Gerookte paling is
schier onbetaalbaar
Doodgewoon is een
levendig tijdschrift
Hotelconcern pareert prijzenslag met nieuwe activiteiten
Uitvinding Oosterhouter
gaat de hele wereld over
Kermis Tilburg zet meer paling om dan Amsterdam in een heel jaar
Paling moet
je zuigen
DE STEM
SURPLUS
E2
'Snoepjes'
Klompen
Beheer
Verpaupering
Schier
Simpel
Rail Boy
Blad over de dood twee jaar oud
'Click Go morgen gepresenteerd
PEUGEOT
Nieuw elan
'nf0rmatie surplus 1
K 229'4800MB Breda-
VRIJDAG 24 MEI 1996
De wintertuin van het opgeknapte hotel Krasnapolsky. foto do visser
ning declarerende doorsnee par
ticulier voor één overnachting
aan de dure kant. De gefortu-
neerden laten zich echter niet af
schrikken.
„Het zijn de sfeer, de herstelde
grandeur en de unieke locatie die
't hem doen," aldus Van den Dijs
sel. „De moderne reiziger wenst
een hotel met een eigen identiteit.
Vroeger, een generatie geleden,
ging hij juist naar geïndustriali
seerde hotels, met hun eenvor-
minge stijl, hun eenheidskarak
ter. Ze boden hem van Tokio tot
Timboektoe de zekerheid dat het
lichtknopje op dezelfde plaats zat
en dat hij de wc-rol links kon be
dienen." Een uniforme aankle
ding van het interieur blijkt te
genwoordig juist geen pre meer.
Succeshotels liggen in de stads
centra, niet als saaie vierkante
blokkendozen erbuiten, meent
Van den Dijssel.
Terwijl Grand Hotel Krasnapols
ky door verbouwing, vernieu
wing en uitbreiding van service
aan 'opwaardering' deed, zocht
Door Nico Koolsbergen
Op de kermis van Tilburg wordt
meer paling gegeten dan in heel
Amsterdam gedurende een jaar.
De Zuid-Nederlandse kermissen
- het seizoen is weer begonnen -
staan bij palingvissers en -rokers
dus in hoog aanzien.
Ook handelaren in andere vis
soorten houden van het zuiden,
omdat zwemmend voedsel hier
meer wordt genuttigd en gewaar
deerd dan in de rest van het land.
Behalve de paling is echter voor
al zeevis geliefd. Met zoetwater-
tractaties als baars, snoekbaars
of meerval lukt het maar niet.
Nederland eet veel meer aal dan
in het IJsselmeer of andere bin
nenwateren gevangen wordt. Im
port en kweek moeten in de te
korten voorzien. Zo telt Neder
land 26 palingkwekerijen en
wordt er anderhalf maal zo veel
Ierse paling per vliegtuig (levend,
in ijs) naar ons land overgevlogen
als de vissers hier zelf uit het wa
ter halen. Maar het roken is een
echt Nederlandse zaak - al eeu
wen trouwens - en het belang
rijkste centrum is Harderwijk.
Loop er rond en snuif de lucht op.
Grote kans, tenzij men wel heel
verkouden is, dat de prikkelende
geur van gerookte paling de
neusgaten streelt.
Een dezer dagen was er een proe-
verij van Ierse paling. Onze pa
lingen waren gevangen in Lough
Neagh bij Antrim waar pastoor
Victor Kennedy sinds de jaren
zestig de visserij zo heeft georga
niseerd dat de arme Ieren er beter
van worden. Gerookt door Aalt
Klaassen in Harderwijk, boven
een vuur van vers populieren
hout. Klaassen Zn, een van de
grote rokers, betrekt zijn hout
van klompenmakerijen. Tussen
de resten zijn gespleten of gebro
ken klompen te zien.
Hoewel Aalt Klaassen ook een
dure gecomputeriseerde machine
heeft staan die het allemaal auto
matisch moet kunnen, verkiest
hij de 'ouderwetse' houtgestookte
de overkoepelende Groep ander
zijds aansluiting bij een iets lager
marktniveau, het toeristische
segment plus dat van zakenreizi
gers die entourage meer waarde
ren dan luxe verwennerij.
