Weekend
Gedrukt en elektronisch medium kunnen elkaar uitstekend aanvullen
TMSuardian
E2
De
s
si
Click only on a need to knew basis
LcadStory.com
file Edit tileui 60 BookroarKt Options Directory Window
Netscape; flnrihoiipns ftaflhlart
tw.lwjhtt? V/vw.esf .n; '*4/
illustritttirs
Helmond
file Edit Diem 60 Bookmarks Options Directory UJindom
Nft.tsrapc: Do
ED On Line
lo nieuws via internet - besoek 00V o*»s a
Het nieuws
van:
Ij-tSrftaOpo j
Maandag
Dinsdag
Woensdag
Deze ps^ii* is
Vrijdag
Zaterdag
Vandaag-
ImrolktCa
Netscape: Brabants Dagblad
|CPU_$wooc!
Bookmarks Options Ulroctorg Window
Netscape: The Nando Times: I ast Updated at Matj 1996 05:0ft a.m.
[Frulknrnand]
UwtlMV
ÖLOBAl STATESIDE SPORTS POLITICS
MÜSS
In tte Press Bcx
Lm Upkmd Ma? 3,199603.00 a-m.
Negotiations with Freeman break duw 11
lecol*:»: |Mts.vVwv.jwrtfie'!ox.'gl'tcx Mr!/
ATERDAG 4 MEI 1996
'ker kan niet. Informatie is een <J
arktartikel waarvoor de gewone 1
e wetten gelden.
de monopolie-positie, VNU vmi
eens VNU? Ufs|
1 nooit een volledig monopolie zijn
altijd gaten in de markt. Je zult 2je.
ltijd weer een slimme jongen is dii
erkte technische middelen op klein!
oedkoper kan. De ervaring leert datje
i-monopolist altijd weer wordt afgl
krantengebied is er voor de nieuwt
ie-maatschappij in het zuidwesten
aks nog maar één regionale concur
t, de Provinciale Zeeuwse Courant
opt VNU die ook op als uitbreidim
n de uitgeversmaatschappij Zuidwest
derland?
aan de hoofddirectie van VNU. Vooi
komt een moment van keuze, het di
van de noodzaak tot investeren en dt
digheid. Ik weet trouwens niet of he
kelijk is om nog groter te worden. Di
an De Stem en het Brabants Nieuws
in zoverre een ideale fusie, omdat we
t zijn de totale krantenproduktie oi
atie te concentreren: op de vernieuw
ebreide pers in Breda. Groei je groter
eik je de grenzen van je capaciteit me
blemen die daar bijhoren."
;enpaar jaar geleden dook de
,{0 ineens op: de Elektronische
jielweg- In de toekomst zouden
rekoppelde computernetwerken
gebruiker ongekende moge-
ijkheden bieden. Anno 1996 is
Elektronische Snelweg uitge-
jistalliseerd in onder meer het
Memet. Op dat Internet wordt
ag en nacht informatie uitge
beld. Ook kranten hebben
at medium ontdekt en zijn
inmiddels druk bezig eigen
iensten op te zetten. De Stem is
sinds kort ook op Internet actief,
achterliggende gedachte is
it gedrukte krant en Internet-
lite elkaar prima kunnen aan-
vullen.
Di
et Brabants Nieuwsblad etaleert in he
ie-proces heel sterk de eigen cultuur
rvice gericht, dicht bij de mensen en je
het nieuws? Numeriek zijn ze daar in
e minderheid binnen het nieuwe grote
edrijf. Wat is de garantie voor het be-
oud van die cultuur
ntie? Geen garantie! Behoud van cul
un je als directie niet op het papier re.
