Carnaval maar dan anders Kamperen zonder risico Uitbundige waanzin zonder enige wanklank in Valencia DE STEM GIDS Prijzen in warm Zwitserland zijn om van te schrikken DE STEM VRIJDAG 29 MAART 1996 [)l Door Nico Koolsbergen In de nacht van 19 op 20 maart begint het dagelijkse leven weer. Maar eerst nog drijven er von kenregens over de stad, want alle falla's gaan in vlammen op. Ook al is er een jaar aan gewerkt en zijn er miljoenen in geïnvesteerd. Een dag later steken de Valencia- nen de koppen alweer bij elkaar voor het feest van volgend jaar. Verslag uit een stad die feestvie ren tot kunst heeft verheven. 15 maart: Ninot Overal in de stad, die zo groot is als Amsterdam, klinken explo sies, sissen lonten en stralen ster ren van het vuurwerk. Door de middeleeuwse straatjes trekken optochten. Voorop de vaandels. Daarachter mannen en vrouwen, jongens en meisjes in kostbare historische kleding. Tenslotte het muziekkorps. De stoeten dragen kleurig beschilderde poppen mee. Dat zijn de ninots. Etensgeuren uit ontelbare kraampjes prikke len de neus. Falla's bevolken de hoeken van straten en de pleinen. Tegen de vierhonderd. Een Zuidnederlan der herkent ze direct. Dit zijn humoristische figuren en groepen zoals die tijdens carnaval meerij den op de praalwagens. Maar deze zijn groter, tot wel twintig meter, en van beter materiaal gemaakt, zoals polyester en glas vezel. Sommige zijn nog in opbouw, met hijskranen erbij. De ninots zijn onderdelen van de fal la's. Ze worden met enig ceremo nieel hun plek gezet. Op 19 maart gaan ze in de vlammen ten onder. Behalve de ninot intultada. Sinds 1934 wordt elk jaar één ninot 'gered' en in het Museo Fallero geplaatst. Tijdens Las Fallas is er elke nacht groot vuurwerk bij de Turia. Het water van deze rivier heeft lang geleden een nieuwe route gekregen. De oude bedding is omgetoverd in het langste park ter wereld, met palmen, bankjes, sportvelden. Het is hier goed toe ven, de hoge kades dempen het lawaai van de feestende stad. Maar pas op, ook hier steken mensen 24 uur per dag vuurpijlen en raketten af. Om half twee naar het hotel, een van de weinige waar nog een kamer te vinden was. Valencia zit vol tijdens zijn lentefeest. Met Spanjaarden uit andere steden. Hoewel Las Fallas al eeuwen een spektakel zijn, hebben buiten landse toeristen ze nauwelijks ontdekt. 16 maart: Mascleta Valencia spreekt een eigen variant van het Spaans. Sint- Jozef heet daardoor niet San José maar Sen Chusep. Zijn kapel in de kathedraal wordt druk bezocht en velen tracteren de hei lige op een bloemetje. Buiten, op het Plaza de la Virgen, staat een Elk jaar, al eeuwen, viert Valencia het feest van Las Fallas. Van 12 tot en met 19 maart- de data staan vast - staat de Spaanse stad in het teken van de lente, van Sint-Jozef, van vuurwerk en van de honderden falla's op de straathoeken. Het is een orgie van lawaai en muziek, 24 uur per dag. Tijdens Las Fallas slaapt Valencia niet, de stra ten blijven bevolkt met feestgangers die in dit goddelijke kli maat tot de ochtend de terrassen bezetten. Dit is het grootste fie sta van Spanje. populairdere figuur. Er is een beeld van Maria met kind in aan bouw. Hun hoofden staan nog op de grond, het houten skelet groeit. De kleding van de maagd bestaat volledig uit verse bloe men. Op de laatste dag zal het plein één bloemenzee zijn. Sen Chusep heeft volgens de overlevering de Virgen