Zoektocht naar de 'killer-asteroïds'
et 'stempel' weer aan de slag
Onderzoek naar schone diesel
'rojecten begeleiden psychiatrisch patiënt naar werk en dagbesteding
j
Pas ontdekte vissoort
ziek door gat ozonlaag
Gezamenlijke voorouder
van paard en rund was
zo klein als een rat
es
ek
MEUBEL
stoffeerder
Zoek je werk?
Lobke
Spaanse steenbok sterft uit
>entium®
OE STEM
LIJF LEVEN
e
ius
loop-, schade- en
bedrijfsauto's-
„r«y
Universiteiten werken samen met NedCar, Daf, Daimler-Benz, Esso en Shell
E3
BUITENDIJK
ROCESSOR
iws 95 software
D-ROM
bndstalig)
soft Muis
jts geluidskaart
CD-ROM drive
80 Watt stereo
I) luidspeakerset
Diverse gratis
software
programma's
'2-. 799a-
i Internet
I
i
I
1
T?
;T, Dynabyte, Kamp 24.
Sllstraat 8. tel. 020-6111700 Dynabyle,
|any, Dr. C. Lelyweg 2. tel. 026-3648550
AK, Eliesen Electro. Emmerikseweg 46,
lice Centre Beverwijk, Parallelweg 45a,
pffice B.V., Trekpot 10, tel. 076-5810950
{link, Antwerpenweg 2, tel. 0570-634000
Ier Kantoorinstallaties B V., De Hemmen
■NES, Datavisie B.V., Wakkerendijk 236,
Kieft All Office, Marco Polostraat 20,
lice. Nijverheidstraat 3. tel. 0183-443141
iten 27, tel. 070-3642682 GRONINGEN,
Jgen B.V., Tolstraat 35. tel. 053-5726655
jsluis Kantoor Totaal, Hoornaarstraat 27,
AND, B. Peper Zn. B.V., Van de Duin
ptisering, Zuidvliet 230. tel. 058-2131121
'482326 MAASSLUIS. Palet Computers,
jlEUWEGEIN, Office Centre Nieuwegein,
252-376008 NUTH, Office Centre Nuth.
ïiurt 1, tel 078-6155522 PRINSENBEEK,
on Automatisering b.v., Marnixlaan 10,
ISCHAGEN, All Office Rietveld Schagen.
IOMEREN, Rates Beeld en Geluid BV.
'Nederland bv, Mr, F.J. Haa^a™g|746
u400 VARSSEVELD, Ten Broeke Electro,
1544225 WINTERSWIJK, Buropoint B V,.
'114-621378 ZOETERMEER, Dostech BV,
i 18, tel. 038-4219429
'ond-
Rijs-
agen
van
ellen
00 u.:
ark
den.
.V.
n
ons
gen
4
of
51224
Gevraagd
Old Classic Leather.
Het Gat 3. RaamsdonKs-
veer. Tel: 0162-522500
of 516372
Brab. bedrijf zoekt diverse
enthousiaste mensen voor
diverse functies o.a. distri
butie en commercieel. v°01
meer info bel 076-542481
(vraag naar Dimfie).
Pers. Aanbod^
SCHILDER
kan nog binnen-en buiten
werk aannemen qoK d
hangwerk vraag vrijbüjve"
de prijsopgave. Bel 9ra
06-022 23 26
dagelijks van 9.00 tot 2
u. en zaterdags van 9-W'
17.00 u.
De hoogste prijs vo°r
w,johanvande Beek
kans dat een forse steen-
L uit het heelal onze aarde
Lft en rampen van bijbelse
Lvang veroorzaakt is klein,
Ufonomisch klein. Maar de
«stand waarop onlangs een
L met een doorsnede van
L'„ tweehonderd meter onze
|aneet passeerde was ook as-
Lomisch klein: slechts
Id.OOO kilometer.
i 'near-miss' noemen astrono-
,i met gevoel voor drama zo-
De Amerikaanse overheid is
„angs gestart met een speur-
JJhtnaar zogeheten 'killer-aste-
i' die onze aarde bedreigen.
