Leonard Frank bouwt
aan nieuw ensemble
Guido Geelen
Op de vrije vleugels
van lichtzinnigheid
:htiging.
f
Geld-Bingo
^GeidBingo
Geld Bingo
Spiegels van
het bestaan
Brautigam speelt nieuw
pianoconcert Loevendie
Beelden in Tongerlohuys
Josephine van der Ark
IN BEELD
J^IdESTEM
GROTE GIDS
D3
A
Uitaaanswijzer
I'm de tragikomedie Een
tgiri op het land van de Russi-
e toneelschrijver Iwan Toer-
jjeff (1818-1883) heeft Leo-
lard Frank lang over de casting
l-edacht. Voor hoofdrolspeels-
IfcrMarleen Stoltz, die het perso-
LteNatalja inhoud moet geven,
Keelt hij zelfs een auditie gehou-
Ijji. Of zij en andere acteurs als
lOlai Malmberg, Hans Leendertse
ld Reinout Bussemaker voor de
■toneelgroep worden uitverkoren
Ihangt van een aantal factoren af.
li ben aan het investeren,"
lukt Frank op. „Er zitten wel
liisico's in." Naast een aantal ac-
lltiirs die in Een maand op het
liiid spelen, wil Frank ook Arn-
Ituse acteurs als Margreet
■Blanken en Jan van Eijndthoven
lij de groep hebben.
Toergenjew in de versnelling bij Theater van het Oosten
Nationale Toneel speelt Coward
igen, oor-
te verwij-
DONDERDAG 18 APRIL 1996
15 juli 1996.
I tails. Hij vertelt
|inruilwaarde die
i. Graag tot ziens
jgtdijk 54 - Tel. 076-5712000
B.V. - Scherpdeel 20 - Tel. 0165;
BBEKX - Pr. Reinierstaat 3 -
ELBEDRIJF ANDREAE B.V. -U'
■riwldoBroersma
it Theater van het Oosten is al
1 met de voorbereidingen
'het opstarten van een nieu-
L toneelgroep- Dezemoet, wan-
•Orr Agenl3
Qproep/Reunjj
iicapt
wo-
45
oezw.
lingen
aam-
n, br.
r
ad-
on-
U
/elop
imer
te
riet
jt te
RIVM
OST!)
wenst
/an de
het
Uzelf
eerde
r
GETUIGEN gezocht van de
aanrijding op 15 nov- 95 P
het Stationsplein bi| Hote
de Blauwe Vogel in Berge"
op Zoom om ±14.30 met
name de bestuuitwarte
stopte achter de zwart
Opel. 0166-692759.
|l~l Rinao/Kiênën^Ol
Iedere donderdag
aanv. 20.00u. Zaal t
Pleintje, Glinge.
zatd. 20/4 in Café
Lamsoren Lamswaara
aanv. 20u.
Zond. 21/4 Rest.
Rhodos Hulst
aanv. 13.30u.
-het Kunstenplan 1997-2000
«at lopen, volgens het beleids-
van het Arnhemse Theater
j de plaats komen van de be
ende toneelvoorziening.
■l/onard Frank, de artistiek lei-
irvan het Theater van het Oos-
js als regisseur van de
l >liwste productie Een maand
het land al met acteurs voor
■de toneelgroep in de weer „Ik
|L pet mensen bezig. Ik kijk
ILik er mee werk en wat ze la-
jen. Dat is investeren. En als
L staatssecretaris en de politiek
«nee akkoord gaan, komt er-
js daaruit een nieuwe toneel-
iLepzegt Frank. „Ik ben aan
l'et bouwen aan een nieuw en-
Lble."
acteurs
|let opzet heeft Leonard Frank
I* het nieuwe stuk jonge ac-
n. Behalve dat hij zo
t ze aan acteertalent
lin huis hebben en om dat waar
|:odig bij te schaven vindt hij een
Ijonge rolbezetting goed bij zijn
|iisieop het stuk passen. Met zo'n
'i denkt hij de relaties en
wikkelingen wat meer nadruk
kunnen geven. „Om het pro-
Item dat er ligt schrijnender te
|miken en het gaat er meer door
sn," meent hij.
