De lof der ledigheid
Oliemaatschappij Shell blijft geloven in Chinees miljardenproject
tie-last
chelde
rood
Politicoloog Ton Geurtsen pleit voor minder betaald werk
Franse president wil
mega-supermarkten
een halt toeroepen
IE STEM
ECONOMIE
A7
10MIE KORT
ïsumentenkrediet
matures
er op buitenland
ptzendkrachten
hogere winst
»eter informeren
9de cijfers
Beleggen in
varkensbuiken
I I I I I
ZATERDAG 4 MEI 1996
e reorganisaties hebben
inklijke Schelde Groep
:t gebruik van het plaat-
- en begeleidingsbureau
Diensten.
nazet steeg van 710 miljoen
744 miljoen gulden. De
rportefeuille kwam eind
uit op 1547 miljoen (1994:
I miljoen).
bestuursvoorzitter van de
IW. Scherpenhuijsen Rom,
lit op voordracht van mi-
:r Wijers (Economische Za-
I de staatscommissaris bij
cheepswerf. De staat heeft
I wettelijk recht op de be-
I ning van twee commissa-
:n door een statutenwijzi-
1 vastgelegd. Wel ziet de
rheid er vanaf een tweede
itstoezichthouder naast
erpenhuijsen Rom te he
pen.
erpenhuijsen Rom stapte
;le jaren geleden plotseling
le ING op wegens vermen
van belangen.
11 een duidelijker kostenver-
logelijk maken. De commis-
fifde berekening te hanteren
■regel, de Annual Percentage
Idt echter niet in Duitsland,
totale kosten van een lening
pnte als administratiekosten
ne formule voor de bereke-
hlle lidstaten te laten gelden,
fn op jaarbasis.
[iet bedrijfsleven heeft in het
erke stijging te zien gegeven.
Itures, een stijging met 7000.
piek (CBS) noemt de stijging
van de kwartaalmetingen in
tch niet eerder heeft voorge-
l van een trendbreuk. Pas als
Is, zal blijken of er sprake is
I TNO gaat zich sterker oriën-
ekken van onderzoeksprojec-
lor in Japan. Begin dit jaar
fan dit jaar gaan er nog TNO-
ptaten en Zuidoost-Azië.
444 miljoen gulden in con-
Inten) 109 miljoen uit het bui-
i jaar 743 miljoen gulden. Het
lig jaar een winst van 10 mil-
■95. De winst is een verdubbe
ld vorig jaar gemiddeld 4200
Jvorden niet alleen steeds tal-
li nog 70 procent van de losse
hg jaar was dat gedaald tot 56
■chten in de categorie 25 tot 44
128 naar 40. Dat blijkt uit een
pomisch Instituut,
p uitzendkracht, tegen 422.000
jihten vindt een vaste baan bij
I. Ongeveer 18 procent van de
I de 'bijzondere doelgroepen
Iren, langdurig werklozen en
jenswisselkantoren, heeft vorig
t vergroot tot 18,1 miljoen gul-
•ocent. Voor dit jaar verwacht
ds in 1995.
en van de Nederlandse Spoor-
p GWK, om de NS-stations om
aktische shopping centers. Da
akket.
■eniging van Makelaars (NVM)
ernieuwde NVM-net gePresen'
ngssysteem Masterplan 20001
i garandeert de woningzoeken
ie NVM-makelaars het actuele
izen projecteren op een zogeh
t makelaarskantoor zelf in het
mediazuil zijn foto's van de g
Union, onderdeel van
ir uit de rode cijfers. Dat me
ericht. Vorig jaar kwam Uni»'
at van 1,5 miljoen gulden.
iRM-Stokvis en Union het de
en. Union ligt immers in de e
if. Bij de roemruchte overna
ïry in de zomer van 1995 maa
ekend de spaarzame industrie
mij te willen verkopen.
wHaag (anp) - Shell is ontevreden
v ie gang van zaken rond de ar-
"e van een belangrijke mede-
iLyer in China, maar de kwestie
^0 miljarden-investering niet in
Instaan.
(.oliemaatschappij heeft haar mede
vier Xu Yichun, die drie maanden
werd opgepakt, nog steeds niet
Jjjen bezoeken. Ook is Shell niet op de
gesteld van de reden van de ar-
,e.
s onbevredigend," aldus bestuurs
voorzitter C. Herkströter. „Het is niet
onze manier van werken, maar het gaat
er daar nu eenmaal anders aan toe dan
wij hier gewend zijn." De Shell-topman
sprak de berichten tegen dat de arresta
tie heeft geleid tot stagnatie van het in
vesteringsproject in Nanhai.