Het is in het verleden al eens
flink raak geweest. Zoals op 30
juli 1908 toen een reusachtige
meteoriet zich in de Siberische
toendra bij Toengasjka boorde.
In een dichtbevolkt gebied zou
zo'n inslag voor een Hiroshima-
achtige ramp hebben gezorgd.
De Amerikaanse overheid heeft
zichzelf, als eerste regering ter
wereld overigens, vier maanden
geleden een actieve rol toebe
deeld als het gaat om het afspeu
ren van de hemel op zoek naar
hemelse indringers. Dat werk
werd natuurlijk al gedaan door
astronomen. Maar nu de regering
en de ruimtevaartorganisatie Na-
sa de handen in elkaar hebben
geslagen, kan er meer geld wor
den besteed en betere apparatuur
worden ingezet.
Bij de zoektocht worden onder
meer telescopen en hyper-gevoe
lige camera's van de Amerikaan
se luchtmacht gebruikt dié eigen
lijk zijn ontworpen voor het vol
gen van (vijandige) satellieten.
De bedoeling van het project is
om potentieel gevaarlijke brok
stukken al in een vroeg stadium
te herkennen en hun banen te be
rekenen.
Om een wereldwijde ramp te ver
oorzaken zou een komeet of aste
roïde minstens een kilometer
doorsnede moeten hebben. Van
de vele duizenden stukken puin
die door ons zonnelstelsel kruisen
zijn er ongeveer 1700 zo groot dat
ze in de 'Hiroshima-of-erger'-ca-
tegorie vallen. De kans dat zo'n
brok in botsing komt met de
aardbol wordt door kenners ge
schat op eens per 300.000 jaar
hoewel men ook in een adem toe
geeft dat het hier om natte vin
ger-schattingen gaat. De bedoe
ling van de Amerikaanse over
heid is om door de studie en ob
servatie de kansberekeningen te
verfijnen. De resultaten van die
studie zullen overigens niet snel
bekend zijn. Nasa verwacht pas
over enkele decennia een 'kaart'
te hebben met daarop een zo
compleet mogelijk beeld van de
grootste objecten die ons bedrei
gen. Maar nauwelijks vier maan
den na de start van de Nasa-stu-
die zijn al vier asteroïden ontdekt
die voorheen onbekend waren en
wier banen die van de aarde krui
sen. De grootste van deze vier
heeft een doornsnede van vier ki
lometer. Genoeg om een oudtes
tamentische zondvloed te veroor
zaken.
Een belangrijke factor is en blijft
tijd. Het ontdekken van een ge
vaarlijke indringer die op korte
termijn (zeg binnen een jaar) de
aarde zal treffen zal wereldwijde
paniek veroorzaken. En terecht.
De techniek om zo'n klomp te on
derscheppen via bijvoorbeeld ra
ketten met kernladingen bestaat
immers nog niet.
De zin van de studie is echter dat
preciezere berekeningen zouden
kunnen uitwijzen dat de aarde op
langere termijn een onplezierige
ontmoeting kan verwachten met
een bezoeker uit de ruimte. Dat
zou ons wel de tijd geven zo'n in
terplanetaire Scud-raket te bou-
I (Bron: International Herald Tri
bune)
oor Joyce Ernest
[ens gek. altijd gek. Wie op-
snomen is geweest in een
«ychiatrisch ziekenhuis
>ft daarna een stempel. Dat
|erkt niet in je voordeel als je,
Leer genezen, nieuwe contac-
|n, huisvesting en werk wilt.
■og vrij recent moesten men-
L eenmaal uit het zieken-
iuis, zich maar zien te redden.
Eu zijn er her en der in het
jnd projecten om de over-
ang te begeleiden. In West-
Irabant helpt Spar(Samen-
lerkingsproject Regionale
Keestelijke Gezondheidszorg)
pensen bij hun terugkeer in
let arbeidsproces. Voor wie
Jat niet haalbaar is slaan dag
centra een brug naar de maat-
chappij.
iny Goorden was anderhalf
lar opgenomen in Vrederust, een
sychiatrisch ziekenhuis in Hals-
[iren. Als je haar vroeger had ge-
egd dat ze daar terecht zou ko
nen had ze je uitgelachen. Het
gekkenhuis' dat was een andere
toeld.
lij was een gewone jonge vrouw
lie in een winkel werkte en daar-
la moeder werd van een schattig
aontje. Zo'n vriendelijke, goed
{«zorgde vrouw waarvan de
Vitenwereld denkt dat ze alles
pee heeft.
