Duitse SPD heeft
vooral behoefte
aan helder profiel
Dakloosheid treft steeds vaker Hongaarse vrouwen
Probleem groeit autoriteiten boven het hoofd
nESTEM
Goede kans op een tweede
termijn voor Boutros-Ghali
DE STEM EXTRA
NEDERLAND 2
NEDERLAND
Tegenstrijdige uitspraken over program
BELGIË FRANS 1
BELGIË FRANS 2
Duitsland 1
Duitsland 2 :lj§
NEDERLAND 3
ZATERDAG 4 MEI 1996
15.13
16.37
17.05
tPipp
lt„ fff) Bert Haanstra
1 Spiegel van Holland
panta Rhei (1951) en
schilder van de mens
korte films
Bamboo Bears
Quatro
De confettidub met rr
kous, 17-30 Skytrackers;
Klip(s)
Sea Trek, natuurserie
Markant Nederland, rep
serie: Brandaris 400
LindaHarrie, comedy
«si Alle dieren tellen mee
j950 Nationale Herdenking
Dam
journaal/Weeroverzicht
34 Shining Through, speelfil
238 De laatste ridders, docurr
re over de 42 dragers
taire Willemsorde
23,28 Shadowman, speelfilm
go; Internationaal milieubele
U 30 Digitaal (tot 11.00)
FOTO ANP
opgesteld. Helmut Schmidt
schreef onder meer: 'Bij ons is
iedereen bruikbaar, al is het
maar als afschrikwekkend voor
beeld'; 'waar wij zijn loopt het
mis, maar we kunnen nu eenmaal
niet overal tegelijk zijn...'; 'ieder
een doet wat 'ie wil, niemand
doet wat 'ie moet doen, maar we
doen allemaal mee' en 'we weten
niet wat we willen, maar dat met
volle overtuiging'.
Verbazingwekkend actueel!
cyclus
(1950
Reml
(1951
s van a
6.05
16.31
Toen was Nederland no;
gewoon: 1974: Het tweec
jaar
Kleine sterren, grote st
Het Amerikaanse gitaarw
'Smokin' Joe Bonamassa
Meer tuinplezier, magazin
2Vandaag, actualiteiten
17.30 en 18.00 Journaal;
Sportjournaal en vanaf
Hoofdpunten uit het nieut
volgd door het weer
854 Nationale Herdenking
de Nieuwe Kerk in Ar
dam
9,30 Onbekend monument,
mentaire over Surinaamse
ten die gevallen zijn bij de
ding van Nederland
Nationale Herdenking
Dam
La colline aux mille en
speelfilm
Otto op zoek, Otto de B
onderzoekt allerlei zaken
in het leven tegenkomt
Omega, informatieve serie
de bovennatuurlijke wer
heid.Afl. 1
3.53 Journaal
3.58 Kunst omdat het moet,
Portret Poolse componist I
Mikolaj Górecki (1933);
Portret Poolse sf-schrijver
lawLem(geb. 1921) (tot 01;
227
3.03
Door Frans Wijnands
Bonn - De socialistische oud-
kanselier Helmut Schmidt
bemoeit zich nog maar op
afstand met zijn sociaal
democratische partij, de SPD.
Hij vertoont zich hoogst zel
den op partijcongressen en
laat zich al even sporadisch
zien in de Bonner partijcen
trale.
Die opmerkelijke afstandelijk
heid weerhoudt hem er echter
niet van om regelmatig, uiterst
venijnig uit te halen naar zijn
politieke geestverwanten; als 'het
geweten van het Duitse socia
lisme'.
Bij voorkeur publiceert hij zijn
analyses in het weekblad Die Zeit
waarvan hij mede-uitgever is.
Telkens weer legt Schmidt onge
nadig de fouten binnen de SPD
bloot: de politieke koers is niet
helder genoeg, de kopstukken
rollenbollen over elkaar heen, ze
doen ongecoördineerd over alle
belangrijke thema's verwarrend-
tegenstrijdige uitspraken en zelfs
het kleinste stukje vuile was
wordt buiten gehangen.