Het enige wat je kan hopen, is dat hel
an de twee bedrijven straks binnen de
e organisatie wordt verenigd. Zo'n fusie
tamelijk chaotisch sociaal proces waai
directie maar heel ten dele invloed op
c nieuwe krant die straks van de per
en gaat rollen, heeft nog geen titel. O,
omen er twee titels? Ahles zwijgt, om-
at hij het nog niet weet. Is het dan 'goc
egene de greep'?
kranten bij elkaar stoppen, fuseren, is
s een trap metselen en niet weten hoe je
gende trede maakt," schreef ooit de pu-
t en oud NRC-hoofdredacteur H.J.A
nd.
sieproces van van de twee kranten kenl
igen karakteristieke mechanismen. De
atie van de advertentieverkoop, de ad-
tratie is al aan de gang, de techniek zai
nijn volgen. Met de redacties is het een
geval. Die hebben hun eigen overleg-
turen, hangen aan identiteit, al lijkt dat
het geval bij het Brabants Nieuwsblad
ij De Stem. Dat is de wetmatigheid van
alimero-effect: de vrees opgeslokt te
en.
d veld
Bén krant, twee kranten, twee titels?
trekt een vragend gezicht: „We wach-
p de nieuwe organisatie op de nieuwe
maar ik weet niet wat het wordt. Ik
nog niet waar we uitkomen."
a binden lezers en kijkers aan zich met
oenemende aandacht voor incidenten, de
rgroting van details, maar de media-
"t sluit zich ook voor bepaalde onderwer-
Gekleurde verhalen verdringen de nuan-
eer van hetzelfde. Minder research, maar
aal naar de brand.
Is de pers niet van de ene zuil in de ande
re terecht gekomen? Van de kerk bij dt
beurs?
s die eerst de krant leest, nooit de beurs-
hten maar wel elke dag de omzetcijfers:
ik naar de krant in het algemeen kijk, zie
wee tegenstrijdige dingen. Aan de ene
t is de krant van nu minder een persoon-
politiek forum dan vroeger. Aan de ande-
ant zie je een grote groei van bijlagen, van
litatief goede achtergrondverhalen. Als
onale krant moet je je per definitie op een
:d veld bewegen, maar de suggestie over
ervlakkigheid is niet de mijne. Vroeger
.enden media hun eigen zuil, nu bedienen
llemaal de brede stroom en willen ze zich
rscheiden op het incident."
en fel JoorLéon Krijnen
uwde, halfronde stypes, waarop wéér in
egelschrift een hele pagina stond en die zo
pers in ging. Voor het gemak kon je een
pe ook een matrijs noemen, maar hele-
al juist was dit niet.
wichtheffers
stypes waren er de oorzaak van dat de
tkers in die tijd flink uit de kluiten ge-
sen kerels moesten zijn, sterke^ lui me
uitstekende conditie. Eén zo'n stype
g 25 kilo. Die moesten die mannen s
:hts boven hun macht in de pers tillen. Ge-
htheffers waren het. Helden van he
ihtelijk bedrijf.
ar waren wij, weke nachtdienstredacteu-
niets bij. In één zo'n nacht waren er som
stypes met de blote handen te verslaU~
n. Een enkele drukker monteerde da
rtig keer zo'n ding, hoog op de rollen, b
icht daarmee een niet gering lichamen]
er in het belang van de lezer.
e betrekkelijke spierbundels beneden l
Jactie was boven) gaven ook een gev°
n veiligheid. Het gebeurde in de voornac
gal eens, dat er wat late en lawaaierig
gaanders de direct aan de straat §r®ze
vaak openstaande hal van de pers betr
n. Meestal werden die vriendelijk te w00^
staan, werden desnoods op een klein ion
dinkje in de hal getracteerd, maar kwam
slist niet verder het gebouw in. Daar kr
in ze de kans niet voor.
LEES VERDER OP VOLGENDE PAGINA
[fiSTEM
ZATERDAG 4 MEI 1996
De krant op Internet,
lang leve de krant
j Si
$1
233
A
Forii>jr:i 4:m»
R*k>xl
lm»q*t
Prrd
Find
Of de krant straks verdwijnen zal?'
zo vragen mij wel eens bezorgde
have-nots, zij zonder computer,
■der modem, zonder provider, zonder be
nban wat Internet is. 'Het is alleen maar de
naag wanneer hij zal verdwijnen, en niet of,
weren sommigen stellig, 'want dat-ie zal
itrdwijnen staat vast'.