,Maar je problemen kunnen zich
i opstapelen dat je er zelf niet
eer uitkomt. En dat ook ambu-
ante hulp niet meer werkt en je
leen psychiatrisch ziekenhuis
iordt opgenomen. Het is heel
aeilijk om je omgeving te veria-
la En het is ook moeilijk om na
{et ziekenhuisontslag je leven
eer op te pakken. Je hebt in een
«schermde omgeving geleefd
kaar alles voor je werd gere-
leld,"
fa die donkere periode ziet Con-
I' weer een toekomst. Ze heeft
ftn baan als secretaresse in het
rijfsleven voor ogen. Sollici
taties stelt ze nog uit. De over-
I van het psychiatrisch zie-
lenhuis naar het bedrijfsleven is
pot. Conny zet tussenstappen
W deelname aan het Spar (Sa-
|»enwerkings Project Regionale
tetelijke Gezondheidszorg)-
Mect.
Biet Spar-project heeft beschutte
ptódsplaatsen, werkprojecten
onder meer een pottenbakkerij
'a een eetcafé, therapeutische
werkplekken en stageplaatsen in
pgionale bedrijven. Daar vinden
fe deelnemers een dagbesteding,
f'beidstraining of begeleiding
par een betaalde baan. Mensen
fie cliënt zijn van Vrederust, Ria-
1, Paaz (Psychiatrische afdeling
peneen ziekenhuis) of een an-
pe GGZ-instelling kunnen er-
meedoen.
soms gaan deelnemers aan het
In het administratieve gedeelte van het activiteitencentrum in Vrederust in Halsteren kunnen (ex-)psychiatrische patiënten vaardig
heden opdoen en diploma's halen. foto de stem/dick de boer
Spar-project eerst een tijd naar
de dagactiviteitencentra De Buf
fer in Roosendaal en het Crom-
wiel in Bergen op Zoom. De
cliënten van de instellingen voor
geestelijke gezondheidszorg kun
nen daar ook terecht zonder dat
ze van plan zijn het Spar-project
te volgen. Voor hen zijn de centra
een brug naar de maatschappij.
Tussenstap
Binnenstappen is gemakkelijk,
zegt coördinator Herby Markus.
Na een kennismakingsgesprek
komen de deelnemers wanneer ze
willen. Louter om een krantje te
lezen, een kopje koffie te drinken,
wat te kletsen. Of voor de activi
teiten van tekenen en koken tot
fietstochten, cursussen en wat
klussen.
„Het is beslist geen therapie. We
spreken mensen hier niet aan op
hun ziek zijn, maar op het bezig
willen zijn in de maatschappij.
Daar zijn ze blij mee. Ze hebben
meestal al genoeg behandelingen
voor de kiezen gehad."
Markus probeert de deelnemers
van lieverlee wel buiten het cen
trum te krijgen door deelname
aan activiteiten in gewone buurt
centra. Tekenen, bloemschikken
en computeren kun je daar net zo
goed. „Alleen, de stap naar een
buurtcentrum is groot als je een
tijd bent opgenomen en je je niet
maatschappelijk geaccepteerd
voelt. Dan is die tussenstap no
dig."
Zijn de centra vrijblijvend, het
Spar-project is dat allerminst.
Dat moet je zien als werk, zegt
arbeidsconsulente Liset Bartels.
Waarbij meer dan opleiding en
ervaring de motivatie telt.