Het weekblad The Far Eastern Economie
Review meldde deze week dat bespre
kingen over de enorme raffinaderij bij
Nanhai tot stilstand zijn gekomen. Een
eventuele veroordeling van Xu zou het
vertrouwen nog verder aantasten, zo
voorspelde het weekblad. Overigens ont
kennen ook de Chinese autoriteiten dat
de arrestatie gevolgen heeft voor het in
vesteringsproject.
Twee jaar geleden is Shell begonnen met
de voorbereidingen voor de bouw van
een raffinaderij in Nanhai, in de buurt
van Hongkong. Met het hele project is
een bedrag van zes miljard dollar ge
moeid, waarvan de helft voor rekening
van Shell komt. Herkströter verklaart de
trage vorderingen vooral uit het feit dat
de Chinezen veel tijd nodig hebben om te
belissen, aangezien ook zij drie miljard
dollar moeten bijdragen. „Dat is een
enorme investering," aldus de Shell-top-
man.
The Far Eastern Economie Review meld
de ook dat de afgelasting van het bezoek
van de Chinese premier Li Peng aan Ne
derland een belangrijke tegenslag was
voor Shell. Achter de schermen zou ge
werkt zijn aan een 'ruil'. Li Peng zou ak
koord gaan met de bouw van de olieraf
finaderij, terwijl koningin Beatrix als te
genprestatie in 1997 een bezoek zou
brengen aan de Volksrepubliek China.
Herkströter zegt niets te weten van een
dergelijk opzetje. De afgelasting van het
bezoek van Li Peng aan Nederland vori
ge maand was volgens de Shell-topman
een puur politieke aangelegenheid. De
voorgenomen visite van de Chinese pre
mier bij Shell was niet bedoeld om een
doorbraak in de besprekingen te berei
ken.
Hoewel Shell niet op de hoogte is gesteld
van de verdenkingen aan het adres van
de medewerkster, is wel bekend dat de
Chinese autoriteiten haar beschuldigen
van spionage of in ieder geval van dief
stal van belangrijke documenten over de
geplande raffinaderij. Als voormalig di
plomatiek correspondent van het staats-
persbureau Nieuw China zou de vrouw
goede toegang hebben tot hoge partijbu
reaucraten.
Negen jaar geleden
schreef Ton Geurtsen
zijn afstudeerscriptie
politicologie 'Nacht
merries op een duivels
oorkussen', een kritiek
op het Westerse ar
beidsethos. De jaren
daarna verstomde de
kritiek die sommigen in
de linkse hoek, zoals
zijn leermeester Hans
Achterhuis, uitten op
de manier waarop wij
met arbeid omgaan. Te
gen de stroom in bleef
Geurtsen echter vol
houden dat zijn onder
werp nog steeds actueel
was. Hij werkte zijn
scriptie van toen om tot
een boek dat onlangs is
verschenen met als on
dertitel: 'Opkomst, ont
wikkeling en mogelijke
ondergang van het wes
terse arbeidsethos'.
'Zoeken naar een baan op
het Arbeidsbureau. Wie bui
ten de boot valt, dient zo snel
mogelijk weer aan boord te
klimmen.
FOTO PERSBURO DIJKSTRA
Poor Joep Trommelen
Werk
Tegeltjes op het toilet bij een
oom: 'Werken is het mooiste wat
oris; ik kan er uren naar kijken',
on 'Werk is de vijand der drin
kende klassé'. De Bijbel daaren
tegen: 'In het zweet des aan-
schijns zult gij uw brood verdie
pen'. 'Ledigheid is des duivels
oorkussen'. 'Wie niet werkt, zal
Piet eten'. Over weinig zaken be
staan zoveel tegenstrijdige wijs
heden als over arbeid.
Stress, rugklachten, een overvloed aan
wao'ers, burn-out syndromen, over
spannenheid (niet voor niets vaak over-
werktheid genoemd); ze geven allemaal
aan dat iedereen weet dat werken niet
aaligmakend, maar heiaas noodzakelijk
[•Toch staat het fenomeen werk anno
"96 op het allerhoogste voetstuk in on-
maatschappij.
weieens anders geweest, be-
Geurtsen. De Westerse econo-
van vóór de Middeleeuwen had-
s spil de familie als woon-werk-
verband. De familie kon zichzelf meest-
bedruipen - via losse baantjes, am-
Mitswerk aan huis, het verbouwen
'M voedsel. Zelfs bij de bepaald niet te
[Jijden horigen en lijfeigenen werkte
«zo. Er was voor de grote massa geen
veischil tussen werk en vrije tijd.