Hie laatste opvatting klopt, dat weet geen
en ook geen dagbladuitgevers. Die we-
ta wel dat er
ir een uitgever f"® em uiow 60 Bookmarks
ar twee mo-
«nten zijn
ze op de
elektronische
kunnen
springen. Het ene
is te vroeg en het
andere te laat.
Daarom begint
de ene na de gn-
dere krant een sa-
te op Internet, de
een wat vroeger,
wat la
ter, en allemaal
weten ze best dat
re nu nog niet te
zijn, maar
wel
vroeg. Ze
«eten allemaal
dat er voorlopig
weinig of geen
aan te ver
lenen valt. Ze
veronderstellen
óat het initiatief
ooit geld zal kun-
genereren en
ik nu zelf in te zien hoe snel de technische
ontwikkelingen gaan? Is het wel mogelijk dat
er over een jaar of vijf een monitor bestaat
van een centimeter dik, die een onsje weegt,
en die een beeld projecteert dat zó mooi is dat
zelfs de best gedrukte krant het daartegen af
zal moeten leggen in scherpte en resolutie?
Waarmee ik, in de trein, dat plastic A-viertje
op schoot, naar
keuze Stem,
Volkskrant, Tele
graaf, AD, New
York Times of
Mercury News op
kan roepen en kan
lezen? Ik weet het
niet, ik wilde dat
ik het wist.
Zeker lijkt dat de
krant in ieder ge
val nooit zal ver
dwijnen zolang het
bovenstaand be
schreven stukje
techniek nog niet
beschikbaar, nog
niet altijd feilloos
werkend en nog
niet alom geaccep
teerd zal zijn.
Want een krant
heeft, zolang het
nog duurt, een
aantal eigenschap
pen waar een com
puter niet aan kan
tippen. Een krant
Wide Web gepubliceerd worden. Ook daar
voor wordt door zeer competente redacties
goed geselecteerd, maken grafische tove
naars prachtige pagina's en kan de lezer er de
krenten uitpikken die hem het lekkerste lij
ken. Maar dan krijg je weer te maken met de
tekortkomingen van de computer ten opzicht
van de krant die in de alinea daarvoor gecon-
©t
XI.
O
Farwira
Ksm»
Op«n
Ptiit
FW
zelfs dat de behoefte aan mensen die een
goed of aardig stuk kunnen schrijven, groter
wordt. Net zoals er meer goede eindredacteu
ren nodig zijn, goede fotografen, en lay-ou
ters. Die gedachte, door de eerste de beste
amateur-psycholoog ongetwijfeld be
schouwd als een zucht naar zelfbevestiging,
wordt iedere dag opnieuw gevoed tijdens dat
dagelijkse uurtje sur-
io:«9 3i ES ten langs de krochten
en spelonken van het
World Wide Web.
Wat een ongelooflijke
onzin, wat een zuigen
de bagger, wat een gebakken lucht, wat een
krom taalgebruik, wat een oeverloos geleu
ter, wat een lelijkheid je daar allemaal tegen
komt. Let wel, ik scheer hier niet alle privé
home-pages over één kam, absoluut niet.
Daartussen zitten juweeltjes, qua opmaak,
qua inhoud, en qua werking, waar de makers
van zogenaamde professionele pagina's nog
een hoop van kunnen leren.
Maar kijk eens naar de gemiddelden, maak,
dat klinkt wat deftiger maar het is precies
hetzelfde, eens een sterkte-zwakte-analyse
van wat amateurs en professionals allemaal
produceren op Internet. Dan zie je dat de uit-
World Wide Web gaan zetten. Als vingeroefe
ning hebben we de laatste maanden voor
zichtig een paar stappen gezet. Sommigen
van u, een nog zeer beperkt aantal lezers met
een Internet-aansluiting, hebben al eens een
kijkje genomen op dat wat de komende
maanden onze eigen site zal moeten worden:
'De Stem Online'.