„Je moet iets willen leren op het
gebied van werk. En begeleiding
nodig hebben wat betreft de
werkhouding, omdat de overgang
naar de maatschappij anders te
groot is. Het gaat om mensen die
onzeker zijn. Die een nare erva
ring achter de rug hebben, uit
hun vertrouwde omgeving zijn
geweest en hun arbeidsritme en -
gewenning kwijt zijn. Als je dan
opeens weer moet functioneren
zit je vol vragen en problemen. Je
moet weer op tijd uit bed komen
en weer omgaan met collega's."
Liset Bartels heeft intussen zo'n
180 mensen in het Spar-project
gehad. Zo'n 45 zijn tijdens de rit
afgehaakt. Zo'n 45 anderen heb
ben het traject doorlopen naar
een opleiding, onbetaald werk op
een beschutte werkplek of een
betaalde baan in het bedrijfsle
ven.
Werken
Conny besloot al tijdens het zie
kenhuisverblijf dat ze na haar
ontslag wilde werken. Als ze de
hele dag thuis zou zitten, was de
kans groot dat het weer mis zou
gaan, zegt ze.
„Administratief werk sprak me
aan. Al tijdens de opname ging ik
op het administratiecentrum van
de arbeidsafdeling van het zie
kenhuis werken. Eerst een type
cursus, daarna tekstverwerking
en zo steeds weer iets erbij. Het
liep heel lekker. Ik was altijd
bang geweest om fouten te ma
ken. Daar mocht dat gewoon. Ik
kreeg zelfvertrouwen en ging van
alles doen. Telefoon aannemen,
vergaderingen notuleren, stuk
ken uittikken, klanten helpen. Ik
had me nutteloos gevoeld en
merkte: ik kan weer wat. Tenslot
te zag ik het als echt werk. Ik
merkte ook dat ik daar toen aan
mijn plafond zat. Ik was beter."
Dat was het moment om uit te
zien naar een andere werkplek.
Conny is nu sinds ruim vier
maanden secretaresse van. het
Spar-project. Met haar eigen
kantoor. Dat ze geen cent voor
het werk krijgt, deert haar niet.
Ook al vinden sommigen in haar
omgeving dat raar. Ze staat nu
stevig genoeg in haar schoenen
om opmerkingen te trotseren.
Ook als haar wordt aangewreven
dat ze er helemaal niet ziek uit
ziet.
„Ik bleef me ook tijdens de opna
me verzorgen. En het beeld is: dat
doet een psychiatrische patiënt
niet. Die loopt met de tong uit de
mond, krijst en gilt. Het is ge
beurd dat ze mijn ouders vroegen
of ze nog met me konden praten
of dat ik meteen aanviel. Er zijn
Hoor John van Oppen
Ijïijmegen - Zware dieselmo
toren voor vracht- en scheep-
jvaartverkeer, nu nog een ramp
lVoor het milieu, moeten scho
ft kunnen draaien dan nu
pet geval is. Er bestaat hoop
Rt binnen afzienbare tijd in
pierland een uitvinding
prdt gedaan, die dieselmoto-
p minder milieubelastend
Jaaï functioneren dan (au-
fotaotoren die loodvrije ben-
1116 als brandstof hebben.
is gebleken tijdens een on-
gehouden internationaal
pjosium op de Katholieke
F'versiteit Nijmegen (KUN).
|,j van wetenschappers en func-
P narissen uit de wereld van de
lan'an auto-industrie namen er-
deel, onder meer van Daim-
INFORMATIE
^n?dere informatie wil omtrent
sa 'n deze bijlage, kan
R,k,ant00ruren bellen naar:
I U76"5312344 of 076-5312272.
I fjdtelijk reageren kan ook.
padres daarvoor is:
„LtkemtredactieLiif& Leven,
Ebua3229'4800MB Breda.
°redactie: René van der Velden.
ler-Benz, Shell, Esso, NedCar en
Daf Trucks.
Het symposium vond plaats in
Nijmegen, omdat de Vakgroep
Molecuul- en Laserfysica van de
KUN een reputatie heeft opge
bouwd op het gebied van onder
zoek naar het verloop van het
verbrandingsproces in dieselmo
toren. In samenwerking met de
genoemde grote concerns gaan
natuurkundigen van de KUN de
komende vijf jaar baanbrekend
onderzoek doen naar de moge
lijkheid om zware dieselmotoren,
in gebruik bij het vrachtverkeer,
'schoon' te krijgen.