Eind vorig jaar zou Schmidt op
de SPD-partij dagen in Man
nheim een rede houden, maar zag
daar op het laatste moment van
af. Wel verscheen de ingekorte
versie van zijn redevoering in
'Die Zeit'. Schmidt kapittelde
andermaal het doen en laten van
de SPD-leiders.
Alle grote SPD-leiders in het ver
leden, zo betoogde hij, waren zéér
verschillend van karakter en
hadden vaak uiteenlopende
meningen. Maar ze voerden hun
debatten binnenskamers. 'Toen
Willy Brandt als kanselierskan
didaat werd genomineerd was er
niemand die opstond om te ver
klaren dat hij eigenlijk een betere
kandidaat was'. Dat deed de
minister-president van Neders-
aksen, Gerhard Schroder, wèl
toen niet hij, maar Scharping
enkele jaren geleden tot partij
voorzitter en potentieel kanse
lierskandidaat werd gekozen.
Schaamte
Politiek wordt volgens Schmidt
niet in de provincie gemaakt,
maar in Bonn. In de Bondsdag.
Hij hekelt met die opmerking
vooral de huidige voorzitter
Oskar Lafontaine, die als minis
ter-president van Saarland liever
aan de Saar blijft blijft dan in
Bonn actief te zijn.
In zijn onuitgesproken rede
noemde Helmut Schmidt maar
een paar onderwerpen waarover
binnen de SPD verschillend
wordt gedacht en gesproken.
Zoals de aarzeling om energiek
achter 'Maastricht' en de toe
komstige Europese monetaire
unie te gaan staan. En het pro
vincialistische, anti-Europese
buitenlandbeleid van de partij.
„Je zou je af en toe moeten scha
men om als socialist zelf niet te
doen wat je wèl van anderen ver
langt," zegt Schmidt, doelend op
de afwijzend-aarzelende houding
van de SPD om de VN bij vredes-
bevorderende en -behoudende
acties te steunen.
Helmut Schmidt heeft geen
directe politieke verantwoorde
lijkheid, geen partijfunctie. Heeft
'dus' makkelijk praten. Maar zijn
kritische opmerkingen komen
voort uit een onveranderd sterk
sociaal-democratische gevoel en
besef. „Onze eerste vraag mag
nooit zijn: wat voor baat heb ik er
bij? De eerste vraag moet zijn:
„Wat kunnen we voor ons land
betekenen." Dan pas komt de
vraag hoe partij-functionarissen
daar over denken. En tenslotte
„Hoe kan ik de anderen overtui
gen?"
Spraakverwarring
Dat laatste is moeilijk geworden.
Veel kiezers zijn klaarblijkelijk
niet meer te overtuigen. Recente
(deelstaat)verkiezingsnederlagen
zijn niet zozeer aan Oskar Lafon
taine te wijten, maar aan het
gebrek van een duidelijke koers
en een helder program.
De totale Europapolitiek, uit
breiding van de Navo ja of nee,
f Boutros-Ghali
FOTOEPA
New York (dpa) - Secretaris-generaal Boutros Boutros-Ghali
van de Verenigde Naties is met een verkiezingscampagne bezig.
Daaraan twijfelt nauwelijks
enige diplomaat in het hoofd
kwartier van de VN in New York,
ook al weigert de man in kwestie
iedere reactie op de vraag, of hij
voor een tweede termijn van vijf
jaarbeschikbaar is. De eerste ter
mijn zit er eind december op.
Maar zijn reizen naar belangrijke
lidstaten van de VN dienen de
opbouw en de instandhouding
van een goed klimaat voor zijn
herverkiezing. Kort geleden trok
hij naar Peking, Seoul en Tokyo.
Duitsland krijgt dit jaar zelfs
twee keer bezoek van de secreta
ris-generaal en veel andere lan
den ter wereld kunnen zich op de
hoge Egyptische gast uit New
York verheugen.
Hij gold als 'geboren secretaris
generaal', toen hij in januari 1992
zijn ambt aanvaardde. In de
zomer van hetzelfde jaar spraken
Britse kranten al van de contro-
versieelste secretaris-generaal
uit de geschiedenis van de VN: hij
had met barse formuleringen
geweigerd de opdrachten van de
Joegoslavië-conferentie in Lon
den, waar de VN niet aan meede
den, uit te voeren.
