Waterhyacint als sluipmoordenaar
149'
'Uitgestorven5 kwabaal
duikt op in Zaltbommel
Meersel-Dreef
Woekerplant bedreigt grote oppervlakten water Afrika
Russen niet zuinig op kaviaar
ilderwerken
rderij W. Braat
'Neanderthaler leefde 6000
jaar naast moderne mens'
■Vous
Meteoroïde mist aarde nipt
MARKT
E3
Russen maken ruimtewandeling
voor aanleg van zonnepanelen
(Ook Escort!)
Privé Rosanne
ion wil leven,
ie: 076-5717171
de stem
LIJF LEVEN
Baseballcaps
Milieuvervuiling en maffia bedreigen de steur
Strop
100 Aldi-markten in Nederland
rwerken
fen. Vraag vrijblijvend offerte.
|36111 b.g.g. 0653365382.
ringen
icht 35, Breda, 076-5141517.
woensdag 22 mei 1996
Door Frank Lambregts
Gods wegen heten ondoorgrondelijk te zijn, maar als
de mensen er wandelpaden van hebben gemaakt,
lijkt er best aan uit te komen. In Meersel-Dreef heb
ben de mensen paadjes gemaakt van de weg Gods.
Dat wil zeggen: ze hebben de levenswandel van zijn
Zoon aanschouwelijk gemaakt langs een lang, kron
kelend pad door een paradijselijk park. Begeef je op
dit goede pad en maak kennis met de wondere we
reld die Christus heet.
Dif park heet evenwel Mariapark en dat verklaart
ook mijn bezoek in mei, de Mariamaand als geen an
dere. Je stapt het park binnen, vol van 'eerbied en
stilte' en de gestalte van Maria wenkt al van verre.
Ze staat in een grot, een paar meter boven het maai
veld en op de grond zit een jong Frans meisje ge
knield: Bernadette Soubirous. Later, als ze groot is,
zal ze nog bekend worden als de Heilige Bernadette.
Hier in Meersel-Dreef wordt de Maria-verschijning
in Lourdes nog eens dunnetjes over gedaan, want er
groeien van nature geen grotten in deze grensstreek
en Maria heeft Meersel-Dreef in haar posthume we
reldreis helaas overgeslagen, wat niet wegneemt dat
het tafereel indruk wekt. Dat ligt niet in het minst
aan de doorleefde vrouwtjes die hier, gewapend met
rozenkransen en kaarsen, rondscharrelen en de
mannen met gegroefde koppen, die hun stoere
knuisten hebben gevouwen om bemiddeling te vra
gen tussen de zondige mens en de ongenaakbare
godheid. Ook een jong gezin, voorzien van drie kin-
2 deren, toont zich Maria zeer toegewijd. Het aureool-
tje van Maria straalt ondertussen haar Onbevlekte
■J" Ontvangenis uit.
Q.
SOu De zin van wandelen is dat de wereld om je heen in
een traag tempo verandert. Gaat het te snel, dan sta
|h je er even bij stil. Voor een wandeling kies je een om-
geving vol beloften uit. Je moet immers veel indruk
ken opdoen, je moet ze allemaal verwerken en als je
«dan thuiskomt heb je veel meegemaakt.
Maar niet zoveel als Jezus op zijn korte wandeling
van Pontius Pilatus naar de Calvarieberg, die in het
Mariapark treffend staat uitgebeeld in de dertien
kruiswegstaties. Pontius wast hier in Meersel-Dreef
inderdaad zijn handen in onschuld en Jezus maakt
W er drie maal een dramatische valpartij onder het
kruis.
De Calvarieberg is indrukwekkend, maar het mooist
p vind ik het stenen gebouwtje, waarin Jezus driedi-
«mensionaal ligt opgebaard en waar je hem aan kunt
raken.
Nu we ook in Nederland te maken dreigen te krijgen
*met gladde Jezus-shows, reli-parken en jankende
televisie-dominees, kan het zeker geen kwaad eens
V terug te gaan naar deze aanschouwelijke bron van
katholieke devotie. Net zoals je op de Efteling voor
al het sprookjespark moet bezoeken. Je hoeft niet al-
rp les te geloven wat je ziet, als je er maar even bij stil
staat.