In West-Europa is het grootste
gedeelte van het vracht-, bus- en
scheepsvervoer uitgerust met
dieselmotoren. Het percentage
personenauto's dat rijdt op deze
brandstof ligt op ongeveer vijf
tien procent.
Uitstoot
Dieselmotoren zijn zuiniger dan
benzine-varianten, maar het pro
bleem is de uitstoot van stikstof-
monoxyden (NO), koolstofdioxi
de (C02) en roetdeeltjes. NO is
verantwoordelijk voor zure re
gen, C02 voor het broeikaseffect,
roet is kankerverwekkend. Bo
vendien veroorzaken de uitlaat
gassen luchtwegaandoeningen.
De laatste tien jaar is er al lichte
vooruitgang geboekt in het terug
dringen van de uitlaatgassen in
diesel. Zo werd de brandstof na
genoeg zwavelvrij, maar de totale
verbetering bleef minder specta
culair dan bij benzinemotoren.
Daar bleek de katalysator een
uitkomst voor enkele belangrijke
milieuproblemen. De nabehande
ling van het uitlaatgas werkt ech
ter niet bij diesel, omdat bij de
verbranding van deze stof een
overmaat aan lucht wordt aange
zogen. „Om de schadelijke com
ponenten in de uitlaatgassen van
dieselmotoren te elimineren, zal
er dus fundamenteel onderzoek
moeten komen naar het verloop
van dat verbrandingsproces," al
dus de Nijmeegse natuurkundige
dr. J. ter Meulen, die de leiding
krijgt over het onderzoek.
Diesel, een uitvinding van de
Duitser Rudolf Diesel, is een rest-
product dat ontstaat als bij raffi
nage van aardolie kerosine en
benzine gewonnen wordt. Het
rest-mengsel kent een ingewik
kelde samenstelling van vele dui
zenden chemische stofjes. Die
reageren op elkaar tijdens het
verbrandingsproces en zo ont
staan NO en roet. „Als we te we
ten komen op welk moment die
schadelijke stoffen ontstaan, zijn
we een stap verder in de ontwik
keling van een schone dieselmo
tor," aldus Ter Meulen.
Diesellaboratorium
Om het onderzoek uit te kunnen
voeren, is op de campus van de
Nijmeegse universiteit een die
sellaboratorium gebouwd. Daar
in wordt het verbrandingsproces
bestudeerd in een 'echte' motor
van een zware Daf-Truck van
vijfhonderd pk. De motor bestaat
uit twee blokken van drie cilin
ders. In één van die zes koppen
zijn door automobielbedrijf Ned
Car kijkvensters aangebracht,
zodat het verbrandingsproces in
de motor met laser-technieken te
volgen is.
Een bundel laser-stralen kan de
schadelijke moleculen opsporen,
waarna ze zichtbaar te maken
zijn. Een video-camera legt de
NO-verdelingen in de cilinder
vast. De film laat nauwkeurig
zien waar en wanneer de molecu
len zich vormen.
Volgens Ter Meulen was het aan
brengen van de kijkvensters een
huzarenstukje op zich. „Een ci
linder is immers toch al een ga
tenkaas, vanwege alle kleppen en
koelleidingen die erin uitmon
den."
Omdat de ruiten snel vervuilen
door het roet, heeft NedCar bo
vendien een techniek ontwikkeld
om het cilinderblok snel ontman
teld te krijgen. De onderzoeker
hoeft het blok maar omlaag te
schuiven om de kijkvensters
schoon te maken en weer mes
scherpe opnames te krijgen.
Uit testen in kleinere motoren is
gebleken, aldus Ter Meulen, dat
via de lintvormige laserbundel
tenminste honderd opnames zijn
te maken voordat de ramen be
slaan: „Dat is ruim voldoende om
het verbrandingsproces te analy
seren."
