)ESTEM Dudok: componist van 'versteende muziek' De schilderijen en glas-appliqué ramen van Margriet Oomen 10 30 40 VANDAAG I NOG!! 'Wie zich niet verzoent met het verleden, kan geen moderne kunst maken' Grote Gids DONDERDAG 18 APRIL 1996 DEEL 'Alsof je de hemel instapt' hij megasportief dankzij ide 1.6 I 90 pk-motor. En at er nog wat te genieten i Mégane Coupé? Ga dan el heel goed samen. 3 8 jaar plaatwerkgarantie, alers vindt u in de Gouden Gids. PtorWil Kester |fc vergelijking komt van Jan Ia "^n werk wordt nog mu- «er, zoo als die architectoni- ie muziek van Debussy," de ontwerper van onder- I'd Olympisch Stadion in tedam in 1932 over zijn Md en collega Willem Mari- pDudok. moment verkeerde Du- |r°P to hoogtepunt van zijn K?1 ze"s wereldberoemde 1 architect Le Corbusier 2 hem complimenten voor ItfjL® iaar eer(der geopende gadhms van Hilversum. Du- mjenkorfgebouw in Rotter- met een revolutionair m l'azen §evel, was net op- Jker en der in het land - lsaatV?ora' 'n Hilversum waar stadsarchitect I, "erden door Dudok ont ij1 woningen, wijken en li» ®*ouwd die opvielen Im ei§en karakter. Alom ■toen zij geroemd. wordt in Hilversum het •hot gegeven van een breed 6 Dudok-manifestie. ■punt is een grote over- 'toonstelling over het le lt®»» werk van de architect Ita n rinus Dudok (1884- IsiilV i exP°sitie wordt uiter- I^ Miouden in het recent ge- is® 6 Raadhuis van Hil- itaÏÏ'tojuur van Dudok leg- hiibl 'n die tijd ge- CS Meenten. Nooit liet ^decoratieve elementen in .wouwen op te nemen, tójr i de strakke zake- rbr^an to Hieuwe B°uwen 8 u ttrchitectuurhistori- l,j., rman van Bergeijk noemt 1 z']n prachtige mono- Dudoks naam is dan gevestigd.' Niet alleen in Hilversum, maar ook daarbuiten krijgt hij tal van opdrachten. Dat levert gebou wen op als De Bijenkorf in Rot terdam, .de kantoorflat De Ne derlanden van 1845 in Arnhem en ook het Monument op de Af sluitdijk. Aan het eind van de ja ren dertig lijkt Dudoks roem echter over het hoogtepunt heen. Na de Tweede Wereldoorlog on dergaat de belangstelling voor Dudok nog een korte opleving die zich weerspiegelt in op drachten voor stedebouwkundi- ge ontwerpen in Zwolle, Velsen en Den Haag. De typische Du- dok-stijl, al gruwde hij zelf van die kwalificatie, is echter nage noeg verdwenen. De laatste bouwwerken, die naar zijn ont werp worden opgetrokken zijn flats in Amsterdam-BuitenVel- dert. Dat gebeurt in 1967, zeven jaar voor zijn dood. Ruim twintig jaar later wordt begonnen met de 35 miljoen gul den kostende en inmiddels vol tooide restauratie van het Hil- versumse Raadhuis, zijn mees terwerk. Wat dat betref springt men met de nalatenschap van Dudok voorzichtiger om dan met het werk van zijn vriend Jan Wils. Diens Olympisch Stadion is immers tot de sloop veroor deeld. De versteende muziek van Dudok blijkt meer eeuwigheids waarde te hebben. I 'W.M. Dudok, componist van ar chitectuur', expositie in het Raad huis van Hilversum. Tot 15 sep tember, dagelijks (ook maandag) van 11.00 tot 17.00 uur. I Herman van Bergeijk: 'Willem Marinus Dudok - Architect-stede- bouwkundige 1884-1974'. Uitg. V+K Publishing, Naarden, prijs 159,90. 0-Nabucco(30/7)-Carmen(l/8). 4/8)-Nabucco(8/8)-Barbier van 1/8). o(11 /8)-Carmen(14/8)-Aïda( 15/8). j/9)-Nabucco(21 /8)-Carmen(22% van Sevilla(24/8)-Carmen(27/8). m CD ATA REIS HZ 874- -27 17-23 998,- 998,- Ibelasting 150,- 27,50 'INBEGREPEN- ifortabele Tourist Class touringcar ing op heen- en terugreis op basis Itbijt, in Italië verblijf op basis van 2-persoonskamer met douche en dige Nederlandse retsleiding excursiepro gramma sera's met ongenummerde zitplaat- ifel in Nederland op de laatste dag IET INBEGREPEN- aaltijden, entrees tijdens de excur- excursie. tolgelden/toeristenbelas- lleringsverzekering. peelnemers 35. an annulering bij onvoldoende deel- oor vertrek. Lijn de ANVR-Reisvoorwaarden van ■ingcar mag niet gerookt worden. I - Eindhoven: Stationsplein 28 - 84 - Waalwijk: Stationsstraat 118. Margriet Oomen bij haar raam in het Baronie-ziekenhuis in Breda: „Zo'n raam dwingt respect af. Niemand zal het in z'n hoofd halen om een er plantenbak voor te zetten.foto cor viveen Veel belang hecht Margriet Oomen aan haar opvoeding, aan haar ouder lijk huis. „Ik ben door mijn familie enorm gestimuleerd. Wij woonden in Oosterhout, ik was de jongste van vijf kinderen. Mijn vader was architect, maar hij schilderde ook. Er was een atelier in de tuin waar wij allemaal gebruik van maakten." „Veel stillevens, soms had mijn vader een model staan. Schoolcijfers waren niet belangrijk, vond mijn-vader. Als ik liever in de kunst wilde, moest ik dat vooral doen. Op de eerste dag dat ik naar de academie ging, ging mijn vader dood." De kunstenares heeft altijd flink aan de weg getimmerd. „Ik ben direct na mijn eindexamen in Maastricht naar galeries gestapt met mijn grafisch werk en ik heb altijd goed verkocht. Ik heb altijd wel een glas-opdracht lo pen. Ik heb nooit in de contraprestatie willen zitten, omdat ik niet afhanke lijk wilde zijn. Als je positief bent, on derneem je meer. Ik heb meegedaan aan een tentoonstelling in Schiedam, ik denk dat ik er daaraan wel dertig exposities heb overgehouden. Overi gens heb ik nooit visioenen van rijk dom gehad, want bij ons thuis kwa men vroeger kunstenaars die geen luis hadden om dood te drukken." Kleur Met schilderen gaat Margriet Oomen zeker door. „Grafiek maak ik nooit meer, ik heb m'n ets-pers weggedaan. In olieverf en gouaches kan ik mijn af finiteit met kleur kwijt. Daarbij vind ik het fijn om vanuit een traditie te werken, de Europese traditie vanaf de vroegste Italiaanse schilderkunst. Als je je niet verzoent met het verleden, kun je nooit moderne kunst maken." En tenslotte zijn daar de kleurige glas-appliqué ramen waarin Oomen zich heeft gespecialiseerd en waarin zij weinig concurrentie heeft. „Ten minste niet in Nederland. Wel in Frankrijk en Italië. Ik zie die kunste naars bij de glazenier in Amsterdam, want ook zij laten hun ontwerpen daar uitvoeren, bij Tetterode. Ik ben nu tien jaar met glas-ontwerp bezig en ik krijg steeds meer ervaring. Mis schien zal ik ooit nog eens iets maken dat net zo mooi is als de vensters van 'Matisse in Vence in Zuid-Frankrijk. Als je daar binnen gaat is het alsof je de hemel instapt." Margriet Oomen: olieverfschilderijen en gouaches. Het Markiezenhof, Steen- bergsestraat 8 Bergen op Zoom. Ope ningstijden dinsdag t/m zondag, 11.00- 17.00 uur. (t/m 16 juni) K Hans Rooseboom het Oomen poseert 7de foto bij dit verhaal in t stiltecentrum van zie- riuis De Baronie in Bre- Het veelkleurige raam in V ruimte - vroeger de ka- i-is van haar hand. De af topen tien jaar heeft Mar ket Oomen een naam opge- |uwd als ontwerper van s-appliqué ramen. Veel oncurrentie heeft zij niet in ederland. werd aan dergelijke juten geen aandacht be- aldus Oomen, die een i of vijftien van deze ramen Itel Nederland op haar naam M staan. „Het is belangrijk ft ei iets moois en rustgevends a uitgaat, speciaal voor de fa- Me meen overledene. Als de |u er op komt begint het te nkelen." |e aanleiding voor de ontmoe- g met Margriet Oomen ligt s veertig kilometer ver sop, jn de ietwat duistere za- n museum Het Markiezenhof in (ergen op Zoom. Daar hangen in drie i veertig olieverfschilderijen en iisches van de kunstenares, die in Ii2 in Oosterhout werd geboren, nu pBavel woont en in Breda haar ate- uimte heeft. |t verschillende, disciplines van de leidende kunst die Margriet Oomen efent hebben een duidelijke relatie Want de speciale eigen- kappen van glas - licht, kleur en parantie - komen terug in haar everfschilderijen. li grote doeken van Oomen lichten b het ware op in de zalen van Het hezenhof. aarom werk ik graag met olieverf. F kleur, de gloed komt als het ware in kinnen uit. Ik zal nooit met acryl men werken. Met acryl blijft alles 1st, oppervlakkig. tan spelen in de schilderijen