1100 Figuranten spelen Koning Arthur
'Opvattingen van schilderkunst
Festival Oude Muziek is
veel méér dan die naam
c
DE STEM
GROTE GIDS
D3
theaterspektakel gaat vanavond in Willem Il-stadion Tilburg in première
Lr lace van de Ven
|Drie aanvankelijk aangekon-
|jjgde helicopters van vliegba-
|lS Gilze-Rijen zullen van-
Ivond tijdens de première van
l?t megaspektakel Koning
tritor in het Willem II Sta
len in Tilburg geen sierlijke
■landing maken op de mid-
ldenstip: de piloten zitten in
IPuur
I Het resultaat is een huis vol pure
I sctll'derkunst. Alles tezamen ge-
I men kunnen we deze grote en
P"™» presentatie zien als
le® 'fide mededeling over de
I schilderkunst. In ieder geval
lafrj' ze ^at ^et schilderij nog
lljd gewoon leeft. Dat is min-
liflrt „"^sprekend dan het
I rii schilderij is door mini-
I df art en conceptuele kunst in
I vuff® zest*g en zeventig dood
I ^aar^' zoals trouwens al veel
I Ju,deze eeuw door Duehamp
I Malevich, maar wel op andere
I»»1 j1' ^en interessant feno-
I kpri" 'nvloed en de bete-
I. ls van wie kunsthistorisch
I dj ^makend is, kritisch aan
IN BEELD
Articulatie
Beeld
Opgeblazen
Lawaaiwerk
Mythe
EXPOSITIES KORT
DONDERDAG 23 MEI 1996
ns voor de prijs
en 4-/5-deurs.
leel f 1.500,-.
'.y Pack f 390,-.
ag voor
;r en hoofd
achter,
deel f 1.090,-,
iif-/kanteldak
echts f 490,-.
deel f 760,-.
voor f 990,-.
Radio f 590,-.
afneembaar
n key-code.
i-diefstal-
eiliging f 490,-.
-deel f500,-.
aalvoordeel
f 3.850,-.
pRSMO stoel,
erd naaldhout
IVAR stoel, J
fdeld naaldhout
lochten zeegras.
handvol alpinisten die langs
(lichtmasten van het stadion
n ubseilen vormen de specta-
eompensatie voor het
,„„„1 van de wentelwieken,
^ontbrekende helicopters zijn
it de enige tegenvaller op het
e moment. De muzikale lei-
het spektakel, Heinz
i, die niet alleen zijn eigen
;est Sophia's Veree-
ook verschillende
;n een koor van 120 per-
j dirigeren, laat zich tij-
"de uitvoeringen wegens
artklachten vervangen door
teede dirigent Jos van den
iualr
j wat: de hoogwerker, die
s besteld voor het opbouwen
,j de computerspots, past niet
a de betonnen gracht rond het
oetbalveld.
irtistiek leider Jos Heijs kent een
Jaardagen voor de première van
let monster-theaterspektakel
ttainrt Arthur en de Ridders van
Ronde Tafel zijn problemen,
naar hij lost ze allemaal op. Hij
eeft ervaring opgedaan met een
oortgelijke productie Marco Po-
Ij in 1993 in hetzelfde Willem II-
itadion. Aan dat evenement
perkten ruim duizend vrijwilli-
en professionals mee. De
fine voorstellingen trokken sa-
ra ongeveer zesduizend toe-
chouwers. Nu zijn er 1100 mede
werkers, vier uitvoeringen en
inen er 18.000 mensen komen
fijken.
liematiek
|ieny van Oudheusden, schrijver
n het scenario, maakte Koning
[Mar geschikt voor spektakel.
thematiek bleef overeind:
nacht en de honger naar macht,
(lij plaatste Koning Arthur in de-
tijd waardoor ook spannings-
ontstaan door de tegen-
Itelling van oud en modern. Ar-
De repetities van het spektakel Koning Arthur plaats op lokatie, in het Willem Il-stadion in Tilburg.
tistiek leider Jos Heijs vervult
voornamelijk een enthousiasme
rende rol. Hij coördineert de ver
schillende amateurgroepen die
tot tien dagen voor de première
hun bijdragen zelf en apart gere
peteerd hebben. Hij houdt over
zicht bij de montage van al die
deelscènes in een groter geheel en
een groot decor van bijvoorbeeld
ijsschotsen. Die schotsen komen
tevoorschijn uit een sneeuwvlak
te waarvoor 6.000 vierkante me
ters witte stof het voetbalveld be
dekt.