2,motto van bet paarse kabinet anno
"96 luidt: werk, werk en nog eens
®«c. Socialisten en liberalen hebben
®f?ar nu ook op dit vlak gevonden. Wie
Werkt, wordt - als hij de indruk
Jkt ook niet echt te willen - met de
aangekeken.
is volgens de heersende moraal
alleen de bron van ons aller geluk
'welvaart, het is in veler ogen ook nog
nf8. Medicijn voor alle kwalen, van
®®ttaliteit tot psychische depressies.
™er ergens geen geld voor is, moeten
k! ve'z n a"en maar meer en harder
[Ken om het bij elkaar te verdienen.
vooruitgangsgeloof in optima for
bid is zo de motor van de maat-
appij. En die moet om de zaak
paaiende te houden alsmaar doorscha-
facr v aar een steeds hogere versnel-
J,®n niemand die zich afvraagt of de
W»lr° niet v°bedig doldraait.
.Wazen zijn in die optiek zowel te
als te benijden. Bestrijden
van j™°osheid is zowel in het belang
f werklozen (niet werken is im-
'g) als van de maatschappij
ut werklozen kosten geld). Of er nu
™eg Werk voorhanden is of niet des_
noods verzinnen we werk dat anders
niet zou bestaan en spreken van Mel-
kert-banen, Jeugd Werk Garantieplan
of banenpools.
Paradox
Ton Geurtsen noemt het de paradox van
het Westerse arbeidsethos dat arbeid
zowel verheerlijkt als verguisd wordt.
De maatschappij doet aan de ene kant
alles (via vakbonden, welzijnswerk, au
tomatisering, hogere lonen, meer vrije
tijd) om het werkleed te verzachten, en
iedereen mag klagen wat hij of zij wil,
maar aan de andere kant staat wie niet
werkt maatschappelijk buitenspel.
Uiteraard speelt daarbij een rol dat wie
hard werkt, en zoals iedereen ook wei-
eens met tegenzin, niet graag voor een
ander een uitkering betaalt die dat niet
doet (of laat staan niet wil!).
Terecht stelt Geurtsen daar tegenover
dat een verontwaardigde constatering
als dat eenderde van de mensen voor
tweederde het geld moet verdienen in
feite een onzinnige is. Onze maatschap
pij maakt immers een tijd door waarbij
de Gouden Eeuw verbleekt. Nog nooit
hebben mensen in zo'n overvloed ge
leefd, met zo weinig inspanning. Waar
om dan klagen?
Hij plaatst nog meer vraagtekens. Zijn
pleidooi voor minder in plaats van meer
betaald werk klinkt in een tijd waarin
de door liberalen én socialisten omarm
de markt alleen maar méér wil, als een
welkome oproep tot bezinning. Het is
volgens hem zowel in het belang van het
individu, als van de maatschappij en
het milieu om te stoppen met het als
maar opschroeven van het bruto natio
naal product, dat volgens hem slechts
een deel van de maatschappelijke acti
viteiten 'meet'.
Alles wat zich buiten loonverband af
speelt zit er immers niet in. Ook de 'ge
voelstemperatuur', de emotionele waar
de van het dagelijks leven is niet meet
baar in een getal als het bruto nationaal
product. En die temperatuur heeft vol
gens hem alles te maken met de mate
waarin iemand zijn levenslot aan het
arbeidsethos ophangt. Behalve voor het
maandelijkse loonstrookje en de goede
ren die daarmee gekocht kunnen wor
den, kan een persoon ook grote voldoe
ning halen uit bijvoorbeeld de omgang
met familie, buren en vrienden.
Marx
Als ex-PSP'er is Geurtsen afkomstig uit
een links-radicaal milieu. Toch gaat hij
slechts gedeeltelijk mee met de analyse
die Karl Marx maakte van de in zijn
ogen 'vervreemdende' arbeid in een ka
pitalistische samenleving. Marx schetst
volgens Geurtsen haarfijn hoe het zover
heeft kunnen komen, maar stelt arbeid
centraal in zijn politieke oplossing. „Als
Marx zijn zin kreeg, zou de hele wereld
veranderd worden in een reusachtige
werkplaats," schreef Theodor Adorno.
