;kker
Rake klappen
in Istanboel
Toeristische reis naar
Libanon afgeblazen
LZAAK
GRENEN
ANTIEK
Fiat maakt miljoen Palio's voor Zuid-Amerika, Afrika, Azië en Oost-Europa
Reisbureaus bundelen Tast-minute'-aanbod
Het Midden-Oosten
van Claudia Roden (2)
Masseur loopt letterlijk over je heen in Turks bad
EET WIJZER
DE STEM
SURPLUS
F3
!URG
Groeimarkt
Alcohol
Top vier
Verblind
Schuim
REIZEN KORT
Nieuwe ANWB-brochures
Bijzondere Britse hotels
'Wat doe ik? Op reis'
VRIJDAG 17 MEI 1996
Istraat 31
1221-454343
J koopavond,
n 14.00-18.00 uur.
Eén auto
voor de
wereld
get verschijnsel is allesbehalve
„jeuw. Een autofabrikant die
i wereldauto maakt. Be
stemd voor de wereldmarkt.
Ford begon er in de jaren zestig
almee. Escorts zie je in Zuid-
Amerika net zo vaak als in Eu
ropa. Veel navolging heeft het
idee nooit gehad. Fiat blaast
het nu nieuw leven in. Met de
Palio. Een model, bestemd voor
Zuid-Amerika. Maar ook Azië,
het Midden-Oosten en Europa.
Door Rien van der Steen
Het moest in de eerste plaats een betaal
bare auto worden. En betrouwbaar ui
teraard. Bedoeld voor die landen, waar
Je mobiliteit nog in de kinderschoenen
staat en waar autofabrikanten dus een
groei van het wagenpark ver
wachten.
t in Europa is de rek er wel zo'n
beetje uit. Concerns die er het geld voor
lebben, investeren grootscheeps in nieu
we productiefaciliteiten in 'vreemde'
taden als Brazilië en Argentinië, in
voormalige Oostbloklanden en in Aziati
sche landen als India en China. Want als
aar eenmaal een poot aan de grond
is je kostje de komende tientallen
jaren gekocht, zo luidt ongeveer de filo
sofie.
Die Palio van Fiat wordt modulair ge-
i in een fabriek in de buurt van de
Braziliaanse stad Belo Horizonte, waar
rit nog Tipo's, Tempra's, Elba's, Fiori
na's en Uno's van de band lopen. Want
auto's, die we in Europa al niet meer
loeven, worden in Zuid-Amerika nog
beschouwd als het neusje van de zalm.
Die modulaire opbouw maakt het ge-
nakkelijk op termijn ook afgeleiden van
dehuidige 3- en 5-deurs hatchback Palio
te maken. Zoals een pick-up, een vier-
fars sedan of een stationwagon en een
bestelauto.
Veelbelovend
Fiat heeft, anders dan Ford en General
Motors, nog nooit eerder een wereldauto
.'.gedachten gehad. De Palio moet in
'eer verschillende continenten in pro-
actie komen. In Brazilië is al gestart.
•Dat is onze tweede grootste markt en
let meest veelbelovend voor de toe-
iomst," zegt de Italiaan Giovanni Razel-
t,'chief operations' voor Fiat in Latijns-
Amerika.
'Foor autofabrikanten is Zuid-Amerika,
K als China en India een interessant
speelveld'. In Brazilië is Fiat al twintig
jaar actief met Fiat Automoveis. De on
derneming verkocht er in 1990 104.000
auto's. Vorig jaar was dat aantal al ver
viervoudigd. Brazilië kent momenteel
een redelijk stabiele economie en de au
to-industrie verwacht, dat de markt er
per jaar tien procent zal groeien. Tot
twee miljoen auto's in het jaar 2000 en
2.5 miljoen in 2004. De markt is lange
tijd potdicht geweest. Ford, Volkswagen
en Fiat produceerden er auto's en zeker
na de" oprichting van Mercosul, de ge
meenschappelijke markt van Brazilië,
Argentinië, Uruguay en Paraguay en het
Nafta-akkoord voor de vrije handel tus
sen Canada, de VS en Mexico, wordt de
regio gezien als een van de belangrijkste
handelsgebieden van de wereld.
