen moesten de olie stoken en hadden geen tijd om eten te koken. Geen nood, ze gooiden gewoon wat deeg in de olie en het resultaat bleek goed te eten. Zo ontstond de oliebol, al gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat er nog andere verhalen over de oor sprong de ronde doen. Het Haar lemse verhaal is te lezen in 'Bak ken in Europa', een schitterend kookboek. De Koopmans Ko ninklijke Meelfabrieken bestaan 150 jaar en vieren dit onder meer met deze uitgave. Gebonden, met 150 recepten, veel kleurenfoto's en dat alles voor de scherpe prijs van 14,95. Te koop in veel su permarkten; in diverse Koop- mans-producten zit een bestel bon. De omslag toont een kaart van Europa met oliebollen op de plek van Nederland, cake in En geland, pizza in Italië. Alle recep ten zijn, wat niet zal verrassen, gebaseerd op meel of mix van Koopmans. Er staan meer historische we tenswaardigheden in. Enkele voorbeelden. In Zwitserland heerste eind achttiende eeuw een ware rage in het vervaardigen van mechanische poppen. In de hele wereld deden verhalen de ronde over poppen die niet van echte mensen te onderscheiden zouden zijn. Pierre Jacquet-Droz bouwde een 'schrijvende pop' die nu nog te zien is in het museum van Neu- chatel. Hij maakte ook een taart bakmachine, maar die bestaat niet meer. Het ding moet hebben gewerkt, kon precies één soort taart maken maar was ook zo groot dat er in de keuken geen plaats voor was. „Taarten kun je maar het beste met de hand ma ken," meldt 'Bakken in Europa'. Komijnekaas werd al door de Ro meinse legioenen naar Nederland gebracht. De Spaanse flamenco ontstond in 1780 toen waterver koper El Tio Luis luid zingend door de straten trok. Het eerste Franse kookboek verscheen in 1375. De pannenkoek is te dan ken aan de Oostenrijker Conrad Backenhaus die in een ravijn viel. Hij kwam weer tot zijn positieven door de geuren van een gerecht dat werd bereid door een oude kluizenaar. Van deeg met honing. Backenhaus besloot daarna een zaak te openen waar hij uitslui tend zulke 'Palatschinken' ver kocht. Tot slot een recept uit het boek. Hak 50 gram blanke amandelen grof. Roer 75 gram boter zacht met 100 gram witte en 100 gram bruine basterdsuiker, voeg 125 gram kristalbloem, 1 tot 2 eetle pels koud water en een halve theelepel kaneel toe. Kneed alles tot een soepel deeg en voeg de amandelen toe. Schep met twee theelepels kleine hoopjes deeg met een tussen ruimte van minimaal 5 cm op een ingevette bakplaat. Zet de plaat midden in de voorverwarmde oven (170 graden) en bak de koekjes - want dat worden het - in vijf tot zes minuten gaar. Laat ze iets afkoelen, schep ze voor zichtig met een pannenkoekmes van de plaat en leg ze plat neer om verder af te koelen. Het resul taat: kletskoppen. De kaart van Europa in ge bak, koek, cake of taart. Amsterdam - Op woensdag 19 juni wordt het derde deel van de romancyclus De tandeloze tijd van A.F.Th, van der Heij den gepresenteerd. Diezelfde week is het in de boekhandel te koop. Dat heeft Van der Heijdens uitge verij Querido bekendgemaakt. Het is lange tijd onduidelijk ge weest wanneer het derde deel van de romancyclus zou verschijnen. De publicatie is enkele malen uit gesteld vanwege de complexiteit en de omvang van het werk. Deel drie van De tandeloze tijd omvat twee boeken die elk meer dan vijfhonderd pagina's tellen. Het eerste