)E STEM
IOCA
399.
Heilzame klanken uit Leo's Tavern
VAN
E RECLAME
[RANT.
TOYOTA
IOIMCEER
Ierse groep
Clannad: een
familiebedrijfje
met wereldfaam
0% rente
(imaal 1 jaar lang
tot 10.000.-
Haarmanweg 58
AS Terneuzen
0115-617751
of Entertainment
inbouwen
Ook voor inbouw"
KRANT.
u tijdelijk uitstel van
de voorwaarden.
Grote Gids
DONDERDAG 9 MEI 1996 DEEL
--f30.000.-
.mrt. '91 57.000 km
.juli '91 45.000 km
.sept. '91 59.000 km
.jan. '90 65.000 km
.april '91 65.000 km
..mrt.'92 56.000 km
.mei '90 95.000 km
.april '91 93.000 km
.mei '90 50.000 km
.sept. '92 36.000 km
.febr. '92 46.000 km
.febr. '92 49.000 km
.juni '93 70.000 km
.jan. '92 30.000 km
..jan.'91 51.000km
..jan.'94 21.000km
..febr.'92 45.000km
.april '93 67.000 km
15-drs-uitv..aug. '85 6.800 km
netapril '94 53.000 km
(eigen,
.sept. '92 58.000 km
netfebr. '94 37.000 km
bagd, zwart.mrt. '93 33.000 km
okt. '92 45.000 km
mrt. '95 8.000 km
mei '95 8.700 km
okt. '94 60.000 km
april '94 50.000 km
£r, sportvelgen.mrt. '95 21.000 km
issette/RDS Tuner
3C 5 Tuner
3TY (Programme Type)
ontpaneel
ettemechanisme met Auto-Reverse
splay
Donegal in het noordwesten
van Ierland: het landschap van
Clannad foto bord failte photo
«Dirk Vellenga
Ét begin van alles ligt in het uiterste
rd-westen van Ierland, in de streek
je Donegal heet. Het is het Vergeten
lid, heel ver weg, ook voor de rest van
IteeRepubliek. De mensen spreken er
bc, de oude Keltische taal met Ara-
i aandoende, schrapende keelklan-
lon, Galway en Sligo liggen ver achter
|i je zoekt langs de N56 naar de plaats-
ïCrolly, maar op de kleine, witte borden
galleen maar Croithli. Dungloe heet hier
Liath. Gweedore is Gaoth Dodhair
Center en cd-speciaalzaak
oordstraat 28 Terneuzen
Tel. 0115-616293
i voortdurend depressies langs de
Sjfkust. Mistflarden rollen over de diep-
fee hellingen. Je komt nog dichter bij de
'alische kust, richting Annagry. Hier
lij ergens, de kroeg van Leo Brennan,
ai het allemaal begon. De oplettende reizi-
htoaart nu en dan bordjes bij een grijs
Ne of een kreupele heg. Smalle B-weg-
p in een stil stuk wereld. Zo kom je bij
F Tavern in Donegal, het pelgrimsoord
Ne liefhebbers van de muziek van de
pClannad en van zangeres Enya.
is, als de pub vol zit, stapt Leo Bren-
N het podium en zingt een paar ballads,
pet een greep uit een repertoire van bijna
|R Hij geniet elke avond van de roem die
patnilie ten deel is gevallen. Liefhebbers
F" ait alle hoeken van de wereld om het
pr van de Brennans te aanschouwen.
kinderen hebben Leo en Baba Bren-
jtZoon Ciaran en dochter Maire zitten in
ld, de groep die al 25 jaar (16 albums)
pi succes eigentijdse folk-muziek maakt,
i'werd een wereldster met drie cd's vol
le composities. Ook de andere kin-
Ij® hebben een speciaal muzikaal talent
Wregen. Regelmatig keren ze terug naar
Nets in Donegal, naar Leo's Tavern, er-
pussen Crolly en Annagry. En dat zul je
f.je'grim maar net meemaken.
