Het Nederlands is gastvrij
DE STEM
Taalkundige Nicoline van der Sijs schreef leenwoordenboek
Berliner Symphoniker
weinig overtuigend
Drie dagen jazz in hart 's-Hertogenbosch
Historische tv-serie
over prins Alexander i
DE STEM
Multatuliprijs
1996 voor
Rascha Peper
Chassé
Sonja en Paul
Witteman in
één programma
Verliezen maakt je sterker.
Michael van Praag
Gids
VRIJDAG 24 MEI 1996 I
Door Mick Salet
Het Nederlands wemelt van de leenwoorden en de leenvertalingen.
Van angsthaas tot zonnesteek. Van airbag tot zaterdag. Taalkundige
Nicoline van der Sijs, 41 jaar, dook in de geschiedenis van de leen
woorden en stelde een lekker leesbaar naslagwerk samen: het Leen
woordenboek. Is het Nederlands gastvrij voor vreemde woorden?
„Het Nederlands is gastvrij,", aldus Ni
coline van der Sijs, „maar je hebt talen
die nög meer open staan voor vreemde
woorden. Het Engels bijvoorbeeld. Ver
geleken met het Engels is het Nederlands
nogal behoudend. Maar vergeleken met
het Arabisch neemt het Nederlands wèl
vrij makkelijk vreemde woorden over. In
het Arabisch bestaat meer behoefte die
woorden te vertalen. Naar de eigen taal
toe.
„Je hebt mensen die vinden dat je het
Nederlands, net als het Arabisch, beter
zou moeten beschermen tegen de invloed
van buiten. Die puristen zouden een
vreemd woord het liefst vertalen of er
een Nederlands alternatief voor verzin
nen. Maar je hebt ook tolerante taalge
bruikers die juist blij zijn met die vreem
de woorden. Omdat ze iets aan de taal
toevoegen. Een Franse leenwoordenon
derzoeker, Louis Deroy, heeft dat eens
treffend geformuleerd. Hij zei: 'Voor de
optimist is een leenwoord een verrijking
van de taal; voor de pessimist is het een
betreurenswaardige verslechtering.'
„Nou, ik ben een optimist. Ik vind het
prima dat we woorden uit andere talen
overnemen. Soms hebben we die woor
den gewoon nodig. Als ze niet aan een
behoefte voldoen, dan verdwijnen ze wel
weer. Er is trouwens geen taal zonder
leenwoorden. Alle bekende talen hebben
woorden uit andere talen geleend. Dat
kan ook niet anders.
Noodzakelijk
„Soms is ontlenen namelijk noodzake
lijk. Bijvoorbeeld door de invoer van een
nieuw produkt of de uitvinding van een
nieuwe techniek. Dat is al een oud ver
schijnsel. We kenden hier geen kamelen,
dus toen we voor het eerst zo'n beest met
twee bulten zagen, namen we de naam
maar van de Romeinen over. Als je er
gens nog geen woorden voor hebt, dan is
het niet zo gek dat je die overneemt van
mensen die er al wel woorden voor heb
ben. Zo namen we koffie over uit het
Turks en fax uit het Engels. Dat zijn
woorden die je trouwens in veel talen te
genkomt. Woorden als theetheologie en
televisie zijn ook van die internationalis
men.
„Mensen hebben wel eens het idee dat er
de laatste tijd veel nieuwe woorden bij
zijn gekomen, aids, compact disk, floppy,
zappen, maar in de zestiende eeuw is de
Nederlandse woordenschat ook gigan-
tisch gegroeid. Vooral omdat grote ge
leerden in het Nederlands gingen schrij
ven en daarbij Latijnse woorden gingen
vernederlandsen. Zo voerde de wiskun
dige Simon Stevin woorden in als aftrek
ken en optellen, driehoek en rechthoek,
middellijn en omtrek, as en wortel.
„Naast de noodzakelijke leenwoorden
heb je ook leenwoorden die niet noodza
kelijk zijn. Het is niet echt nodig om de
woorden consultant of salesmanager uit
het Engels over te nemen, omdat de
woorden adviseur en verkoopleider al
bestaan. Maar snelle jongens zetten toch
liever consultant of salesmanager op hun
visitekaartje. Soms hebben woorden uit
een andere taal nou eenmaal meer pres
tige. Door een andere gevoelswaarde zijn
ze ook niet voor honderd procent syno
niem met bestaande Nederlandse woor
den. Party klinkt toch anders dan feestje.