Ooit was loonarbeid weinig bemind.
Wie voor een baas werkte, had het niet
bepaald gemaakt. Pas na de Middeleeu
wen kreeg de baas-knecht relatie een
centrale plaats in de maatschappij. Wie
niet wilde werken, werd met geweld ge
dwongen. Al halverwege de veertiende
eeuw werden in West-Europa bedelaars
en landlopers met geweld aan het werk
gezet. Hendrik VIII laat in de zestiende
eeuw 72.000 'vagebonden' ophangen.
De Nederlandse strafrechthervormer en
humanist Coornhert schreef in 1587 in
zijn boek 'Boeventucht of de middelen
tot mindering der schadellijke ledig-
gangers' dat het 'ledig brassen' van veel
mensen de oorzaak van criminaliteit
was. Brandmerken en verbannen was in
zijn ogen echter geen oplossing. Ver
plicht werken bij landontginning en in
droogmakerijen echter wel. Het klinkt
verrassend actueel.
De arbeiders boden eeuwenlang taai
verzet tegen de scheiding tussen wonen
en werken, consumptie en productie, le
ven en arbeid. Kortom, verzet tegen
loonarbeid. Machines werden bijvoor
beeld letterlijk aangevallen. En tot ver
in de negentiende eeuw, toen de indus
triële revolutie zich al had voltrokken,
klaagden werkgevers over de luiheid
van de arbeiders, die nauwelijks te mo
tiveren waren.
Toch wordt het keurslijf van de loonar
beid in de loop van de negentiende eeuw
met precisie in elkaar genaaid. In de
eerste helft van de eeuw is armoede nog
iets onzedelijks bij de laagste klassen.
Bedelen werd daarom verboden en
werkinrichtingen en landbouwkolo-
nieën moeten het kwade tij doen keren.
Disciplinering
Na 1850 wortelt het idee dat arbeid een
middel is tot vergroting van de wel
vaart. Het betalen van loon maakt men
sen minder lui en bestrijdt aldus de on
zedelijkheid. Mensen krijgen de plicht
te werken en de verantwoordelijkheid
om voor zichzelf te zorgen. Armenzorg,
politie en onderwijs zorgen voor de
noodzakelijke disciplinering.
En zo beseft in de periode na 1870 zo
wat iedereen dat als armoede het gevolg
van ledigheid is, rijkdom bereikt kan
worden met hard werken. Dit arbeids
ethos bepaalt tot op de dag van vandaag
het dagelijks leven van de meeste men
sen.
Geurtsen beschrijft hoe in dat kader de
rolverdeling tussen mannen en vrouwen
is ontstaan. Het huishouden als onbe
taalde 'schaduwarbeid' kwam de vrou
wen toe, omdat het 'Rijk van de Rede',
het onderwerpen en bedwingen van de
natuur, in onze cultuur een 'mannelijke'
eigenschap is. Vrouwelijke krachten
zijn volgens de wetten van dat Rijk irra
tioneel, ongrijpbaar en daarom bedrei
gend voor het arbeidsethos.
Arbeid wordt de expressie van manne
lijkheid. De vrouw komt op het tweede
plan; ze heeft zich te schikken naar de
man en de taak diens arbeid mogelijk te
maken.
Geurtsen ziet emancipatie waarbij ge
streefd wordt naar gelijkschakeling dan
ook als schijnemancipatie. De vrouw de
rol geven die de man zich heeft toegeëi
gend is volgens hem het paard achter de
wagen spannen, want niet de verdeling
van maar simpelweg het bestaan van
loonarbeid is het probleem.
Zo bleef het gezin over als de plaats
waar het privé-leven zich mocht afspe
len. De vrouw zorgde ervoor dat het ge
zin functioneerde, en voedde de kinde
ren op tot keurige, werkwillige burgers.
Het welzijnswerk zorgde er in de eerste
decennia van deze eeuw voor dat dit op
'professionele' wijze werd georgani
seerd.
'Autonomen'
Wie zich niet in het keurslijf van het ar
beidsethos laat dwingen, kan zich als
mens veel beter ontplooien, stelt Geurt
sen. Niemand wordt immers als loon
slaaf geboren. Freud zegt al dat de mens
van nature een grote mate van luiheid
bezit. De door Geurtsen geschetste pa
radox bewijst in zijn ogen dat de mens
zich in wezen niet gelukkig voelt in de
huidige organisatie van werk. Eigen
waarde, creativiteit, betrokkenheid en
vrijheid worden daarin beknot.