Vijf koren, diverse theatergroe
pen, twaalf fanfares en slagwerk
groepen, ruim tachtig dansers en
danseressen en een uitgebreid
harmonieorkest van negentig
muzikanten begeleiden en onder
steunen de figuranten op het
speelveld. Er zijn ruim negen
honderd kostuums gemaakt,
naast een groot aantal requisie-
ten en decoronderdelen waarvan
een soortement van Pink Floyd-
varken ter grootte van een carna
valswagen en het vikingschip nog
het meest in het oog springen.
Koning Arthur is bedoeld om de
verschillende amateurverenigin
gen die er op cultureel gebied in
Tilburg zijn samen te laten wer
ken. Gelet op de omvang van de
produktie zijn voor belangrijke
rollen en functies professionals
aangetrokken, bijvoorbeeld voor
de rollen van Ygraine en Uther en
voor de bezetting van de begelei-
foto jan stads
dende rockband.
'Koning Arthur en de Ridders van
de Ronde Tafel' in het Willem Il-
stadion in Tilburg, 23, 24, 25 en
26 mei, steeds om 22.00 uur.
Kaarten zijn te bestellen via de
telefoonnummers 013-5438623
en 013-5490502 of voor de uit
voeringen aan de kassa van het
stadion.
KEA Duiven is geslote^
Ais er zich temidden van de
1 vijfentwintig schilders één be-
1 vindt bij wie het in zijn schilde-
rijen over het schilderen zelf
it, dan is het de oude meester
iHaoul de Keyser. Vijf van zijn
I doeken hangen in De Beyerd in
I een aparte ruimte, wat schamel
pet schotten afgegrensd, maar
I toch een apart kabinet.
I Zo bijeen zijn de vijf een state-
I mt over wat schilderkunst in
1 wezen is. Over waar een schilde-
I rij echt over gaat als het iets an-
I hers wil zijn dan een enkelvou-
I dige kopie van de zichtbare wer-
I kelijkheid. En dat wil geen enkel
I schilderij, op geen enkel moment
lm de geschiedenis, niet in de tijd
Ivan Vermeer, en niet nu, ver na
I Vermeer.
I ren kunstenaar stelt zich een ar-
I tistiek doel, wil iets verbeelden
I en de concrete, zichtbare werke-
I jijkheid is de oppervlakkige aan-
I leiding.
I In De Beyerd in Breda hangen
I werken van tien Vlaamse en vijf-
ltien Nederlandse hedendaagse
I schilders. Een keuze, en geluk-
I kig niet volledig. De tentoonstel-
I Jng loopt parallel met het boek
I hedendaagse schilders in Neder-
I en Vlaanderen van de hand
I jan Ludo Bekkers, een Vlaams
punstcriticus, en Elly Stegeman,
I kunstcriticus en stafmedewerker
I 'an De Beyerd. Het boek is een
Inzameling kleine monogra
fieën van de kunstenaars van
pie er in de tentoonstelling een
unntal werken hangen.
Ijf?'H'Hende malen is de schil-
lw J®s' dood verklaard en
1 sckii ,verrezen> en al die tijd is de
Au Sewoon door blijven
ItJeren. Ook de afgelopen
)aar in Nederland en
Lieren, zoals de tentoon-
IWj.ïH Ver na Vermeer' toont.
I Crit; 'e 6 kunstprofeten zijn?
Lc aatuurlijk en tentoonstel-
Door Frits de Coninck
lingsmakers die hun eigen ego
belangrijker achten dan de beel
dende kunst, maar ook verzame
laars en vooral niet te vergeten
kunstenaars zelf. Die kunnen,
als ze niet aan de beeldende ar
beid zijn, even hard meedoen
aan het met woorden manipule
ren van de veronderstelde kunst
geschiedenis.
Een beeldend kunstenaar dient
allereerst door zijn werk te spre
ken; bij voorbeeld over wat de
mens aangaat en daarmee ook
over de kunst zelf. Deze tentoon
stelling laat vijfentwintig schil
ders aan het woord, evenzovele
individuele pogingen tot articu
latie. Elk van de schilders toont
zijn eigen standpunt en zo bena
derd is deze tentoonstelling inte
ressant. Ze is een caleidoscoop
van opvattingen die aan elkaar
raken en elkaar bestrijden.