De eerste Afrikaan en eerste Ara
bier aan de top van de mondiale
organisatie maakte ook bij veel
andere gelegenheden duidelijk,
dat hij niet de gehoorzame die
naar van de vijf permanente
leden van de Veiligheidsraad
was: de Verenigde Staten, Rus
land, China, Groot-Brittannië en
Frankrijk verdedigen met alle
middelen hun bijzondere positie
als grote mogendheid, die ze in
1945 bij de oprichting van de VN
hadden vastgelegd.
De Amerikaanse VN-ambassa-
deur, Madeleine Albright, heeft
hem meermalen scherp gekriti
seerd. Zij sprak bijvoorbeeld in
de context van de Kroatiëpolitiek
van een ernstige fout van de
secretaris-generaal om weg te
lopen voor legitieme operaties,
die de steun hebben van vitale
lidstaten van de Veiligheidsraad
Boutros-Ghali noemde haar
woordkeus ongegeneerd vulgair.
Maar bij talrijke VN-delegaties
verzamelde hij punten, omdat hij
niet naar het pijpen van de arrog
ant optredende Amerikanen
danste.
En na bijna vierenhalf jaar in het
ambt heeft hij het tenslotte hij
geen van de vijf permanente
leden van de Veiligheidsraad echt
verbruid.
De 74-jarige topdiplomaat, die
eerder vice-premier van zijn land
was, is bij de discussies over een
tweede termijn in hoge mate van
Washington afhankelijk. D'
meeste analytici geloven niet, da
president Bill Clinton en zijn
regering in de campagne voorffl
presidentsverkiezingen in
herfst tijd en zin hebben z'cl1
voor een andere kandidaat voor
het hoogste ambt binnen de
in te spannen.
Iets heel anders zou het zijn,a»
de Republikein wint van Clinton,
de in meerderheid uitgespw®
VN-vijandige Republikein
zouden dan naar alle warsehijn
lijkheid in het hoofdkwartier va
de VN grote schoonmaak houden.
De kansen van Boutros-GM
zouden dan op losse schroev
kunnen komen te staan.
De meeste opiniepeilers gom:
echter op Clinton. Daarmee zo
den er nauwelijks kansen
voor drie voruwen, die stee®
weer voor de topfunctie in w
York worden getipt: de Ierse p
sident Mary Robinson, de No
premier Gro Harlem Brundti
en de Japanse Sadako Ogata,
op het moment VN-Hoge L
missaris voor de Vluchtelinge
10.30 Espanol con Victor. Cursus S
11.00 PME Partenaires 96, zakenmag
11.30 Vivre a Bruxelles 11.55 Sindbac
jazine over de Derde Wereld 12.25
if Europe 12.55 Weerbericht
lieuws 13.20 Gourmandises, culinai
jezine 13.35 Strip-tease, magazine
Warburg, un homme d'influence, t
2) 16.10 Coup de film, mac
1645 Classe mannequin, serie 17.15
Jark, jongerenmagazine 17.50 Br
fls 90210, serie 18.35 Contacts, vei
1jps 18.45 Télétourisme, magazine
Nieuws 20.10 Le jardin extraordinair
tuurmagazine 20.45 Le clan des
tetins, Franse misdaadfilm van Patri
win met Roger Hanin 22.15 Co
22.30 Partir dans le bleu, portret
Mcomponist Jean-Claude Vannier
aatste nieuws
13.00 Autosport: GP van San Marino,
lificatie 14.00 Voetbal: Terugblik op
pacup-finales met Belgische clubs
foot mondial, voetbalmagazine
Handisports 16.20 Top Motos, motor
magazine 16.45 Reflets - Images d'a
7.40 Théatre Wallon: Concert!
frangois Masset, toneelstuk in o
"25 Frangoise et les siens, culture?
9®ie 19.00 lei Bla-bla, kindermag1
0.30 Nieuws 20.00 Basketbal: Be"
kampioenschap 21.40 Records, atleti
gazine 22.05 Nieuws 22.35 La musiqt
Me au 21, muziekprogramma rond
P Elisabeth muziekconcours (tot 23
W.0O Dinosaurs, comedy 07.30 Dr.