Leenwoorden hebben vaak een andere
betekenisnuance dan inheemse woorden.
Een boutique is iets anders dan een win
kel, en transpireren is iets anders dan
zweten.
„In 1928 schreef Jan Walch dat hij wel
snapte waarom sommige mensen liever
deftig salaris ontvingen dan gewoon loon
kregen, "t Buitenlandsche klinkt ons,
malle Nederlanders, immers altijd zoo
veel fraaier dan 't inheemsche; deftige
onderlijven worden immers met panta
lons omhuld, in plaats van met broeken-,
en deftige hoofden worden niet door
kappers, maar door coiffeurs bewerkt.'
„Het Frans heeft een grote invloed op
onze taal gehad, maar het langste con
tact is er geweest tussen het Nederlands
en het Latijn. Het Nederlands kent dan
ook heel veel Latijnse leenwoorden. Alle
namen van de maanden zijn Latijnse
leenwoorden. Alle namen van de dagen
zijn Latijnse leenvertalingen. De Romei
nen brachten een nieuwe manier van
bouwen en dus ook nieuwe woorden als
kalk, kamer, kelder, marmer, metselen,
muur, specie, tegel, venster en zolder. Ze
brachten nieuw voedsel en daarmee ook
nieuwe woorden als biet, boter, kaas,
kers, kool, peer, perzik en ui. De meeste
van die woorden zijn in de loop van de
tijd zo ingeburgerd dat niemand ze meer
herkent als Latijnse leenwoorden. Aal
moes, aartsbisschop, absoluut, advocaat,
agenda, ach, het zijn er te veel om op te
noemen.
„Ook het Frans heeft enorme invloed ge
had. De eerste Franse leenwoorden
stammen uit de middeleeuwse riddercul
tuur. Avontuur, harnas, kampioen, lans,
partij en toernooi. Tot in de negentiende
eeuw was het Frans de hoftaal en de taal
Nicoline van der Sijs: „Er is geen sprake van een bedreigende invasie van Engel
se leenwoorden.foto t stigt
van de hoogste kringen in ons land. Via
de taal van de hogere standen kwamen
de Franse leenwoorden de volkstaal bin
nen. Ook de woorden papa en mama, die
hier geïntroduceerd werden door gou
vernantes. Er werd wel bezwaar ge
maakt tegen het gebruik van die koosna
men voor vader en moeder. Een anoniem
citaat uit 1829: 'Wat hoor ik? vriend! gij
laat u en uwe vrouw ook al Papa en Ma
ma noemen! Ik weet wel, de hedendaag-
sche smaak schijnt dat gebruik te wetti
gen. Want niet alleen bij de zoogenaam
de groote wereld, maar ook bij geletter
den, officiers, kooplieden, makelaars
(beunhazen misschien zelfs niet uitge
zonderd), kortom bij schier al wat fat
soenlijk is of heeten wil, raakt de vader
en moeder-naam, langs zoo meer achter
de bank en moet plaats maken voor het
uitheemsche Papa en Mama, of bij ver
korting, Pa en Ma. Meent gij, dat de Ne
derlander een Fransch poespas noodig
heeft, om zich in zijne volkstaal be
schaafd te kunnen uitdrukken? Dan ver
schillen wij hemelsbreed. Wat mij be
treft, ik denk: hoe zuiverder Neder-
landsch, hoe fraaijer!'
Duits
„Het lenen van woorden uit het Duits
gaat anders dan het lenen van woorden
uit het Frans of het Latijn. Duits is na
melijk een verwante taal. Duitse woor
den worden vaak direct in vernederland
ste vorm omgezet. Besprechen werd be
spreken, gastfrei werd gastvrij en Selbst-
mord werd zelfmoord. Aan veel van die
Duits orkest start Beethoven-tournee in Chassé
Breda - Chassé Theater (grote
zaal). Berliner Symphoniker
met Beethovenprogramma.