Het meest voelt hij daarom nog voor de
groep die hij de 'autonomen' noemt;
mensen die zelf hun lot willen bepalen
en het hebben van betaalde arbeid niet
als voornaamste criterium daarvoor be
schouwen. Zij zijn volgens hem het bes
te in staat het leven te organiseren op
een manier die hen gelukkig maakt, die
het jagen op een steeds hoger inkomen
en de vernietiging van het natuurlijk
milieu voorkomt.
Van de politiek verwacht Geurtsen
niets. Slechts veranderingen 'van on
derop' zijn mogelijk. Hij stelt vast dat
iedereen in principe kan breken met het
arbeidsethos, en zichzelf én de maat
schappij daarmee van een groot pro
bleem kan verlossen.
Het stelsel van loon en daarvan afhan
kelijk uitkeringen wil hij vervangen
door een door de overheid betaald ba
sisinkomen voor iedereen, dat zo laag
mogelijk dient te zijn maar een be
staansminimum garandeert. Iedereen
kan dan beslissen in hoeverre hij of zij
dat inkomen wil aanvullen. Het liefst
ziet hij dat dat 'in natura' gebeurt - de
ene gunst met de andere 'betalen' - om
dat anders de kiem voor een nieuw
ethos op de loer ligt.
Het basisinkomen kan in zijn ogen be
taald worden uit wat er volgens de oude
nonnen nog 'verdiend' wordt en in de
grote ruif terecht moet komen om her
verdeeld te worden. Dat de in zijn ogen
buiten verhouding' welvarende rijken
(het bevreemdt hem dat niet zij maar de
uitkeringsgerechtigden kritiek krijgen)
daarbij het meeste in moeten leveren is
volgens hem net zo voor de hand lig
gend als rechtvaardig. Want waarom
spreekt niemand schande van mensen
die zich met minimale inspanning ver
rijken, maar wel van wie werkloos langs
de kant staat? Arbeid moet van Geurt
sen weer de gewenste 'leefbare maar be
scheiden plaats binnen de cultuur' krij
gen.
Hij stelt dat het voor een goede beoor
deling van het Westerse arbeidsethos
noodzakelijk is het probleem vanuit
verschillende wetenschappelijke in
valshoeken te beschouwen. Politiek, fi
losofie, economie en sociologie moeten
daarbij bijvoorbeeld aan bod komen.
Helaas vergeet hij zelf daarbij de psy
chologie te betrekken.
Want de door hem geschetste instand
houding van van het arbeidsethos heeft
alles te maken met menselijk egoïsme
en/of overlevingsdrang, of hoe je het
ook noemen wilt. Het is zelfs niet on
denkbaar dat de menselijke psychologie
verantwoordelijk is voor het ontstaan
van het arbeidsethos. Onderdrukkers en
onderdrukten, rijken en armen zijn er
wellicht altijd al geweest. Simpelweg
omdat iemand die denkt meer te kun
nen dan een ander, daar gebruik van wil
maken, puur uit eigenbelang. Het mo
derne sociaal-darwinisme stelt zelfs dat
zulk gedrag gericht is op het laten over
leven van de sterkste genen. Voor al te
grote solidariteit is daarin geen plaats.
Het is moeilijk vol te houden dat we
werken zoals we werken omdat een of
andere (onzichtbare) macht ons dat op
legt. Hoogstens is er sprake van de
macht der gewoonte, of voor het kiezen
van de gemakkelijkste weg. Nog moei
lijker is het voor te stellen dat mensen
ooit nog vrijwillig afstand zullen doen
van een inmiddels al eeuwenoude tradi
tie, die zich tot in de diepste porieën van
de maatschappij heeft genesteld.
Al stelt Ton Geurtsen terecht dat alle
maatschappelijke veranderingen ooit
als een utopie zijn begonnen.
Ton Geurtsen, 'Nachtmerries op een dui
vels oorkussen. Opkomst, ontwikkeling
en mogelijke ondergang van het wester
se arbeidsethos'. Uitgever: Baalproduk-
ties/Papieren Tijger. ISBN 90-6728-072-0.