9let tekenfilmserie 08.00 Abenteu
jeugdserie 08.30 Klopfende
non» - jeugdserie 09.00 Tages
Kapt'n Blaubar Club 10.01
9 schau 10.03 Kinderweltspiegel
enteuer Uberleben, natuurdocum
An, ^agesschau 11.03 Unti
jwikaanse speelfilm uit 1955 van
J ng met Tyrone power, Susan Hayw,-
Egan 12.40 Umschau 12.55 P
mi«00Ta9«schau 13.05 Euro|
nor,i J l° 5port Extra/tenriis: WTA
Kohn urg' halve finale 18-10 s
serie 19-10 Sportschau
20»/9a"VOetbal 20-°° Ta9es
motHn ?ehen sie sPass' amusi
menjjin gencamera2200Ta9
Good m ?as Wort zum Sonnta9
Taof,«?0rning Vietnam- speelfilm
vSaur00,30G|ennFord.cyclus
Gahkl sPeelfilm 02.10 (ZW)
speelfilm 'bes "ses a9ain- E'
V e I?'1 1972 van Robert Fues
Robert Querry en Vaili
nana! j'ebanstein. poppenserie 07.2
filmserie 071» V 07-30 Mumins'1
"a,uurfilm ck mal' wie ich w
PJes voor kinderen 08.05
TOT TWEE jaar geleden
bestonden ze eigenlijk
niet, vrouwelijke daklo
zen. Inmiddels maken ze
bijna een kwart uit van
een groeiende groep zon
der onderdak, inkomen
of uitzicht. Vaak gaat het
dakloze leven gepaard
met alcoholisme, prosti
tutie en mishandeling.
Een portret van een pro
bleem dat de Hongaarse
instanties boven het
hoofd groeit.
Door Erwirt Tuil
Man is 49 jaar. Ze is getekend
door jarenlange mishandeling
door haar echtgenoot, drankmis
bruik en een slopend leven. Haar
neus staat twee centimeter uit het
lood en zit plat tegen haar gezicht
aan. Haar jukbeenderen, kaak en
oogkassen hebben forse
opdoffers te verduren gehad. Op
haar achterhoofd zit een dikke
korst geronnen bloed. Een 'sou
venir' van de meest recente mis
handeling. Mari ligt op het zie-
kenboegje van een gemeentelijk
opvangtehuis voor daklozen in
Angyaföld, het dertiende district
van Boedapest. Een traditioneel
arbeidersdistrict dat even tradi
tioneel economische klappen
hard voelt aankomen.
Adjunct-directeur dr. Szabolcs
Bognar heeft de dagelijkse lei
ding van het centrum en vat de
meest voorkomende verhalen
samen. „We hebben hier vrouwen
die aan de drank zijn geraakt,
alleen of samen met hun man, die
ze dan uiteindelijk het huis uit
slaat," zegt Bognar.
Het centrum voor dakloze of
gevluchte vrouwen is in een
bedompte kelder. Alle raampjes
en deuren zijn opengezet om iets
van frisse lucht binnen te krijgen.
Vrouwen met kinderen zijn hier
tijdelijk veilig voor de straat of
echtgenoten met losse handjes.
Krankzinnig
Tot 1989 bestond het probleem
van daklozen officieel niet. Men
sen zonder vaste woon- of ver
blijfplaats werden door de staat
vaak ondergebracht in pensions.
Instituten, slechte en krankzin-
nig kleine woningen waren ver
zamelbakken van potentiële dak
lozen. In werkelijkheid telde
Hongarije ruim 10.000 mensen in
zo'n situatie. Tien procent daar
van was vrouwelijk.
Zes jaar later zijn daklozen zicht
baar, is hun aantal toegenomen
en is de verhouding tussen man
nen en vrouwen drastisch veran
derd. Volgens recente schattin
gen leven er nu tussen de 30.000
en 50.000 daklozen in Hongarije.
