THAL
DE STEM
'Goh, Greet, leef jij nog steeds?'
itis
t
ORTING
)ijkzigtziekenhuis onderzoekt of preventief onderzoek prostaatkanker zinvol is
Eerste Nederlandse vrouw met een ruilhart viert jubileum
Whirlpool óf
m2 tegels en
ce handdoekset
EG 35 HULST
KAST
LAST)
JGER(SET)\ 2S5: f
{BEDEKKING
IE LAAGSTE PRIJS!
lest in Goes!!! Deze
ropent Hans Verkerk
zijn grootste, totaal
ude sanitairshowroom
rootste tegelpieln van
Hierdoor kunt u pro
lan een aantal specta
acties. Tevens bieden^
mogelijkheid om
jen badkamer uit te
roeken, want op 20 t/m
jn wij geopend tot
jr. Dus kom langs en
1 mee.
50 jaar
Operatietafel
Leeftijdsgrens
Hen jaar
Bergen werk
Fabeltje
even
26" 34?"
an 599<voor
'an 499^voor
i^an ^17§T- voor
/an 309^ voor
i EN
/an I&9^vooi^__
Van J&9§> vo""
Van £99^ voor
|t/m 25/03 1996
i strekt
[louden.
WOENSDAG 20 MAART 1996 DEEL I
lischaf van een complete badkamer
ielft van de geldwaarde als extra korting
3n badkamer in één aankoop
Greet van de Veer
donk op de galerij
van haar flat in Bre
da:. 'Ik doe alles,
laat niets staan. Ik
heb net iemand hel
pen verhuizen.'
FOTO PIET DEN BLANKEN
Door Rob Ruggenberg
De discussie in Nederland over leef
tijdsgrenzen in de gezondheidszorg is
in hoge mate beïnvloed door het geval
van de Brabantse Greet van de Veer
donk. Ze viert morgen een bijzonder
jubileum.
Energiek loopt ze door het huis, het hoofd
fier opgericht.. Greet van de Veerdonk (68)
viert een opmerkelijk jubileum. Ze is mor
gen precies 12'/z jaar het levende bewijs dat
in de gezondheidszorg leeftijdsgrenzen uit
den boze zijn.
Op 21 september 1983 was zij de eerste
Nederlandse vrouw die een ruilhart kreeg.
Ze had alles tegen: ze was vrouw, ze was
'te oud' en niemand wilde voor de trans
plantatie betalen. Ze was op sterven na
dood, maar ze vocht voor haar leven, op
een manier zoals maar weinig zieken dat
kunnen opbrengen.
Toen de cardioloog haar vertelde dat haar
hart langzaam werd ingekapseld door stug
bindweefsel, waardoor hét binnen enkele
maanden vanzelf zou stoppen met klop
pen, zei ze: „Ik wil een ander hart."
De cardioloog zei verbaasd: „U? Op uw
leeftijd?"
„Ik zei: ja, ik, en op mijn leeftijd. Ik heb
geen zin om nu al de pijp aan Maarten te
geven."
In Nederland werden toen nog geen trans
plantaties verricht. Maar in dat voorjaar
van 1983 waren twee jonge mannen, Frans
van de Weegen en Willem Bavinck, naar
Londen gegaan en hadden daar een ander
hart gekregen.
„Dat wil ik ook," zei Greet van de Veer
donk. „Ik ben absoluut te jong om dood te
gaan."
Een harttransplantatie was in die tijd nog
een futuristisch en vooral kostbaar gebeu
ren, waarvoor in de toekomst alleen men
sen beneden de 50 jaar in aanmerking kon
den komen, vonden de meeste Nederlandse
cardiologen.
Greet was 55.
Ze schakelde de media in. Ze kwam in de
krant. Samen met haar echtgenoot Jan
bombardeerde ze - tevergeefs - haar ziek
tekostenverzekeraar met argumenten. De
Nederlandse Hartpatiënten Vereniging
opende voor haar de verenigingskas. En op
het laatste moment stelde de sociale dienst
van de gemeente Oisterwijk, waar ze toen
woonde, zich garant voor de kosten van de
ingreep: 80.000.
