Weekend
Anne-Marie heeft
geen auto en gaat
nooit op vakantie
:rker m/v
Terwijl de Haagse
koopkrachtplaatjes
kloppen, tuimelen
steeds meer
mensen over de rand
van de armoede
;eur m/v
>0d in...
DESTEM
Terwijl de koopkrachtplaatjes in
je Haagse politiek aangeven dat
er niets aan de hand is, terwijl
minister Melkert zegt dat het
sociaal minimum toereikend is,
tiert anno 1996 de liefdadigheid
welig. Als er al armoede is, is
dat een individuele zaak, vindt
je minister. Er is volgens hem
geen sprake van een structureel
probleem.
Allerlei wetenschappelijke stu
dies wijzen echter op het tegen
deel. Intussen buitelen mensen
bij duizenden over de rand van
de armoede. Mensen met wie
helemaal niets mis is, behalve
dat ze van een uitkering moeten
leven.
Over de rand
Onder protest
Publiek geheim
INKOMSTEN per maand
Verdubbeling
UITGAVEN per maand
Vangnet
**P§
De laatste jaren is er veel gebeurd, waardoor tal van mensen opnieuw h
op afslankkuur. En ook het huidige paarse kabinet weet wat afslanken is.
de knel zijn geraakt. De verzorgingsstaat kreeg afslankkuur
FOTO DE STEM JOH AN VAN GURP
ZATERDAG 25 MEI 1996
pen. Het is een der produ-
h productie van emulgato-
naakt een optimale syner-
lerbetermiddelen mogelijk.
I en productie zoeken wij:
tbekwame verkoper. Deze
sche voorlichting te geven
bakkerijbedrijven. Dit in sa-
|gen welke onze producten
genieten van onze techni-
een prettige werksfeer en
fceutrale firmawagen.
■ekwame brood- en banket-
.traties zal geven met onze
een prettige werksfeer en
[ïeutrale firmawagen.
fepanelen.
is, een prettige werksfeer en
uilen strikt vertrouwelijk be-
ERGEN
ENDRECHT
Onderdeel van VBK Beheer BV
ienstleidingen aan-
htervan VBK Beheer
iderneming. De omzet
gerealiseerd in de
leiding aan calculatie,
e directie stelt u het jaar-
lelijkse rapportage. Ook
htgevers en aannemers.
i geformuleerd.
inzicht
idsvisie
risch talent
uste instelling
(sternen en technieken op
(oering en organisatie.
nisch bedrijf met zo'n 60
tg. Bij gebleken geschikt-
directeur. Salariëring en
nming met de functie.
VBK Beheer B.V., t.a.v. de
oor meer informatie tele-
32804.
Anno 1996 tiert
de liefdadigheid
Door Harry Coerver
De Algemene Bijstandswet in
1965 was een mijlpaal in de ge
schiedenis van de Nederlandse
verzorgingsstaat. Er kwam een einde aan het
regime van de Armenwet van 1912. Die wet
ging er nog van uit dat wie zelf niet genoeg
verdiende voor zijn eigen onderhoud, maar
tij familie om hulp moest aankloppen. En als
Jaar niks te halen viel, dan was er de particu
liere armenzorg of waren er kerkelijke in
stanties, zoals diakonieën of Vincentius-vere-
nigingen. Pas daarna kwam de overheid op
.het toneel om hulp te bieden.
Met de komst van de Algemene Bijstandswet
veranderde dat fundamenteel. Iedere Neder
lander kreeg recht op een uitkering van de
everheid als hij zelf niet in zijn onderhoud
kon voorzien.
Wat tot dan een gunst was geweest, werd een
recht. Vernedering en bevoogding zouden
"iet langer de waardigheid van mensen aan
tasten. Veel van de armenzorg had dat karak
ter gehad. Eindelijk was de tijd van liefdadig
heid, van de charitas voorgoed voorbij. Ten
minste, dat dacht iedereen tot voor kort.
De laatste jaren is er veel gebeurd, waardoor
'al van mensen opnieuw in de knel zijn ge
raakt. De verzorgingsstaat kreeg afslankkuur
j>P afslankkuur. En ook het huidige paarse
kabinet weet wat afslanken is. De ministers
m het kabinet lieten koningin Beatrix vorig
laar in de troonrede zeggen dat er stille ar
moede in Nederland bestaat. Maar intussen
haalt het paarse kabinet voor vele miljarden
*'e8 bij de sociale voorzieningen. Als pleister
j!P de wonde presenteerde minister Melkert
Sociale Zaken) kort geleden een 'armoedeno-
In die nota somt hij maatregelen op die de
gevolgen van de miljardenbezuinigingen
moeten verzachten. Daarvoor heeft hij enkele
honderden miljoenen guldens over.