lliJeti maand op het land wordt
|lnt verhaal verteld van Natalja,
(temet haar man Arcadi op een
1 woont. Zij heeft voor
Ihaar zoontje de privé-onderwij-
JierBeljajew aangetrokken. Haar
■onderdrukte passie en verlan-
lps projecteert ze op hem. Na-
lalja vermoedt dat haar pleeg-
|dochter Wera ook op Beljajew
I verliefd is. Ze weet er geen raad
Iw. Wera trekt zich uit de onge
lede strijd terug. Ze heeft het
onderspit gedolven. Natalja's
lieieldis ingestort.
IZt is verantwoordelijk voor de
|catastrofe die ze heeft veroor-
t. Nee, er vallen geen doden,
|stilt Frank gerust, maar aan het
i is er een andere samenle-
g dan ervoor. Mensen zijn ge-
|talst en vertrekken en Natal-
la's leven wordt heel anders. Ze
Inlijft achter met haar schoon-
en haar man. En de
Olaf Malmberg als Beljajew en Maike Meijer als Wera in 'Een maand op het land'.
FOTO DO VISSER
pleegdochter trouwt met de rijke
buurman.
Leonard Frank was niet van plan
er een brave reconstructie van te
maken. Hij wilde er zijn visie op
theater in kwijt en is enorm in
Karei van het Reve's vertaling
uit 1957 aan het schrappen ge
weest. „Als je de Russologie er
uit haalt, dan kun je er wat mee.
Van het Reve's versie is niet ver
ouderd. We hebben er wel een
jonge slavist bij gehaald. Maar ik
weet niet of Van het Reve z'n ei
gen vertaling nog zou herken-
Frank wil laten zien wat er zich
in de personages afspeelt en hoe
het met groepje gaat. Een aantal
heeft hij anders benadrukt en dat
wijkt af van het oorspronkelijke
stuk. En Olaf Malmberg laat hij
als Beljajew op de saz voor Mai
ke Meijer als Wera spelen.
Verbeelding
„Ik heb er een theatrale verbeel
ding van proberen te maken,
meer dan dat het van de realiteit
is, zoals bij Toergenjew. Ik heb er
theater van willen maken," legt
de regisseur uit. Vijftig scènes
zijn er in gebleven en daardoor is
er volgens Frank een ander ritme
ontstaan. Lange episodes zijn in-
gekort of heftiger gemaakt. „We
zoeken naar een heel ander soort
dynamiek," merkt Frank op. Er
zitten nog wel lange dialogen in,
maar die worden door snelle epi
sodes afgewisseld. Wanneer het
naar een hoogtepunt gaat, met
een lange, uitgerekte climax, laat
de regisseur er een versnelde af
wikkeling op volgen.
Hoewel Een maand op het land
Franks eerste stuk van een Rus
sische schrijver is, heeft hij al
langer iets met Toergenjew. Hij
vindt Toergenjew, die wel de
voorloper van Tsjechov wordt
genoemd, een fantastisch schrij
ver.
Hij heeft er veel meer mee op dan
met Tsjechov, in wiens stukken
van alles en iedereen voorbij
komt. Een maand op het land is
een deel van de samenleving,
waarin de - volgens Frank ka
rakterloze - mensen zo geïso
leerd leven en waarin niets be
langrijks gebeurt, zodat er wel
allerlei affaires moeten ontstaan.
„Alleen innerlijk gebeurt er van
Tel.
h de beelden van Guido Geelen
lijkt niks meer onmogelijk. Ge
perforeerde gaskachels en stof
fers, een boekenplank als
Moemenvaas, doorzakkende te
levisietoestellen, urinoirs als ra
deloze insecten spartelend tegen
de wand en een grote muur van
opgestapelde voorwerpen die ei
genlijk niks met elkaar te maken
'•ebben. Wat heet? Guido Geelen
trekt de meest banale dingen
over de grens van hun eigen be
tekenis en kneedt hun vorm tot
uitermate plastisch beeld
waarin de dingen een nieuw le
ven beginnen met een nieuwe
betekenis.