Daarvan zijn 23 procent vrou
wen, 7 procent kinderen en 70
procent mannen. Dat is één op de
200 Hongaren. De verhouding
verschoof in 1994 toen de
gezondheidszorg en het onder
wijs werden getroffen door
bezuinigingen. Ook in Hongarije
zijn daarin traditioneel vrouwen
werkzaam. Maar werkloosheid
blijkt op zich niet alleen verant-
Een politie-agent slaat een groep daklozen gade. foto vnu
woordelijk voor dakloosheid.
„Het gaat om het hele proces van
economische transformatie,"
stelt sociologe Krisztina Szalai
van de Eötvös Lorant Universi
teit in Boedapest. De politiek er
de schuld van geven is volgens
haar geen oplossing. Het aantal
werklozen daalt al enkele jaren
gestaag, terwijl het aantal daklo
zen stijgt.
„De aanpassing aan de veran
derde maatschappij levert
enorme problemen op," zegt Sza
lai. De druk op de huwelijken is
de laatste jaren toegenomen en de
sociale zekerheden van de com
munistische dagen zijn wegge
vallen. De koopkracht is sinds de
omwenteling dramatisch
gedaald. Vorig jaar zelfs met 10
procent. De lage inkomens dwin
gen vele Hongaren hun schaarse
spaarcenten uit te geven. Een
geringe financiële tegevaller kan
dan funest zijn.
Die spanning voor het dagelijkse
bestaan blijkt vaak teveel. „Veel
dakloze vrouwen komen uit
gezinnen die de eindjes nauwe
lijks aan elkaar konden knopen",
zegt de sociologe. „Mannen en
vrouwen moeten langer en meer
werken om eenzelfde levensstan
daard te behouden en vaak lukt
dat niet. De frustraties leiden tot
fysiek geweld binnen huwelijken
en alcoholisme."
De grootste risicogroep bestaat
uit hen die op de rand van het
bestaansminimum leven. Dat is
volgens de meeste schattingen nu
ongeveer eenderde van de totale
bevolking van 10 miljoen. Dat het
aantal daklozen zal stijgen is
voor alle betrokkenen duidelijk.
Vrouwen zijn vooral kwetsbaar
omdat ze vaak financieel afhan
kelijk zijn van hun echtgenoot.
„Het is een fabeltje dat hier
emancipatie is geweest onder het
communisme. We waren nodig
voor de economie," briest Szalai.
De wetgeving is nog steeds
vrouw-onvriendelijk. „Mishan
deling of verkrachting binnen het
huwelijk is nog steeds geen reden
voor een echtscheiding."
In de wandelgangen van de hulp
verlening wordt geklaagd over de
halfhartige overheid. „Er wordt
te gemakkelijk gezegd dat alles in
orde is," zegt sociaal werker
Mihaly B. Kocsis. „Er wordt dan
gewezen op de opvanghuizen die
er zijn. Op papier klopt het alle
maal, maar in werkelijkheid
mankeert er van alles."
De werkelijkheid is dat het bud
get berekend wordt aan het hand
van het aantal bedden in de cen
tra. „78.000 forint per bed, per
jaar. We hebben 6.000 bedden in
totaal, maar de dagelijkse prak
tijk laat zien dat er minimaal
30.000 daklozen zijn," verzucht
Kocsis.
Opleidingsniveau
„Iedereen kan op een goed
moment zijn baan kwijtraken.
Tegenslagen kunnen op iedereen
een vernietigende uitwerking
hebben. Sociale achtergrond
speelt daarbij nauwelijks een
rol." Opvallend noemt Szalai dat
het opleidingsniveau van vele
daklozen behoorlijk is, „Hoger
dan bijvoorbeeld in Nederland,"
zegt de sociologe. Anna is daar
een goed voorbeeld van. Ooit was
ze een hooggekwalificeerde ver
pleegster met een indrukwek
kende staat van dienst. Nu zit ze
wezenloos op bed. Anna is
dement en heeft hersenschade
opgelopen door jarenlang drank
misbruik. Ze vegeteert, zwerft op
straat en wordt regelmatig in
zorgelijke toestand het opvang
centrum binnengebracht. Meer
toekomst wordt Ildiko toege
dacht. Ze is een Roma-vrouw van
22 jaar. Ze is indertijd haar
huwelijk ontvlucht en heeft twee
van haar vier kinderen meegeno
men. „Ze komt uit een arme
Roma-familie. Omdat haar
schoonfamilie hoger in de Roma-
hiërarchie staat, is ze jarenlang
gebruikt als voetveeg," zegt haar
behandelend psychologe.