boek, getiteld Het hof van Barmhartigheid is voor een deel gebaseerd op de Bemmelse moordzaak en het proces voor de Arnhemse rechtbank dat daarop volgde. Het tweede boek heeft als titel Onder het plaveisel het moe ras. De tot nog toe verschenen delen van De tandeloze tijd waren best sellers. De romans spelen voor een deel in de regio rond Eindho ven. Van der Heijden is geboortig uit Geldrop. Den Bosch (anp) - Een twintigtal beeldende kunstenaars werkt mee aan de vliegermanifestatie 'Luchtspiegels' in Den Bosch. Ze beschilderen ieder voor zich een reusachtige vlieger. De werk stukken worden op 21 en 22 sep tember door ervaren vliegeraars opgelaten. Dat gebeurt in het Bossche Broek, een natuurgebied ten zuiden van de Brabantse hoofdstad, pal onder de histori sche stadswallen. Het is overigens niet de eerste keer dat kunstenaars vliegers be schilderen. Dat gebeurde in 1986 ook al Japan. Die manifestatie trok destijds grote internationale belangstelling. Tijdens 'Lucht spiegels' laten vliegeraars ook talrijke andere, zelfgemaakte vliegers op. Adriaan Roland Holst FOTO ARCHIEF DE STEM Amsterdam (anp) - Een collectie brieven en manuscripten van de dichter Adriaan Roland Holst (1888-1976) komt op 12 juni bij Van Gendt Book Auctions in Amsterdam onder de hamer. Het materiaal is uniek, zegt woordvoerder H. Tyenk. „Werk van de prins der Nederlandse dichters komt nooit op een vei ling." De verzameling bevat essays, brieven en manuscripten voor de gedichten „Vroolijk, Vreemd, Vreeselijk" en „Roem fnuikt de kracht waaraan hij zich ont brandt". De prijzen variëren van honderd tot vierhonderd gulden per lotnummer (twee brieven, of één essay of acht gedichten in manuscript). De brieven zijn ge richt aan juffrouw Bolle,' later mevrouw De Glopper en me vrouw Boex. Ze dateren uit de ja ren dertig, veertig, vijftig en zes tig. Roland Holst kreeg voor zijn oeu vre onder andere de Constantijn Huygensprijs (1948), de P.C. Hooftprijs (1956) en de Prijs der Nederlandse Letteren (1959). Zijn tekstregels sieren het Natio nale Monument op de Dam in Amsterdam. Of de collectie nog niet ontdekt materiaal bevat, is Tyenk onbe kend. Dat is aan de wetenschap pers. De Nederlandse inbrenger van de collectie wil anoniem blij ven. New York (ap) - Met Julie Andrews als grootste afwezige zijn zondag in New York de Tony Awards uitgereikt voor de beste theaterproducties op Broadway. De grootste win naars werden Rent en Bring in 'da Noise, Bring in 'da Funk, twee shows uit een nieuwe ge neratie Amerikaanse musi cals, en de klassieke musical The King and I, die ieder vier keer in de prijzen vielen. Julie Andrews boycotte de uitrei king omdat haar show Vic tor/Victoria in geen enkele cate gorie voor een prijs was genomi neerd, behalve voor haar per soonlijk als beste musical-actri ce. Maar ook in die categorie ont ging Andrews de prijs: winnares werd Donna Murphy voor haar rol in The King and I. Rent, van de in januari op 35-ja- rige leeftijd overleden Jonathan Larson over artiesten uit East Village in New York, werd uitge roepen tot beste musical. De prijs voor beste theaterstuk ging naar Master Class van Ter- rence McNally over de operazan geres Maria Callas. Vorig jaar won McNally in deze caegorie ook al met Lova! Valour! Com passion!. Zoe Caldwell, die in Master Class de diva speelt, won de prijs voor beste actrice, haar