DE STEM
Etten-Leurse blikt met spijt terug: 'Begeleiding heb ik vreselijk gemist'
1
loy Service1
endez-Vous
derij W. Braat
H
'Technisch stelt
de ingreep niets
voor, zei de
gynaecoloog'
'49.98'
'Een vrouw moet zelf
honderd procent achter
de beslissing staan'
"2-Persoons
dekbedovertrek
lits-jumeaux
tetaalfolie
MARKT
^ondergoed
Moeilijker
Gehandicapt
Spijt
Legaal
Taboe
:ryl - jacquard - ronde hals
- in jeansblauw, rood, groen,
PAOLO
pescara
fcort. Dames v.a iq
I-Meesteres **Echtnfar'
fel. 076-5411089r'
bsendaal
lig. Ellen
38iindasa
'JA44j....Wssgyl
II. beauty's excl. voorin
Mkt Privé. Ma-vrii 24,!
ed.cards acc. Ook Esr™
0162-688084**'
iienst
|ustrie- en gevelreiniginq
nbrengen van anti-graffiti',
(repareren en vernieuwen
Iderhoud van kantoren en
len.
bn wil leven.
076-5717171
|verken
f
1 binnen en
behangen.
linterkorting.
Irijsopgave.
1712922
fnqen
□I
:ht 35, Breda, 076-5141517.
ne Evangelische Omroep mocht
,edn deze week de met een ver
ben camera opgenomen beelden
[et laten zien. Schending van pri-
Ly van mensen die naar zoiets
ievoeligs gaan als een abortuskli-
lek was het argument van de
chter. Maar ze zijn er dus wel,
Lelden van een vrouw die in een
kliniek moeiteloos een abortus
krijgt omdat de zwangerschap niet
uitkwam. Ze had een wintersport
vakantie geboekt
De Nederlandse bevolking wijst dit
Isoort redenen voor abortus massaal
L uit een Intomart-enquête blijkt
Lateen abortus uit carrière-over-
Lgingen slechts door achttien
Leent van de bevolking gesteund
wordt.
in 1994 werden in Nederland
89.409 abortussen verricht. Het
komt nooit voor, zeggen artsen, dat
L ingreep een vrouw niet raakt.
L naarmate de zwangerschap ge-
Lrderd is en de omstandigheden
Lecompliceerder zijn heeft ze er
Leer moeite mee. Aan adequate
Isteun schort het dan soms.
[Destand van zaken en het trieste
ielaas van Leonie uit Etten-Leur.
Boen ze door een verschoven spi
raaltje ruim twaalf weken zwanger
Heek, vond abortus onder druk
Laats. De spijt knaagt. „Ik wilde
let kind. Het kón niet. Misschien
pel als iemand alles goed met me
pp een rij had gezet. Die begelei
ding heb ik vreselijk gemist."
)oor Joyce Ernest
leven
WOENSDAG 13 MAART 1996 DEEL
Leonie heeft achter de ingelijste foto van haar dochter een foto van de echo van Jos gestopt. „Zo heeft mijn derde kind toch een plek gekregen. Ontkendonbekend en nooit bekend. Onze Jos.'
FOTO DE STEM/BEN STEFFEN
'Abortus anoniem vrouwenleed'
jcm. breed, 220 cm. lang en
Tbele instopstrook JA A A*
70 cm. breed
Ben
ekamde katoen
ide viscose ia A A*
iwerkt met kant) en slip
t/m 46/48
fe doet de deur open met een
indjeophaar arm. Een babytje,
ijkt het. Het jongetje blijkt an-
lerhalf jaar. Het heeft door een
jeel zeldzame stofwisselings-
[ekte op alle gebied een achter-
id. Zijn toekomst is onzeker.
|We weten niet of René ooit zal
[pen. zal praten, hoe oud hij
lordt," zegt Leonie, zijn moeder,
liet jongetje is haar tweede kind.
Bet kwam ongepland ter wereld,
jrwas iets mis met het spiraaltje,
jet tijd na zijn geboorte liet ze er
[eer een plaatsen. Dat ze al een
[jije niet meer ongesteld was,
ritte ze niet meteen. Ze had al-
l al een onregelmatige men-
matie. Zeker als ze gespannen
|as.
laar op een zaterdag, begin de-
mber vorig jaar, naast de spie-
lel onder de zonnebank, viel die
[zwollen onderbuik opeens op.
pjteen kocht ze een zwanger-
De uitslag was posi-
jsi. De dienstdoende huisarts,
[e ze aan de lijn kreeg, vermoed-
e een vergevorderde zwaneer-
thap.
Ik wilde een bevestiging. Maar
pavoor kun je nergens terecht
f - weekend. Ik dacht steeds
[aar: het kan niet! Het was zó
[Wezenlijk. Om zwanger te ra-
f® van mijn eerste kind heb ik
F°8hormonen geslikt!"
Paniek
P^rmate het weekend verstreek
f® e Paniek toe. Kon een twee-
onverwachte kind, misschien
gehandicapt, er wel bij? Haar
wfrci ,nu al geregeerd door
E rak schema van kinderarts,
|««meuroloog, oogarts, revali-
m' metaholendeskundi-
f«hopedagoog, maatschap-
IL ^zinszorS. spelpe-
B' ®r8°therapeute, fysio-
L En haar huis was door
LJ§e malen van de ambtelij-
^"lolens en een onwillige buur-
Vas°S met 6ens voor Eené aan"
|oveeU0f°Ve,eJ vra§en' Je wilt
Lvrw!n',^frniemandkan
l« ooit O u de één vrouw
lan nio u1 abortus had onder-
Mt ze m n- met aanklBmpen
Fe raken n'f ag zwanSer
e verlosklin^ el'ik heb ik
Lde ik n 6 §ebeld- Die
Beren. 7» k® V3n de andere kin-
Fe §elukkig wat
Kkende 7g fsc^aP voor ons be-
Laak vonr e meteen een af-
Kdleennach0 g®aakt."