Nu is daar nog niet zoveel te vinden, het is
meer een beperkt elektronisch archiefje. Er
worden met enige regelmaat wat verhalen bij
gezet die in de krant gestaan hebben en die
iets met de komende fusie met het Brabants
Nieuwsblad te maken hadden, met de komst
van de regionale televisie, of met andere za
ken die in verband staan met de VNU, de uit
geversmaatschappij waaronder De Stem
valt. Verder wordt de wekelijkse computer
rubriek 'Interface' er gepubliceerd.
De komende maanden zal een en ander uitge
bouwd gaan worden tot iets wat vergelijk
baar zou kunnen zijn met de sites waarvan u
elders op deze pagina enkele visitekaartjes
ziet. Uiteraard met een heel eigen, herken
baar gezicht, en misschien ook wel een hele
andere opzet. Behalve het dagelijkse nieuws
zou u er bijvoorbeeld ook de service-rubrie
ken kunnen vinden, de sportuitslagen, de
kruiswoordpuzzels, een bridge- of schaak
probleem, de kerkdiensten.
Misschien kunt u straks, al dan niet tegen be
taling, ook ons ar-
ih
1© is B iS
H:m»
Reload lm»qft Opto PnM Find
«4<u
Forward
R«k>ad
Pmi
find
Ï'C:
doruf/irdagZnta. 1996
Flitstrein via vyftien kilometer tunnel
i Hel politieks debat over het tracé vac de hoge
K sneifceidslija (IISL) gaat óchüfigzijn hoogtepunt. Dc
i kans dat <k flitstrein via de tand v an hel Gntiae H art
naar Amsterdam zal «rara ts inmiddels fors
toegenomen.
Honderden miljoenen ziekengeld
Wwbiijdta a» de jMondhtidMcrg blijken bednjlsveKtugmgen Krt afgtlopt a jwr sxtta
hcererpost 333möjG<n gtiifcn te hebben apgekvecd.
E An at op de tocht bij fonds bouwnijverheid
H« Sociaal Fonds Bouwnijverheid (SFB) vü 400bawm «Kroppen om so een
teSfltosaKS ft bittiken vut 10 15%. Gedwongen wrdja nat
ingesloten
tinker venster voor
de
bwgewtjbleegd sinds ckrderdeg 11 januari 19S6.
HET WEER
yL
"V
Vandaag is het vsselendbevoUa en er
kunnen enkele regen- of onveeislratm
ynlLen mBrobfir# 3ij een mwige now nonni dwftiiade
viad votdt het met «4 éfclgrm, 16graden frisser den
'rnsïnxhf.
Discussies in het
BP Foram:
Voetbal
Uids-te&t:
Erabatts Dagblad Online a een uigave van het Briberies Dagblad. Op-en aajur.srfcingea zijn welkom. Zend ons na
uv f'w.-'p Het ED vort* ujgtgeven doet KrAmi p,.rp. ttn onderdeel vsn tfo Verenig do N«toxls«±jc
U sgevtrsbedryvïn De anden VNU -uigaven sijnte vtrden in de YNU -Kiojh.
kpea slechts dat dat moment sneller komt
inu zelf zo voorzichtig mogelijk schat-
Ferwijl wij, Dagblad De Stem, de eerste
wrzichtige stappen op Internet aan het zet-
zijn, is hier een miljoenen kostende revi-
van de drukpersen gaande. Uit dat gege-
itn spreekt een redelijke portie vertrouwen
M de uitgever in het medium krant en die
?°rtie is niet gebaseerd op het in de wind
""Jin van een natte vinger. Ik mag dus in
geval verwachten dat gedurende de
wnomische levensduur van die nieuwe per-
de krant nog gedrukt zal worden, en
waarschijnlijk nog veel langer.