niet fysiek bovenop. Het geluid neemt af, zwelt aan en eindigt in nog meer geweld. De wereld vergaat. Het Laatste Oordeel zal, als dat al komt, geen indruk meer kunnen maken. De mascleta's zijn er elke dag, van 1 tot en met 19 maart. Het is dan onmogelijk op straat een normaal gesprek te voeren. In vijf minuten wordt er twee- tot drie duizend kilo kruit doorheen gejaagd. Behalve op 19 maart. Dan duurt het bombardement meer dan een uur. Vandaag beoordeelt de jury de falla's. Ze zijn ontworpen door professionele kunstenaars en worden in speciale bedrijven gemaakt. In opdracht van de buurten en wijken van Valencia die botje bij botje leggen. Er is een complete falla-industrie. De stad koestert haar kunstenaars. Het Museo Fallero toont levens echte poppen: bedelaars, boeren- tafereeltjes, beesten, Indianen, torero's. Er zijn meer musea. Met andere ontwerpen van de falla- kunstenaars. En met andere fal la's die niet aan de vlammen zijn prijs gegeven. Ze worden het hele jaar druk bezocht. 17 maart: Las Fallas De historie van Las Fallas gaat ver terug. Al voor de jaartelling - de stad bestaat al minstens 2100 jaar - vierden de Romeinen hier de wisseling der seizoenen. In de middeleeuwen ging het vuur een rol spelen. De timmer- bemind. Dat zal de Valenciaanse man tijdens Las Fallas niet over komen. Met instemming overi gens van het andere geslacht. In de parken, in de kerken, op straat, in geparkeerde auto's, overal wordt uitbundig omhelsd en gekust. Jongens en meisjes sla pen samen in het park. Overdag, 's avonds, 's nachts. In dit kli maat en bij dit feest kan alles. Even wachten voor een loket? Kans voor een lange kus. Komt de auto niet door de eindeloze rij en wandelaars? Dat is voor de inzittenden de gelegenheid even aan elkaar te zitten. Met de lente komt de liefde. Twee uur. Op het Plaza del Ayun- tamiento zijn honderdduizend mensen bijeen voor de dagelijkse mascletaeen orgie van explosies, een symfonie voor mortieren. Gebouwen schudden, ruiten rin kelen. Valencia dreunt en trilt. Letterlijk. Kruitdampen veroor zaken grijze nevels tot op kilome ters afstand. Het publiek staat er lieden - hun patroon is Sint- Jozef, zijn feest is op 19 maart - maakten met de komst van de lente hun werkplaatsen schoon. Houtresten en zaagsel vragen erom verbrand te worden. Zo kwam het bijeen: het vuur, de lente, Sint-Jozef. Samen: Las Fallas. Wie nu precies wat viert, is eind twintigste eeuw niet meer duidelijk. Het geeft niet, het feest is waanzinnig, de rituelen erom heen evenzeer en de kosten moe ten in de miljoenen lopen. Gul dens wel te verstaan, geen pes eta's. De optochten hebben vandaag een ander karakter. Op het Plaza de la Virgen zetten ze het beeld van Maria en kind in de bloemen. Iedereen draagt boeketten. Bij het betreden van het plein van de maagd speelt elk korps het volks lied van de stad. De hele wereld kent het: Valencia, ta ta ta tata tata tata tataaaa.. Het hekje om de eerste prijs blijkt te zijn verplaatst. Wie er nu dichtbij wil komen, moet betalen. Dat zijn de eerste inkomsten voor volgend jaar. Er is echter vol doende ruimte voor Hollandse zuunigheid: de falla is zeker' twintig meter hoog en zelfs op afstand zijn de details prima te zien. Eén ninot of groepje van deze falla krijgt na het feest een plek in het Museo Fallero. 