Deze wandeling door het Nieuwe Testament is voor
al niet te missen door het park dat in de vorige eeuw,
in het kader van religieuze herbeleving, is aangelegd
onder regie van de Kapucijner paters. De rode en
groene beuken groeien tot in de hemel, de mugjes
m dansen boven een stromend beekje, de rhododen-
dron staat op ontluiken en de vogeltjes vliegen hier
in het paradijs.
Het park biedt verder een aardig overzicht van de
hoogtepunten in het leven van Jezus. En natuurlijk
A hebben ook beroemde heiligen als Antonius, There-
sia, Klara en Franciscus, lieveling van Jezus' hart
een prominente plek in het lommer gekregen. De
heilige Franciscus wordt uitgebeeld als hij op de
berg Alvaro de kruiswonden van Jezus ontvangt.
De wandeling door het Mariapark is zo vol indruk
ken dat je er binnen een uur dorst van krijgt en ge-
lukkig biedt dit bedevaartsoord, naar goede katho-
lieke traditie, een aantal niet te missen biertempels.
De kruisweg voor Bourgondiërs.
Daar drink je vanzelfsprekend een paar goddelijke
abdijbieren of Trappisten en daar ga je na enige tijd
vanzelf geloven dat het best goed komt met de we
reld en met jezelf.
Parijs (afp) - De Neanderthaler, die in brede kring als de voorloper
van de moderne mens wordt beschouwd, heeft in feite gedurende 6000
jaar in Frankrijk naast de moderne mens geleefd. Dat meldt een Ne-
derlands-Frans-Britse onderzoeksgroep in het nieuwste nummer van
het wetenschappelijke tijdschrift Nature.
De moderne mens, die van elders kwam en bekend is onder de naam
Cro-Magnonmens, begon de Neanderthalers 40.000 jaar geleden te
verdringen. Maar in bepaalde streken wisten groepen Neanderthalers
zich nog lange tijd te handhaven.
Zo heeft de groep onder leiding van Jean-Jacques Hublin, van het Mu
seum voor de Mensheid in Parijs, in de grot van Arcy-sur-Cure in het
departement Yonne (Centraal-Frankrijk) botten van Neanderthalers
gevonden van 34.000 jaar oud. Bij deze overblijfselen troffen ze sier
voorwerpen (doorboorde tanden, ringen van ivoor) aan. Deze laatste
zijn of nagemaakt of geruild met de Cro-Magnonmens.
De vondst in Frankrijk vormt een aanvulling op de aanwijzingen door
ontdekkingen in Spanje en Portugal in de afgelopen tijd, dat Nean
derthalers hebben doorgeleefd naast de Cro-Magnonmens.
Moskou (afp/rtr) - Twee Russische kosmonauten hebben gisteren
meer dan vijf uur buiten het ruimtestation Mir doorgebracht om zon
nepanelen te installeren op een module van het station. Daarmee moet
de energietoevoer voor Mir worden vergroot.
Joeri Onoefrienko en Joeri Oesatsjev, die sinds februari in de ruimte
verblijven, monteerden de panelen met behulp van een telescopische
arm op de module Kvant. De Amerikaanse Shannon Lucid controleer
de de operatie vanuit Mir.
De 53-jarige Lucid werd in maart naar het ruimtestation gebracht en
moet het Amerikaanse record voor het langste ruimte verblijf breken.
Het is de bedoeling dat zij vijf maanden in Mir blijft.
du Breda
avond geopend!
en u in een gezellige sfeer
|laan 92 tel 076-565456?
t en toch kunt u bij ons
éedames aanw. V.a 11 u
iOOSENDAAL strikt privé
ha. t/m vrij. Tel. 01&5.
55968.
165-558051 BI.
slanke
iTOEIPOES ontv. privé ma
mog._
rm vr. tot 23u. Trio
\RIN Breda ontv.
jiscr. rom. sfeer. 7 dg p
0.30-23.00U 076-5211107
u in een
>w.