Solisten Saskia en Quirine
Viersen (viool en cello) en Niek
van Oosterum (piano). Diri
gent Tamas Géi. Gehoord op
22 mei 1996.
Door Frans Baljeu
Evenals de Stuttgarter Phil-
harmoniker startte de Berli
ner Symphoniker hun voor-
jaars-tournee door Nederland
in het Bredase Chassé Theater.
Evenals bij het vorige maand
optredende orkest, kan ik ook
nu weinig enthousiasme op
brengen voor het gebodene.
Hopelijk is er niemand geweest
die de wat getructe naam van dit
orkest (voorheen heette dit en
semble Symphonisches Orchester
Berlin) verward heeft met de
roemruchte Berliner Philharmo-
niker van wijlen Herbert von Ka-
rajan. Het kwaliteitsverschil tus
sen de Symphoniker en de Phil-
harmoniker is namelijk pijnlijk
groot.
Je kunt je sowieso afvragen
waarom een orkest met een Beet
hovenprogramma, inclusief de
Vijfde Symfonie, op pad gaat. Ge
beuren er opmerkelijke dingen,
zo als bijvoorbeeld bij het Or
chestra Révolutionaire et Roman-
tique, dan is deze scepsis snel
ontzenuwd. De nog niet eens
'middle of the road' klinkende in
terpretatie van deze Berlijners
deed echt overbodig aan.
Gelijk in de ter opening gespeel
de ouverture Fidelio ging er meer
P
r
mis dan wat tot het gezonde be
drijfsrisico van een live-uitvoe
ring gerekend mag worden. Diri
gent Tamas Gal trekt door zijn
drukke bewegingsleven veel aan
dacht naar zich toe. Vaak zwaar
achteroverleunend door de
knieën gaand, leek het soms of hij
bezig was met aerobics op mu
ziek van Beethoven.
In de Vijfde Symfonie deed hij me
weieens denken aan de dirigen
tenparodie van Toon Hermans,
terwijl sommige poses in een
Hoffnungconcert ook geen gek fi
guur zouden slaan. Het orkest
reageerde niet erg op al deze
drukte. Het geheel bleef wollig en
weinig enerverend van klank.
Zo klonk het markante openings
motief niet als de tromslag van de
revolutie. In het tweede deel de
den de schetterende trompetten
daar wel aan denken. Het koper
pakte toch vaak fors uit, getuige
de scheurende hoorns in het be
gin van het derde deel, waarin
ook merkwaardige sforzati van
de strijkers de aandacht trokken.
Achteraf was het op zich wat
saaie Tripelconcert toch nog de
sterkste troef van de avond. Dat
was voor een goed deel te danken
aan de prestaties van het jonge
Nederlandse solistentrio. Bij de
gezusters Viersen probeerde
vooral Quirine met haar cello
aandeel regelmatig een wat fris
sere toon te zetten in het geheel.
De even gekleurd geklede violiste
Saskia Viersen speelde dit spel
vaak goed mee. Niek van Ooste
rum maakte van de brave, des
tijds voor een niet zo begaafde
pianist geschreven partij wat er
van te maken viel.
Door Marleen Duijf
Den Bosch - Meer dan honderd orkesten
uit vijftien landen zijn komend week
einde te zien en te horen tijdens Jazz in
Duketown. Voor de 23e keer brengt dit
jazzevenement vele artiesten en een
groot aantal jazzstijlen in één stad bij
een.
Jazz, blues, dixieland, latin, salsa en swing,
zullen tot en met zondag vanaf ruim dertig
locaties het publiek in de Bossche binnen
stad overspoelen.
Tot de hoogtepunten behoren de Nederland
se saxofonisten Hans en Candy Dulfer, de
Amerikaanse jazz-zangers Angela Brown,
Jean Shy en Big Jay Mc Neely. Terwijl ook
formaties als Max Collies Rythm Aces, The
Blues Big Band en Johnny Bassett The
Blues Insurgents als toppers genoteerd
staan. Maar ook musici uit onder meer Au
stralië, Duitsland, België en Engeland zor
gen voor een weekend met een jazzy inslag.