Beleggen in varkensbui
ken, levende biggen of
frietaardappelen. De
Agrarische Termijnmarkt in
Amsterdam, kortweg de ATA,
voert een nogal eigenaardig
scala van producten, dat de
doorsnee belegger doorgaans
niet aanspoort tot handelen.
Al jaren leidt de termijnmarkt
daardoor een kabbelend be
staan in de luwte van de grote
broers: de effectenbeurs en de
optiebeurs.
Afgelopen week werd de rust
wreed verstoord. Alle ellende
kwam ineens. Ook met bigge
tjes kun je frauderen, zo be
wees een medewerker. Boven
dien trok de optiebeurs als
meerderheidsaandeelhouder
haar handen van de termijn
markt af, omdat deze weigert
te fuseren met haar eigen fi
nanciële termijnmarkt. De
grootste klap was echter het
verliezen van de slag om als
eerste beurs in Europa met
een termijncontract voor tar
we te komen. De Parijse optie-
en termijnbeurs Matif gaat
met die eer strijken. Een
grootse toekomst wordt de
ATA daarmee door de neus
geboord.
Sinds de Tweede Wereldoor
log hebben de Europese ter-
mijnmarkten maar een arme
tierig bestaan geleid. Termijn
contracten om prijsrisico's af
te dekken, waren door het ge
meenschappelijke landbouw
beleid niet nodig. Boeren leef
den in volkomen beschermde
omgevingen. Voor producten
als granen en oliezaden wisten
ze al voor het zaaien welke in
terventieprijs ze zouden krij
gen. Vandaar dat de ATA zich
moest terugtrekken op het
bolwerk van biggen en aardap
pels, waar de goedgeefse hand
uit Brussel ontbrak.
In 1992 zette de Europese
commissaris MacSharry het
roes in alle subsidies en in het
systeem van gegarandeerde
prijzen en afzetmogelijkhe
den. Een beleid dat in april
1994 werd aangescherpt door
het ondertekenen in Marra-
kesh van een nieuw wereld
handelsakkoord, waarbij dit
maal ook alle handelsversto-
rende subsidies in de land
bouw betrokken waren. Op
termijn moeten alle bescher
mingsmaatregelen worden ge
sloopt en is de boer voor zijn
opbrengsten weer afhankelijk
van het spel van vraag en aan
bod op de wereldmarkt.
Handenwrijvend staat menig
een dat moment af te wachten.
Het hele spel van handel, prijs
fluctuaties, hedging, ofwel het
afdekken van prijsrisico's, en
speculatie komt dan weer vol
ledig op gang. De terugtreden
de overheid biedt ruimte voor
nieuwe bloei aan dor hout.
Vanuit dit perspectief was het
voor de ATA van groot belang
om de eerste Europese tarwe-
contracten in de wacht te sle
pen. Nu bij graan de boot is ge
mist, resteren nog de zuivel en
kaas om termijnmarkten voor
op te zetten. Het fenomeen
termijncontract zal dus ook in
de vaderlandse landbouw en
beleggingswereld weer een rol
van betekenis gaan spelen.
Een dergelijk contract ont
leent zijn bestaan aan het hele
eenvoudige gegeven dat er het
hele jaar geconsumeerd wordt,
terwijl er doorgaans slechts
één keer per jaar geoogst kan
worden. Zowel de boer als de
verwerkende industrie lopen
daardoor enorme prijsrisico's.
Een onverwachts hagelbuitje
kan de prijzen voor de indus
trie plotseling immens opdrij
ven, terwijl een rijke oogst de
prijs voor de boer juist stevig
kan bederven. Door een deel
van de oogst bij voorbaat te
kopen of te verkopen, kunnen
die risico's afgedekt worden.
De boer weet welke opbrengst
hij krijgt, terwijl de industrie
weet met welke prijs ze moet
calculeren. Feitelijk wordt het
jaar daardoor opgesplitst in
overzichtelijke brokken.
In de contracten vindt weer
een levendige handel plaats.
Een niet aflatende stroom van
informatie over droogte, vorst
of overmatige regenval elders
ter wereld bepaalt of een con
tract goed geprijsd is. Als de
oogsten mee lijken te vallen,
zullen de prijzen dalen en zul
len verwerkers van hun con
tracten proberen af te komen.