Intussen buitelen mensen bij duizenden over
de rand van de armoede. Mensen met wie he
lemaal niets mis is, behalve dat ze van een
uitkering moeten leven. Ouderen bijvoor
beeld die rond proberen te komen van alleen
maar een AOW-uitkering en een klein aan
vullend pensioen. Vijf of tien jaar geleden
was dat nog geen probleem. Nu lijden ze ar
moede. Of een-oudergezinnen, die leven van
een bijstandsuitkering.
Velen redden het niet en komen uiteindelijk
terecht bij de Vincentiusvereniging, bij de
diakonieën en bij andere kerkelijke of parti
culiere organisaties. Terwijl de koopkracht
plaatjes in de Haagse politiek aangeven dat er
niets aan de hand is, terwijl minister Melkert
zegt dat het sociaal minimum toereikend is,
tiert anno 1996 de liefdadigheid welig. Ais er
al armoede is, is dat een individuele zaak,
vindt de minister. Er is volgens hem geen
sprake van een structureel probleem.
Allerlei wetenschappelijke studies wijzen
echter op het tegendeel. De laatste jaren is
een uitgebreide 'armoedebeweging' ontstaan
die zich steeds nadrukkelijker begint te roe
ren. Zaterdag 1 juni is er een landelijke mani
festatie, georganiseerd door de Kerken, op
het Malieveld in Den Haag. Bisschop Mus-
kens van Breda zal de deelnemers toespreken.
Als in Nederland bisschoppen op barricades
klimmen, zal er toch wel iets aan de hand
zijn.
Diakonaat (protestantse kerken) en charitas
(katholieke kerk) zijn woorden die associaties
oproepen met betutteling, controle en verne
derende afhankelijkheid. Zelf praten de ker
ken niet meer over 'liefdadigheid' maar over
'gerechtigheid'. Ze beschouwen armoede als
een onrecht dat rechtgezet moet worden door
de overheid. De kerken helpen, maar doen dat
wel 'onder protest'.
Apart van studenten moeten ongeveer
700.000 huishoudens in Nederland rondko
men van een uitkering op het sociaal mini
mum. Betaalde arbeid, als die erial is, is vaak
geen oplossing voor deze mensen. De belo
ning zal niet veel meer opleveren dan hun uit
kering.
„Het is een hard feit dat er steeds meer ver
zoeken om hulp bij de kerken terechtkomen,"
zegt Ineke Bakker, algemeen secretaris van
de Raad van Kerken in Nederland. „De ker
ken dreigen een vangnet te worden voor de
overheid. Kerken hebben de afgelopen jaren
de armoede op de politieke agenda gezet. Dat
heeft geleid tot de armoede-nota. De maatre
gelen in de armoedenota zijn veel te gering als
je ziet wat mensen inleveren door veranderin
gen in de Nabestaandenwet, de Ziektewet, de
WAO, de kinderbijslag en wat al niet meer.
We helpen weliswaar vanuit de kerken, maar
het is dweilen met de kraan open. Hét hoort
toch tot een fatsoenlijke rechtstaat dat de
overheid de verantwoordelijkheid neemt voor
mensen die het zelf niet redden. Er is een
eeuw voor nodig geweest om het bouwwerk
van de sociale verzorgingsstaat op te bouwen.
En die verzorgingsstaat wordt nu in een paar
jaar tijd uitgehold."
„Het is een publiek geheim dat je niet kunt
rondkomen van een uitkering," zegt René
Schwaab. Hij werkt bij de Stichting Samen
werkende Fondsen in Den Haag. Kerkelijke
en particuliere fondsen werken in die stich
ting samen. „De laatste jaren is er een specta
culaire stijging van mensen die hulp vragen
omdat ze in de problemen zitten door de lage
uitkeringen."
Dat de uitkering in veel gevallen absoluut on
voldoende is, dat is ook de stellige overtui
ging van Jeanne van den Heuvel. Zij is coör
dinator bij de landelijke kerkelijke werk
groep EVA (Economie, Vrouwen en Armoe
de). „Vroeger kon je nog wat bijverdienen als
je in de bijstand zat. Die mogelijkheid is afge
schaft. En zwart bijverdienen kan ook al bij
na niet meer. Er wordt nu veel meer op je ge
let. Er heerst een grote angst voor het verklik
ken. Wie informatie verzwijgt, loopt het risi
co van een korting op de uitkering. Het wordt
voor veel vrouwen al maar moeilijker een
overlevingsstrategie te bedenken. Het ver
baast me dan ook niet dat steeds meer mensen
terecht komen bij diakonieën en Vincentius-
verenigingen."