De officiële openingsmafinestatie is van
avond in de Orangerie aan de Sint-Jo-
sephstraat. De Amerikaanse meeslepende
zangeres Jean Shy en The Climax Combo uit
Duitsland treden hier aan voor een select
gezelschap van genodigden.
Shy, 'de kroonprinses van de soul en rock',
is beïnvloed door blues- en gospel zangeres
sen. Met het nummer Where Are You Now
scoorde ze samen met de Nederlandse for
matie T-Spoon in 1994 nog een hit. Voor het
grote publiek treedt Jean Shy vrijdagavond
aan op het buitenpodium op de Parade.
Daar wordt ze begeleid door Real Climax
Band Cologne.
Tot de oudere jazz-zangers behoort de Ame
rikaanse topper Big Jay McNeely, bijna ze
ventig jaar oud. Big Jay slaagde er in de ja
ren vijftig in om tot de top van de Ameri
kaanse rhythm blues-musici door te drin
gen. Deze eigenzinnige saxofonist en zanger
weet zijn publiek na al deze jaren nog steeds
op onnavolgbare wijze te bespelen. Hij laat
het zaterdag, samen met het Rinus Groene-
veld Quartet uit Nederland, 'knetteren' op
het Paradepodium. Big Jay's muziek gaat
van free-jazz tot ritme blues.
Hans Dulfer speelt in Den Bosch samen met zijn dochter Candy.
foto kippa
Zowel klassieke blues als composities van
eigen hand speelt en zingt Johnnie Bassett
die samen met The Blues Insurgents, mor
genavond te horen is in het Theater aan de
Parade. Zaterdagavond staat deze fabuleu
ze blueszanger op de Markt, terwijl zijn
klanken zondagavond vanaf de Korenbrug
straat klinken.
Jazz-zangeres Angela Brown, in Chicago
the hottest lady in town, die vorig jaar tot
groot vermaak optrad tijdens de openings
avond, keert dit jaar op zondagavond terug
op het podium op de Markt.
Een unicum staat zondagavond op het pro
gramma. Dan speelt op de Parade te
norsaxofonist Hans Dulfer als een van de
zeldzame keren publiekelijk samen met zijn
eveneneens wereldbekende dochter Candy
Dulfer.
Op het Museumplein is zaterdagavond de
Amerikaanse Annette Lowmann te zien. Sa
men met het Heinz Kretschmar Swingtet uit
Duitsland vertolkt ze hier diverse jazzstij
len. De traditionele Streetparade met acht
Nederlandse jazz- en dixielandbands is za
terdagmiddag. Terwijl op zondag een super
sessie voor Bossche musici gepland is op de
Pensmarkt.
Naast al die toppers wordt het festival ook
bezocht door een groot aantal groepen die
her en der in de stad zullen spelen. Óp vrij
dag bij voorbeeld Louisiana Radio en The
Handsome Harry Company; zaterdag treden
tijdens de Streetparade onder meer Madri
Grass en de Duketown Barber Shop Singers
aan, terwijl later die middag in de binnen
stad de klanken van het Paulus Potter Trio
te horen zijn. 's Avonds verder onder meer
The Preservation Brothers, oftewel het on
verwoestbare duo Clemens van de Ven en
Sjoerd van Bommel, de Rob Hoeke Band én,
uit Australië, The Hotter Than Six Jazz
Band. Op zondag komt een deel van deze
groepen op herhaling, aangevuld met onder
meer de Belgisch/Amerikaanse formatie
Calvin Jackson The Belgianairs en het
Hans Fons Trio in samenspel met Paul van
Kemenade.
Van onze verslaggever
De KRO is sinds vorige maand bezig met opnamen voor df I
achtdelige dramaserie rond het leven van prins Alexander. De I
prins was de jongste zoon van koning Willem III en prinses So. I
phie en een halfbroer van de latere koningin Wilhelmina. V
lopige titel van de reeks: Wij Alexander.
woorden is het moeilijk te zien of er
sprake is van Duitse invloed of niet. Be
twijfelen? Bewonderen? Bijbrengen?