Bij tegenvallende oogsten zul
len ze proberen contracten bij
te kopen. Door de aanhouden
de stroom van gegevens en ge
ruchten flucteren de prijzen
van graan, mais, soja, haver of
gerst veel sterker dan bijvoor
beeld die van aandelen. Met
het speculeren in grondstoffen
valt daardoor snel veel geld te
verdienen, maar ook te verlie
zen.
Dit betekent dat de bagage
dragers van de boer en de in
dustrie rijkelijk gevuld zijn
met speculanten die een
graantje trachten mee te pik
ken. In wezen zijn ze zelfs on
misbaar, omdat voor het ver
handelen van een contract
twee tegengestelde visies no
dig zijn. Al die speculanten
zoeken eigenlijk niets anders
dan een onwetende en onno
zele tegenpartij om een trans
actie mogelijk te maken.
Door Wilko Voordouw
Parijs - 'Buitengewoon negatief. Dat is volgens de Franse pre
sident Jacques Chirac de invloed die de supermarkten op de sa
menleving hebben. Het Franse staatshoofd moet niets hebben
van de mega-winkelcomplexen met enorme parkeerterreinen
die rond de Franse steden als paddestoelen uit de grond schie
ten. De invloed van de grootwinkelbedrijven moet volgens hem
worden beteugeld.
Het is niet voor het eerst dat Chi
rac de supermarkten op de korrel
neemt. Onlangs nam de regering-
Juppé een wetsvoorstel aan, dat
het prijsbeleid van de grootwin
kelbedrijven aan banden legt.
Producten mogen niet langer met
verlies worden verkocht om klan
ten te trekken. Ook wordt de in
stallatie van nieuwe 'commercië
le zones' aan de rand van de ste
den bemoeilijkt. Voor iedere win
kel groter dan 300 vierkante me
ter moet voortaan toestemming
komen uit Parijs. Dat was tot
voor kort slechts het geval bij
winkels van 1000 vierkante meter
en meer.
Chirac schoot uit zijn slof toen hij
de grossiers van de groothandels
markt van Rungis op bezoek
kreeg. Die beklaagden zich over
de vaak weinig loyale houding
van Franse grootgrutters als Le-
elerc, Auchan, Mammouth en
Carrefour. „U predikt tegen ie
mand die al is bekeerd," zei Chi
rac. „Het grootwinkelbedrijf
heeft een buitengewoon negatie
ve invloed, of het nu gaat om de
distributie, de ruimtelijke orde
ning of de gezelligheid in onze
steden en dorpen." Volgens Chi
rac is er een dubbele vergissing
gemaakt. „Er is sprake van een
totaal ongepaste urbanisatie en
van een distributiesysteem dat
leidt tot de leegloop van stads
wijken en dorpen."
De Franse president vindt dat het
grootwinkelbedrijf de buurtwin-
kels de nek omdraait, werkgele
genheid vernietigt, dat er oerle
lijke 'commerciële zones' worden
gebouwd en dat ze grote druk
kunnen zetten op de toeleverende
bedrijven. Daar komt nog eens
bij dat menig lokale politicus in
de zeventiger en tachtiger jaren is
omgekocht, wanneer één van de
Franse grootgrutters een nieuwe
winkel wilde bouwen.
Chirac heeft zijn oren laten han
gen naar de kleine middenstand,
die het in Frankrijk moeilijk
heeft. Naast gewone supermark
ten zijn in de 'winkelcentra' bij
de steden speciale meubel-super
markten, sport-supermarkten,
knutsel-supermarkten en tiental
len andere soorten winkels-in-
het-groot ontstaan. Ze hebben als
voordeel dat ze een groot aanbod
hebben, lage prijzen en veel par
keerruimte. Vandaar dat veel
Fransen niet langer hun bood
schappen doen bij de kleine mid
denstand.
De kruistocht van Chirac tegen
de negatieve effecten van het
grootwinkelbedrijf is niet te
recht, vindt Jéróme Bédier van de
organisatie van grootwinkeliers.
„Tussen 1962 en 1990 hebben de
supermarkten 700.000 banen ge
schapen. De helft van de Fransen
doet nog altijd boodschappen bij
de kleine winkeliers. Bovendien
hebben de grootwinkelbedrijven
hun kennis uitgevoerd naar het
buitenland. Carrefour bijvoor
beeld heeft 117 winkels in ïYank-
rijk en 133 in het buitenland.
Franse producten worden via die
winkels gemakkelijker geëxpor
teerd," aldus Bédier, die vindt
dat er een hetze tegen het groot
winkelbedrijf aan de gang is.