Wat ik bedoel is meteen aan het
begin al zichtbaar. Tegenover
een beschilderde foto van JCJ
Vanderheyden die de waarne
ming van de wereld vanuit een
persoonlijk standpunt aan de or
de stelt, hangen vier zelfportret
ten van Philip Akkerman. Zoals
altijd identiek van voorstelling
(hij schildert alleen maar zijn ei
gen kop) en toch anders van on
derwerp. Hij wil dezelfde mid
delen (kwast, verf, kleur, doek)
steeds anders aanwenden zodat
een telkens ander aspect van zijn
persoonlijkheid wordt verbeeld,
de wereld een steeds andere bij
drage levert aan zijn zelfbeeld en
het schilderen dus voortdurend
varieert. Het gaat dus net zo
goed om de volledigheid van zijn
eigen bestaan als om het bloot
leggen van de schilderkunstige
mogelijkheden. De schilder
kunst, dat is hij zelf.
Duidelijk spreekt Raoul de Key
ser (1930), al een schilderscarriè
re lang. In de vijf doeken die hier
hangen, ziet hij volstrekt af van
enige figuratie die wij zouden
kunnen verbinden met de wereld
om ons heen. Er is dus niks wat
afleidt van het zuivere beeld zo
als dat in zijn schilderkunst be
staat. 'Obstakel' uit 1990 toont
een dominant donker vlak dat
het schilderij verdeelt maar net
niet doorsnijdt. Vlak boven de
onderrand houdt de donkerte op,
het schilderij blijft intact. Daar
naast een bijna witte lijn, ter
breedte van een kwast, die door
die wijkende witte kleur juist
wel een denkbeeldige snede
maakt in het oppervlak van het
schilderij. Waar op het eerste
oog het donker de blik tegen
houdt, trekt het wit het oog het
doek in. Langzaam maar zeker
krijgt het donker een tekening,
een gelaagdheid die ontstaat
door het over elkaar heen zetten
van diverse kleuren. Als het oog
vat krijgt op die lagen, ontvouwt
het beeld zich en krijgt het een
onverwachte intimiteit. Alsof je
door lang turen het harde opper
vlak van de waterspiegel pas
seert en je de wereld daaronder
verovert. In werkelijkheid meet
het doekje maar 55 bij 50 centi
meter, in de beleving is het een
beeld dat de materiële maten
van het schilderij ver overtreft.
Zo geconcentreerd en stil kan
schilderkunst zijn.
De allerjongste in dit gezel
schap, de Nederlander Erik van
Lieshout (1968) zou je het abso
lute tegendeel kunnen noemen.
Er hangen drie metersgrote doe
ken die karikaturaal van voor
stelling zijn. In handen van Van
Lieshout worden voorstellingen
zo opgeblazen dat ze zichzelf het
schilderij uit wringen. Een regis
tratie van een neukscène van
heel dichtbij: tussen roze billen
(luchtballonnen, gigantisch en
toch niks) vindt het moment
plaats. Als een striptekenaar
brengt Van Lieshout iets in
beeld waar elke beleving aan
voorbijgaat. Minder leeg is het
grote brede doek waarop een op
gepompte spierproleet met de
rug naar de toeschouwer het
hoofd bedekt achter, ja wat ei
genlijk? Het raadsel van de voor
stelling maakt dit doek in ieder
geval minder oppervlakkig.
Maar Van Lieshout schildert als
iemand die op zijn tenen gaat
staan, de longen volzuigt en een
enorme schreeuw produceert,
om zich vervolgens af te vragen
wat hij nu eigenlijk gezegd heeft.
Volgens mij niet veel. En zeker
niet in een omgeving waar een
pover maar vlijmscherp gete
kend kinderlijfje van Luc Tuy-
mans een hele muur aankan,
waar twee eenzame vrouwen van
Mariene Dumas in troosteloos
«•>—■-
'Obstakel' van Raoul de Keyser. Olieverf op doek (1990)
grijs de beschouwer hulpeloos
aanzien, waar Mare Mulders'
pioenrozen letterlijk vanuit het
schilderij troost bieden. Een
goed schilderij dwingt tot kijken
en luisteren.