Brazilië heeft de woelige jaren tachtig
van schrijnende armoede en het vaarwel
van de militaire regering overleefd en
wordt nu beschouwd als een land met
enorme mogelijkheden. Het land telt 160
miljoen mensen. De Fiat Groep heeft er
tien ondernemingen, die landbouwma
chines en tractors maken, wegenbouw-
machines, auto-onderdelen, staal en alu
minium en biomedische apparatuur.
De autofabriek, Fiat Automoveis, heeft
sinds 1976 vier miljoen voertuigen ge
produceerd. Vorig jaar had Fiat een
marktaandeel van bijna 31 procent.
Meer dan de helft van de 1,6 miljoen au
to's die nu in Brazilië worden verkocht
hebben een kleine motor, aangezien die
in een gunstig belastingtarief vallen.
Vergeleken met Europa, waar op elke
drie mensen één er een auto heeft, is het
autobezit in Brazilië erg laag: slechts een
op de elf Brazilianen heeft er een.
Maar daar komt snel verandering in, al
dus de overtuiging van de industrie. Te
gen het einde van dit jaar is de produc
tiecapaciteit van de Fiat-fabriek in Be-
tim bij Belo Horizonte 2000 auto's per
dag. Zoals veertig jaar geleden de Cin-
quecento Italië mobiel maakte is de Fiat
Mille, een Uno met basis-motorisering,
de auto die massaal door de Brazilianen
aangeschaft is. Verder worden er jaar
lijks 40.000 plaatselijk geproduceerde
Tempra's verkocht en ook nog eens
85.000 Tipo's.
En nu dan de nieuwe Palio. Fiat heeft er
1.6 miljard dollar voor geïnvesteerd. Als
de productie op gang is, lopen er elk jaar
450.000 Palio's van de band. En als alles
gaat zoals Fiat het voor ogen heeft, gaat
de totale jaarproductie straks naar een
miljoen Palio's, gemaakt in Brazilië, Ve
nezuela, Polen, Turkije, Marokko, Zuid-
Afrika, India en China.
De Palio is gemaakt voor wegen die hier
De Fiat Palio. Hoog op de poten en bestemd voor wegen, die we hier in Nederland niet meer kennen.
in Europa praktisch niet meer bestaan.
De auto heeft dus lange veerwegen en
staat wat hoger op zijn wielen dan bij
ons gebruikelijk. Een auto met veel Pun-
to-trekjes, alhoewel hij met die auto
bijna niets gemeen heeft op wat schake
laars na. En de 1.5/1.6-motoren, (gepro
duceerd in Brazilië en voor een deel nog
afkomstig uit Turijn; in Argentinië komt
een nieuwe motorenfabriek) zijn daar-,
ginds natuurlijk geschikt om op een
mengsel van benzine en alcohol te lopen.
Want hoewel niemand er veel toekomst
in ziet, wordt in Brazilië op redelijke
schaal alcohol-brandstof uit suikerriet
gewonnen.
Met de betrouwbaarheid van de Palio
schijnt het wel snor te zitten. „De auto's
worden op dezelfde manier gebouwd als
onze Punto in Italië. De kwaliteitscon
trole verloopt op exact dezelfde manier."
In de Braziliaanse fabriek werken ca.
20.000 mensen.
Of er op korte termijn veel robots neer
gezet worden, is zeer de vraag. Uit socia
le overwegingen, omdat het van de over
heid moet, én omdat de lonen wat lager
zijn dan hier in Europa, zegt Fiat voorlo
pig geen sterke automatisering in de
Braziliaanse fabriek te overwegen. De
productie van één Palio kost 38 uur en
dat is belangrijk meer dan in Europa. En
de productie is mede daardoor momen
teel 20 duurder dan Fiat in Europa
zou kunnen.