Briefpapier? Die woorden zien er toch
uit als echte Nederlandse woorden, maar
komen oorspronkelijk uit het Duits. Vlak
voor de Tweede Wereldoorlog was er nog
een Raad van Deskundigen die een groot
aantal germanismen afkeurde. Aanhang
wagen, autosnelweg, kogellager, kopte
lefoon, rauwkost, regelmatig en nog veel
meer woorden die nu gewoon gebruikt
worden, zonder dat taalgebruikers het
gevoel hebben dat het geen zuiver Ne
derlands is.
„Ik vind het niet zinnig om je op te win
den over germanismen. Als mensen het
woord überhaupt willen gebruiken, laat
ze dan. Ik vind zo'n woord niet mooi en
niet lelijk. Ik kijk er neutraal naar. Is het
functioneel? Daar gaat het om.
Puristen
„Ik spreek ook liever niet over germanis
men of andere barbarismen. Dat zijn be
grippen uit de koker van puristen. Vol
gens mij is het onmogelijk en onzinnig
om onderscheid te maken tussen vreem
de woorden die wel en niet strijdig zijn
met het Nederlandse taaleigen. Leen
woord is toch niet een verwerpelijk ger
manisme omdat het van het Duitse Le-
hnwort komt?
Vóór de Tweede Wereldoorlog kenden
we meer Duitse dan Engelse leenwoor
den, maar na de oorlog is de invloed van
het Engels spectaculair toegenomen. Het
Engels heeft de positie van prestigetaal
overgenomen van het Frans uit voor
gaande eeuwen. Maar er is een belang
rijk verschil. Franse woorden werden
vroeger door de hoogste kringen overge
nomen en sijpelden dan door naar de
volkstaal. Engelse woorden komen,
vooral door de televisie, gelijk bij ieder
een terecht. Nieuwe woorden als aero
bics, airbag, carpoolen, creditcard, jog
gen, joystick, software, skateboard,
walkman en whizzkid worden dan ook
direct door gróte groepen overgenomen.
Eendagsvliegen
„Veel van die Engelse leenwoorden zijn
eendagsvliegen. Ze komen snel in, maar
raken ook vlug weer uit de mode. Ze ver
dwijnen volledig of worden vertaald en
vervangen door Nederlandse woorden.
Zo werd penalty strafschop en keyboard
toetsenbord.
„Je hebt mensen die zich zorgen maken
over het oprukkende Engels. Maar de
angst dat we straks allemaal Engels
spreken, lijkt me wat overdreven. Er is
geen sprake van een bedreigende invasie
van Engelse leenwoorden."
I Nicoline van der Sijs: 'Leenwoordenboek'.
Uitg. Sdu. Prijs 125.
De serie vertelt de geschiedenis
van het huis van Oranje in de pe
riode 1838 tot 1884, het tijdvak
van drie koningen. Het Konink
rijk der Nederlanden krijgt vorm
in die tijd, maar komt tegen het
einde van de eeuw ook in gevaar:
er is geen geschikte troonopvol
ger. De kijker ziet hoe Willem III
en Sophie al het mogelijke doen
om de dynastie veilig te stellen.
Naast de historische lijn heeft
Wij Alexander ook aandacht voor
de romantische en turbulente ge
beurtenissen van die tijd. Volgens
de KRO wordt op ingetogen wijze
een blik gegund achter de scher
men van het hof. De geschiedenis
vertelt zichzelf, niets is verzon
nen of bedacht. De makers van de
serie maakten dankbaar gebruik
van het dagboek van prinses Sop
hie, dat in 1972 uitkwam als
boek. Het waargebeurde verhaal
Amsterdam (anp) - De Multatu
liprijs 1996 voor literatuur is toe
gekend aan de schrijfster Rascha
Peper voor haar roman 'Russisch
blauw.' Aan de Multatuliprijs, de
jaarlijkse prozaprijs van de ge
meente Amsterdam, is een bedrag
van 15.000 gulden verbonden.
De jury, bestaande uit Jaap van
Heerden, Gerrit Krol en Doesch-
ka Meijsing, heeft de intelligentie
en de hartstocht die Rascha Pe
per voor haar onderwerp aan de
dag legt, willen bekronen. De
prijsuitreiking is op 25 oktober in
Paradiso in Amsterdam.