tostic A-viertje
:en durf ik ook niet te beweren dat de
nooit zal verdwijnen maar dat zal ik,
,B®oed ik, niet meer meemaken. Of weiger
weegt bijna niets en zijn batterijen raken stateerd zijn: prijs,
nooit leeg. Als je hem laat vallen is hij niet gewicht, overzicht,
kapot. Een krant biedt in één oogopslag veel gemak,
meer informatie en overzicht over die infor- iuiooi.
matie dan een beeldscherm. Met een paar "leer
oog- en polsbewegingen kun je gemakkelij- personeel
ker door een veel grotere hoeveelheid infor-
matie zappen dan met een browser, waarmee Wat ik wel weet, is
je dat dat gigantische World Wide Web tot je dat onze vakken,
beschikking hebt. die van journalist,
Voor die krant is door een redactie de voor- fotograaf, eindre-
gaande dag en nacht al een afgewogen selee- dacteur, lay-outer,
tie gemaakt uit al het nieuws, en onnieuws, krantenmaker,
waar dagelijks een dik boek mee gevuld zou niet zullen ver-
kunnen worden. Dat hoef je dus zelf niet dwijnen doordat
meer te doen, en alles wat je voorgeschoteld iedereen die daar
krijgt, is ook redelijk nagekeken, mooi opge- behoefte aan heeft,
maakt en overzichtelijk weggezet. nu zelf kan gaan
Voorgaande alinea geldt natuurlijk ook voor publiceren op In
de elektronische kranten die op het World ternet. Ik denk
file Edit Ulcu» 6o Bookmarks Options Directory UJIndou»
Nctu.apri: ffttt Guardian
j a
S
"er var i
H:rm
F*V>td
Imaqtr 1 Optn
Prul
Find
Si?:
Cumnf Gwuxüiu* Virth frvjtctx
vrtur* Ewtp* taly lbotWJ
XivrwiM
Tcry B<w\
'?8fh
llmt
Th* Ob*mtr
S**XKh
IWp.
gevers, de stukjesschrijvers, de grafisch ont
werpers, de eindredacteuren zich voorlopig
weinig zorgen behoeven te maken om de toe
komst van hun werkgelegenheid.
Hier doet zich hetzelfde voor als eerder in de
fotografie en de kleine grafische industrie.
Portret- en huwelijksfotografen zijn niet
verdwenen toen, tientallen jaren geleden, ca
mera's handzaam en goedkoper werden en er
goedkoop ontwikkeld en afgedrukt kon wor
den. Kleine drukkerijen gaan ook niet mas
saal failliet nu iedereen op een computer van
om en nabij de twee mille een desktop-pub-
lishing-programma kan draaien en wat hij
daarmee in elkaar ge
flanst heeft op een la
ser-printer kan prin
ten.
Iemand die je een ca
mera van tien mille in
zijn handen duwt is
nog geen fotograaf, ie
mand die je achter een
Power Mac met alles
d'r op en d'r aan zet is
nog geen lay-outer, ie
mand die je een pen en
stuk papier geeft is nog
geen schrijver.
En iemand die zijn
computer op Internet
aansluit, en een home
page in elkaar fabriekt
en op het World Wide
Web parkeert is nog
geen uitgever.
Voorzichtig
Zelfs wij, met een rede
lijke ervaring in het
maken van een krant,
weten nog niet precies
hoe we die krant op het
chief raadplegen, als
u 's avonds laat op
een verjaardags
feestje in een verhit
te discussie verzeild
over de naam van de
maker van het be
slissende doelpunt
in die grote finale
van toen-en-toen.
U merkt wel, nogal
wat 'misschiens' en
dat is, omdat we zelf
nogal onbevangen
tegen vorm en in
houd van wat De
Stem Online moet
worden, aankijken.
Wat er zeker te vin
den zal zijn is de
aantrekkelijkste
mogelijkheid van In
ternet en World
Wide Web: veel hy
per-links, de cross
referenties die u ver
wijzen naar wellicht
onvermoede plaat
sen en dingen die
enigszins in verband
waar u naar op zoek
staan met dat gegeven
bent, of was.