A-58 R'daal-Breda A-56
Cards acc. 0165-341241
l/ENDY de gehele week
geop. van 12-24 uur. Ook
escort. Tel 076-5206416.
topping
ndustrie- en gevelreiniging,
anbrengen van anti-graffiti-
n, repareren en vernieuwen
onderhoud van kantoren en
Iwen.
100% katoen
div. kleuren
Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij koestert zeldzame vangst
niet aan de bananenbomen beginnen als
hij alle waterplanten heeft opgegeten.
Dan zou de kever uitgroeien tot een nieu
we plaag. De Ugandese regering over
weegt dan ook serieus de mogelijkheid
om krachtige pesticiden te verspreiden.
Alleen het feit dat een groot deel van het
drinkwater dan in gevaar zou kunnen
komen, heeft de minister van milieu hier
van tot nu toe kunnen weerhouden.
De universiteit van Ibadjan in Nigeria
onderzoekt of het mogelijk is om de hya
cint te 'oogsten' met een nog uit te vinden
machine. De plant kan misschien ge
bruikt worden om biogas of veevoer van
te maken.
Toerisme
Op dit moment worden handel, visserij
en toerisme het zwaarst getroffen door
de voortwoekerende waterhyacint. Je
remy Katatumba, mede-eigenaar van
een camping op het Ugandese eiland Bu-
gaala vreest dat toerisme niet echt van de
grond zal komen als de waterhyacint
blijft groeien. „Nu het in Uganda poli
tiek gezien steeds rustiger wordt, heeft
de toeristenindustrie grootse plannen
voor de Ssesee-eilanden."
Musaazi Namiti, correspondent van The
East African, schreef dat het hem heel
erg tegenviel dat de milieudeskundigen
tijdens de 21e waterconferentie in Kam
pala weinig aandacht besteedden aan het
probleem. Kenia en Tanzania bleken
meer aandacht te hebben voor de vervui
ling van het meer door de in het meer uit
komende rioleringen.
De groei van de hyacint is volgens mi
lieudeskundige Robert Mutumu uit Nai
robi dan ook alleen te stoppen door de
milieu-omstandigheden aan de rand van
het meer te verbeteren. „Het is duidelijk
dat de plant langs de kusten de meest
gunstige voedingsbodem vindt. De wind
verplaatst de planten naar de rest van
het meer. De boeren gebruiken kunst
mest en door erosie van het land vormen
resten van de kunstmest samen met de
uitwerpselen van mens en dier een ideale
voedingsbodem. Ideaal voor alle on
kruid."
Gebrek aan erosiebeperkende maatrege
len in de landbouw is ook volgens John
Hunwick, leraar permacultuur in Kam
pala, de grootste veroorzaker van de
overlast.
„Ik denk niet dat het de schuld is van een
vijverliefhebber die zijn hyacint ook
mooi vond voor het Victoriameer. Het is
de landbouw. De problemen van Kenia,
Tanzania en Uganda zijn één en dezelfde:
erosie. Het is niet voor niets dat in Au
stralië alle landbouw zonder erosiebe
perkende dammen verboden is. De hya
cint is er al tientallen jaren, maar ze is
pas hard gaan groeien sinds er daadwer
kelijk landbouw langs de oevers van het
meer uitgeoefend wordt. Allerlei minera
len komen door erosie van akkers in
Burundi, Rwanda, Uganda, Kenia en
Tanzania in het meer terecht."
p3n or)ze verslaggever
ten visserij die in handen van
I Russische maffia is geval-
en> gevoegd bij de enorme
Milieuverontreiniging in het
Russische deel van de Kaspi-
che Zee, vormen de grootste
«dreigingen voor de steur,
pmerkelijk genoeg is het
Wist de industrie die aan de
el trekt. Leveranciers van
aviaar zien hun broodwin-
®g m gevaar komen.
'NF0RMATIE
nadere informatie wil omtrent
dikelen in deze bijlage, kan
Kantooruren bellen naar:
"76-5312344 of 076-5312272.
■jhiftelijk reageren kan ook.
et adres daarvoor is:
nnc+k '->redactie Lijf Leven,
£^3229,4800 MB Breda,
radactie: René van der Velden.