18 maart - Nit el Foc Zelfs op het strand van de Mid dellandse Zee, vele kilometers buiten de stad, rommelt het. Er lijkt een enorm onweer aan te komen. Maar de lucht is strak blauw en er zwemmen mensen in zee. Naar Nederlandse begrippen is het al volop zomer, met fraaie temperaturen. In de stad haalt het kwik gemakkelijk de 25 gra den, hier is het iets koeler. Maar te warm om uren in de Spaanse zon te zitten. En dat gerommel in de verte? Dat is het vuurwerk in de stad. Het geluid is tijdens Las Fallas altijd aanwezig. Zouden de Valencianen daarom wat lui der spreken dan andere Span jaarden? Allemaal een beetje doof van de feesten? De bloemenstoeten zijn nog steeds de Maagd aan het versie ren. De bedelaars doen goede zaken. Kinderen knabbelen op stukken zoethout. Hout, timmer lieden, bloemen, lente, feest, Fal las. Vannacht is het de Nit el Foc met het grootste vuurwerk van al. Al uren eerder beweegt een eindelo ze massa naar de plaats waar dat zal gebeuren. Hoe veel zouden er zijn? Een half miljoen? Het kan goed. Middernacht. Sen Chusep. Alle verkeer ligt stil. Tegen half twee dooft de straatverlichting. Gejuich. Een half uur lang regent het kleuren, sterren, raketten tot op enorme hoogten. En opnieuw knalt het, want waarom zou je een vuurwerk beperken tot kleu rige sterrenregens? Er zijn hon derdduizenden mensen op straat. Niemand is dronken of verve lend. Raar. 19 maart: La Crema Dit wordt de apotheose, La Cre ma. Nog even en San Chusep kan gaan rusten. Hij moet intussen doof zijn van het kabaal. Maar hij houdt vast heel veel van de Valencianen. Hier krijgt hij nog aandacht, elders zijn ze hem bij na vergeten. Nog één keer trekken de massa's de nachtelijke stad in. Naar de falla's die gaan sterven. Het wachten is op de bomberos met hun glimmende helmen en blus- slangen. De brandweer moet in de nauwe straten huizen en bomen nat houden. Spetterend zoekt het vuur zich een weg, via lange lonten met daaraan tientallen stukken vuur werk. Knallend en sissend be reikt het de falla waaraan een jaar is gewerkt. Polyester brandt La Crema, na een week uitbundig feesten gaat alles in vlammen op. geweldig. In een zee van vlam men en hitte gaan de falla's ten onder. Boven de stad drijven re gens van vonken, ze dwarrelen neer in de volgepakte straten. De bomberos hebben het druk. Het voorjaar is begonnen in Valencia. Van het feest zal, op de geredde ninots na, niets meer res ten. Een jongetje rent langs, hij heeft een kleine ninot te pakken gekre gen. Ouderen zien vertederd toe, dat hebben ze als kind ook De mensen zijn stil. De onder gang van de bouwwerken waar voor ze een jaar hebben gespaard, foto martin riesenfeldl stemt droevig. Voor het eerst een week zijn er even ge lachende gezichten. Behalve figuren in de falla's zelf. In 4 I rode gloed blijven ze lachen tola neerstorten en tot as vergaan, Camping in het Zwitserse Tenero: duur, maar 'je weet wat je hebt', foto jan smets Door Jan Smets De klassieke Spaanse camping ligt slechts door een boulevard van het strand gescheiden, biedt alom scha duw van bomen en afdaken, is gegroepeerd rond een zwembad en een grote eetbar. De grootte varieert, de prijs per dag per gezin mag veertig tot vijftig gulden zijn. De klassieke Franse camping ligt aan een riviertje in de schaduw van de bomen. Ze is bij voorkeur niet te groot, een barretje graag, maar veel meer hoeft niet. Prijs mag tot veer tig gulden oplopen. Daarmee is veel meer dan de helft van de Nederlandse kampeerders