Monumentaal aan het begin van
tentoonstelling in De Pont
staat een muur van een beeld uit
'W dat tot de vaste collectie
fehoort. Het markeert het begin
'at een overzicht dat zich links
rechts in de afzondering van
o witte museumruimtes af-
jeelt. Het beeld treft van verre
o°r de zuivere, rode kleur van
'klei waarin Guido Geelen
torn, 1961), eigenlijk heel
uerwets, de beelden heeft ge
bakken.
jjst beeld is een stapeling in
""•Jig opzicht. Allereerst
Het beeld bestaat uit
voorwerpen die ons
voorkomen: gitaar, auto
vaas fruit, gereedschap,
n> beesten, fototoestel en
- rel meer. En al die dingen
t °p elkaar gezet tot een muur
mm ger reikt dan de men"
|;;u ^aar de stapeling
1 vernuftiger. Al die losse
p®2iin verdeeld over vijf he-
j. twee halve rechthoekige
Dje reusachtige bakstenen.
Z1la in verspringend ver-
selaarT manier van de met-
OnV een muur geworden,
van de betekenissen is er
DediÜÜ S00I!t staPeling sprake.
Pen niPj1 z''n triviale voorwer-
j: 11 de menselijke huishou-
bi fl»7 ■81e' behulp van mailen
fenV; „Z1]n uitgevoerd. De din-
baar voldoende herken-
,hun eigen.
zen. Voor ons een herkennings
punt. Maar in deze context heb
ben ze die oude functie en daar
mee ook die betekenis verloren.
Guido Geelen heeft de oude din
gen in een nieuw verband bijeen
gebracht, ze een andere functie
en een nieuwe betekenis be
zorgd.
Trouwens ook een andere vorm:
elk ding is geplet, verbogen of,
als was het van zachte bijenwas,
uiteengezakt. Een geval van me
tamorfose. En het totaal heeft de
allure aangenomen van een
beeld, niet in het minst doordat
alle dingen dezelfde kleur heb
ben gekregen en daarmee in be
tekenis naar elkaar toe zijn ge
kropen. De rode kleur van ge
bakken klei.
Guido Geelen speelt een helder
en doorzichtig spel met vormen
en betekenissen die hij tot een
nieuwe en onorthodoxe verbin
ding brengt. De gedaanteveran
dering wordt een verdubbeling.
Ook uit 1993 zijn de bloemen-
beelden. Een wat vadsig, door
zakkend televisietoestel op twee
boomstammetjes en daarboven
op een nest takshondjes. Langs
alle kanten steken er smalle gla
zen vazen uit die drager zijn van
verse bloemen. Iets soortgelijks
voert hij uit met een plank met
uitzakte boeken aan de wand en
een hond en een vogel op de
vloer.
De vormen blijven ondanks de
subtiele deformaties herken
baar, maar de oude betekenissen
worden verruild voor nieuwe:
bloemenvaas en, niet te verge
ten, sculptuur. Want al die in
grepen en handelingen bedoelen
vooral beeld te zijn: een auto
noom beeld vrij in de ruimte en
los op de grond of aan de wand.
Zelfs waar sommige objecten zo
als de versneden en van verf
druipende wasmachines op een
houten pallet zijn gezet, ervaar
je die niet als een sokkel maar
als deel van het beeld.
Hier is ook te zien het beeld Uri
noirs uit 1994 dat vorig jaar aan
wezig was in de buitenlucht in
Park Wolfslaar, Breda. Guido
T
Beeld van Guido Geelen, te zien in Tilburg
FOTO JANNES LINDERS
Geelen heeft twee oude pisbak
ken, ditmaal niet van klei maar
van brons, omgekeerd op elkaar
gemonteerd en tegen de wand
gehangen. Langs alle kanten ste
ken er lange pijpen uit, Goudse
tabakspijpen die hier niks meer
met roken van doen hebben
maar meer de poten en voel
sprieten van een geweldig insect
lijken dat reddeloos spartelt in
deze witte museumruimte.