I is vooral bekend van Theme from
v Game, een romantische en mysterieu-
•lodie die Jameson gebruikt om whiskey
F'' prijzen en waarmee Volkswagen in de
s slijt j)e song voor ,je ZOveel-
":r een nieuw leven in de film Patriot
t Harry's Game, uitgebracht in 1982,
r® eerste wereldhit in het Gaelic. Het is
'als een Fries nummertje dat een mil-
,er wordt van Amerika tot Australië,
pjfflziek is heel erg Donegal", zegt zan-
j Maire Brennan (spreek uit: Moya), 43,
lfr van haar en kleding, doordringende
Jf «Die ruige schoonheid. Het gevoel van
1,7® die achter ons huis lagen en de zee,
ntische Oceaan, die we uit het raam
zien. We woonden in de vrije ruimte,
i "wderop woonden onze grootouders en
school waar zij les gaven. Dat was
O waren geen andere huizen in de
.'"de eerstvolgende woning zaten onze
Lu6 Vee^ bil ons over 6e vloer kwamen,
een wereld voor onszelf, we zoch-
gen in de bergen. Die waren heel
jj'oorons."
'nuDun Loaghaire, de plaats met de
j,® nit Ulysses van James Joyce, even
'bit v V8n ub"n- ^an daaruit kan ze
'negen, zoals deze dag naar Amster-
'Safhr Pub en ou6erlijk huis in
5 blijven het centrum van wereld.
het gevoel dat ik thuiskom in
•8 Onderweg draai ik een plaat van ons
sn"?" §evoel aHeen maar. Ethe-
j, Npuchtig, mystiek, er zijn verschil-
ipenngen gegeven van onze muziek.
Voor mij gaat het om de heilzame werking
van Donegal. Die sfeer geneest zoals een dok
ter geneest. Ik hou van Donegal, ik hou ook
van de wind en de regen."
Orkestje
Ciaran Brennan, de belangrijkste componist
van Clannad, is meegekomen naar het Ameri
can Hotel in Amsterdam. Een midden-veerti
ger met Amerikaans petje, kalm en ingetogen,
zeker vergeleken met zijn zus Maire. Zijn
naam hoor je uit te spreken als Kieran. In ge
dachten gaat hij even terug naar Leo's Ta
vern.
„Leo had een orkestje waarmee hij rondreisde
in de jaren vijftig en zestig. Hij speelde op
trouwerijen, totdat mijn moeder zei: zoek nou
eindelijk eens een vaste plek. In 1968 kocht
hij de pub, ongeveer twee mijl van ons huis.
Als kinderen groeiden wij op met muziek. Er
lagen altijd instrumenten in de schuur, een
dubbele bas, een bodhran, gitaren. Wij pro
beerden van alles. Op een avond zei mijn va
der: kom, nu gaan jullie me begeleiden. Dat
was tegen 1970. We waren nog tieners. Noel,
mijn oom, zong een lied in het Gaelic over een
kerkhof, met huilende zeemeeuwen en veel
eenzaamheid, en wij speelden. De mensen in
de pub klapten, ze waren razend enthousiast.
Er waren zoveel van die oude liedjes uit onze
eigen streek. Daar lagen onze mogelijkheden.
Tot die tijd hadden we ons beziggehouden
met Joni Mitchell, de Beatles en de Beach
Boys, zoals alle jongelui." u
Tweeling
Het idee om een echte band te vormen kwam
in eerste instantie van de tweeling Noel en
Padraig Duggan, broers van moeder Brennan
en slechts vijfjaar ouder dan Ciaran. „Ze wa
ren als grote broers voor mij", aldus Ciéran.
„Toen ik 14 was mocht ik met hen op stap,
want in hun gezelschap was het vertrouwd.
De gedachte aan een band vond ik geweldig,
want ik keek natuurlijk ontzettend op tegen
hen."
De pub van Leo Brennan was een podium
voor diverse muzikale familie-activiteiten.
„Mijn vader ging gewoon door tot 's avonds
half twaalf, twaalf uur. Een pub moet om elf
uur sluiten, maar hij zat nog niet lang in het
vak, hij deed alles om mensen te trekken naar
die afgelegen stek. Op een avond kwam er op
eens een politieman binnen, die direct naar
het podium liep. 'Jaja, ik stop wel,' riep mijn
vader. Maar daar kwam de politieman hele
maal niet voor. Hij gaf ons een uitnodiging
voor het folkmuziek-festival van Letterken
ny."