in het buitenland al onder dak. Van de overigen neemt Zwitserland er tot honderdduizend op. Er zijn twee 'klassieke' Zwitserse campings. De eerste categorie ligt boven de 1.200 meter, aan een riviertje, vlakbij de toegang naar de bergwereld. Weinig faciliteiten. Prijs veertig tot vijftig gulden. De tweede categorie bestaat uit grote terreinen, van alles voor zien, gelegen op een warme plek aan een meer. Of het mag of niet, de prijzen bedragen er van vijfenze ventig tot meer dan honderd gulden. Over de tweede categorie gaat het hier vooral. Behaaglijk Goed achthonderd kilometer van onze zuidgrens wuiven de palmen in de bries die in de namiddag welko me verkoeling komt brengen op een hete zomerdag. Subtropen, zo dicht bij huis vind je ze nergens als in het Zwitserse kanton Tessin aan gene zijde van de Gotthard. Tussen de tenten en caravanluifels op de cam pings aan de oever van het meer bij Tenero komen weer mensen tevoor schijn uit de schaduw, klaar voor wat actie. Heet was het ook honderd kilometer noordelijker, aan de meren in het Berner Oberland. Ook hier was schaduw een gevraagd artikel op volle kampeerterreinen. De Zwitserse zomer kan heel warm zijn, ideaal om te kamperen. Een fors deel van het miljoenenleger Nederlandse kampeerders heeft geen idee van de behaaglijkheid van de Zwitserse zomer, althans die in de dalen. Het winterse beeld van besneeuwde bergen en dik ingepak te skiërs overleeft bij dezen de zomer. Anderen weten het wel, al generaties lang. Aan de Zwitserse kant van het Lago Maggiore hebben Nederlanders in de vijftiger jaren volgens de plaatselijke overlevering de plekken ontdekt waar nu vijf van 's lands grootste en van Europa's duurste kampeerterreinen floreren. Hogerop, aan het Vierwoudsteden- meer en aan de meren van Thun en Brienz en ook westelijker aan de oevers van het Meer van Genève en dat van Neuchatel, is in het seizoen een derde van de kampeerders Nederlands. Het is de vraag of dat zo blijft, het Zwitserse prijspeil is zelfs met de harde Nederlandse gul den nauwelijks nog bij te benen. Afkoelen Kamperen kan en mag niet overal in Zwitserland. Menig statig zomer- en wintervakantieoord weert nog steeds de 'nomaden' uit angst status te verliezen. Zelfs weinig eisen stel lende kampeerauto's worden niet geduld. Bergdorpen die wel een kampeerterrein zouden willen, kun nen het niet aanleggen vanwege gebrek aan grond, zware milieu- eisen en enorme kosten van voorzie ningen. Bovendien liggen ze vaak dermate 'bergop' dat je een caravan niet boven krijgt. De voornaamste oorzaak dat riant kamperen niet kan, is in het klimaat te vinden. Op zestienhonderd meter hoogte is het overdag lekker warm, maar koelt het 's nachts zo sterk af dat je hard moet zijn om het in een tent uit te houden. Op de weinige, beschei den geoutilleerde kampeerterreinen die je op grotere hoogte vindt (zoals langs de weg naar de autotrein-tun nel bij Kanderstegg) staan dan ook voornamelijk caravans, kampeerau to's en tentjes van super-sportieve bergwandelaars. F amiliekampeerder De familiekampeerder in Zwitser land blijft 'beneden' en dan bij voorkeur aan een meer. Dankzij de perfecte Zwitserse infrastructuur van wegen en spoorwegen kost het hem in tijd slechts geringe ver plaatsingen om 'boven' te komen teneinde zich over te geven aan bergwandelen. Voor fietsers is langs de meren ijverig ruimte gemaakt om te peddelen zonder