Kunst is kwaliteit. Het gaat niet
om de prijs, tijdsduur of hoeveel
heid uitvoerenden. Niveau heeft
het laatste woord. Niet of een
doek groot, maar of het mooi en
goed is, bepaalt de artistieke
waarde. Vierhonderd zangers,
dansers en muzikanten maken een avond wel tot evenement, mam
niet automatisch tot iets van bijzondere kunstzinnige aard.
Kwantiteit is niet het eerste criterium, hoe anders bestuurderen datr
ook over denken. Die schrijven museumbeheerders marktgerichlhél
voor, eisen van artistieke leiders dat er rekening gehouden wordt nil
de vraag en verlangen van schouwburgdirecteuren dat hun zalen rt
delijk bezet zijn. Autoriteiten letten slechts op de tekorten. Diemogt
niet te hoog oplopen, anders loopt het mis met cijfers en l
Geen wonder dat de als zodanig aangesprokenen zich ook met aan
tallen, rendementen, plaatsen achter de komma, dus kwantiteit ver
antwoorden. Maar ten onrechte. Het is natuurlijk fabuleus dat het
Bredase Chassé Theater in het eerste jaar van zijn bestaan reeds M l
maal zoveel publiek getrokken heeft als deskundige mark/onderzot
kers dachten te mogen verwachten. L
Meer dan driehonderdduizend bezoekers, het is ongehoord en het d l
dus bevestigde vertrouwen van de directeur dat aanbod vraag ctfèd, I
geeft niet alleen de burger, maar wellicht zelfs de critische bestuurde I
moed. Zuid-West Nederland, heeft het Chassé bewezen, isgeenawl
rele negorij, waar niemand, tenzij met zweep en knoet het theaterI
gejaagd, een avond schouwburg wil genieten. 1
Een kleine vijfhonderd voorstellingen in een provinciestad als Brml
voor het volgend seizoen, het is even onvoorstelbaar. Natuurlijk
loopt de directie bijna van trots naast haar schoenen. Het is in om
vang enorm wat al bereikt is en wat gepresenteerd wordt voor de tot-1
komst doet daarvoor niet onder.
Maar daar draait het in feite niet om. Zaalbezetting, recette en fl®®
producties zijn interessant voor statistiek en gemeentehuishouding
maar niet bepalend voor faam en kwaliteit. Dat doet het niveau van
het aanbod.
Maar ook daar is het niet te slecht mee gesteld. De seizoensbrocm
voor het komend jaar, een goed leesbaar en informatief boekwerk I
toont aan dat het Chassé wat durft. Twee weken lang Freek de JaW'-i
natuurlijk een geheide trekker, maar wel, zoals gedurig voorspeld
even vaak betwijfeld exclusief voor Zuid-Nederland. Tien keer r
rew Lloyd Webber met zijn musical-hits, een week Evita, net zo
een nog onbekende Barbie-musical met Joke de Kruijff. Vierdag1"
Youp van 't Hek. Etcetera.
Maar Chassé zoekt het niet slechts in potentiële kassusccessen.Bn
had de naam dat opera er niet liep. Toch staan er voor vo/g^Ó®
meer dan tien voorstellingen geprogrammeerd. Niet alleen makkei) I
genietbare, overtraditionele ensceneringen uit Oost-Europa. Even
eens Opera Zuid, de Nationale Reisopera, maar bovendien inctdt
teel geproduceerde barokopera 's en half geïmproviseerd jazzy
ziektheater. Tot wereldpremières toe.
Symfonisch repertoire, kamermuziek, jeugdtheater, toneel, dans,
kleinkunst, pop, jazz, poppenspel, lichte muziek, het komt alk"
naar de Claudius Prinsenlaan in Breda. Niet alles in even grote n
veelheid en soms, zoals bij dans en het Vlaamse toneel, aan "e"
voorzichtige kant, maar het is er. Wie vijf jaar geleden voorsE v\,-t
dat Paolo Conti, Joan Armatrading, Piet Noordijk, Budapestet 'I
mer, Randy Crawford, Soesja Citroen, Josef in Dothan, Vonde !T I
cifer, Erasmus Lof der Zotheid, Willem Breuker, Feike ^oX,u,fri\
Pumpenhaus, Korngold, Folkwang, Chausson, Céline. Frank I I
Het Gelders Orkest, Toneelgroep Amsterdam, het Symfonie Ut
van Odense, De PaardenKathedraal, Kamerorkest Florilegi""'-
Nederlands Danstheater, De Appel, Lenette van Dongen, Jt-l
de Koe, Marianne Faithfull, Slagerij van Kampen en tientallen a
ren voor acht en een halve maand theaterseinzoen in Breda geP
grammeerd zouden Worden, was voor meer dan krankzinnigv J
klaard. Een voor wethouders gevaarlijke gek, die zo sne^ j°lem
onder curatele gesteld diende te worden. Het Chassé maakt de P L
tie echter waar. Veel, maar vooral van niveau. Een echt theater
Zuidwest Nederland. Hulde!