Begin maart van dit jaar werden
in één keer drie hotels uit de fail
liete boedel van de Buckingham
Company gekocht: Caransa,
Schiller, Doelen. De twee laatst
genoemde - 'snoepjes' volgens de
directeur - zijn gevestigd in mo
numentale karakteristieke ge
bouwen, passend bij de filosofie
van Kras: 'Nieuwe stijl in oude
panden'.
Van den Dijssel toont zich con
tent: „Weliswaar moeten we een
hoop investeren. Onder de vorige
eigenaar hebben ze ernstig gele
den. Maar wij zullen er geleide
lijk aan mooie klassieke herber
gen van standing van maken".
Deze overname biedt Krasna
polsky profijtelijke mogelijkhe
den, zoals korting door grotere
inkoopvolumes en meer afzet van
spijs en drank. En vooral het
plaats bieden aan congressen van
duizend man of meer zorgt voor
rookkast. Dat kost tijd en toe
zicht maar levert wel maatwerk
op. Want elke paling is anders. Af
en toe doet Klaassen de deuren
open, om met een plens water te
voorkomen dat vlammen de vis
bereiken. Vat een aal - een vette
vis - eenmaal vlam dan brandt hij
als een lier. Dat zou zonde zijn,
want de consument telt veertig
tot zestig gulden neer voor een
kilo gerookte paling. De vis
wordt duur betaald.
De paling is een wonderlijk dier,
omgeven door slijm en raadsels.
Hij verdraagt zowel zout als zoet
een stabielere basis voor de be
drijfsvoering. Ze wordt minder
afhankelijk van niet beïnvloed
bare grillige toeristenstromen.
Vandaar dat Kras ook veel geld
stopte in vergroting van de bijbe
horende voorzieningen in eigen
huis. Verder speurt Van den Dijs
sel naarstig naar uitbreiding el
ders in het land. „Ik heb belang
stelling voor hotels en restau
rants met een allure die binnen
onze filosofie past."
Zeven procent van de huidige
omzet haalt de onderneming in
tussen uit het organiseren van
feesten en partijen eventsbin
nen- en buitenshuis. Het is een
groeiende activiteit die in een
zelfstandige bedrijfseenheid is
ondergebracht. Van gedwongen
winkelnering is geen sprake. Een
ander accent ligt op het beheren
van andermans hotels. Voor reke
ning en risico van een groep insti
tutionele beleggers voert Kras
het management over Holiday
Inn in Utrecht. „Daar ontvangen
we een vast bedrag voor, en op
water en over de voortplanting
staat weinig vast. Algemeen be
kend is het verhaal dat palingen
de liefde bedrijven - paaien heet
dat - in de Sargasso Zee bij Ber
muda. Omdat aal niet aan anti
conceptie doet, levert dit gedoe
gigantische aantallen doorzichti
ge palinkjes op die glasaal wor
den genoemd. De jonkies zouden
op de warme Golfstroom de oce
aan oversteken, de Europese ri
vieren binnen zwemmen en dan
in een jaar of zeven transforme
ren tot de paling die we op de
kermis aantreffen.
basis van resultaten een omzet-
premie. De eigenaren hebben met
Holiday Inn een franchisecon-
tract voor het gebruik van de
naam, inclusief het mondiale re
serveringssysteem. De rest ver
zorgen wij."
Door verbreding van de basis
acht Kras zich als horecabedrijf
beter in staat op te boksen tegen
de zeer scherp calculerende in
ternationale ketens. Met 17 luxe
hotels (vijfsterrenklasse) bestaat
er overcapaciteit in Amsterdam.
Er vond al kaalslag plaats. Maar
het nadeel in de hotellerie is dat
de gebouwen blijven. Een ander
kan er na eelt faillissement zon
der de financiële ballast van
voorheen het werk goedkoop
voortzetten. Krasnapolsky lijfde
om die reden de restanten van
Buckingham in. „Dat gebeurde
uit lijfsbehoud, zou je kunnen
zeggen", aldus Van den Dijssel.