Adressen
Hebben we bijvoorbeeld, zoals vorige week
zaterdag, een huizennummer in de krant, dan
zult u daarin verwezen worden naar een item
daarover in 'De Stem Online'. Daar, op Inter
net, zullen bezoekers gewezen worden op die
huizen-special, die door veel lezers als een
waardevolle relikwie weken en soms maan
den meegesleept blijkt te worden als zij op
huizenjacht zijn. In, onder of bij dat item zult
u de bekende onderstreepte Internet-verwij-
zingen naar andere relevante adressen kun
nen vinden. Dat zouden bijvoorbeeld de
http's van makelaars, hypotheekverstrek
kers, belangenverenigingen van huurders
en/of eigenaars kunnen zijn.
Vanaf de programma's voor het nakende
sportweekeinde zult u met een click van de
muis op de home-pages van de verschillende
voetbalclubs belanden. Een halve dag na de
verschrikkelijk schietpartij van afgelopen
weekeinde in Tasmanië stond er een herden
kingspagina met de namen van de slachtof
fers op Internet. Daar zou op dat moment
naar verwezen worden.
Vandaag zouden we, voor de techneuten on
der u, ook op Internet mooie graphics ge
plaatst hebben van de nieuwe persen waar
aan zo hard gewerkt wordt en die we ook str
aks niet zullen kunnen missen. Zolang dat
duurt; hoelang weet dus geen mens. Als ik
een voorzichtige voorspelling zou mogen
doen, dan luidt die dus dat het waarschijnlijk
nog héél lang zal blijken te zijn.
Een krant moet Internet, World Wide Web,
niet als vijand, maar als vriend beschouwen.
Twee partners, die van eikaars krachten zo
veel mogelijk gebruik moeten maken. De
krant op Internet? Lang leve de krant.
Internet-adres De Stem: http:ffwww.dse.nl/stem
VERVOLG VAN VORIGE PAGINA
gouden onherroepelijk zijn tegengehou-
Het postuur van de drukkers alleen al
noedigde elke driestheid. Mannen met
gewicht in goud waard.
U i 'let uiterlijk van de drukkers geen
meer voor een goede gang van za-
Mn plaats van de stypes kwamen er dun-
maar buigzame platen, die al hele-
®et product waren van het nieuwe
cedé Toen waren ook de laatste vier of
I oude loodzetmachines stil gevallen. Dat
schitterende, tamelijk reusachtige en
""euze apparaten, waarbij het toetsen-
eigenlijk maar een nietig plaatsje in-
sbnd waren stuk voor stuk complete zelf-
Werkende zetfabriekjes, die hoge ei-
stelden aan hun bedienaars. Aan de lin-
van 2°'n apparaat bevond zich de pot
üetk ^oot^- ^aar mocht je met je kop
°ven hangen. Je kon er loodvergiftiging
In de eerste dagen na het verdwijnen van de
loodzetmachines was het dan ook niet zozeer
de afwezigheid van de apparatuur die opviel,
maar de stilte.
Die stilte was op dat moment nog ver te zoe
ken op de redactie waar nog immer de type
machines ratelden. Dat getik was veel minder
regelmatig van toon. Maar de dagen van deze
oude krengen, die altijd afdankers waren van
de administratie, waren geteld. Aan de hori
zon tekenden zich de silhouetten van de eer
ste beeldschermen al af. Dat waren voor de
redactie eerst nog alleen tekstverwerkers met
beperkte mogelijkheden voor de layout. Nu
beschikt de lay-outredactie over veertien
man die met een muis schermen bedienen
waarmee je een complete pagina, inclusief fo
to's, persklaar kunt opmaken. Allemaal com-
puterwerk.
Het bedenken van de layout ging in het lood-
tijdperk wel even anders. Eerst was er hele
maal geen layoutredactie. Het enige wat er
wel was, bestond uit een klein stukje papier.