„Ik zal er Oisterwijk tot aan mijn dood toe
dankbaar voor blijven," zegt Greet nu in
haar flat in Breda, waar ze enkele jaren
geleden heen verhuisde.
Op 16 september 1983 lag Greet op de ope
ratietafel in het Harefield-ziekenhuis bij
Londen. Terwijl zij werd geschoren en
klaargemaakt voor de transplantatie vloog
de fameuze hartchirurg M. Yacoub met
een vliegtuigje naar België om daar het
hart van een zojuist verongelukte vrouw
op te halen.
Op het allerlaatste moment echter trok de
Belgische weduwnaar - notabene een arts
- zijn toestemming in. Yacoub keerde let
terlijk met lege handen terug en Greet
moest terug naar huis. „Ik probeerde het
maar als een soort generale repetitie te
zien," zegt ze nu.
Vijf dagen later was het wel zover. In
Schotland reed een 24-jarige jongeman
zich met zijn motorfiets te pletter. De
bloedgroep klopte, zijn hart was goed. Zijn
tragisch einde betekende leven voor Greet.
Toen ze drie dagen na de transplantatie
weer buiten het ziekenhuis mocht wande
len, realiseerde ze zich dat op datzelfde
moment haar donor werd begraven. „Daar
heb ik het toen even heel moeilijk mee ge
had."
Haar herstel ging wonderbaarlijk. „Mis
schien heb ik ook wel een show opge
voerd," bekent ze nu. „Ik werd niet goed
van al die mannelijke patiënten die ik daar
zo zielig zag liggen, die zich door die ver
pleegsters lieten verwennen. Sommigen
lieten zich zelfs voeren! Ik dacht: ik wil
hier triomfantelijk uit, ik heb gewonnen."
Nu gaat ze één keer per jaar terug naar
Harefield, voor 'een grote beurt', zoals ze
zelf zegt.
Ze voelt zich prima. „Ik doe alles, laat
niets staan. Het huishouden, het gezin, de
boodschappen. Ik werk vreselijk hard. Ik
heb net iemand helpen verhuizen."
Haar geval beïnvloedde in hoge mate de
discussie over leeftijdsgrenzen in de ge
zondheidszorg, met name bij harttrans
plantaties. Een woordvoerder van Eurot
ransplant in Leiden zegt dat nu nergens in
Nederland meer een leeftijdsgrens als ab
solute norm wordt gehanteerd.
Toen was Greet van de Veerdonk een bij
zonder geval. Tegenwoordig vinden in ons
land jaarlijks ongeveer vijftig harttrans
plantaties plaats. „Toch gebeurt het nog
wel eens dat ik een oude bekende ontmoet,
die dan verbaasd zegt: Goh, Greet, leef jij
nog steeds?"
Prostaat nog
lin verdomhoek
Je controle bij vrouwen blijkt zinvol te
lp en goede resultaten af te werpen.
Jsar mannen kunnen ook kanker krijgen
ft, net als bij vrouwen, te maken heeft
Jü kun geslacht.
fcrlijks doen zich in Nederland 4300
paive gevallen van prostaatkanker
v. Bij borstkanker ligt dat cijfer wel-
jnar bijna twee keer zo hoog, op 8000,
par deze aantallen liggen bij beide ca-
ïgoneën, zou je zeggen, hoog genoeg om
a oproep te rechtvaardigen. Om de
fee risicogroepen dus allebei massaal
te nodigen zich medisch eens nader te
pen bekijken.
let is daarom, zo op het eerste gezicht,
"e maar vreemd dat er niet zoiets
staat als een massaal onderzoek naar
pstaatkanker. Een op de twee mannen
W op latere leeftijd immers te maken
pt een prostaatafwijking. Meestal is die
ptelijk onschuldig. Soms echter open-
N zich een ernstige kwaal in de vorm
F een kwaadaardig gezwel. Vrijwel de
I® van het jaarlijkse aantal nieuwe
„gallen loopt dodelijk af. Voor
mannen blijkt genezing niet meer
lelijk.