al te veel te klimmen. Niettemin zal een stan daard Nederlands rijwiel het hier niet redden, acht versnellingen is het minste wat je nodig hebt. De relatieve nabijheid - het scheelt drie tot vier uur reistijd met zuid- Frankrijk - en de uitstekende toe voerwegen, ook voor caravanners, bepalen allereerst het succes van het produkt 'kamperen in Zwitser land'. De campings liggen nooit ver van de bergen en aan schoon water dat je ook mag gebruiken om te zwemmen en te varen. Er zijn meer aansprekende voordelen zoals rui me, schone toiletgebouwen, goed geoutilleerde kamp winkels, veel talen sprekende jonge mensen die servicediensten verlenen, strikte regels wat betreft rondrijden en lawaai maken. Het is ondenkbaar dat je op een Zwitserse camping, zoals in Italië en Spanje wel gebeurt, tot in de nacht de dreun van een nabije disco mag meebele ven. Niettemin doen de vier- en vijfster- rencampings wel degelijk iets om de gasten te verwennen. Manor Farm bij Interlaken had een compleet gra tis animatieprogramma voor de kin deren. Tamaro bij Tenero aan het Lago Maggiore bood een gratis bus naar het dorp en een gratis veerboot naar Locarno, liet 's avonds de har monie komen en overdag mocht een groepje EO-achtige jongeren overal stichtelijk staan zingen. Nette mensen Als bijkomend voordeel zal menig een de houding van de mede-kam peerder ervaren. Het lijkt wel of er alleen maar rustige, nette mensen in Zwitserland kamperen, ongeacht hun nationaliteit. Ze houden zich aan de soms drie A-4tjes tekst ver gende kampregels, ze gaan op tijd slapen, hun kinderen jengelen niet. Zwitsers zelf zijn modelkampeer- ders, met het allermooiste materi aal, geen scheerlijn op andermans terrein. De kampregels in vele talen laten weinig twij fel bestaan over wat mag en niet mag. De 'Sauberkeit' is groot, de medegasten zijn braaf. De hekken zijn hoog, de bewaking slaapt nooit. Faciliteiten te over, Nederlandse kranten, 's avonds speelt de har monie. De zomer is niet mis, de prijzen even min. Kamperen in Zwitserland, beetje tut tig maar wel op zeker. De prijzen zijn om van te schrikken. Zelfs een motorfietsend duo mete® kleine tent betaalt op de verste pis nog meer dan vijftig gulden P« nacht. Soms - op de meeste grol campings bij Tenero - is wa® water inbegrepen. Op het aLare als 'topcamping' geldende Men» Farm echter kostte elke douche ee halve frank. De Tenero-campW hebben de neiging vijftig fra®* voor reserveren te rekenen en niet terug te betalen, met enkele jaren geleden oppervlak van de gekrompen. Honderd vu meter was ooit een norm voor vijfsterrencamping, die lijkt te z) gehalveerd. Een uurtje rijden naar het zuide het ook nog steeds Lago Maggi i maar dan in het zoveel goedkop Italië. Toch, aldus enkele van vele Nederlandse stam"'5.am?|een gasten nabij Tenero, is Italië a leuk voor een excursie en om g koop inkopen te doen. Maar kamperen: „Nee, meer lawaai, c tisch verkeer, hier weet je w hebt". Informatie: Zwitserland ^''(go- Koningsplein 11 in Amsterdam 6222033. NEDERLAND 1 16.00 Journaal 16 06 Goeiemiddag! S54 De week van, gesprekkei 719 (ZW) Charlie Chaplin, sla 740 The Cosby Show ,806 Boggle, spelletje 834 (ZW) Laurel Hardy, sla jg;02 weg van de snelweg: No burg ,930 Wie van de drie? spelle panellid: Urbanus 7000 Journaal „30 Fasten Seatbelts, spellet] 2,23 Brandpunt, actualiteiten 2154 Emergency Room, serie 2244 Ik hou van jou, reportagi fliefde 2322 Maan bij nacht, muz 00.05) NEDERLAND 2 M00 Koekeloere (tot 09.15) „930 Wat 'n vondst! (tot 09.4! 