Maar ja. Fiat wil met GM, Ford en Toyo
ta als voorgangers, doorstoten naar de
top vier van autofabrikanten. En dus
Volkswagen inhalen. Daarom een we
reldauto: geen veelheid aan modellen,
eenvoudige techniek die zijn betrouw
baarheid bewezen heeft en geen jaarlijk
se ontwikkelingskosten voor nieuwe en
betere uitvoeringen. Hoewel de Palio een
katalysator heeft en enkele moderne vei
ligheidsvoorzieningen als een airbag, is
de elektronica er nog niet bijster ver in
doorgedrongen. In landen waar de auto
straks massaal verkocht dient te worden,
staan immers lang niet altijd diagnose
computers en andere vooruitstrevende
apparatuur.
Die Palio is dus in de eerste plaats be
stemd voor landen waar de auto nog niet
zoveel op de weg loopt en in de weg staat
als hier. Fiat sluit overigens niet uit dat
één of enkele van de modellen op langere
termijn ook in Nederland aangeboden
worden. Dat zal pas kunnen als er in de
Derde Wereld al vele honderdduizenden
verkocht zijn.
Sf ^ekendste badhuis van Istanbul, Cagaloglu Hamami, ruim
van Grinsven
J"ar oud.
"°°r Johan
ziirfe'10n<^erc^ zeWstandige reisbureaus
onder de naam
aanh-Iv® Vakanties een landelijke
«medmgscentrale voor zogenaamde
M'mmufe-vakantiereizen begonnen,
^aanbiedingen van Nederlandse
renH 1®?r"?at*es komen in een voortdu-
comn„t ?ut^en databank die via een
kantm erm 'n tweehonderd
vonr ,iet?te raadplegen is. Voordeel
ler e Mant: het aanbod is veel actue-
herlton!.lnemen<k reisbureaus zijn te
n aan een Snel*Weg-aanbie-
FOTO MARK VERDOES
Frans Liszt, koning
Edward VII en keizer
Wilhelm II zijn maar en
kele van de gasten die
ontspanning zochten in
het bekendste badhuis
van Istanboel: Cagaloglu
Hamami. Vooral toeristen
vinden hun weg naar dit
Turkse badhuis.
Door Jan Meulemeesters
Turkish Bath staat er op oude
uithangborden in Istanboel, om
de toeristen te lokken. In een on
ooglijke straat is er '300 jaar oud'
aan toegevoegd en dat lijkt wel
wat. Toch aarzelen we even voor
de deur naar 'Cagaloglu Hama
mi', met de gebrandschilderde
ramen. Daarachter wacht een
eerste teleurstelling: alleen toe
risten staan voor een lessenaar
waar uitsluitend in harde munten
kan worden betaald: van 10 dol
lar voor een eenvoudig stoombad
tot 25 dollar voor een volledige
massage.
Die toeristen laten zich opvallend
stil en gedwee naar hokjes rond
een enorme fontein drijven. Om
zich uit te kleden. Ze krijgen een
dun handdoekje om, een paar
houten slippers en een enorme
sleutel, om het hokje met daarin
hun hele hebben en houden af te
sluiten.
Even later wankelen een stel
bleekscheten onwennig op de
houten slippers achter gedron
gen, bruinverbrande, besnorde
masseurs naar een vervaarlijk
piepende oude deur. Via een
voorraadkamer van handdoeken
strompelen we naar een eeuwen
oude eiken deur. Uit kieren krin
gelt damp.
Als de deur openkraakt, word je
even verblind door het licht. In de
mist van waterdamp onderscheid
je onder een hoge koepel een
enorme witmarmeren tafel met
daaromheen nissen met water
bekkens.
Met gebaren wordt ons duidelijk
gemaakt dat we ons uit moeten
strekken op het marmer. Dat
blijkt verrassend warm en al snel
beginnen we te zweten.
Na zo'n tien minuten komt de
masseur. Hij begint de zijkanten
van de benen te kneden of het
taai deeg is. De behandeling
wordt afgerond met een hakken
de roffel op de spieren. Hetzelfde
gebeurt met de borstkas. Daarna
zet hij zijn handen op het midden
van de bostkas en duwt met alle
kracht naar de buiten, wat bij
beide partijen een enorme zucht
ontlokt.
Een pijnlijk moment komt als hij
de ellebogen beetpakt en genade
loos naar binnen rukt. Tenslotte
slaat hij met vlakke handen hard
over de hele rug, wat enorme
klappen geeft. (Dat was dus het
afschrikwekkende geluid dat we
buiten al hoorden en ons eerlijk
gezegd een beetje schrik aan
joeg).