is er op dit terrein in Nederland
e'ijks preventief onderzoek. Het
tin ligt nagenoeg braak. De mannen
'en nier dusnu eens een keer niet aan
P.,maar juist de vrouwen. Prostaatkan-
meest voorkomende kanker bij
*ea- Na longkanker is het ook de
dodelijke kanker.
lint je dus de vraag stellen hoe het
Ui l mannen en vrouwen hier niet
J °PSaan. Hier en daar nagevraagd,
ffl de commentaren niet veel verder
aai i!J ^."historische en sociaal-
schappelijke oorzaken'. Met andere
lanaui We hebben het over een taboe,
(et jh' °h 'a^a' tussen de benen.
'eutT'j even schroom en ongepaste
stieid lijken de mannen zelf collec-
te zijn van de wijde verbrei-
it /"r- euveh Maar er is een kente-
iti/rf 'S n°htg °ok, want de vergrij-
samenleving is in gang gezet en
i«...eer "ejaarde mannen er zijn, hoe
JProstaatgevallen.
v°dg jaar, toen Anton Geesink er
e ™or maakte, is er een prostaat-
n nummer voor alle informatie
P :°122). Er
Rzend
zijn inmiddels dagen dat
«toch
mannen dat nummer bellen. Dat
NftmvT1 We^ aan hoezeer het probleem
L de mensen. Ook al hebben nog
d wat oudere mannen er moeite
►ohlmT, h een huisarts te melden als er
lit,..,, n,0Ihstaan bij het plassen.
F» aan*r, Puntje is een initiatief van
rfi 3f)Tit l r—w ccu untiatim.
Pa®ruit iuur°h°genDat mondde vorig
F Wpton if °Pzetten van een uitgebrei-
studie in het Rot-
1k eenc{hzigt-ziekenhuis om einde-
«biir, 6 *en °f preventief onder-
LL 1 Prostaatkanker net zo zinvol kan
Door Hein Sluijter
De mannen vallen uit de boot. In
één opzicht lopen zij achter bij de
vrouwen. Al jaren bestaat er een
algeheel bevolkingsonderzoek naar
borst- of baarmoederhalskanker.
Maar aan de typische mannenziek-
te, prostaatkanker, komen geen
preventieve middelen te pas.
zijn als bij borstkanker. Om het te be
zien! In eerste instantie niet méér.
Overhaast te werk gaan lijkt te moeten
worden voorkomen. Het experiment in
Rotterdam betekent nog niet dat op korte
termijn de mannenkwalen net zo opti
maal kunnen worden bestreden als die
van de vrouwen. Die in gang gezette stu
die vergt, als gevolg van een grondige we
tenschappelijke aanpak, niet minder dan
tien jaar.
Dat lijkt voor een leek overdreven lang.
Pas in 2005 zou de eerste collectieve op
roep de deur uit kunnen gaan. Tenminste,
als je aanneemt dat de resultaten tegen
die tijd dezelfde richting uitwijzen als bij
borstkanker. Maar je kunt daar volgens
uroloog dr. W. Kirkels van het Dijkzigt-
ziekenhuis allerminst van uit gaan. Hij
wijst op de gang van zaken in de Verenig
de Staten, waar preventief onderzoek
naar prostaatkanker al wel is ingevoerd.
De oudere mannen krijgen er het advies
één keer per jaar aan te treden voor een
bloedprik. Als gevolg daarvan worden er
daar per jaar zes keer zoveel gevallen ge
vonden als voorheen. Dat lijkt mooi.
„Maar," zegt hij met nadruk, „het aantal
dodelijke slachtoffers blijft gelijk. En die
gang van zaken onderschrijven wij niet
zo."
Volgens hem is het pas na tien jaar te zien
of er zich verschillen in overleving voor
doen.
„Wat wij nu doen is kijken naar alle man
nen tussen 55 en 74 jaar in de Rotterdam
se regio. We verdelen ze in twee groepen.