Amsterdam (anp) - Het Nationale Ballet wijdt een zomerfestival aan de balletten van George Ba lanchine. Van 3 tot en met 13 juli danst het gezelschap negen bal letten van de invloedrijke Russi sche-Amerikaanse choreograaf. George Balanchine, een Rus die in 1934 vertrok naar de VS waar hij tot zijn dood in 1983 bleef wo nen, wordt als de grootste ver nieuwer van de klassieke dans beschouwd. Het Nationale Ballet heeft vanaf de oprichting in 1961 met regel maat Balanchine-choreografieën op het repertoire gehad. Het zo merfestival kent drie program ma's. In het eerste worden The Four Temperaments (op muziek van Paul Hindemith), De Verlo ren Zoon (Serge Prokofjev) en Symphony in C (Georges Bizet) uitgevoerd. Het tweede program ma omvat Serenade (Tsjaikovs- ky) en Agon en Symphony in three movements, beide op mu ziek van Igor Stravinsky. In de derde serie staan Theme and Va riations (Tsjaikovsky), Kammer- musik no. 2 (Hindemith) en Vio lin Concerto (Stravinsky) op het programma. Het Nederlands Balletorkest be geleidt de voorstellingen onder leiding van Nicolette Fraillon en Paul Conelly. ■vierde Tony. De uitreiking van de Tony' vormde de afsluiting van zowel in artistiek als commercieel buiten gewoon geslaagd theaterseizoen op Broadway, waarin de recettes naar schatting meer dan 1 mil jard dollar beliepen. Scheveningen (anp) - De vraag naar kaartjes voor de laatste voorstellingen van de musical The Phantom of the Opera is groot. Daarom heeft producent Joop van den Ende zeven extra middagvoorstellingen ingelast. Dat betekent dat er ruim 12.000 extra kaarten beschikbaar zijn. De extra matinees zijn op 22 en 29 juni, 3, 13, 20 en 24 juli en 3 augustus. De voorstellingen in het Circustheater in Schevenin gen beginnnen op 15.00 uur. The Phantom of the Opera ging op 15 augustus 1993 in première. De afgelopen drie jaar was de produktie zeven keer per week te zien. De laatste voorstelling staat ge pland op 3 augustus. De in totaal 1093 voorstellingen trekken naar verwachting ruim 1.890.000 be zoekers. Nog niet eerder kende een theaterproductie in Neder land zoveel voorstellingen. Ook niet eerder kwamen er zo veel mensen op af. Den Haag (anp) - Michael Jackson start zijn History World Tour op 7 september in Praag- Het Amerikaanse popidool geelt zijn eerste vijf concerten in Oost- Europa. De tournee ontleent zijn naam aan zijn laatste album His tory. Na Praag treedt Jackson op m Boedapest (10 september), Boe karest (14 september), Moskou (17 september) en Warschau (29 september). Daaarna vervolgt hij zijn tournee met concerten in het Spaanse Zaragoza (24 septem ber), het Marokkaanse Casablan ca (27 en 29 september) en de Egyptische hoofdstad Cairo. In november wordt de History World Tour voortgezet met con certen in Australië, Nieuw Zee land en Japan. Jacksons platen label Epic gaat ervan uit dat M) in de loop van volgend jaar doo Europa gaat touren en dan ook Nederland zal aandoen. Wannee dat gebeurt is vooralsnog onbe kend. De laatste keer dat Michae Jackson in Nederland was te zie en te horen, was in 1992 tijden een optreden in de Rotterdams Kuip als onderdeel van zijn Dan gerous Tour. NEDERLAND 1 1359 Het vragenuurtje Kamer 1600 Journaal «(j5 Goeiemiddag! -553 Kookgek Passie voor tuinen, De droomshow Alle dieren tellen magazine Ein Heimfür Tiere, Oude kloostergebruiken, tage-serie ]9 29 Blik op de weg, 17.06 17.18 17.45 18.13 19.01 in de Twr magazin mee, di serie li F verkeersma ne Journaal/Weeroverzicht 2930 Helmut Lotti goes classic, eert 2124 Televizier, actualiteitenrubrii 21 58 Ongelooflijke verhalen, ge-serie 22 51 Montparnasse revisited, mentaire-serie over naars die zich tussen verzamelden in de Montparnasse. Afl. 1 NEDERLAND 2 rep de ku en Parijse 1 (tot 23 n 1910 09.30 Wat 'n vondst! (tot 09.45) vlieg Ge U3.JV 1000 Zomerbeestjes: De 10.15) 10.30 Boeken boppe (tot 10.50) 12.00 Roland Garros 17,29 2Vandaag, actualiteiten 17.30 en 18.00 Journaal; Sportjournaal en vanaf Hoofdpunten uit het nieuw volgd door het weer 19.00 Jeruzalem 3000, document, 1932 Ik weet het beter, spelletje 20.00 Roland Garros, samenvattir 20,44 Jeruzalem: Tussen berm aarde, 3-delige docume (slot) 21,40 Jordan, the River of Life, mentaire 22.35 Overal en nergens: jeugd, documentaire ove dwongen prostitutie in Azië 23.02 PP: Uitzending GPV 23.05 Een eigen onderneming 23.37 Journaal 23.42 Middernacht klassiek: Ve Nacht, strijksextet opus Schönberg (tot 00.12) NEDERLAND 3 07.00 Journaal 07.05 Klokhuis 07.29 Ontbijt-tv met elk half uu Journaal 09.00 Journaal 09.05 PP: Uitzending CDA 09.08 Kook tv 09.30 Vrouw-zijn 09.55 Gospelclip 10.00 Claro, Spaans voor gevorde 10.30 Hier en Nu 10.57 Charlie Chaplin 11.12 Goeiemiddag! 11.59 MiddagEditie 13.00 Journaal 13.07 Taxi 13.59 Het zonnetje in huis 14.26 Late voorstelling 14.56 Op nieuwe toeren 15.31 Yoy: Rockin' Bones 16.00 Journaal BELGIË FRANS 1 16.35 Neighbours, soap 17.00 La t Carlos, magazine 17.25 The Fall Gr 18.30 Régions soir, regionale actui 18.50 Cartes sur table, magazine 1 quotidien des sports 19.30 Nieuw Génies en herbe, spelletje. 21.05 documents: Histoire du Vatican, documentaire (slot) 22.10 Frangoi siens, cultureel magazine 22.50 nieuws BELGIË FRANS 2 17.30 Wielrennen: GP van Bruyèi lei Bla-bla 18.55 Neighbours, soa Nieuws 20.00 Les géants du stade Wilma Rudolph 20.05 Comité ol; et interfédéral beige 21.40 Recoi tiekmagazine 22.05 Ping, tafeltr gazine 22.35 Nieuws 23.05 Chc sion, paardensportmagazine (tot 2 DUITSLAND 1 05.30 Morgenmagazin, ontbij 09.00 Heute 09.03 Dallas, soap 09 robic-Mit Freude bewegen, aerol Heute 10.03 Auslandsjournal 10 Gesundheit 11.00 Heute 11.04 M in der Luft 12.55 Presseschau 13 tagsmagazin met Heute 13.45 Wi Telegramm 14.00 Tagesschau 1 nmsen, talkshow 15.00 Tagessch Juliane Andrea, talkshow 15.! Fliege antwortet, tips 16.00 T„ 16.03 Fliege, talkshow 17.00 Ta 17.10 Brisant, boulevardmagazii Verbotene Liebe, serie 18.25 M serie 18.54 Sportschau live/voett land-Liechtenstein 21.30 Plusmi nomisch magazine 22.05 Sketi 22.30 Tagesthemen 23.00 Boule talkshow 24.00 Ellen, comec Nachtmagazin 00.45 EM extra Duitsland-België (tot 02.40) DUITSLAND 2 05,30 Zie Duitsland 1 Extra/tennis: Roland Garros baus Falkenau, serie 19.00 Girl Friends - Freundschaft 20-15 Was 'n Spass, hoogtepi Wetten, das?' 21.00 Frontal gazine 21.45 Heute 22.15 serie. Alleen al in Zuidoost-* derden miljoenen kinderen meest ongezonde omstandighe let werken 22.45 BSE - Ausweg?, documentaire koeienziekte BSE 23.15 misdaadserie 00.15 Heute Wildflower, tv-film 11,( 17. Hei mit po 37°, r -Aziël die Tragi over Fall na< i Ein DUITSLAND 3 08.15 Tele-Gym. Aerobic 08.30

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1996 | | pagina 16