Het spel van combinatie en ver
vorming, verdubbeling van bete
kenis, voert hij verder op door de
consolebeelden uit 1994 en 1995
te beplakken met transfers:
plakplaatjes van pastorale land
schappen die wij zonder enige
aarzeling tot kitsch benoemen.
Het zijn wederom beelden van
klei in de gedaante van een con
sole met fruit, planken, flessen,
boeken en zo meer. In ieder geval
geven die oogstrelende plaatjes
een schitterend en complex aan
zien aan dingen die in handen
van Guido Geelen geen gewone
dingen meer zijn.
Een wasmachine omtoveren tot
een meerduidig beeld, dat is het
werk van een kunstenaar.
Recente beelden van Guido Gee
len in De Pont, Wilhelminapark 1,
Tilburg, tot 1 juli. Alleen op
maandag gesloten.
Op de mooie tentoonstelling over
het portret in de kunst van nu
zien we twee kunstenaars wier
werk aanleiding geeft tot verge
lijking met werk van kunste
naars die er niet zijn. Maar naar
wie de gedachten onvermijdelijk
uitgaan. De tekeningen van de
jonge Rosemin Hendriks tonen
zekere overeenkomst (maar nog
groter verschil) met die van
Wouter van Riessen.
Van heel andere aard is de ver
gelijking die zich opdringt tus
sen de geschilderde portretten
van Carola Bessaso en het werk
van Mariene Dumas. Het deert
niet dat noch het werk van Du
mas, noch dat van Van Riessen
hier feitelijk aanwezig is. Als
werk daar aanleiding toe geeft,
is vergelijking toegestaan. Niks
bestaat tenslotte zonder op zijn
minst te lijken op iets anders.
De schitterende tekeningen van
Rosemin Hendriks lijken op het
eerste gezicht familie te zijn van
die van Wouter van Riessen die
de afgelopen maand hier op de
zelfde plek, de oude sigarenfa
briek van Willem II in Den
Bosch, enkele van zijn potlood
tekeningen en schilderijen heeft
getoond. Om die potloodteke
ningen gaat het nu. Zowel bij
Hendriks als bij Van Riessen,
twee jonge interessante kunste
naars, zien we portretten die
heel frontaal op het verder lege
blad zijn gezet. Met een potlood
dat heel zuiver die ene juiste lijn
vindt waar de kunstenaar naar
zoekt. Wat niet goed is, wordt
weggegumd maar nooit hele
maal. De sporen van het werk,
de sporen van het zoeken dus,
mogen nog even gezien worden.
Ze maken de tekening alleen
maar spannender.
Beiden beperken ze zich tot
hoofdlijnen waarmee ze meer
dan genoeg kunnen vertellen
over de psychologie van de gete
kende figuur. En daar begint het
verschil en wordt de vergelijking
pas echt interessant. Met dezelf
de middelen en stijl en binnen
Door Frits de Coninck
eenzelfde motief roepen ze vol
strekt andere belevingen op. De
knellende leegte bij Van Riessen,
de tekenaar van de eenzelvige fi
guur, is bij Hendriks een portret
dat opgeblazen is, naar vorm en
naar betekenis. Elk deel van de
fysionomie trekt apart de aan
dacht en is een eiland in het ge
heel. De ogen, de neus, de mond,
elk deel trekt de aandacht van de
kijker naar binnen. Op subtiele
manier ontstaat er een commu
nicatie tussen portret en kijker.
Carola Bessaso, net afgestudeerd
aan de Rietveldacademie kiest
een spoor dat onvermijdelijk
naar Mariene Dumas voert. Een
zelfde losse schilderstijl, hetzelf
de verenkelde portret, het kleine
formaat en zelfs de manier van
presentatie: in serie en los aan de
muur bevestigd. Maar bij Bessa
so kijken de portretten niet
doordringend, de blijk snijdt
niet door de ziel van de kijker.