We krijgen weer even een zweet-
pauze. Dan worden we naar een
nis geleid. Het hoofd wordt licht
ingezeept. Met een schaal wordt
lauw water uit het bekken ge
schept en over me heen gekwakt.
Daarna probeert mijnheer Hand
doek me wanhopig iets duidelijk
te maken, met verwijzing naar
anderen. Of ik nog een extra mas
sage wil. Bij die anderen ziet het
er goed uit.
In een kom wordt zeep opgeklopt
tot een berg schuim, waarmee je
wordt ingewreven. Met een hard
washandje wordt de huid ge
schrapt tot dode schilfertjes er in
dingenbord in de etalage en er komen
speciale lichtbakken aan de gevels te
hangen. Volgens voorzitter P. Polman
van de Stichting Snel*Weg Vakanties
heeft de club in het zuiden van het land,
vooral in Limburg en in iets mindere-
mate in Noord-Brabant, nog behoefte
aan uitbreiding. „Daar is nog niet in el
ke grotere stad een deelnemend reisbu
reau te vinden."
De nieuwe organisatie gaat ook iedere
week adverteren met zeven 'Top-va-
kanties'. Wie in een van die bestemmin
gen geïnteresseerd is, kan een centraal
telefoonnummer bellen (06-9299). De
klant wordt dan doorverbonden met het
dichtstbijzijnde aangesloten reisbu
reau. Bellen kan op weekdagen tot
21.00 uur en op zaterdag en zondag van
11.00 tot 16.00 uur. Wie buiten die uren
belt, kan via een ooice-respons-systeem
toch informatie opvragen of vragen de
volgende dag door het reisbureau terug
gebeld te worden.
Volgens Polman valt er aan last-minu-
£e-vakanties weinig te verdienen voor
de reisbureaus. De organisatie is dan
ook opgezet vanuit de gedachte dat een
klant die voor de ene vakantie goed ge
holpen wordt, mogelijk het volgend jaar
terugkomt om een andere, duurdere va
kantie te boeken. Het samenwerkings
verband van reisbureaus noemt elke va
kantie met een vertrek binnen vijf we
ken een last-minute.
Toeristiek is bij reisbureauklanten be
kend van de extra informatie over een
bestemming die de baliemedewerkster
uit de publicaties van deze uitgever op
kan diepen. Hetzelfde bedrijf is onlangs
gestart met 'Toeristiek Online' en dat
wordt 'de grootste aanbiedingenbank
van last-minute reizen' genoemd. Via
het telefoonnummer 06-91091046 kun
nen vakantriegangers voor een gulden
per minuut inzicht krijgen in het laatste
goedkope aanbod van veertig grote AN
VR- en SGR-reisorganisaties. Ook in dit
systeem kan de beller worden doorge
schakeld naar het dichtstbijzijnde AN
VR- of Rabo-reisbureau.
Door Marijke Prins
Claudia Roden, schrijfster van het onlangs vertaalde 'De keeuken
van het Midden-Oosten', groeide op in Egypte. Haar boek is door
spelt met anekdotes uit haar familiekring die, getuige het boek,
zich over de hele wereld heeft verspreid. Claudia werd door de ja
ren heen door voorzien van eigen en geleende, authentieke recep
ten.
Een voorbeeld van de vertelkunst van Claudia, vaak gebracht als
inleiding bij een recept, die je ongeduldig maakt om dit uit te pro
beren: 'De lekkerste ta'amia heb gehad bij mijn oom en tante in
Alexandrië. Ze huurden daar ieder jaar een appartement met bal
kon boven een restaurant dat was gespecialiseerd in ta'amia. Mijn
oom en tante waren allebei volslank, maar dat is niet zo vreemd,
want ik herinner me dat we altijd aten als we daar kwamen. Ik
kon me dan ook niet voorstellen dat ze in hun jonge jaren slanke
dennen waren geweest, zoals de romantische legende wil. Altijd
als we daar waren, zaten we urenlang op hun balkom met uitzicht
op zee. Van tijd tot tijd werd er een mandje aan een touw neerge
laten naar het restaurant eronder, waarna het volgeladen met
verse ta'amia weer omhoog gehaald werd.