Daarop schreef je, laat op de avond als de in
middels aan de zetterij doorgegeven kopij
veranderd was in zetregels, van elk verhaal of
bericht de eerste kopwoorden. Vervolgens gaf
je de prioriteit aan. Het cijfer één was het be
langrijkste artikel, de opening. Twee was ook
heel essentieel en moest in geval mee in de
krant.
Die becijfering ging zo door. Hóe dat alle
maal in de krant kwam, dat zocht de techni
sche dienst wel uit. Je ging wel altijd kijken
wat ze ervan gebakken hadden. Op die mo
menten leerde je dus gespiegeld-op-de-kop-
lezen (wat een woord). Het is, achteraf be
zien, onvoorstelbaar dat het zo ging.
Een hele verbetering was het lucifersdoosje.
Het werd alleen toegepast voor de voorpagi
na. Op de achterkant van het doosje werd een
tekeningetje gepriegeld. Zó moest die pagina
eruit gaan zien en niet anders. Het wezenlijke
verschil met het prioriteitenlijstje was, dat
nu de redactie de uitmonstering van de pagi
na bepaalde en niet langer de mensen op de
zetterij.
Vervolgens verscheen de gewone Bic-balpen
ten tonele. Als meetinstrument.
Er waren nog steeds geen layoutredacteuren,
zodat de eindredactie de layout erbij ging
doen. Ik herinner me goed dat ik dat deed met
hat) J°en' Zeit*en ze. Ik heb nooit meege-
®at er iemand ziek van werd.
e'machines hadden één merkwaardige
™P' In bedrijf brachten ze samen een
'oordringend tikkend geluid voort met
,„etse2eHde toonhoogte. Elke druk op een
Set? ieeL,aan die rinkelachtige muziek mee.
Ula 'eek nog het meest op wat je hoort
'lleei
waar aan de buitenkant op het
forse regenbui te keer gaat. Het was
:n wat metaliger.
Spiegelschrift lezen en dan ook nog eens op de kop, alleen zij die volop hebben meegemaakt dat het produkt krant vervaardigd werd met lood, kunnen het.
FOTO CHRIS HEIL
behulp van die balpen. Dat ging prima. Maar
niet vlot. Er waren inmiddels speciale layout-
vellen bedacht ter grootte van een pagina met
voorgedrukte kolomlijnen. Als je nu wist
hoeveel regels een verhaal bevatte, kon je zo
een layout tekenen. Dan kwam mijn balpen
goed van pas.
Legde je de pen zonder dopje op het layoutvel
dan was dat 40 regels. Een verhaal van hon
derd regels was op die manier precies tweeë-
neenhalve balpen. Voor kleinere berichten
gebruikte je het hele dopje van de pen, inclu
sief het uitsteekseltje. Die waren tesamen 15
regels lang. Voor 10 regels nam ik mijn toe
vlucht tot het pure dopje, het kale hoedje zal
ik maar zeggen.
Natuurlijk was er in die tijd wel al de zogehe
ten cicerolat, een soort maatlat waarmee je
onder meer ook het aantal regels van een ar
tikel kon opmeten. Daar heb ik ook nog mee
gewerkt. Maar die dingen waren merkwaar
dig genoeg altijd kwijt. En mijn pen was dat
om een raadselachtige reden nooit.
Verbazingwekkend is, dat luciferdoosje en
balpendopje nu zijn veranderd in apparaten
van zo'n tienduizend gulden per stuk. De eni
ge overlevende uit het loodtijdperk, is de ci
cerolat die soms nog gebruikt wordt, hoewel
dat niet echt nodig meer is. En natuurlijk is
daar nog het leeskunststukje dat ik altijd zal
blijven beheersen. Gespiegeld en op de kop...
Ik moet toegeven dat je er nu niets meer mee
kunt. Helemaal niets. Maar is dat erg? Je kunt
het toch.