Busje
Drie Brennans, Maire (zang en harp), Ciaran
(bas) en Paul (fluit) en twee aanverwante
Duggans: Noel (gitaar) en Padraig (mandoli
ne), zij zetten een kleinschalig familiebedrijf
op. Clannad werd de naam, clann as Dobhar
en dat betekent: familie uit de streek Dore.
Ze huurden een busje en gingen op pad, eerst
naar Letterkenny, met 5000 inwoners de
hoofdplaats van Donegal. Ze wonnen het fes
tival van 1970 en dat leverde een paar hon
derd pond op en de mogelijkheid een echte
grammofoonplaat te maken. Pas in 1973 gin
gen ze naar de,studio.
Ciaran: „De man van de platenmaatschappij
luisterde naar de band en zei: 'Ik begrijp er
helemaal niets van. Er is toch geen markt
voor zoiets! Zorg er in godsnaam voor dat dat
spul vertaald wordt. Ik neem het wel op met
jullie manager.' Nou, die manager was mijn
vader. We gingen gewoon door in onze eigen
taal. En we kregen onze beloning."
De muzikale opleiding van de Brennans is een
verhaal apart.
„Vader zond ons naar een klooster in de
buurt, waar de nonnen ons de eerste beginse
len bijbrachten", vertelt Ciaran. „In Derry
kregen we stemoefeningen van een koorleider
die ook Phil Coulter en Dana opgeleid heeft.
Daarna was er de Royal Irish Academy in Du
blin. Maire en Enya hadden duidelijk het
meeste talent, zij gingen serieus door in de
klassieke richting. Maire deed harp en piano,
Enya piano.
Dan konden we ook nog elke zaterdag naar
een gepensioneerde professor in Dungloe, die
ons les gaf in harmonieleer. Enya en ik gingen
er zelfs twee keer per week naar toe. Dat was
voor de theorie, de grondbeginselen van het
componeren."
Het waren voor Ciaran eerst twee tegenge
stelde werelden, de traditionele streekmuziek
aan de ene kant en de klassieke muziek aan de
andere. Het duurde een tijd voor hij beide we
relden op een natuurlijke wijze met elkaar
kon verbinden.
Fusie
Deze fusie zou de muzikale koers van Clan
nad gaan bepalen. Maire wil ook nog even de
rol van Leo benadrukken: „Vader deed in zijn
tijd hele gekke dingen. Hij maakte on-Ierse
muziek, dus zonder tin whistle en viool. Hij
speelde populaire nummertjes, met saxofoon
en trompet. Eén keer in de twee weken liet hij
bladmuziek overkomen uit Londen. Hij had
steeds de nieuwste nummers, van Perry Co-
mo, Elvis Presley enzo. Dat vind je bij ons te-
Zangeres
Maire Brennan:
„Als Enya en ik
elkaar treffen,
praten we
eigenlijk nooit
over muziek.
Het is gewoon
-.zusjes-geklets,
we wisselen
nieuwtjes uit
en roddels.
foto roy tee
rug. Wij brengen een mengsel van traditione
le muziek uit Donegal met allerlei andere
soorten."
Clannad en Enya hebben een voorkeur voor
exotisch aandoende elementen, uitheemse rit
mes, samenzang die diep uit Afrika lijkt te
komen. Deze invloeden sluiten aan bij de Kel
tische liederen, die eeuwenlang werden door
gegeven op het Ierse eiland dat zich lijkt te
onttrekken aan de moderne tijd.
Ciaran: „We pikten in eerste instantie Gaelic
songs op van moeders familie, de Duggans.
Moeder was onderwijzeres en leidde het koor.
Haar ouders, die ook allebei in het onderwijs
zaten, hadden een schat aan oude liedjes. Wij
spraken Gaelic thuis en onder mekaar doen
we het nog steeds. Ik leerde pas Engels toen ik
vijf was, het is mijn tweede taal. Gaelic pra
ten gaat mij nog steeds gemakkelijker af.
Soms moet ik zelfs even zoeken naar het En
gelse woord."