Ta'amia
500 gram gedroogde lichtbruine tuinbonen
2 fijngehakte of geraspte rode of spaanse uien, eventueel
gewone uien fijngehakt met een bos lente-uitjes
2 flinke tenen knoflook uit de knjiper
1 bosje fijngehakte peterselie of verse koriander
1-2 theelepels gemalen komijn
1-2 theelepels gemalen koriander
14 theelepel bakpoeder
zout en cayennepeper
olie om te frituren
Misschien zijn gedroogde tuinbonen moeilijk te krijgen, al moet
het kunnen lukken bij een goedgesorteerde islamitsche slager.
Neem anders kikkererwten. Week de bonen 24 uur in koud water.
Pel de tuinbonen als ze nog niet gepeld zijn. Laat ze uitdruipen en
hak ze fijn in een keukenmachine. Meng de rest van de ingrediën
ten erdoor en maak er een stevig, glad geheel van. Laat dit ten
minste een half uur rusten.
Neem stukjes deeg ter grootte van een walnoot en vorm daarvan
platte, ronde koekjes van 2'/2-4 cm doorsnee. Laat ze tenminste
een kwartier rusten en frituur de koekjes dan in hete olie tot ze
diep goudbruin zijn. Serveer ze warm met een salade van toma
ten, komkommer en tahinroom. Heerlijk als een voorafje of een
warm lunchgerecht.
Tahinroom
1-3 teentjes knoflook uit de knijper,
1,5 dl citroensap,
1,5 dl tahin (sesampasta),
Vi theelepel gemalen komijn,
6 eetlepels fijngehakte peterselie
Alle ingrediënten worden gemengd en eventueel aangelegd met
wat water. Tahin, sesampasta, is bij islamitische slagers of na-
tuurwinkels te krijgen.
keurige rolletjes afkomen. De
massage begint opnieuw, maar
dan forser. Terwijl je op je buik
ligt begint mijnheer masseur met
zijn 75 kilo naakt aan de haak
met zijn naakte voeten over je rug
te dansen. Ingewanden zoeken
een uitweg. Vinger- en teenkoot
jes worden opgerekt, maar ook
benen en armen. Als volleerd
worstelaar pakt hij nek in de
houdgreep. Zodat tenslotte het
afspoelen met liters water als een
verlossing komt.
In de voorraadkamer krijg je een
handdoek als een tulband om je
hoofd gedrapeerd en een fors
exemplaar om de schouders. In
de hal word je overreed tot een
vers geperst sinaasappelsapje of
appelthee. In de spiegel zie je een
blozend-rood hoofd. Je voelt je
opvallend fit en vrolijk. Tot je de
rekening krijgt.
Cagaloglu Hamami is slechts een
van de vele badhuizen in Istan
boel, maar het is wel het be
roemdste. En het is gemakkelijk
toegankelijk voor buitenlanders.
Dagelijks geopend. Het badhuis
bevindt zich op ongeveer 200 me
ter van de Aya Sophia even voor
bij de Yerebatan Saray aan de Hi-
laliahmer Caddesi. De vrouwenaf
deling bevindt zich in een kleine
straat om de hoek. Hier was ooit
Florence Nightingale te gast.
Informatie over badhuizen of Istan
boel: Turks verkeersbureau. He
rengracht 451, 1017 BS Amster
dam, telefoon 020-6266810.
Door Johan van Grinsven
Vol trots kondigde reisorganisa
tie Arabian Tours uit Den Bosch
begin dit jaar een culinaire reis
naar Libanon aan. In juni zouden
de deelnemers van 'rijkdom en
raffinement van de Arabisch en
internationale keuken' kunnen
proeven in Libanon. De tocht
ging alle kanten op en dat voor
2950 gulden per persoon. Maar
nu het oorlogsgeweld in Libanon
weer is opgelaaid, is die reis uit
gesteld; in ieder geval tot septem
ber. Het voorbeeld illustreert dat
het prille optimisme over op
bloeiend toerisme in Libanon -
meer Nederlandse reisorganisa
ties dan voorheen, veertien, heb
ben het land in hun zomerpro-
gramma's opgenomen - de kop
ingedrukt lijkt. En dat terwijl af
gelopen januari tijdens de Va
kantiebeurs in Utrecht vertegen
woordigers van overheid en de
private toeristische sector in Li
banon nog vol enthousiasme aan
kondigden dat dit het jaar zou
worden van de terugkeer van Li
banon op de toeristische kaart.