van Weet Oomen de hoofdrol. De the- liiekis eenvoudig, in de zin van dui- pfc daarop wijzen titels als Reli- Venster, Doopvont, Zo groen als Terra cotta, Sleutel, Lampion, per. Tekens, symbolen, archety- Wel Margriet Oomens glas-ap- Wandelinggouache op Japans papier pliqüe ramen veel spectaculairder overkomen dan haar schilderijen, voelt zij zich allereerst schilder. „Ik ben schilder, en dat blijf ik ook als ik een glas-ontwerp maak. Voor zo'n ontwerp maak ik een aquarel. Met die aquarel ga ik naar de glazenier in Am sterdam." „Met hem analyseer ik de penseelstre ken. Het gaat erom dat het schilderij vertaald moet worden. Dan worden er verschillende lagen glas en kunststof op elkaar aangebracht, waardoor de juiste kleuren ontstaan. Bij dat proces hoef ik niet meer van begin tot eind bij te zijn. Als het klaar is, is het bijna een schilderij, een vertaling van een aqua rel." Visie Op deze wijze kwam bijvoorbeeld ook het grote vierluik De vier jaargetijden tot stand in het verpleeghuis Lucia in Breda, plus het grootste raam van al lemaal, één van zes meter in Sprang Capelle. Margriet Oomens carrière is voor spoedig verlopen. „Ik ben eerst in.Til burg op de academie geweest, de op leiding voor tekenleraar. Maar ik vond' dat niet genoeg. Technieken leerde ik daar wel, maar ik miste een visie. Ik had het idee dat ik zo'n visie ook niet op Sint Joost in Breda zou vinden. Daarom ging ik naar de Jan van Eyk Academie in Maastricht. Daar werd heel veel aan kunst- en cultuur-on derwijs gedaan. Dat heeft mij erg gestimuleerd, gevoegd bij het enthousiasme van mijn ouders." Ze studeerde af in de grafische richting, en begon te werken in steendruk en drogenaald- ets. Maar toen zag zij letterlijk het licht. „Ik ben tijdens een studiereis in Italië in 1982 gaan schilde rijen. Daar zag ik de kleuren en het licht en ik begreep dat ik in kleur moest gaan werken. Maar ik was graficus en in kleurengrafiek zag ik niets. Dus ik schakelde over op olie verf. Ik maakte een paar series schilderijen, over het dagelijks leven, over traditionele feesten zoals oogstfeesten, en een serie kardinalen." „Door die kardinalen kreeg ik een opdracht van de gemeente Ossendrecht voor een schilde- rij van de heilige Gertrudis, schutspatroon van die regio. En zo zijn eigenlijk de op drachten voor glas-ontwerpen geko men, van kloosters en ziekenhuizen." Sacraal Betekent het feit dat Margriet Oomen opdrachten krijgt van kerkelijke zijde en uit de gezondheidszorg, dat zij daarmee affiniteit heeft? „Ik denk dat mijn werk sacraler overkomt dan het is. Ik ben niet op dat sacrale uit, maar ik wil wel verstilling. Natuurlijk heeft het licht, dat voor mij zo belangrijk is, van nature iets sacraals." Margriet Oomen bekent dat de the ma's van haar schilderijen, die op de toeschouwer overkomen als symbolis tische 'tekens aan de wand', vaak heel toevallig tot stand komen. „Op de ten toonstelling in Het Markiezenhof han gen een paar doeken met de titel Sleu tel. Daarop is een enorme sleutel te zien, te midden van een groot kleur vlak. Ik kwam op dat thema toen ik een keer mijn sleutel kwijt was en ik besefte wat een belangrijk voorwerp dat was." Overigens zijn de doeken van Oomen doorgaans ruim opgezet. „In mijn olieverfschilderijen denk ik in grote vlakken. Ik wil die kleur alle ruimte geven. Overigens ben ik aan elk schil derij meer dan een jaar bezig. Daarom ben ik er erg aan verknocht." grafie daarom een eigenzinnig architect. Iemand, die zich niet met een bepaalde stijl wilde identificeren. „Hij beschouwde zich als een fi guur tussen de modernen en de traditionalisten. Dudok keek zo wel naar de ene als naar de ande re kant. Hij werd beïnvloed, ze ker. Door Berlage, de Amster damse School, de Amerikaan Frank Lloyd Wright, die hij zeer bewonderde. Maar Dudok bleef altijd Dudok," aldus Van Berge ijk, „een componist van ver steende muziek." Dudok, die uitstekend piano speelde zonder