De Kras-directeur zegt niet te
weten wat de aanleiding is voor
de prijsdumping die de tophotels
teistert. 'Collectieve gekte',
Maar klopt het ook? Al tientallen
jaren vangen de vissers van Urk,
Volendam of Enkhuizen van mei
tot oktober honderden tonnen aal
uit het IJsselmeer. Zou dat nu al
lemaal als glasaal via de IJssel of
sluizen naar de oude Zuiderzee
zijn gekomen? Het kan haast niet,
denkt palingroker Dries van den
Berg die te boek staat als de
grootste kenner van het land. Zeg
'paling', hij begint te praten en
houdt nooit meer op.
Wisten we dat in Korea voorwer
pen van palingleer worden ge
maakt? Dat er elke dag duizend
noemt hij het verschijnsel. Ieder
een doet er aan mee, hoewel Am
sterdam in vergelijking met an
dere steden al spotgoedkoop was.
Volgens Van den Dijssel valt het
proces van verval niet te stoppen.
Onderhoud stagneert, kwaliteit
en service lijden er onder.
„Langzaam zie je verpaupering
optreden, als ook wisseling van
gevestigde namen. Dat gaat ten
koste van het algehele image. De
een komt, de ander gaat. Met effi
ciency alleen valt terugval in in
komsten niet op te vangen. Er
gens ligt een grens." Kras loopt
daarom niet voorop bij het weg
geven van prijsmarges, zéker niet
in de weekeinden en evenmin bij
het pas toegevoegde viersterren-
groepje.
Amsterdam heeft - ondanks kri
tiek- nog zoveel aantrekkings
kracht dat het nobele etablisse
ment op de Dam op eigen kracht
tegen 'normaal' tarief volstroomt
met buitenlandse bezoekers. „Wij
zouden wel dwaas zijn als we dan
met kortingen of arrangementen
gingen stunten. Dat doen we dus
absoluut niet."
kilo Ierse paling uit Belfast naar
Schiphol wordt gevlogen? Dat aal
heel oud kan worden? In Dene
marken heeft een paling in een
aquarium de leeftijd van 84 jaar
bereikt. Tussendoor demon
streert Van den Berg het fileren
van een kweekpaling.
In Nederland moet aal minstens
28 cm lang zijn. De Ieren houden
32 cm aan. Hoe langer en dikker
de paling hoe groter dus de kans
dat het dier uit Ierland komt.
Voor de smaak maakt dat niet
uit, ook de Ierse paling is in de
vrije natuur gevangen. Kweekpa
ling, waarover straks meer,
smaakt wel anders. Nederland
heeft een voorkeur voor de dunne
- maar wel graag vette - vis. Dik
kere palingen zijn vooral in Bel
gië geliefd en voor de echte kan
jers staan de Duitsers in de rij.
Palingen die in en om Nederland
rond zwemmen, hebben weinig
kans om 'schier' te worden. Bo
ven de 30 cm (mannetjes) of 45
cm (vrouwtjes) krijgt de aal een
witte (schiere) buik en trekt hij
opnieuw naar zee. Vermoedelijk
om zich voort te planten maar
zelfs dat staat niet vast. De aal is
niet voor één gat te vangen en zal
om in zee te komen desnoods
zelfs een stukje over land krui
pen. Hengelaars die ooit een pa
ling aan de haak hebben gekre
gen, weten hoe dat gaat. Het dier
glibbert over de grond terug naar
het water. Het dier is zo glad als
een aal, door de slijmlaag op de
huid, dus vastpakken lukt niet.
Tot slot de kweekpaling. Van
voortplanten in gevangenschap
wil de aal niets weten. Kweken
komt daarom neer op het opfok
ken van gevangen glasaaltjes in
water van 25 graden. De natuur-
paling houdt een soort winter
slaap, bij de kwekerijen groeien
de dieren het hele jaar door en ze
zijn daardoor al na twee jaar con-
sumptierijp. Maar ze zijn niet zo
mals als hun Ierse of IJsselmeer-
verwanten en worden daarom
vooral gefileerd verkocht.
Door Hein Sluijter
Het succes van uitvinder Mare
van der Heijden uit Oosterhout
begint wereldwijd te worden.
Zijn auto-snelbinder, de
Click Go, wordt morgen om
14 uur officieel gepresenteerd
in de winkel van de Ooster-
houtse fietshandelaar Trom
melen aan de Bredaseweg. Te
gelijkertijd is bekend gewor
den, dat de Click Go de we
reld rond gaat.