Dat ongemakkelijke gevoel dat
een portret van Dumas geeft,
ontbreekt hier. Bij Bessaso be
wegen de portretten zich aan de
oppervlakte en wordt de bele
ving onvoldoende op gang ge
bracht om het idee op te roepen
van een spiegel van het gemoed
dat een portret zou moeten zijn.
De vergelijking met Dumas is
natuurlijk niet helemaal terecht.
Want ver doorgevoerd leidt die
tot een kansloze positie voor ie
mand die net begint. Maar, een
echt talent zou zichzelf ervoor
moeten behoeden zich zo ver
stikkend dicht tegen een reputa
tie als die van Mariene Dumas
aan te schurken.
'Mirrors of Mind/Time' in Artis,
Boschveldweg 471, Den Bosch.
Tot 29 april, open do t/m zo van 1
tot 5 uur.
Amsterdam - Amsterdamse
Schouwburg. Het Nationale
Toneel speelt 'Design for li
ving' van Noël Coward. Regie:
Ger Thijs. Met: Gijs Scholten
van Aschat, Peter Blok, Jac
queline Blom; Marthe-Geke
Bracht, Han Kerckhoffs en
Laurens Spoor. Gezien op 15
apri. Op 1 mei in De Kring in
Roosendaal, 31 mei en 1 juni in
Chassé Theater in Breda.
Door Ton Verbeeten
Hoe bevrijdend moet de voor
stelling van Design for living
in 1932 in New York voor Noël
Coward zijn geweest. Hij had
het stuk voor zichzelf geschre
ven, speelde de rol van de suc
cesvolle toneelschrijver Leo,
maar waar het echt om ging:
hij kon zichzelf er in kwijt. In
veel opzichten was hij de mo
tor van het drietal - een
vrouw en twee mannen - dat
uiteindelijk op de vrije vleu
gels van de lichtzinnigheid de
benepen moraal van zijn tijd
ontvlucht. Een ménage a trois
was zijn ideale manier van le
ven of minstens de methode
bij uitstek om zijn homosek
sualiteit naar de eisen van zijn
tijd op een aangename manier
te verhullen.
Bovendien, Design for living
was en is waanzinnig witty,
een geestige komedie over vier
turbulente jaren uit het leven
van drie goed gebekte en well
to do mensen. En Het Natio
nale Toneel maakt er anno
1996 een feest van.
Ze zijn jong, artistiek, gek op
elkaar en voorzien van een
fikse dosis geldingsdrang. In
Parijs, onder de hanenbalken,
wonen Gilda (Jacqueline
Blom) en schilder Otto (Peter
Blok) samen. De suggestie is
die van een hartstochtelijke
vechtrelatie. Otto is even naar
Marseille als Leo (Gijs Schol
ten van Aschat) langs komt
om zijn eerste succes als to
neelschrijver te vieren. Het
onvermijdelijke gebeurt. Leo
slaapt met Gilda. En dat le
vert de volgende morgen een
even heftige als komische
confrontatie op met Otto.
In een Londense hotelsuite en
in een New-Yorks penthouse
herhalen zich deze gebeurte
nissen in wisselende constel
laties: Gilda en Leo, Gilda en
Ernst (Han Kerckhoffs). Elk
krijgt vrij van de relatie om
het in de wereld van kunst en
chic te maken. En dan komt
dat daverende laatste bedrijf,
waarin het drietal uitbundig
voor elkaar kiest.
Uitbundig is overigens de hele
voorstelling. Als Gilda haar
twee geliefden in de Londense
hotelsuite heeft achtergelaten,
raken de heren op de vroege
morgen gruwelijk dronken en
dat is weer een prachtig ex
cuus voor groteske wederzijd
se liefdesverklaringen. En met
de kater drinkt ook het besef
door dat ze niet anders willen
dan met zijn tweetjes Gilda.