NEDERLAND 1
16.00 Journaal
16.05 Goeiemiddag! compilatie
16.52 Mores leren, kwis
1717 spreekkamer, medisch magazine
1744 Wild, Wild World of Animals:
Animals of the Bering Sea
18.09 Ja, natuurlijk: Scatterbrains, leven
in het Amazonegebied
19.02 Ja, natuurlijk: Wereldtuinen
19.29 Wie van de drie? spelletje. Gast-
panellid: Marijn de Koning
20.00 Journaal
20.30 Fasten Seatbelts, spelletje
21.29 Brandpunt, actualiteiten
22.00 ER, serie
22.51 Ik zie 'n ster, satirische talkshow
23 22 C-majeur: portret van Henry Pur-
cell (tot 00.12)
NEDERLAND 2
kent nog een derde, fictieve lijn
die de reeks wat meer spannk
moet geven. We maken daani I
kennis met psychiatrie-student I
Jan Giltay, die in 1909 terugkom! I
in Den Haag. Hij ziet eindelijk
zijn verloofde terug en gaat al
volontair werken in een kliniel
voor geestelijk gehandicapten.
Hij treft daar op een oudere, ver-1
eenzaamde man, die beween I
prins Alexander te zijn, hoewel I
de echte prins dan al 25 jaar dooi I
is. De hele kliniek speelt echterI
het spel mee, inclusief verpleging I
en artsen.
Jaques Commmandeur speelt dt I
rol van Johannes Doncker alias I
Alexander, Carine Crutzen ver-1
tolkt koningin Sophie. Hujjl
Haenen is de psychiater Jan Gil-1
tay.
Hilversum (anp) - Sonja Barenc I
en Paul Witteman worden bijl
toerbeurt presentator van 'Heil
Gesprek van de Dag,' een nieuw I
programma dat mensen ia
nieuws wil portretteren.
Het Gesprek van de Dag wot
met ingang van januari eerst drie I
keer per wek uitgezonden: op I
dinsdag, woensdag en donder-1
dag. Presentatrice zal Sonja Ba- f
rend zijn.
In september wordt de frequentie I
van het programma opgei
naar elke werkdag. Op maa
en vrijdag zal dan Paul Witteman I
de presentator zijn. Het program-
ma zal van half acht tot acht aar I
op Nederland 3 worden uitgezos-1
den.
09.30
10.00
10.30
11.00
16.13
16.31
17.00
17.29
19.00
19.33
20.07
21.00
21.50
22.19
22.47
23.20
23.25
Wat 'n vondst! (tot 09.45)
Nieuws uit de natuur (tot 10.20)
Sybe satelyt (tot 10.50)
Schooltv-Weekjournaal (tot'
11.30)
Kids for Animals, reportage
Captain Scarlet, poppenserie
Mega Top 50, muziek
2 Vandaag, actualiteiten metl
17.30 en 18.00 Journaal, 18.431
Sportjournaal en 18.51 Hoofdpun-]
ten uit het nieuws
Zoovenirs, reportage over Neder-|
landse dierentuinen
Dierenmanieren
Te land, ter zee en in de lucht,
spelletje
Allemaal familie: Corry Konings
Dit was het nieuws, satirische]
kwis
Men Behaving Badly, comedy.