Het apparaat wordt nog in de
loop van deze maand naar
Amerika geëxporteerd. Vanaf
half juni zal het te koop zijn bij
alle benzinestations in Neder
land en vervolgens in hèel Eu
ropa. Het kwam vorig jaar in
de bekendheid toen er een prijs
mee werd gewonnen in de jaar
lijkse ontwerpwedstrijd voor
relatiegeschenken van Sail-
Expo in Amsterdam.
Zoals alle goede uitvindingen
is deze van Van der Heijden ei
genlijk heel simpel. Het kan de
achterklep van de auto op zijn
plaats houden wanneer iets
vervoerd moet worden dat te
groot is voor de bagageruimte.
Het gaat om een band die met
een haak aan de bovenkant van
de achterruit kan worden be
vestigd en met een andere haak
aan de onderkant van de auto.
Dat de presentatie bij een fiet
senhandelaar geschiedt, heeft
alles te maken met de steun die
Trommelen heeft gegeven bij
de afwerking van het nieuwe
product. Die heeft er trouwens
Door Johan van Grinsven
„Doodgewoon gaat over de dood,
maar het is een levendig tijd
schrift. Bedoeld voor gewone le
zers, al zijn ook mensen uit de
uitvaartbranche abonnee." Dat
zegt Anja Krabben over het
kwartaalblad Doodgewoon, dat
deze maand twee jaar bestaat.
Een lezer kan in Doodgewoon al
lerlei onderwerpen aantreffen.
Neem het laatste nummer, het
deze week verschenen zomer
nummer. Een militair, een jour
naliste en een fotograaf vertellen
over hun ervaringen met oorlog
en dood, een interview met ex-
politieman en boekenschrijver
A.C. Baantjer, artikelen over
rouwkost ('maaltijd bij het af
scheid') en de belangrijke land
schappelijke waarde van be
graafplaatsen en een reportage
over het Cimitero di Staglieno in
Genua, een kerkhof vol intrige
rende kitsch.
Anja Krabben begon precies twee
jaar geleden, mei 1994, met het
blad. Ze is sindsdien hoofdredac
trice en uitgeefster. „Het blad
komt voort uit mijn hobby. Ik be
zocht veel begraafplaatsen, ook
al vanwege mijn studie kunstge
schiedenis." Krabben is afgestu
deerd op het thema 'Italiaanse
begraafplaatsen'. Na haar studie
ging ze werken als publiciste; zij
probeerde bij allerlei bladen
journalistieke bijdragen te slijten
over begraafplaatsen. „Maar die
werden steeds geweigerd. Vond
men toen te morbide. Daarom
ben ik uiteindelijk zelf dit blad
maar begonnen."
Doodgewoon begon in een oplage
van 3000 en daar zit het kwar
taalblad nog steeds op. Zo'n dui
zend exemplaren gaan naar
abonnementshouders. Daarvan is
ongeveer twintig procent werk
zaam in de uitvaartbranche. „Het
is ook vanaf het begin bedoeld
voor gewone lezers, niet als een
vakblad. Voor zover ik weet is
Doodgewoon het enige publieks
tijdschrift over de dood in de hele
wereld."
„Jan Lenferink heeft op de telev
isie een programma oyer hoe be
kende Nederlanders hun begrafe
nis of crematie willen. Kranten
schrijven ook op de reispagina's
voortaan regelmatig over interes
sante begraafplaatsen. Er zijn
steeds meer alternatieve begraaf-
rituelen ontstaan. Kunstenaars
ook belang bij. „Want fietsers
die zo'n ding bij zich hebben,
kunnen nooit problemen krij
gen wanneer hun fiets met een
auto vervoerd moet worden,"
zegt Van der Heijden. „Dan
blijft de achterklep in ieder ge
val op zijn plaats."
Van der Heijden, in het dage
lijkse leven commercieel direc
teur van Brecon Systeemwan
den in Breda, heeft nog meer
uitvindingen op stapel staan.
Zoals de Cable-Mate, dat de
gebruikers van electrische heg-
gescharen moet beschermen.
Tijdens het snoeien moet heel
goed opgepast worden dat je
het snoer niet in tweeën snijdt.