een noot te kun nen lezen, had zijn liefde voor muziek niet van een vreemde. Zijn vader was violist bij het Concertgebouworkest, zijn moe der pianiste. Als jongetje speelde Dudok al werken van Mozart, Beethoven en Brahms uit het hoofd. Geen wonder, dat muziek later een belangrijke inspiratie bron voor zijn architectuur zou vormen. Breda Hoewel hij als kind al goed blijkt te kunnen tekenen, zoals te zien is in een uit de periode 1896- 1902 bewaard gebleven schets boek, slaat Dudok aanvankelijk een andere richting in. Na drie jaar HBS in Amsterdam wordt hij ingeschreven aan de Cadet tenschool in Alkmaar om zijn militaire opleiding aan de Ko ninklijke Militaire Academie in Breda te voltooien. Tot de vakken, die Dudok aan de Toch voelt Dudok zich in zijn di- recteursbaan te zeer beperkt in zijn grote hartstocht, het teke nen van ontwerpen. Hij neemt in 1928 ontslag en wordt onmiddel lijk weer door Hilversum in dienst genomen als stadsarchi tect. Schietgaten De opdracht een nieuw raadhuis te ontwerpen heeft hij dan al uit gevoerd. Het is zijn opus mag num, zijn meesterwerk. Het raadhuis staat, zoals Van Berge ijk in zijn monografie opmerkt, als een sculptuur in zijn omge ving. De opvallende gele bakstenen en de blauwe accenten geven het bouwwerk een vrolijke kleur, een frivoliteit die prachtig con trasteert met de strakke sober heid van het gebouw. De geslo ten zuidgevel verraadt Dudoks militaire achtergrond. De kleine ramen zouden zó gebruikt kun nen worden als schietgaten. Dat tot ontsteltenis van Hilver- sums burgervader. Die vindt Du doks ontwerp meer op een fort dan op een raadhuis lijken. De gemeenteraad overweegt zelfs nog de bouw uit te stellen. Wan neer 55 van Dudoks vakbroe ders, onder wie de meest gere nommeerde architecten van Ne derland echter een verklaring naar B. en W. van Hilversum stu ren waarin zij hun grote waarde ring voor het ontwerp uitspre ken, gaat men overstag. Op 31 juli 1931 wordt het gebouw offi cieel in gebruik genomen. tuur neer. Hij keert zich tegen de stijlarchitectuur en verdedigt het modernisme met zijn zake lijkheid en weloverwogen sober heid. Dudok mag zichzelf op dat moment 'stijlloos' noemen, zijn ontwerpen zullen in den lande driftig nagevolgd gaan worden. Dat gebeurt vooral tijdens zijn Hilversumse periode. In 1915 solliciteert Dudok naar de functie van directeur Publie ke Werken in Hilversum en wordt aangenomen. Hilversum is een echte groeigemeente en heeft een enorme behoefte aan huizen, openbare gebouwen en scholen. Vanwege de Eerste Wereldoorlog ligt de bouw echter vooral stil en noodgedwongen houdt Dudok zich bezig met zaken als toezicht op de riolering en de brandweer. Schoolgebouwen Na de oorlog worden echter tal van woonbuurten en scholen naar zijn ontwerp opgetrokken. Met name zijn schoolgebouwen oogsten veel lof. Dudok gaat bij zijn ontwerpen uit van het prin cipe, dat een school 'knus en klein' moet zijn en geen 'kast van kinderbergplaats'. Hij verliest nooit de stedebouw- kundige situering van het ge bouw uit het oog. Bovendien be steedt hij grote aandacht aan het gebruik van kleur. Aan iedere school geeft hij een eigen ge zicht. Waarbij Dudok probeert herhalingen zoveel mogelijk uit de weg te gaan. „Want," zoals hij zelf opmerkt, „hij die zichzelf herhaalt is alreeds een dief." KMA krijgt voorgeschoteld be hoort ook Burgerlijke en schoone bouwkunde. Hij zal daar later nog veel profijt van hebben. Als ingenieur en plaats vervangend directeur van de Ge meentewerken in Leiden ont werpt hij enkele gebouwen, waaronder samen met zijn vriend J.J.P. Oud een nieuw hoofdgebouw voor het Leidsch Dagblad. In een artikel in het Bouwkundig Weekblad legt Dudok in 1914 zijn opvattingen over architec- Het gemeentehuis van Hilversum, een ontwerp van Du- Willem Marinus Dudok (1884-1974) dok dat in 1931 voor nogal wat opschudding zorgde.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1996 | | pagina 21