Een zelfde type tegenstelling tref
je aan in de grote zaal. Tussen
het oranje lawaaiwerk van
Charlotte Schleiffert (1967) en
Rob Birza (1962) valt het schil
derij van Toon Verhoef (1946)
weg. Meters lang en hoog en toch
luide overstemd door de lelijk
heid en agressie die bezit van de
zaal genomen hebben. Nu kan
dat ook met de aard van Ver-
hoefs werk zelf te maken heb
ben, waarvan de enorme forma
ten niet meer stroken met de in
houd. De vergroting van de
schaal heeft bij hem, in vergelij
king met zijn ouder werk, een
verdunning teweeggebracht. Om
een schreeuwer te weerstaan
moet je zelf ook meer te zeggen
hebben.
Erger is daarom het onrecht dat
het werk van Karei Dierickx is
aangedaan. En niet alleen door
zijn mede-zaalbewoners maar
ook door de tentoonstellingsin
richters. De oorverdovende plat
heid van de reuzendoeken van
Charlotte Schleiffert en de arro
gantie van Rob Birza's slechte
smaak zuigen zo de aandacht op
dat het je moeite kost je te con
centreren op de stilte in de doe
ken van Dierickx (Gent, 1940).
De kleine doeken hangen veel te
dicht op elkaar en te veel in het
felle buitenlicht. Elk doek van
hem is een zorgvuldig van bin
nenuit opgeroepen beeld, non-fi
guratief maar helder van atmo
sfeer. Dit schilderen draagt de
illusie van een verborgen aanwe-
foto de beyerd
zigheid, en het vraagt concentra
tie om daarin door te dringen.
Deze Nederlands-Vlaamse troe-
penschouw zou gemakkelijk
naar de vraag kunnen leiden of
er zoiets bestaat als een typisch
Nederlandse en daar tegenover
een typisch Vlaamse kunst. Zo'n
onderscheid lijkt mij een mythe.
Ik geloof alleen in individuele,
artistieke standpunten, en geo
grafische grenzen hebben daar
niets mee van doen. Maar of het
nu helemaal toevallig is dat Van
Lieshout, Schleiffert en Birza
Nederlanders zijn en Dierickx,
Tuymans en De Keyser Belgen?
Ik betwijfel het.
'Ver na Vermeer. Hedendaagse
schilders in Nederland en Vlaan
deren'. De Beyerd, Boschstraat
22, Breda. Op maandag geslo
ten. (t/m 17 juni)
Dirigent Christopher Hogwood sluit met zijn fameuze or
kest The Academy of Ancient Music het Festival Oude Muziek
af met muziek rond de Vrede van Utrecht (1713)
Door Hans Rooseboom
Utrecht - Wie er weinig van weet en zich desondanks iets
wil voorstellen bij het begrip Festival Oude Muziek, die
wordt door dit festival behoorlijk op het verkeerde been
gezet.
Al vijftien maal wordt dit in
ternationale festival in Utrecht
georganiseerd. De volle naam
luidt Holland Festival Oude
Muziek Utrecht (30 augustus
t/m 8 september)..
Hoe misleidend die naam is
bleek deze week tijdens de pre
sentatie van de plannen voor
dit jaar in Utrecht. De pro
grammering van het Festival
Oude Muziek blijkt in de loop
van 15 jaar zowel geografisch
als in de tijd een geweldige uit
breiding te hebben ondergaan.
De voornaamste verrassingen?
Daar is bijvoorbeeld de pre
mière van een werk van Steve
Reich, getiteld Proverb. De he
dendaagse componist Reich
schreef het werk in opdracht
van het festival in Utrecht.
Waarom Proverb onderdeel
van het festival kan uitmaken
ligt in de link met het verleden.
Steve Reich inspireerde zich op
de 13e-eeuwse componist Pero-
tinus.
Het festival is erop uit om een
verbinding te leggen tussen de
oude muziek en hedendaagse
componisten. „Maar die ver
binding moet wel logisch en
verklaarbaar zijn. Als we zo
maar een nieuw stuk in dit fes
tival programmeren, misken
nen we het publiek," aldus fes
tivaldirecteur Simon Mundy.