Dat kan levensgevaarlijk zijn.
Met de Cable-Mate erbij kan er
niets gebeuren. Het snoer
wordt over de rug naar de ach
terkant van de broek geleid.
Iets geheel anders is de Rail
Boy. Dat is volgens de uitvin
der een spoorwegboekje in een
rekenmachine. Het is in samen
werking met de NS ontworpen.
Van der Heijden verwacht dat
er van de Click Go
15,95) binnen een jaar
250.000 exemplaren zullen
worden verkocht. Binnen vijf
jaar, als de export goed op
gang is gekomen, ziet hij zelfs
de productie stijgen tot rond
een miljoen. Na de Cable-mate
15,95) en de Rail Boy
29,95) komt er nog meer,
„Maar daar kan ik nu nog even
niets over zeggen," aldus Van
der Heijden.
maken originele doodskisten en
urnen. Er is dus duidelijk iets aan
de hand rond de dood."
„Waarom? Misschien heeft het
met het einde van de eeuw te ma
ken. Of met de ontkerkelijking.
Als de oude rituelen weg zijn, heb
je iets nieuws nodig om ze te ver
vangen. Mogelijk heeft het met
aids te maken. Veel aidsslachtof-
fers willen geen traditionele be
grafenis, maar een heel persoon
lijke herdenking. Of. misschien
heeft de stilte gewoon lang ge
noeg geduurd. Is het taboe einde
lijk doorbroken."
Wat is er aan het blad veranderd
in die twee jaar? „Niet veel. De
formule is gelijk gebleven. We
bieden historische, filosofische
en antropologische onderwerpen
en vaste rubrieken. Wat wel dui
delijk is veranderd, is dat ik te
genwoordig van gerenommeerde
journalisten verhalen aangebo
den krijg. Dat was twee jaar gele
den nog niet zo."
Ze benadrukt dat Doodgewoon
zeker geen somber blad is. „Het is
ook geen therapeutisch blad, ook
al horen we van nabestaanden of
mensen die terminaal ziek zijn
dat ze er veel aan hebben. Een
man die aids heeft, bedankte ons
dat wij hem op het spoor hadden
gezet van alternatieve uitvaart
ondernemingen."
„Het is toch verbazingwekkend
dat zo weinig mensen weten wat
er mag en niet mag rond een uit
vaart. Een uitvaart is tegenwoor
dig veel persoonlijker te maken
dan vroeger."
„Het is een leuk blad om te ma
ken. Afwisselend. Niet dat ik
constant bezig ben met de dood.
Ik maak het blad ook niet als een
bezwering van mijn eigen doods
angst of omdat ik in de traditie
van de oude romantici de dood,
idealiseer. Ben ik in deze twee
jaar anders tegen de dood aan
gaan kijken? Nee. Nou ja, mis
schien ben ik nieuwsgieriger ge
worden naar alles wat met de
dood te maken heeft. Door wat ik
te weten ben gekomen over ande
re rituelen of hoe in andere reli
gies tegen' de dood wordt aange
keken. Niet dat ik sneller dood
wil gaan hoor."
Doodgewoon kost 10 gulden in de
losse verkoop; een abonnement
35 gulden voor vier nummers. In
formatie: 020-6869349.
De consument telt veertig tot zestig gulden neer voor een kilo gerookte paling. De vis wordt duur
betaald. foto marc bolsius
Kras' zoekt heil in de breedte
Marc van der Heijden met het prototype van de Click Go.
foto de stem johan van gurp
INTERES-
IIEDINGEN:
WISSELAAR
L I.OOO,-.
EEN ALFA
KERKELIJKE
MAKEN.
OPEL Kadett D. 16 SR. I.z.
g.St. Bj.82. APK 10-96.]
Rekaro int. Boordcomputer
Dig.aut-radio/cass. Zien is
kopen. Vr.pr./ 1200,
076-5717356.
PEUGEOT 104, '82, kopp.
slipt, i.r.st., goed rijd.|
f 200,-. 076-5421169.
T.K. 205, bj. '87, APK, kn
81.000, vr.pr. 4.650,-. Tel.
076-5423427.
PEUGEOT 309 Profil bj.'ö
met grijs i.z.g.st. 3.250,-
0167-502409.