Afl. 1
De verhuizing. Deel 1
Wereldkinderen
Journaal
NEDERLAND 3
07.00 Journaal
07.07 Klokhuis
07.29 Ontbijt-tv met elk half uur Jour-]
naai en 8.10 NOS-Sportjournaal
09.00 Journaal
09.05 (PP): AOV
09.08 Kook-tv
09.29 Kruispunt
10.04 Omgaan met stress
10.34 Exotisch koken met kruiden
10.59 Family Album II
11.06 Goeiemiddagl
11.59 MiddagEditie met Journaal, 12.151
Den Haag en 12.30 NOS-Sportjour|
naai
13.00 Journaal
13.08 Oppassen!!!
13.35 999
14.22 Tien voor taal
15.07 Rail Away
15.32 The Wonder Years
16.00 Journaal
16.05 Tribeca, serie
16.50 Grotbags, jeugdserie
17.07 Flying Doctors, serie
18.00 Villa Achterwerk met Buurmarj
en buurman; 18.07 Pumo dj
Purno; 18.10 Terug in de kast
BELGIË FRANS 1
15.10 La vallée perdue, documentair!
16.10 Autant savoir 16.35 Neighbours, se
rie 17.00 La bande a Carlos, magazini
17.25 Chips, politieserie 18.30 Regions soil
18.50 Cartes sur table, magazine 19.10 Li
quotidien des sports 19.30 Nieuws 20.11
Bon week-end - Les meilleurs moment}
20.50 Trois enfants dans Ie désordre, Fran
.se film-komedie uit 1966 22.20 Nieuw
22.45 Grand document: Histoire du Vatï
can, 3-delige documentaire. Afl. 1 23.51
Laatste nieuws
BELGIË FRANS 2
17.30 Champion's 96, autosportmagzinl
18.00 lei Bla-bla 18.55 Neighbours, soa;
19.25 Paardenkoersen 19.30 Nieuw.
20.00 La musique habite au 21: Koningil
Elizabeth Concours in Brussel, finale zanl
(tot 00.30) 1
DUITSLAND 1
05.30 Morgenmagazin 09.00 heute 09.0
Dallas, soap 09.45 JOYrobic-Mit Freudf
bewegen, aerobics 10.00 heute 10.03 Ir
Schatten des Dschungels-Entdeckungsrel
sen zu Naturvölkern, documentaire 10.5
nundert Meisterwerke 11.00 heute 11.0
ii!0Parade 12'00 sP°rt Extra met Tb™
voor teams Düsseldorf; Zwemma
Duitse Kampioenschappen BraunschweB
'7.00 Tagesschau 17.10 Brisant, magazri
"•55 Verbotene Lrebe, serie 18.15 M.
nenhof, serie 18.54 Vorsicht Blöff, amusj
"wnt met de verborgen camera 19.25 He
™a«, datingshow 20.00 Tagesschd
*"•15 Joseph I, tv-film 21.45 Exclusiv 22.1
agesthemen 22.50 Bitte lasst die Blume
leDen speelfilm 00.25 Nachtmagazi
IJ Lenny. comedy 01.10 Coplan: Coui
durs, speelfilm
DUITSLAND 2
"5.30 Zie Duitsland 1 12.10 Heimatmel
"Uberhafte Heimat 12.55 Press
cbau 13.00 Mittagsmagazin 13.45 Da'
l-Tj speHetje 14.15 Die Kinder von B J
SP r,,!Ugdser.ie 14'38 Theos Geburtstaf
I e 14.40 Sailor Moon, jeugdserie 15.1
°9o, jeugdjournaal 15.15 Pinocchio, t
oelk "u15,40 Werner Fend: Mein Dschul
Wwch 16.00 heute 16.05 Kaum zu gla!
i If a"lusement 16.35 Jede Mertge Lebé-
haut L°° Abendmagazin 17.55 For:
kenau' serie DO heute 19/
Sjedorns Tochter| serie 2015 Ejn fa|| f
21«Ï aadserie 2115 Die Reportai
ter ,ilte"iournal- AansL Politbaronk
22 ?n \»/m aspelcte' cultureel magazil
hen». Wll'emsen5 Woche, talkshow 23.P
qe n™"!i °°'05 Ro"in9 Stones. Report
m l ,9rootste rockband aller tijdej
01an n lnterviews en achtergrond!
Aniert 02'10 The other Wo^
er|kaanse speelfilm uit 1974 (tot 03.3