„Het verval van de Russische
economie en de opkomst van de
Russische maffia zorgen ervoor
dat de steur wordt bedreigd. De
steur leeft hoofdzakelijk in de
Kaspische Zee, die door Rusland
en Iran wordt omgeven. De Rus
sische maffia heeft kaviaar ont
dekt als een bron van inkomsten
en vist de Kaspische Zee aan de
Russische zijde leeg."
Dat zijn woorden van Jacobus
Toet, Nederlands grootste impor
teur van kaviaar. Behalve door de
ongelimiteerde jacht wordt de vis
ook nog eens belaagd door de
schrikbarende milieu-verontrei
niging van Russische zijde.
Verschillende rivieren lozen hun
drab - vroeger heette dat water -
vol zware metalen en pesticiden
in de Kaspische zee. Juist in het
voorjaar komen de zwangere
Steur-vrouwtjes in die smerige
rivierdelta's om zich te voeden!
Gevolg is dat de vissen in gewicht
sterk afnemen en verzwakken.
De vissen, die heel groot en zwaar
kunnen worden, zijn een gemak
kelijke prooi voor de maffia, die
echte kaviaar vermengt met na-
maakproducten en deze voor
woekerprijzen probeert te verko
pen. Als gevolg daarvan loopt het
aantal steuren fors terug en daar
mee de kaviaarproductie. In 1994
leverde Rusland nog 640 ton ka
viaar, in 1995 slechts 210 ton! De
Iraanse productie liep ongeveer
net zo hard terug.
De toestanden in Rusland met de
maffia en het milieu spelen de
Iraanse kaviaarproducenten in
de kaart. Aan hun zijde van de
Kaspische Zee doen ze er alles
aan om het milieu goed te houden
en de vangst op verantwoorde
wijze uit te voeren. Zo is vrijwel
het hele Iraanse deel van de Ka
spische Zee tot natuurgebied ver
klaard.
De overheid heeft allerlei maat
regelen genomen om de steur te
beschermen. Zo zit er op elke vis
serboot een keurmeester.
Wordt er een steur gevangen, dan
beslist de keurmeester of de vis
wordt meegenomen of niet. An-
Iraanse steurvissers met hun vangst. Een beetje steur levert zo'n negen tot veertien kilo kaviaar.
ders wordt hij teruggezet.
„De Iraniërs hebben maar al te
goed door dat als je de verkeerde
vissen vangt, de populatie nog
sneller terug loopt. Met alle ge
volgen van dien. Elke steur is
voor hen een klein fabriekje van
eieren (de kaviaar), waar je zui
nig op moet zijn," weet Toet.
Voor Iran zijn de inkomsten van
de kaviaar een belangrijke bron
voor buitenlands geld.
Bodenteich (dpa) - Een pas op 14 mei ontdekt stuk rots met een door
snede van 200 meter dat met grote snelheid op aarde afraasde is ons
zondag gepasseerd. Dit gebeurde op maanafstand van aarde, maar in
de astronomie is dit slechts een kleine afstand, zo deelde de Vereni
ging van Sterrenvrienden in Bodenteich maandag mee. Bodenteich
ligt in de aan Nederland grenzende Duitse deelstaat Niedersachsen.
De door een Amerikaanse astronoom in Tucson (Arizona) ontdekte
rots met de naam 1996 JA1 passeerde de aarde op een afstand van
450.000 kilometer, aldus de organisatie van Duitse amateur-astrono
men. Een inslag op aarde zou een ramp hebben veroorzaakt. Zou het
object in zee zijn gestort, dan zouden vloedgolven van vele tientallen
meters hoog de kusten hebben verwoest. Een inslag op het vasteland
zou een aardschok hebben veroorzaakt. Twee jaar geleden sloeg de
vijfmaal grotere komeet Shoemaker-Levy 9 op Jupiter in. Er ontston
den explosies met doorsnedes van enige duizenden kilometers. Over
vier jaar kan 1996 JA1 aarde mogelijk opnieuw gevaarlijk dicht nade
ren. Experts berekenen op het ogenblik of de koers daarvan tot een
botsing zou kunnen leiden.