PEUGEOT 205 XS bj.
APK juli '97, pr.n.o.t.kj
antr.met. 076-5975399.
poor Albert Eikenaar
De ligging is even royaal als ma
jestueus - op een vorstelijke plek
direct tegenover het Koninklijke
Paleis op de Dam. Buitenlandse
i - negentig procent van de
;jng - tonen zich gevoelig
I voor die sfeervolle plaats, zo
dicht in de buurt van de Oranjes,
hartje hoofdstad.
„Ik kan niet zeggen dat we nadeel
ondervinden van deze locatie,"
zegt met enig understatement
Willem-Jan van den Dijssel, di
recteur van Krasnapolsky, Hotels
J Restaurants nv, pronkjuweel
I van het gelijknamige, beursgeno-
1 teerde horecabedrijf. „We maken
erbij werving van de gasten sub
tiel gebruik van."
Ka acht jaar grondig renoveren,
I een pittige periode van algehele
ilaise (in '92/'93) die leidde tot
leen efficiencyoperatie gepaard
met afstoten van onrendabele on-
derdelen, is Krasnapolsky - weer
in de plus - als groep gerevi-
I taliseerd, klaar om de marktposi
tie te versterken.
Ondanks de hevig woedende prij-
rlog in de hoogste catego-
I rie, de luxe hotels met vijf ster-
I ren, wil Krasnapolsky N.V. ex-
azen en wel op alle fronten
van de huidige kernactiviteiten:
I de pure hotellerie, de restaurants,
e partyservice én het contract-
management voor derden. De di
recteur mikt op overnames, breed
[gesteund door groei van de be
staande activiteiten.
I De tijden van forse verliezen be-
I horen tot de historie. Er heerst
1 nieuw elan in het complete 'Dorp
aan de Dam'. Kras afficheert zich
als zodanig om daarmee de
I gevarieerde voorzieningen onder
I één dak te benadrukken, die zijn
I ondergebracht in vanoudsher
I vijftig verschillende pandjes met
I zeven restaurants, congreszalen,
I twaalf winkels, hairstylist, cof-
)p, fitnessruimten, massa-
I geroom en ander divertissement.
I Niet alleen de gast maar ook de
rende Amsterdammer kan
terecht om te shoppen, of voor
I ten hap en een snap. Een flink
I gedeelte van de omzet haalt het
I hotel tegenwoordig uit zulke pas-
I santen. Het meeste draagt echter
I de hotelgast bij, de zakenman,
esganger, beursbezoeker of
I toerist. Krasnapolsky - anno
16 - is met 485 gulden per ka-
r voor een niet op zakenreke-
Te Koop: Wegens auto vail
de zaak, aantreï!J!!
geprijsde auto, PEUGEUU
309 Diesel,Bj '91, voorzien
van zonnedak en trekhaak)
zeer zuinige auto (1:17) lel]
0114-319105
Een KLEINTJE nu' nod
TREFZEKERDER da1
voorheen.
Het palingseizoen is aange
broken. Een smakelijke vette
paling of aal heeft een kleine
top, vlees met een rose tint,
voelt zacht aan en laat zich
letterlijk om de vinger win
den.
ton aal met een naar verhou
ding grotere kop is mager (al
kan het lijf net zo dik zijn als
van een vette paling), laat
zich lastig stropen en is na
het roken te droog. Magere
aal laat zich beter stomen
dan roken.
Het stropen is de eenvoud
zelve: houd de vis aan de
staartpunt, peuter daar aan
een kant de huid los en trek
voorzichtig naar bene-
den. Doe het zelfde aan de
andere zijde. Eten komt neer
ep opzuigen van het vlees,
iJe vissersdorpen rond het
wisselmeer eten vaak ook de
Staat.
ton zooitje paling werd
Woeger inderdaad als een
ooitje beschouwd: paling
le te dun was en daarom
erd weg gegeven. Die dun-
e aal is nu in Nederland
tavoriet.
Sfdere informatie wil omtrent
BiHon l" bii'a9e' kan
fctonteoruren bellen naar
"'6-5312344 of 076-5312272.
H,!Se'l'k.rea9eren kan ook.
et adres daarvoor is:
redactie Surplus,
eindredactie: Wim van Leest.