De Brennans en Duggans luisterden naar
mensen die uit hun hoofd oude liederen zon
gen in de pubs en boerderijen van het Gwee-
dore-gebied in Donegal. De mensen waren
aanvankelijk verbaasd over deze belangstel
ling, ze vonden het eigenlijks niks bijzonders,
die versjes hadden immers altijd bij hun leven
gehoord. Maar er kwam heel veel los, er wer
den tapes aangeboden, songs bleken vaak in
verschillende versies te bestaan. Een nieuw
radiostation dat in het Gaelic ging uitzenden,
boorde nog meer bronnen aan. De groep ver
zamelde een repertoire van een enige honder
den nummers, waarvan sommige in het
Engels.
Met hun nieuwe visie op het oude materiaal
vestigde Clannad zich in de folk-scene. Na
een tournee door Duitsland met andere Ierse
groepen, besloot de groep in 1976 definitief
beroeps te worden. Ze waagden zich langza
merhand aan nieuwe, eigen nummers. Ciaran:
„Na tien jaar voelde ik me rijp genoeg om zelf
te componeren, betrekkelijk laat dus. Op dat
moment ging dat vanzelf, op de manier zoals
we eigenlijk altijd al bestaand materiaal ge
speeld hadden."
Zus Enya (de echte spelling is Eithne) raakte
heel jong betrokken bij de familie-formatie.
In 1980 werd ze officieel lid van Clannad. „Ik
had iemand nodig op piano. Het was ook in de
tijd dat de eerste synthesizer kwam", vertelt
Ciaran. „Dat ging zij doen. Maar Enya was
meer klassiek georiënteerd, ik hield juist van
verschillende andere invloeden. Ze wilde het
op eigen kracht proberen en ik moet zeggen:
ze heeft ons allemaal versteld doen staan. Ze
doet nu alles zelf op haar albums. Enya zit
stuken langer in de studio dan wij, ze neemt
er jaren de tijd voor.
Harry's Game
Enya verdween dus weer uit de groep en ook
broer Paul ging later zijn eigen weg. Paul was
nog wel verantwoordelijk voor de doorbraak
naar het grote publiek in 1982 met het num
mer Theme from Harry's Game. Yorkshire Te
levision zocht een herkenningsmelodie bij de
tv-serie Harry's Game, naar de thriller van
Gerald Seymour. Het verhaal speelt zich in
Noord-Ierland en de producenten zochten de
musici dichtbij. Ze stelden Clannad eerst voor
een oude Schotse song op te nemen, maar dat
vonden de Donegallers niet zo'n goed idee. Ze
kwamen met een nieuw Theme. Het refrein
bestond uit betekenisloze klanken (iets als
fal-dal-de-dal), die door Maire omfloerst wer
den gezongen. Het werd een klaaglied voor
Noord-Ierland.
Ciaran vertelt met een grijns hoe Paul en hij
in die tijd hun teksten schreven. „Ik moest
een keer met de bus naar Letterkenny en ik
nam een spreekwoordenboek van mijn groot
vader mee. Ik haalde er algemene wijsheden
uit, over alle dingen die voorbij gaan, oost en
west, de zon en de maan. Die dingen gebruik
te ik."
„Onze taal is onbekend buiten de streek. De
woorden zeggen de mensen niets, maar de
klank doet een beroep op de fanatasie", vult
Maire aan. „Je moet weten dat de teksten
vroeger nogal cryptisch waren. Zo zijn wij
ook gaan schrijven. Je moet er niet te veel
achter zoeken. Het gaat om de stemming, de
woorden geven een sfeer aan. In de oude lied
jes kon men over bepaalde dingen niet vrij
spreken, ze werden verkapt aangegeven. Er
zaten geruchten in en boze praatjes, de goede
verstaanbaar had er genoeg aan. De melo
dieën zijn altijd prachtig."
Trots
De nevelen van de Keltische romantiek kun
nen niet verhullen dat de Ierse bodem hard is
en hier en daar scherpe'randen heeft. Er is
veel werkloosheid, al eeuwenlang trekken
emigranten weg. Toerisme is een bron van in
komsten, maar er wordt lang niet zoveel ver
diend als in de populaire gebieden van Ier
land, zoals Kerry en Connemara, En dan is er
natuurlijk de oorlog. De Ierse passie toont
zich niet alleen in de muziek, maar ook in de
hang naar vrijheid, de nationale trots, kort
om: de politiek.
In 1969 liep er opeens een grens door het land.