Door Sylvia van de Ven
Al jaren speurt de Organisatie
ter Verbetering van de Bin
nenvisserij tevergeefs naar de
kwabaal. De in Nederland
uet uitsterven bedreigde
zoetwatervis leek de Brabant
seen Gelderse wateren defini
tief verlaten te hebben. Totdat
jet beestje zomaar ineens de
(nik van een Bommelse visser
inzwom. r
gij het lichten van de fuik in de
Zaltbommelse Waalhaven
wachtte hobby-visser Karei van
Hees en zijn maat Anton van Ga
meren een rare gewaarwording.
Ditmaal kwam er geen paling bo
ven water of een stel spartelende
snoekbaarzen. In de netten glib
berde een vreemde oranje, gele
vis, die over het hele lijf een blau
we gloed vertoonde.
'Dit is iets aparts', dachten beide
vissers en namen de vangst mee
naar huis. Een zeer bijzondere
vangst, zo bleek na gesnuffel in
de boeken. Een van de plaatjes
toonde een bruine vis met precies
dezelfde vorm en hetzelfde ken
merkende baarddraadje als het
gevangen exemplaar: een kwa
baal.
De kwabaal staat op de lijst met
uitsterven bedreigde vissoorten,
ontdekten beide hobbyvissers,
die sinds een paar maanden het
visrecht hebben om in de Bom
melse haven met een fuik te vis
sen. Daarom de Organisatie ter
Verbetering van de Binnenvisse
rij (OVB) gebeld. In Nieuwegein
sprongen de visdeskundigen een
gat in de lucht. Die kwabaal wil
len ze maar wat graag hebben.
Immers, in Gelderland en Bra
bant is al jaren geen enkele kwa
baal meer aangetroffen.
Met Van Hees is de afspraak ge
maakt dat de vis levend wordt
overgebracht naar een proefbe
drijf in Beesd.
De OVB kweekt bedreigde vis
soorten om ze terug te zetten in
de natuur. Zo mogelijk moet ook
de in Bommel gevangen vis voor
nakomelingen gaan zorgen. Het
is echter de vraag of het terugzet
ten van gekweekte kwabalen re
sultaten oplevert. De kwabaal
heeft volgens een woordvoerder
van de OVB overstromingsgebie
den nodig om te kunnen paren en
die zijn er in Nederland nog maar
nauwelijks. „De mens houdt niet
zo van natte voeten. Daarom heb
ben we dijken gebouwd om de ri-
Karei van Hees met de met uitsterven bedreigde kwabaal, gevangen in Zaltbommel.
foto cor de kock
vier in te tomen." gelopen gronden. Hier wordt bij plankton en ander voedsel. Be-
Een dodelijke maatregel voor de de eerste zonnestraaltjes het wa- langrijk voor de eerste levensfase
kwabaal. „De vis paart op onder- ter snel warm. Dan is er veel van jonge kwabalen."
Door Francien Coenen
Waterhyacinten worden in tuincen
tra wel te koop aangeboden als vij-
verplant. 'Bloeit niet' staat er dan
soms bij. Je zou zeggen: dat is de ver
koper geraden ook. Want stel je voor
dat het tropische wateronkruid ook
in ons land een zegetocht door rivie
ren en kanalen zou beginnen! Dan
kregen we dezelfde toestanden als in
Afrika. Het Victoriameer bijboor-
beeld dreigt de verstikkingsdood te
sterven als gevolg van de onuitroei
bare waterplant.
Door de duisternis heen zien de opvaren
den van het houten vissersbootje de dik
ke laag waterhyacinten steeds dichterbij
komen. Sinds een jaar of vier overwoe
kert de groene wierachtige plant lang
zaam maar zeker heel het Oostafrikaanse
Victoriameer. Schipper Davids, afkom
stig van het Ugandese vissersplaatsje
Kasenyi, kan niet anders dan er met vol
le kracht op af stevenen. Een meter of
vier verder komt de boot vanzelf tot stil
stand. De motor is niet krachtig genoeg
om de planten uiteen te drijven.
De waterhyacint (eichornia crassipis) be
dekt al grote delen van het wateropper
vlak van het gigantische meer in Afrika.