Anna wekt weinig hoop, Ildiko
heeft mazzel gehad. Sinds kort
heeft ze een klein gerenoveerd
flatje, ingericht met afgedankte
gedoneerde meubelen. Ze werkt
in de wijk als verzorgster van
bejaarden. „Om een terugval te
voorkomen, zijn er afspraken
gemaakt met sociaal werkers.
Dat bevordert integratie in de
omgeving en voorziet haar van
een inkomen. Bovendien heeft ze
tijd om een normale relatie met
haar kinderen op te bouwen."
Ildiko, maar ook andere vrouwen
op de afdeling, hebben indertijd
de stap genomen om zich met hun
kinderen te melden bij het
opvangcentrum. Velen na een
periode van leven op straat. Maar
de capaciteit is beperkt tot 20 en
niet iedere vrouw kan het aan
alleen te gaan wonen. „Sommi
gen zijn geestelijk zo zwaar
beschadigd dat ze tot in lengte
van jaren hulp nodig hebben",
zegt een van de hulpverleners.
„De meeste daklozen kunnen niet
bereikt worden," vult Kocsis aan.
„Landelijk zijn er 9000 opvang
plaatsen en zo'n 50 gekwalifi
ceerde hulpverleners. De rest
doen we met vrijwilligers of men
sen die in de praktijk ervaring
hebben opgebouwd."
Dat er iets wrangs zit aan het
daklozenprobleem, wordt duide
lijk tijdens een interview. „De
premier zit vanavond te praten
met de voorzitter van de Euro
pese Commissie over Europese
integratie. We zitten al op het
Europese gemiddelde voor daklo-
7ün
7.00 Alles kits met Chlorop
07.26 Bamboo Bears; 07.5:
bedoes; 08.18 Quatro; 08.4
zoekenman; 08.48 Basta en
Woof
9.40 Als je durft
0.07 Het allochtoon videocircu
Helmut Schmidt
geen of wel en eventueel welke
sociale kortingen dan, eco-belas-
ting ja of nee, de asielproblema
tiek, wel of niet deelnemen aan
VN-missies, wel of geen Duitse
jachtbommenwerpers inzetten
bij militaire vredesmissies?
Over al die kwesties wordt in de
SDP-top verschillend gedacht en
tegenstrijdig gesproken. Bij voor
keur via de media. Die spraak
verwarring wekt bij de kiezer
steeds minder vertrouwen. Maar
niemand binnen de SPD-top die
knopen doorhakt, lijnen uitzet en
anderen die koers durft voor te
schrijven. Want dat zou wel eens
ondemocratisch kunnen lijken.
De afgelopen dagen hebben par
tijleden elkaar opnieuw bekriti
seerd. Oud-minister Apel noemde
Lafontaine 'een politieke en
morele luchtbel', waarop fractie
leider Scharping zich geroepen
voelde om op te roepen tot meer
geslotenheid in de partijgelede
ren. Een paar jaar geleden heette
de toenmalige 'softy' voorzitter
Björn Engholm de oorzaak van
alle problemen te zijn. Na hem
werd Scharping de zondebok. Nu
is Lafontaine 'hèt probleem'.
Maar een sterke leider kan pas
goed functioneren op basis van
een sterk programma. Wat de
Duitse sociaal-democraten
daarom vooral nodig hebben is
een herkenbaar profiel.
Helmut Schmidt hekelde in het
recente verleden de toenmalige
'troika'-leiding van de SPD, hoe
wel hij daar zelf vroeger mee
heeft moeten leven. Toen hij met
Herbert Wehner en Willy Brandt
het 'toptrio' van de SPD vormde.
Met zijn kenmerkende gevoel
voor satire maakte Helmut Sch
midt jaren geleden - toen de SPD
in Bonn nog de lakens uitdeelde -
een parodie op de uitgangspun
ten voor goed politiek leider
schap, zoals Willy Brandt die had
I