In het project werkt de KUN
nauw samen met de Technische
Universiteit Eindhoven. Waarne
mingen die Nijmeegse natuur
kundigen doen met behulp van
hun laserdiagnostische technie
ken, gebruiken Eindhovense in
genieurs om verder te experimen
teren met het concept van een
'schone' motor.
Vertrouwen
Zowel in de wereld van de weten
schap als in het internationale
bedrijfsleven bestaat groot ver
trouwen in de uitkomsten van het
onderzoek, zo bleek tijdens het
tweedaags congres in Nijmegen.
Het project maakt onderdeel uit
van een internationale speur
tocht naar 'schone' dieselmoto-
ren, waarbij verder een rol is
weggelegd voor TNO Wegtrans
port, de TU Delft, de TU in Aken
en de universiteiten van Biele
feld, Heidelberg en Erlangen.
Het KUN-project heeft een loop
tijd van vijf jaar. In het diesellab
werkt een team van tien gevor
derde studenten en promovendi.
Het project wordt mede gefinan
cierd door de NWO, de Nationale
Organisatie voor Wetenschappe
lijk Onderzoek.
WOENSDAG 29 MEI 1996
best patiënten die zichzelf ver-
slonsen en die gillen. Maar lang
niet iedere patiënt is zo."
Bedrijfsleven
Conny heeft goede hoop dat ze
over een tijd, als ze nog meer
werkervaring en nog meer diplo
ma's heeft, een betaalde baan
vindt. Liset Bartels schat haar
kansen hoog in. Al met al valt
haar de bereidheid van het be
drijfsleven om mensen stage te
laten lopen en in dienst te nemen
niet tegen. Hoewel het vaak wel
moeite kost om hen over de streep
te trekken.
„Als ze eenmaal een positieve er
varing hebben gehad gaat het
voor een volgende plaats veel ge
makkelijker. Ze zien hoe leuk het
is als iemand steeds beter gaat
functioneren. Je ziet dat ze hun
beeld over psychiatrie verande
ren. Als ze met iemand -kennis
hebben gemaakt vragen ze wel
eens: is dat écht iemand uit de
psychiatrie? Ze hadden zich een
totaal andere voorstelling van
een psychiatrische patiënt ge
maakt. Ondanks al die tv-uitzen-
dingen van Paul Witteman weten
mensen over het algemeen weinig
over psychiatrie en is er nog een
enorm taboe omheen."
Baan kwijt
Liset Bartels zegt er wel nadruk
kelijk bij dat de weg naar het re
guliere bedrijfsleven voor een be
perkte groep is weggelegd. Be
taald werk, houdt ze de mensen
al bij de aanmelding voor, is niet
voor iedereen reëel. Als je er zes
maanden bent uit geweest, lukt
het meestal wel je oude beroep
weer op te pakken. Ben je er twee
jaar uit, ben je je baan kwijt. Bo
vendien kan je ziekte beperkin
gen hebben meegebracht. Bartels
zoekt dan ook met elke deelne
mer samen naar een haalbaar
doel. Waarbij bijvoorbeeld een
beschutte werkplek voor de een
het begin, maar voor de ander het
eind is.
„De mensen die beschut werken
zijn vaak chronische patiënten.
En dat is toch een groot deel van
onze doelgroep. Ongeacht hun
opleiding hebben sommigen
nooit betaald werk gehad. Som
migen hebben een beperkte
draagkracht. Ze kunnen de druk
van de maatschappij niet aan. Ze
hebben een uitkering en zijn al
vaak tegen de muur gelopen als
ze ervan afwilden. Ze hebben le
ren leven met de beperking dat ze
geen betaald werk hebben. Het
gaat hen erom hun leven struc
tuur te geven."
De Stichting Familieleden van Psy
chiatrische Patiënten Westelijk
Noord-Brabant houdt op donder
dag 30 mei van 19.00 tot 22.00
uur in ziekenhuis Lievensberg in
Bergen op Zoom een thema
avond over dagbesteding en ar
beidsrehabilitatie. Voor meer in
formatie en aanmelding: afdeling
preventie Riagg, tel. 0165-562622.