Directeur Georges Karam van
het Libanese ministerie van Toe
risme kwam vertellen dat alle be
zienswaardigheden in zijn land
bewaard zijn gebleven, dat er
zwaar wordt geïnvesteerd in de
toeristische sector en fanatiek ge
renoveerd in Beiroet en andere
plaatsen. Hij zei toen luchthartig:
„Zeker, langs de grens met Israël
zijn er wel eens wat schermutse
lingen, maar dat aantal is te ver
waarlozen. Er zijn dagen dat
zelfs wij Libanezen niet eens in
de gaten hebben dat er daar wat
aan de hand is geweest."
Mevrouw A. de Ridder van reis
onderneming Arabian Tours,
specialist voor luxe reizen naar
onder meer Libanon, Syrië,
Oman en de Verenigde Arabische
Emiraten: „Libanezen zijn van
nature erg optimitisch. Maar he
lemaal ongelijk hadden ze niet.
Ook wij kregen steeds meer aan
vragen om informatie over reizen
naar Libanon en dat is verras
send want Nederlanders moeten
een enorme drempel over willen
ze een vakantie in Libanon over
wegen. Die opleving is gezien de
ontwikkelingen van de laatste
tijd weer doodgeslagen. Ook wij
hebben het zekere voor het onze
kere genomen en de Libanon-rei-
zen uit ons programma gehaald."
Het ministerie van Buitenlandse
Zaken adviseert mensen die niet
strikt noodzakelijk naar Libanon
moeten, hun reis uit te stellen zo
lang de vijandelijkheden voort
duren.
'Actieve jeugdvakanties', 'Fiets en vrije tijd' en 'Voorkomen is be
ter dan...' zijn de titels van drie nieuwe ANWB-Ledenwijzers.
Eerstgenoemde titel bevat een overzicht van jeugdrecreatiebe-
drijven en laatstgenoemde geeft vakantiegangers tips om diefstal
en ziekte in het buitenland te voorkomen. De brochure 'Fiets en
vrije tijd' vermeldt wat er komt kijken bij een fietsvakantie. Ook
is er informatie in opgenomen over welke fietsen er te koop zijn en
waar iemand bij aankoop op moet letten. De uitgaven zijn voor
ANWB-leden gratis te verkrijgen bij ANWB-kantoren.
Een nachtje doorbrengen in een vuurtoren in Schotland of Wales.
Of liever in een bakkerij in Bath. Of in een school op het puntje
van een imposante rots aan de kust. Toch maar in het aan een ri
viertje gelegen landhuisje van een slotenmaker of in een molen of
een achttiende-eeuwse pastorie. De accommodaties in de '1996
Distinctly Different Guide' maken hun belofte waar: heel anders
overnachten in Groot-Brittannië. Er staan vijftig bijzondere Brit
se accommodaties in de gids, vakantiehuisjes, pensions of appar
tementachtige verblijven. De gids kost 2 pond en is verkrijgbaar
bij Distinctly Different, Masons Lane, Bradford on Avon BA15 1
QN, Groot-Brittannië, telefoon 00-44-1225-866648.
'Wat doe ik? Op reis', is de titel van een boekje met tips over ge
zondheid en preventie voor de vakantieganger. De uitgave is niet
alleen bedoeld voor mensen die naar verre-en exotische oorden
gaan, maar ook voor vakantiegangers die dichter bij huis blijven.
Het boekje is geschreven door dr. T. Goud van de Travelclinic
van het Havenziekenhuis in Rotterdam, publiciste E. Wieberdink
en de Rotterdamse huisarts R. Metz. De uitgave is te bestellen
door overmaking van 8,25 gulden op giro 1503479 ten name van
KPBV in Gouda.