Er is ook behoorlijk wat mu
ziek uit de 19e eeuw te horen,
zoals nimmer meer uitgevoerde
kleine theaterwerken van Jac
ques Offenbach, vervolgens een
reconstructie van een abonne
mentsconcert van rond 1830
(heel anders samengesteld dan
nu) en tenslotte zijn er psalm
bewerkingen van Mendelssohn
en Brahms geprogrammeerd.
Met die psalmen zijn we bij één
van de hoofdthema's van het
Festival Oude Muziek van dit
jaar. Psalmen van de 9e tot de
19e eeuw, ja zelfs tot Schön-
berg en Ton de Leeuw toe, zul
len op tal van plaatsen in
Utrecht ten gehore worden ge
bracht. Een en ander hangt sa
men met een tentoonstelling
van het Utrechts Psalterium
(9e eeuw) in het museum Ca-
tharijnen Convent.
Hoofdthema nummer twee is
de Noord-Duitse Barok, met
aandacht voor de clavecinisten,
voor Schütz, voor dansmuziek
(compleet met gedanste voor
stellingen), voor de band tussen
Duitsland en Italië, en voor het
gat tussen Schütz en Bach.
Het festival omvat dit jaar
meer dan zeventig concerten.
Een aantal daarvan vormen het
derde thema, namelijk islami
tische klassieke muziek (in die
wereld wordt dat geleerde mu
ziek genoemd). Het gaat om
kamermuziek uit de uithoeken
van het voormalige grote isla
mitische rijk: enerzijds Oebe-
kistan in Centraal-Azië, ander
zijds Algerije.
Aardig is nog de première na
vijfhonderd jaar van een stuk
van de Britse componist John
Dunstable dat onlangs in Est
land is ontdekt. Alles bij elkaar
betekent het Holland Festival
Oude Muziek Utrecht 1996 een
groot, gevarieerd aanbod van
allerlei soorten weinig gehoor
de muziek uit de 9e tot en met
de 20e eeuw.
Natuurlijk ligt het zwaarte
punt van het festival nog steeds
bij de 'gewone' oude muziek uit
middeleeuwen, renaissance en
barok, uitgevoerd door alle
grote namen in deze gespeciali
seerde hoek van de muziekwe
reld. Wat er in Utrecht alle
maal aantreedt is zo ongeveer
die hele wereld: Ensemble Or-
ganum, La Fenice, The Tallis
Scholars, Pierre Hantaï, We-
ser-Renaissance, Capella Figu-
ralis, The New London Con
sort, Orlando di Lasso Ensem
ble Hannover, The Moscopw
Patriarchate Choir, The Thea
ter of Voices (Paul Hillier),
Cantus Colin, Accordone En
semble, The Royal Consort,
Schola Cantorum Amsterdam,
Ensemble Sagittarius, Dresd-
ner Kammerchor, Concerto Pa-
latino, Orlando Consort, Cap-
pella Palestrina, en The Aca
demy of Ancient Music o.l.v.
Christopher-Hogwood.
Het Festival zal worden inge
luid vanaf diverse Utrechtse
torens door het Utrechts Klok
kenluiders Gilde.
Debutanten in TB-Galerie
Vanaf vrijdag 24 november exposeren de beeldend kunstenaars
John de Bruyn (schilderen, objecten) en Monique van de Ven
(keramiek) in de TB-Galerie in Etten-Leur. Het is hun beider eer
ste expositie, nadat zij in hun leven reeds een carrière achter de
rug hadden. De schilderijen, objecten en keramieken worden ge
presenteerd onder de titel 'Amen'. De galerie is gelegen aan de
Nijverheids weg 33 langs de rijksweg ten westen van Etten-Leur.
Openingstijden tijdens kantooruren, (t/m 21 juni)
Leo de Jong: 'Krachtig en intens'
Schilderijen, tekeningen en grafiek van de Rotterdamse kunste
naar Leo de Jong (1931) zijn vanaf vrijdagavond te zien in StuArt
Galerie in Bergen op Zoom. De galerie kondigt aan flink uit te
pakken met dit werk, in overeenstemming met de energie en
scheppingsdrang van Leo de Jong. De opening zal gepaard gaan
met enige optredens, o.a. in de sfeer van de jazz. De galerie is ge
vestigd aan de Zuidzijde Haven 7. Openingstijden vrijdag 11.00-
18.00 uur, zaterdag 11.00-18.00 uur. (t/m 22 juni)
1 a
-V'
r
'Amable' (1996), gemengde techniek van Leo de Jong