De ene wordt verzocht zich voor een on
derzoek te melden, de andere wordt ge
woon niet benaderd. We hebben tien jaar
nodig om aan de weet te komen of er dui
delijke verschillen zijn."
De studie in Rotterdam is volgens hem
bindend. Niemand of niets kan intussen
op eigen houtje een landelijk preventief
onderzoek in gang zetten. „Het is gebon
den aan een vergunning op ministerieel
niveau."
Zijn de uitkomsten in de eerste jaren van
de volgende eeuw echter positief, dat
gaat de uitwerking wel een boel geld kos
ten. Dan komt de Ziekenfondsraad in
zicht, die alles, net zoals bij borstkanker,
moet betalen. Een woordvoerder van die
raad laat weten er positief tegenover te
staan. „We moeten afwachten. Als in
Rotterdam wetenschappelijk wordt aan
getoond dat het zinvol is om dezelfde weg
te bewandelen als bij borstkanker en als
het afwegen van de kosten en baten gun
stig uitpakt, dan zullen wij niet onwillig
zijn."
Een bevolkingsonderzoek naar prostaat
kanker zal dan hoogstwaarschijnlijk vol
gens dezelfde structuur verlopen als nu
het geval is bij de vrouwen. De Zieken
fondsraad pompt geld in regionale stich
tingen, die belast zijn met de uitvoering
(voor borstkanker zijn er negen die elk
een eigen kankercentrum hebben) en die
een samenwerkingsverband zullen aan
gaan met de GGD's. Er zullen bergen
werk verzet moeten worden.
Maar of je ook zult kunnen rekenen op
eenzelfde of soortgelijke opkomst als bij
de dames, is nog de vraag. Bij borstkan
keronderzoek komt 75 procent van de ge
nodigden in de leeftijdsgroep tussen 50
en 70 jaar inderdaad opdagen. Bij man
nen zit de schroom, zo is de vrees, nog
diep.
Volgens dr. Th. Schlatmann, voorzitter
van de in 1991 opgerichte Prostaat Ad
viesraad, bestaan er over de prostaat vele
misverstanden. „Als gevolg daarvan ma
ken veel mannen en vaak ook hun omge
ving zich onnodig ongerust."
Om huiver en ongerustheid weg te nemen
heeft de raad, bestaande uit urologen en
huisartsen, een voor iedereen helder en
duidelijk geschreven brochure samenge
steld: Tijd voor Mannenpraat. Daarin
wordt ook afgerekend met bakerpraatjes
en andere klinklare onzin die de ronde
doen over de prostaatklier die kennelijk
nog in de verdomhoek zit.
Het orgaan ligt om de piasbuis heen en
kan naarmate de jaren stijgen van nature
groter worden en op den duur de piasbuis
vernauwen. Maar het is een fabeltje dat
een te grote prostaat te maken heeft met
seksualiteit of alleen verholpen kan wor
den via een pijnlijke operatie die impo
tentie tot gevolg heeft. Op de eerste
plaats is lang niet altijd een operatie
noodzakelijk. In de meeste gevallen is de
kwaal goedaardig.
In veel mindere mate blijkt er sprake te
zijn van een ontsteking of van kanker. En
verder kan na een eventuele operatie het
seksleven, op een enkele uitzondering na,
normaal doorgang vinden, inclusief or
gasme. Wel kan het gebeuren dat voor
taan de zaadlozing in de urineblaas ge
schiedt en het sperma bij het plassen het
lichaam verlaat. Het orgasme kun je dan
droog noemen.
Alle andere sterke verhalen berusten op
flauwekul. Die onwaarheden kunnen al
leen maar bevorderen dat de gang naar
de huisarts of straks misschien naar de
GGD niet gemaakt wordt. Dan zouden de
vrouwen met hun opkomst van 75 pro
cent weer sterker kunnen staan dan die
bange mannen. Die blijven dan gewoon
uit de boot vallen.
TEKENING RAYMOND VAN AALST