Derry, de grote stad aan de Foyle, lag opeens
onbereikbaar aan de andere kant. En Donegal
werd door de grillige grens van Noord-Ier
land bijna afgesneden van de Ierse Republiek.
„Het was een complete schok. Het verkeer
over en weer was plotseling afgelopen. Bij de
grensposten was het altijd gevaarlijk, er kón
den elk moment bommen ontploffen", zegt
Ciaran en geeft daarna onverbloemd zijn
standpunt in dit slepende conflict. „Het was
voor de meesten van ons geen verrassing dat
de katholieken aan de andere kant onmiddel
lijk als tweederangs burgers werden be
schouwd."
De periode van het staakt-het-vuren was
mooi, geeft Ciaran graag toe. „In de zomer en
ook met kerst kon iedereen gewoon overste
ken, zonder obstakels! Dat was fantastisch.
Jammer dat premier Major niet snel genoeg
gehandeld heeft. Hij had de oplossing in han
den. Hij treuzelde omdat hij de machthebbers
in Belfast de hand boven het hoofd wil hou
den. Ik ben niet voor geweld, maar ik kan me
begrijpen dat mensen ongeduldig worden.
Het probleem is veel gecompliceerder dan tv-
kijkers denken. Kijk, de IRA bestaat uit heel
veel verschillende groeperingen en die kan
Gerry Adams echt niet allemaal in de hand
houden. Dat geldt ook de ander kant, de loya
listen. Maar ik blijf geloven in een goede af
loop."
Als het even kan keren de kinderen van Leo
en Baba Brennan terug naar Donegal voor de
feestdagen: kerst en nieuwjaar en St. Pa
trick's Day (17 maart).
„Het is goed om thuis te zijn in het familie
huis", zegt Ciaran. „Maar na een week of
twee krijgen we last van onze bekendheid.
Sommige mensen uit de buurt worden dan
wel erg nieuwsgierig. Ze willen zien hoe wij
leven. Wij zijn in hun ogen kennelijk een bij
zonder soort mensen geworden en ze willen
wel eens weten wat wij 's morgens eten."
Tranen
„De familie is heel hecht", zegt Maire. „Mijn
zus Olive emigreert nu naar Australië en dat
is een grote klap voor ons. Het heeft al voor
heel veel tranen gezorgd. Als Enya en ik el
kaar treffen, praten we eigenlijk nooit over
muziek. Nee, het gaat meer over huizen en de
inrichting daarvan. Het is gewoon zusjes-ge
klets, we wisselen nieuwtjes uit en roddels. Ze
is zelf niet getrouwd, maar ze is een geweldi
ge tante voor mijn kinderen. Enya reist ont
zettend veel, mijn kinderen krijgen ansicht
kaarten uit alle hoeken van de wereld.
Ik kom ongeveer zes keer per jaar thuis, 's Zo
mers blijf ik meestal een paar weken. Met
heel veel geluk kunnen de bezoekers van mijn
vaders kroeg ons daar allemaal treffen. De
pub zit in de zomer trouwens altijd vol, elke
avond en vaak ook overdag. En de mensen
moeten echt hun best doen om 'm te vinden,
want de pub ligt niet aan de weg. Maar het is
nu eenmaal een pelgrimsoord."
Het kan gebeuren dat de meisjes met z'n vij
ven het podium opgaan, Maire, Dee, Olive,
Bridin en Enya. Het publiek roept dan titels
van Clannad-songs, Harry's Game, Robin the
Hooded Man, Magical Ring. Of ze wensen iets
van Enya, Orinoco Flow, Anywhere is.
„Nou en dan zingen wij doodleuk nummers
van de Andrew Sisters", zegt Maire. „We wil
len gewoon lol hebben, het is voor ons vakan
tie. Het zijn geweldige avonden. We treden op
wanneer we willen, het hangt er vanaf of we
zin hebben. Als ik met oude vrienden een pint
zit te drinken en mijn vader wenkt ons, dan
zeg ik: nee, pa, nu even niet. Vorig jaar heb
ben we nog met z'n allen meegedaan. Toen
was het feest, want onze vader werd 70."
I Clannad geeft vier concerten in Nederland, op
30 mei in het Congresgebouw in Den Haag, op
31 mei, 1 en 2 juni in net RAI Congrescentrum
in Amsterdam