Door Mariêtte Mulkens
„Verzin jij maar een mooie naam," zeiden we tegen het meisje dat
bij ons altijd voor de pony's komt zorgen en de enige is die er op
rijdt. „Een voor een jongen en een voor een meisje. Alles mag, als
het maar met een 'L' begint."
Onze Shetlander Betsy was juist moeder geworden van Karine en
weer gedekt toen we haar vorig jaar juni kochten. Of dat dekken
ook gelukt was is bij een pony maar moeilijk te ontdekken, maar
onze buurman, die er kijk op heeft, kwam een paar weken geleden
langs en sprak het verlossende woord: „Er zit een veulen in.In de
paardenwereld, waarvan ik als absolute leek niets weet, is het de
gewoonte om bij het geven van namen aan veulens het alfabet af
te werken. Ieder jaar heeft zijn eigen letter en dit jaar is dat de let
ter 'L'.
Nou bemoei ik me amper met de pony's, ze zijn de hobby van mijn
vriend, en dus ging de hele zwangerschap van Betsy geruisloos
aan mij voorbij. Ik merkte aan mijn vriend dat het einde daarvan
naderde, want hij begon een klein beetje zenuwachtig te worden.
Toen het beest afgelopen week 's avonds een keer stond te hinni
ken dacht hij meteen dat de bevalling begonnen was. Hij stond op
scherp, ongeveer net zo als bij het einde van mijn zwangerschap
pen. En daar voelde ik me toch een tikkie door beledigd. Maar al-
lez, paardenvolk moet je niet helemaal serieus nemen. Ze houden
ook stug vol dat een paard benen heeft.
De bevalling moest volgende week plaatsvinden en omdat een
paard zich meestal exact aan de uitgerekende datum houdt, hiel
den we nog nergens rekening mee. Op pinkstermaandag sliepen
we om beurten uit. Ik nam de eerste wacht op me en hij de twee
de. Zo kwam het dat hij die ochtend geheel tegen zijn gewoonte,
niet in alle vroegte bij de pony's ging kijken.
Ik wilde me juist nog een keer omdraaien toen ik hem beneden
hoorde roepen. „Mariêtte, kom. Er ligt een veulen half dood naast
Betsy." Dat vond ik toch wel een reden om mijn bed uit te komen.
Ik schoot in mijn kleren en liep naar de stal. Daar zag ik een half
dood beestje naast Betsy liggen. Een kennis, die op bezoek was, en
de in alle haast gewaarschuwde buurman stonden er naar te kij
ken, samen met onze jongste dochter. De oudste was toevallig lo
geren bij oma. Mijn vriend was al de veearts aan het bellen.
Onze net tweejarige dochter begreep helemaal niets van de hele
toestand en deed niets anders dan paardenbrokken voeren aan
Betsy. Die week niet van de zijde van haar amechtig hijgende veu
len, dat heel zielig in het stro lag en niet wilde gaan staan. Ze
schopte wild naar iedereen die het beestje wilde benaderen. Ook
de dierenarts moest een paar keer een sprong maken om een trap
te ontwijken.
De man begreep eerst ook niet waarom het veulen niet wilde gaan
staan. Hij dacht aan zuurstoftekort tijdens de bevalling, totdat hij
plotseling de finaal afgebroken knie ontdekte. Vermoedelijk had
het beestje per ongeluk een schop gekregen van een van de twee
andere pony's.
De hoop dat we het nog zouden kunnen redden was daarmee in
een keer verdwenen. Dit zou nooit meer goed komen. Een spuitje
met roze vloeistof maakte in een paar seconden een einde aan het
leventje van het beestje. Toen ze het dode veulentje meenamen,
brak haar moeder bijna de stal af. Voor het eerst van mijn leven
voelde ik verwantschap met een paard. Zij had haar kind verlo-
Het was een prachtig roestbruin merrietje. Ze zou Lobke hebben
geheten.
Sydney (ap) - In de oases van de
Australische woestijn is een nieu
we vissoort ontdekt. De weten
schappers hebben echter vlak na
deze ontdekking geconstateerd
dat veel vissen aan een soort
huidkanker lijden, die vermoede
lijk wordt veroorzaakt door het
uitdunnen van de ozonlaag.