Dat je er moeilijk doorheen kunt komen
is nog niet het ergste. Maar door de mas
sale aanwezigheid van de plant daalt ook
het zuurstofgehalte in het meer. Het wa
ter zal vervuilen en vissen zullen sterven.
Het is een plaag die je in veel ontwikke
lingslanden kunt zien: van Bangladesh
tot Suriname.
Gevreesd wordt voor de toekomst van
het meer en de acht miljoen mensen die
aan zijn oevers leven. Uganda bezit het
kleinste deel van Lake Victoria. Visserij
is echter een van de weinige winstgeven
de activiteiten die het land kent en ruïne
ring hiervan zou een flinke strop beteke
nen.
De planten bedreigen ook de electrici-
teitsvoorziening van steden, dorpen en
industriecomplexen. Omdat het inzetten
van een maai-vaartuig op een misluk
king uitliep, moet het water bij de cen
trale in Jinja dagelijks handmatig hya-
cintenvrij gemaakt worden om de
stroomvoorziening te waarborgen.
Geen ongevaarlijk karwei, want de met
fraaie paarse bloemen getooide plant
verbergt vaak slangen. De plantendeken
B trouwens ook schuil- en broedplaats
van ander gedierte, veel slakken bij voor-
Wd, en die kunnen vaak de oorzaak
z|jn van plotseling de kop opstekende
ziekten.
De vis-, vervoers-, electriciteits- en wa-
terprijzen stijgen ondertussen gestaag,
"e Ugandese electriciteits-centrale heeft
al laten weten meer dan 14.000 dollar per
»aand extra kosten te moeten maken om
M energiewinning bij Owen Falls in Jin-
De waterhyacint spreidt zich als een dikke deken over grote wateroppervlakten uit. foto's tropeninstituut
De fraaie bloemen waaraan de waterhyacint zijn naam te danken heeft.
ja op gang te blijven houden. De Ugande
se Spoorwegen geven maandelijks een
bedrag van 16.000 gulden uit om Port
Bell vrij van waterhyacinten te krijgen.
De bewoners van de Ssesee-eilanden zul
len steeds meer geïsoleerd worden van de
faciliteiten van het vasteland. De econo
mische achterstand die de eilandbewo
ners nu al ondervinden zal alleen maar
groter worden.
Het Tropeninstituut heeft samen met Eu-
roconsult het afgelopen jaar onderzoek
naar de hyacintenoverlast in West-Afri-
ka gedaan. Dr. Arnold Pieterse van het
Tropeninstituut in Amsterdam zegt dat
het hier om precies dezelfde hyacint gaat
als in Oost-Afrika. Er kan een viertal
oorzaken aangewezen worden voor de
verspreiding van de plant: het gebrek
aan natuurlijke vijanden, een teveel aan
meststoffen in het meer door industriële
lozingen, overbevolking en de aanleg van
dammen en kanalen.
Pieterse is naarstig op zoek gegaan naar
planteneters en de snuitkever zou een
einde kunnen maken aan het waterplan
tenprobleem, Maar dan wel in combina
tie met andere plantetende dieren om te
voorkomen dat de keverpopulatie te
groot wordt.
„Het echte werk, het in de praktijk bren
gen van de theoretisch oplossing, kan
snel beginnnen," denkt Pieterse. Het
Tropeninstituut heeft tijdens een confe
rentie in Florida een werkstuk gepresen
teerd waarin het de drie hoofdoorzaken
en mogelijke oplossingen van de hyacin
ten-overlast presenteert. Snelheid is ge
boden want het door de hyacint bedekte
wateroppervlakte groeit elke week met
3,5 hectare.
De Ugandese krant The Vision be
schouwt experimenten met de water
plant-etende kever echter al bij voorbaat
mislukt. „Een stekelbaarsje heeft ook
niet veel kans van slagen als hij op
haaienjacht gaat," lacht ir. Symes cy
nisch. Pieterse brengt hier tegenin dat
het te vroeg is om nu al een conclussie te
trekken. „Die beesten zitten daar een
jaar of twee. Pas na meer dan vijf jaar is
hun populatie groot genoeg om echt gro
te bergen hyacint te verstouwen."
Symes blijft echter sceptisch ook als het
experiment zou slagen. Zal de snuitkever