10 00 Nieuws uit de natuur (tc ,030 Fjildblommen (tot 10.50) 00 Schooltv-Weekjournaal 11.20) 30 Mentormagazine, actu (tot 12.00) ,6,3 Kids for Animals, report; ,5 31 Captain Scarlet, poppens 16.59 Mega top 50, muziekprot 17.29 2 Vandaag, actualiteit 17.30 en 18.00 Journaa Sportjournaal en 18.51 He ten uit het nieuws 18.58 Match Win, spelletje 1932 Dierenmanieren 20.05 Mijnheer Wansink, info/c 20.45 Keeping Up Appearance dy 21.19 TV Show 22.14 Laura Fygi in Carré, conc tratie. Afl. 2 22.45 Studio Sport 23.25 Het Rode testament, Donorvoorlichting 23.30 Journaal NEDERLAND 3 07.00 Journaal 07.07 Klokhuis 07.24 Verhalenverteller 07.29 Ontbijt-tv met elk half u naai en 8.10 NOS-Sportjouri 09.00 Journaal 09.05 (PP): Unie 55+ 09.08 Kook tv 09.29 Kerken in Europa 09.54 De katechismus van de lieke kerk 10.04 Overgewicht te lijf 10.34 Urineverlies 11.05 De week van 11.31 Boggle 11.59 MiddagEditie met 12.00 J< 12.15 Den Haag en 12.3 Sportjournaal 13.00 Journaal 13.08 Oppassen!!! 13.35 Sonja op zaterdag 14.25 Bridge 14.41 Tussen kunst en kitsch 15.31 Schoolstrijd 16.00 Journaal 16.07 Love Hurts, serie 16.57 Tante Fatma 17.07 Cagney Lacey, politiesei BELGIË FRANS 1 14.50 Vacaturebank 15.05 Libres ts du Botswana, documentaire 16. tant savoir, magazine 16.35 Neig soap 17.00 La bande a Carlos, m; 17.30 Chips, serie 18.30 Régions so aliteiten 18.50 Cartes sur table, m; 19.10 Le quotidien des sports Nieuws 20.10 Bon week-end 20.' époque formidable, Franse kome 1991 van Gérard Jugnot met Géra not, Richard Bohringer en Victori 22.25 Grand document: Femmes nes, documentaire over de staking v lijk loon van fabrieksarbeidsters in in februari 1966 23.25 Nieuws (tot BELGIË FRANS 2 17.31 Agenda verf 17.32 Champir autosportmagzine 18.00 lei Bla-bla, 'programma 18.50 Paardenkoerser Nieghbours, soap 19.25 Paardenk 19.30 Journaal 20.00 Tennis ATP-t< key Biscayne 20.30 WK Kunstrijdr medaillewinnaars 22.00 Nieuws. Agenda vert. Aansl.: Le jeu des jeu: les géants du stade, portret sportei Hardlopen Wal'Cup Charleroi 23.( motos, motorsportmagazine (tot 23 DUITSLAND 1 05.30 Morgenmagazin 09.00 Heute ferien-Fieber met tekenfilm Die B Baren-Bande; Paul IV, jeugdfilm Heut e11.04 Hitparade im ZDF 12.1 fle' der Erde: Yellowstone 12.55 f u 15-00 Mittagsmagazin 13.4! schafts-Telegramm 14.00 Tagc J 03 Höchstpersönlich. Portret 14.: ang auf-Film ab! Aansl. Vynalze zh tekenfilm 16.00 Tagesschau 16.01 ockwarts, interactieve terugblik Programma's 16.30 Alfredissimo! magazine 17.00 Tagesschau 17.1 I magazine 17.40 Regionale -50 Tagesschau-Telegramm ,e.Liebe' serie 1825 ™ar rie I8.49 Tagesschau-Telegramm l, "st°p Nonsens, sketches 19.25 (S Fr-ki- ,atin9sh°w 20.00 Tagesschau 'onhch eingeschenkt, muziek 21.45 I Z 5 Ta9«themen 22.50 'i', speelfilm 00.25 Nachtm a! v. nnk' comedy oi-io i I ner t M-t0C^ngs' sPeelfilm I w kbngeln, amusement woorden (tot 02.55) ,11 C MO infc i 17.5 Mar im au i.45 (ZW) i 02 T .2! t rond DUITSLAND 2 05.30 Morgenmagazin 09.00 Heutr ^'las, soap 09.45 Teie.Qym Hnna Reisewe9e zur Kunst: undert Meisterwerke 11.00 y'fnarabeimZDF 12,10 Wunde ltam0ne12'55 Pr«seschau 14 «a3a2ln 1345 Da|l' D< Ocean Girl, jeugdserie 1 10.00 Polen Heute Wunder de 13.C si .38 Dalli a 14

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1996 | | pagina 20