Veel mensen kunnen niet meer wachten op de
resultaten van armoedenota's of welke ande
re politieke oplossingen. Ze zoeken hulp, zo
als bijvoorbeeld bij de diakonie van de gere
formeerde kerk in Vlissingen. „Voor veel
mensen is het echt helemaal op. En dan praat
ik over mensen waar helemaal niets bijzon
ders mee aan de hand is," vertelt Ab Pouwel-
se. Hij is voorzitter van de diakonie in Vlis
singen. „De laatste tien dagen hebben zes
Anne-Marie is 33 jaar en woont met haar
twee kinderen, de vierjarige Carla en de
achtjarige Bas, in een flat. Drie jaar geleden
,s Anne-Marie gescheiden. Ze moet zien
Nnd te komen van haar bijstandsuitkering.
Anmentatie voor de kinderen is er niet, want
"aar ex-man is werkloos en kan zelf nauwe-
9»s de touwtjes aan elkaar knopen. Anne-
zou graag willen werken om nog wat
te verdienen, maar dat lukt niet. Carla en
zijn nog te klein om dat goed te organi
seren.
jjet gezinnetje van Anne-Marie heeft grote
oeite om het financieel te redden. De 'luxe'
I 'e e drie zich permitteren is minimaal. Er
een kat, de roodwitte kater Koshka, waar
e kinderen dol op zijn. Een keer in de twee
weken bezoeken ze (met openbaar vervoer)
opa en oma die twintig kilometer verderop
wonen. Gedurende de zomervakantie gaat
Anne-Marie een keer met haar kinderen
naar een attractiepark. Carla zit op zwemles
en Bas op de voetbalclub.
Het gezinsbudget wordt nog belast met een
oude schuld. Na de scheiding is de boedel
verdeeld. Anne-Marie heeft toen kosten
moeten maken voor de aankoop van een
televisie, enkele meubelen en vloerbedek
king. Op die schuld betaalt ze nog steeds 100
gulden per maand af.
Anne-Marie heeft geen auto, gaat nooit uit,
gaat nooit op vakantie, is in geen enkele club
of vereniging. Ze is wel geabonneerd op een
damesblad en een regionale krant.
Bijstandsuitkering
Kinderbijslag
Huursubsidie
Totaal
De bedragen bij posten met het nummer (1) zijn
volgens het NIBUD de minimale uitgaven. Goed
koper kan niet. NIBUD staat voor Nationaal Insti
tuut voor Budgetvoorlichting. Bij de samenstel
ling van de 'Woonlasten' is uitgegaan van een
woonlasten-quote van 39%. Volgens onderzoek
van de FNV betalen minima gemiddeld 39,2%
aan woonlasten. De bedragen voor 'Gas', 'Electri
citeit' en 'Water' zijn gemiddelden zoals nutsbe
drijven die bij navraag noemen voor een gezins
huishouding.
endrecht. Een boeiende
r de top.
keer, verschillende mensen een beroep ge
daan op de diakonie. Dat is veel meer dan een
paar jaar geleden. We denken erover om weer
iets op te zetten dat we bepaalde mensen
structureel kunnen helpen. Na de komst van
de Bijstandswet hebben we ons gericht op het
werelddiakonaat, zeg maar op de nood in ver
re landen. Maar daar is nu steeds minder geld
voor. We hebben dat geld hard nodig voor de
mensen hier in de buurt. We kunnen het lot
van die mensen niet langer overlaten aan de
overheid."
Eenzelfde geluid in Den Bosch. Loek van
Steenbergen, voorzitter van de Vincentius
vereniging, wijst ook op de toenemende vraag
naar hulp.
„Hier in Den Bosch hebben we samen met an
dere kerkelijke organisaties in 1994 de Inter
kerkelijke Stichting Solidariteit opgericht.
Mensen in de bijstand mogen niks meer bij
verdienen. In het eerste kwartaal van dit jaar
is het aantal verzoeken om hulp verdubbeld.
We zien de laatste tijd steeds meer AOW'ers
die in de problemen raken. Gaat de televisie
of de wasmachine kapot, dan is er geen geld
voor vervanging. De mensen kopen dan maar
op afbetaling. Na een tijd raken ze tenslotte
hopeloos verstrikt in de schulden. Via een
pastoor, een maatschappelijk werker of dok
ter komen ze dan bij de Vincentius-vereni
ging terecht. Wij proberen eerst de mensen de
weg te wijzen naar overheidsinstanties. Pas
als daar niets te halen valt, helpen wij. Ik zeg
wel eens, we zijn het vangnet van de sociale
dienst. Het zal alleen maar erger worden.