Met name Gijs Scholten van
Aschat is fenomenaal in zijn
woeste afwijzing van elke
wellevendheid. Het drietal is
uiteraard buitengewoon ego
centrisch. Personeel en pas
santen - vertolkt door Han
Kerckhoffs, Marthe-Geke
Bracht en vertaler Laurens
Spoor - worden daar, zij het
op hilarische wijze, slachtof
fer van.
Zelden is een op zich al uitste
kende komedie met zoveel
schittering en glans gespeeld
als deze Design for living.
alles," merkt Leonard Frank op.
„Hoe die mensen overleven, dat
fascineert me."
De amoureuze verwikkelingen in
het stuk waren voor Leonard
Frank geen aanleiding om er een
eigentijds soft porno-stuk van te
maken. „Er wordt wel fysieker
geopereerd dan Toergenjew heeft
gedacht," stelt hij. Frank laat het
beperkt tot een aai, een zoen of
'pakken'.
'Een maand op het land' van het
Theater van het Oosten is op 8
mei te zien in Chassé Theater in
Breda
Theo Loevendie
Van onze kunstredactie
Amsterdam - Wie schrijft er anno
1996 nog een pianoconcert? Het
antwoord is: Theo Loevendie.
Morgen gaat zijn Concert voor
piano en orkest in het Amster
damse Concertgebouw in pre
mière.
Een mooiere première kan een
Nederlandse componist zich niet
wensen: de solist is Ronald Brau
tigam, het Concertgebouworkest
staat onder leiding van Riccardo
Chailly.
Bovendien staat Loevendie's pia
noconcert in het programma in
geklemd tussen twee klassiekers:
La mer van Debussy en Le sacre
du printemps van Stravinsky.
Dat zijn twee componisten waar
voor Loevendie naar eigen zeg
gen grote eerbied heeft.
Het pianoconcert kent vier delen:
Lento, Vivo, Molto Tranquillo en
Tempo Rigido. Het eindigt in een
'ritme-orgie', zegt de componist
FOTO ANP
in Preludium, het tijdschrift van
het Concertgebouworkest. De ge
daante die het Pianoconcert heeft
aangenomen vloeit mede voort
uit zijn 'vroegere jazz-bezighe-
den', denkt Loevendie. Verder
noemt hij de 'speelse toets' die
zijn werk gemeen heeft met het
pianoconcert van Ravel. Verder
was Mozart 'een goed voorbeeld'.
Samenvattend meent Loevendie:
„Het concert heeft zeker geen
complexe zetting, het is geen
Bach of Rachmaninov. Er heeft
me maar één muziek voor ogen
gestaan: Afrika. De slagwerksec
tie raast in hoog tempo door en is
op Afrikaanse polyritmiek geba
seerd." Maar, zegt Loevendie,
'onbewust speelt er ongetwijfeld
meer mee. Ik heb me in de con
certliteratuur verdiept vanaf
Haydn.'
Op zondag 21 april wordt het
concert in het Concertgebouw
herhaald.
Aanstaande zondag, 21 april,
wordt in het Tongerlohuys te
Roosendaal, Molenstraat 2, de
zomerexpositie geopend onder
het motto beelden in beeld.
Te zien is werk van Adriaan See-
len (steen), Barbara de Clerq
(brons), Dick Fluitsma (hout),
Henk de Jong (hout/steen), Hen-
ny van der Meer (staal), Jeanine
Theunissen (brons) en Kas Stuart
(keramiek/glas). Geopend di/zo
14-17 uur. (t/m 29 juli)
Aquarellen van Josephine van
der Ark zijn vanaf zondag 21
april te zien in café-restaurant
De Boschwachter, Huisdreef 4
(Mastbos) in Breda. Zij exposeer
de eerder in Rijsbergen, Prinsen
beek, Breda, Nieuwegein en Gro
ningen.
De opening is zondagmiddag tus
sen 14 en 17 uur. De Boschwach
ter is op dinsdag gesloten, (t/m 31
mei).