Het Zuid-Australische Onder-
zoeks- en Ontwikkelingsinstituut
maakte onlangs bekend dat er
een nieuwe vissoort is ontdekt,
murgunda genaamd. Deze paars
gestippelde riviergrondel is onge
veer acht centimeter groot en
vertegenwoordigt volgens de we
tenschappers een waardevolle
schakel in de evolutieketen in de
woestijn.
De murgunda's hebben al miljoe
nen jaren in de beschutte oases
van de bloedhete woestijn in
Zuid-Australie geleefd, maar de
wetenschap is het bestaan van
deze vissoort pas sinds vijf jaar
op het spoor.
Toen de onderzoekers hun be
staan eenmaal hadden aange
toond, stonden ze voor een nieu
we verrassing toen bleek dat tus
sen de 500 en 1.000 vissen op een
populatie van 8.000 leden aan
melanomen.
Volgens een van de onderzoekers,
Bryan Pierce, is het gat in de
ozonlaag boven de Zuidpool ge
durende een bepaalde periode
per jaar zo groot dat het ook bo
ven Australië komt te liggen. De
aandoeningen van de vissen zou
den worden veroorzaakt door de
overdosis ultraviolette straling
die door het gat in de ozonlaag
ongefilterd de aardbodem
bereikt.
Washington (dpa) - Vondsten van
nieuwe fossielen geven een stam
boom aan van een gezamenlijke
voorouder van olifanten, paar
den, runderen en herten die klein
was als een rat en al bestond in de
jaren van de dinosauriërs. Vanaf
85 miljoen jaar geleden, 20 mil
joen jaar eerder dan tot dusver
gedacht, hebben de voorouders
van deze hoefdieren zich vanuit
Azië over de wereld verspreid.
Aan de basis van de stamboom
stond een plantenetend zoogdier
ter grootte van een rat, schrijft
David Archibald van de Univer
siteit van Californië in het vak
blad Science. Zijn conclusie is
gebaseerd op oeroude tanden en
delen van kaken die hij in de
woestijn van Oezbekistan vond
tijdens veldwerk samen met de de
Russische paleontoloog Lev Nes-
sov van de Universiteit van St.
Petersburg. Die vondsten geven
nauwe verwantschap aan met de
huidige hoefdieren.
De tanden en delen van kaken
zijn 85 miljoen jaar oud. Tot dus
ver waren fossielen gevonden die
een gezamenlijke stamouder van
runderen, kamelen, giraffen en
schapen aangeven van 65 miljoen
jaar. Die stammen uit Noord-
Amerika. De dinosauriërs stier
ven door nog niet vaststaande
oorzaken 65 miljoen jaar geleden
massaal uit.
Madrid (dpa) - In de Pyreneeën,
de bergketen op de Spaans-Fran
se grens, is een steenboksoort tot
uitsterven veroordeeld. De laat
ste twee bekende exemplaren zijn
vrouwtjes.
Bij de dieren gaat het om een va
riant van de Iberische steenbok,
de capra pyrenaica pyrenaica. De
soort, die uitsluitend in de Pyre
neeën voorkomt, heeft wat ron
dere lichaamsvormen dan andere
geiten.
De steenbokken hadden zich uit
stekend aan de extreme weers
omstandigheden in het hoogge
bergte aangepast. Maar de jacht
door mensen en de 'concurrentie'
van gemzen deden de soort de das
om. Tot voor kort gingen deskun
digen er van uit dat er nog een
tiental exemplaren in de bergen
leefde. Maar uit recent onderzoek
blijkt dit niet het geval. Het ene
wijfje leeft in het natuurpark Or-
desa, in de centrale Pyreneeën.
Het andere vrouwtje is begin dit
jaar gevangen. De plek wordt uit
veiligheidsoverwegingen streng
geheim gehouden, meldt de
Spaanse krant El Pais.
Om nog iets van het genetisch
materiaal te redden, overwegen
wetenschappers een van de
vrouwtjes met een andere steen
boksoort te kruisen.