Binnenkort gaat de strenge winter doorwer
ken in de energie-rekeningen. Dat gaat pijn
doen. Steeds meer mensen komen in de bij
stand, er is minder huursubsidie, voor de
ziektekosten gelden steeds meer eigen bijdra
gen, de gemeentelijke heffingen gaan om
hoog. We hebben hier een winkeltje met
tweedehands spullen. De omzetten van die
handel lopen enorm op. Datzelfde beeld is er
bij drie andere instellingen in Den Bosch die
tweedehands spullen verkopen."
In Breda en Maastricht is het beeld al niet an
ders. „We zijn in de gelegenheid om ieder jaar
Afbetaling schuld
Huur
Gas
Electriciteit
Water
Heffingen (1)
Telefoon (1)
Verzekeringen (1)
School
Contributies
Omroepbijdrage/Kabel
Vervoer
Kleding (1)
Inventaris (1)
Extra ziektekosten
Recreatie
Voeding (1)
Roken
Overig huishoudgeld (1)
Totaal uitgaven
TEKORT:
100,-
660,-
130,-
67,-
36,-
60,-
50,-
70,-
30,-
80,-
30,-
59,-
145,-
160,-
60,-
41,-
515,-
65,-
175,-
2533,-
(ongeveer 2800 kuub per jaar)
(ongeveer 3000 kWh per jaar
(150 kuub per jaar)
(gemeentelijke heffingen: Onroerende zaak
belasting, rioolrecht enz.)
(125 tikken)
(WA-verzekering, inboedelverzekering,
tandartsverzekeringen, ziekenfonds, echter
geen overlijdensverzekering)
(Damesblad en krant)
(8 strippen, plus vervoer park (150)
(meubilair, stoffering, bestek, servies,
linnengoed enz.)
(attactie-park en om de twee jaar
voetbalschoenen voor Bas e.d.
(drie pakjes per week)
(diversen, plus kat)
200,- per maand
te helpen voor een bedrag van ongeveer
30.000 gulden," zegt John van den Booren, se
cretaris van de Vincentius-vereniging in de
Limburgse hoofdstad. „Het gaat om kleine
bedragen, maar de hulp is belangrijk voor de
mensen."
Hij geeft voorbeelden. „Bij een oudere vrouw
was ingebroken. Televisie weg. Zelf kon-ze
geen nieuwe kopen. Een bejaarde man heeft
een nieuwe bril nodig. Van zijn AOW-tje kan
hij de nieuwe bril niet betalen. Slechts een
klein deel van het bedrag wordt vergoed.
Voor bijzondere bijstand komen AOW'ers
niet in aanmerking. Zonder onze hulp had hij
geen nieuwe bril kunnen kopen. We hoorden
van een oude vrouw met reuma. Ze had een
reuma-deken nodig. Die kost 262 gulden. Die
deken krijgt ze nergens vergoed. Wij hebben
die deken voor haar gekocht. In een gezin met
vijf kinderen wordt de beurs van moeder ge
stolen. Daar zat 250 gulden in. Er was geen
geld meer voor eten. Geen instantie die helpt.
Dan zijn wij er om te helpen.
De Vincentius-vereniging als vangnet van de
Sociale Dienst. Ook in Maastricht is dat de
realiteit. „Ik krijg een paar keer per jaar een
telefoontje van de wethouder. Die wijst me
dan op mensen die in de problemen zitten en
voor wie de gemeenten, vanwege allerlei re
geltjes, niets kan doen. Ongeveer een keer per
week belt de Sociale Dienst ons wel met het
verzoek om de een of de ander te helpen. Dat
doen we, maar wel onder protest. Want eigen
lijk moet de overheid deze mensen helpen."
Hubert Wij sen sluit zich bij die opvatting
aan. Hij is al vijftig jaar actief in de Vincen-
tiusbeweging. Laatstelijk als voorzitter van
de Vincentius-vereniging in Maastricht.
„Steeds meer mensen zakken door het vang
net van de bijstand. Er is iets ernstigs aan de
hand."
Vroeger kwam de Vincentius-vereniging erg
bedelend over. Wijsen kan er uit eigen erva
ring over meepraten. „De betere stand ging
op bezoek bij de armen. Ze meenden het recht
te hebben om de armen van alles en nog wat
te vragen en zich met alles te bemoeien. Dat is
vaak ervaren als een vernedering. Dat moet je
ook in de tijd zien. De mensen dachten dat ze
goed deden. Nu werken we totaal anders. De
aanvragen om hulp kornen vaak via instanties
waar men tevergeefs om hulp heeft aang-
klopt. Wij vragen daarom meestal niks meer
aan de mensen. Ze hoeven hun ellende niet
ook nog eens bij ons op tafel te leggen. We ho
ren dan ook niks meer over vernedering of zo.
Integendeel, de mensen sturen ons nu be
dankbriefjes."