I^enhuis iatTekend in het
Paalt weken! -rj Ze bleek
F Daarom nvil da8®nzwan-
ledacht. T)? i,aS ze absoluut niet
rn °ver abort>SartS beSon met"
L abortus en maakte een
afspraak met de gynaecoloog.
„Het stelt technisch niets voor,"
zei die en stelde haar daarop voor
de keuze: een ingreep morgen of
volgende week dinsdag. Met die
laatste mogelijkheid werd de
wettelijke termijn voor abortus
door middel van curettage, een
methode die voor de dertiende
week kan worden uitgevoerd,
overschreden. Maar dat vond ze
de verantwoordelijkheid van de
arts. Het gaf haar in elk geval een
adempauze. Dan kan ik nog af
bellen, dacht ze, als we besluiten
om het niet te doen. Of ze de in
greep wel echt wilde, daarnaar
had intussen nog geen haan
gekraaid.
„Een vrouw moet zelf honderd
procent achter de beslissing
staan." Daarin is Lia Vermuë van
het Betty van Geldercentrum in
Goes, waarin onder meer een
abortuskliniek is ondergebracht,
den dat René geestelijk en licha
melijk zwaar gehandicapt is.
Voor mij stond centraal dat zijn
situatie zo goed mogelijk moest
zijn. Als zijn toekomst rooskleu
riger zou zijn, hadden we het der
de kind gemakkelijker kunnen
laten komen. Dan hadden we
kunnen afwegen: het kan wel of
het kan niet."
Het komt niet in je op dat het
huis ongeschikt is voor René als
je met haar in de kamer zit. Die is
warm en gezellig. Je schrikt als
Leonie je de rest van de woning
laat zien. Sfeervol. Dat zeker.
Maar de karakteristieke verho
gingen en trappetjes, zelfs drie
extra treetjes naar het toilet, zijn
volkomen ontoegankelijk voor de
rolstoel die René binnen afzien
bare tijd krijgt. De rolstoel kan
via het piepkleine halletje trou
wens niet eens binnen. Er ligt een
plan voor een gelijkvloerse aan
bouw achter het huis bij de ge
meente. Dat mag worden uitge-
resoluut. De beslissing wordt wel
moeilijker naarmate de zwanger
schap gevorderd is, weet ze.
„Er zijn schrijnende gevallen.
Het gebeurt dat ze hier panisch
op de stoep staan. Dat neemt niet
weg dat de beslissing tot abortus
héél zorgvuldig moet worden ge
nomen. Niet vanuit de noodsitua
tie. De vrouwen moeten daarbij
heel goed worden begeleid. Hier
moeten ze aangeven waarom ze
het willen. Het kunnen relatie
problemen zijn, de financiële si
tuatie, te jong, te oud, studie,
werk. Ze hoeven geen verant
woording af te leggen. Het gaat
erom hoe ze het ervaren en dat ze
achter hun beslissing staan."
In de paar dagen die Leonie res
tten, rende ze van hot naar haar.
Om vaart te zetten achter de wo
ningaanpassing die al voor René
was gepland. Om te achterhalen
hoe zijn toekomstverwachting
was, want daarover had nog geen
arts duidelijkheid gegeven, en
hoe groot de kans op een tweede
gehandicapt kind zou zijn. Ze
wilde van alles te weten komen
en regelen om de komst van het
kind mogelijk te maken. Want.
dat wilde ze het liefst.
„De kinderneuroloog bevestigde
toen voor het eerst ons vermoe-
voerd, vertelt Leonie later.
Maar zover was het nog niet toen
ze nog moest besluiten tot wel of
geen abortus. De buurman maak
te nog bezwaar tegen verbou
wing. Ze probeerde ontheffing te
krijgen wegens medische nood
zaak. Maar geen arts, instantie of
ambtenaar was in die paar dagen
te bereiken. Daarop probeerde ze
te verhuizen. Maar niemand kon
een aangepaste woning bieden
die groot genoeg. En voor een
koopwoning kregen ze de hypo
theek niet rond. Zelfs niet als ze
de camper, de motor en de oude
kever die tot oldtimer moest wor
den opgeknapt verkochten.
Tussen deze perikelen door be
dacht ze dat ze in aanmerking
kwam voor prenataal onderzoek.
Vooral haar man wilde weten of
er een al dan niet gezond kind op
komst was. Vruchtwaterpunctie
kan met zestien weken, de cellen
worden opgekweekt en na twee,
drie weken getest. De uitslag
volgt meteen. Bij de vlokkentest,
uitgevoerd bij achttien weken,
volgt na een, twee weken uitslag.
Ook over deze mogelijkheden
sloeg de twijfel toe. Ze voelde al
een band met het kind. Over een,
twee maanden zou die alleen
maar sterker zijn. Bovendien
wordt de abortus na de veertien
de week een echte bevalling. En
De beslissing wordt moeilijker naarmate de zwangerschap gevorderd is'.
FOTO ARCHIEF OE STEM
wat als de uitslag ongunstig was?
Als ze het kind dan zou laten
weghalen, gaf ze dan meteen een
waarde-oordeel over het leven
van het al geboren gehandicapte
kind?
„Jé kunt nooit alle risico's uit
sluiten. Je kind kan later ook een
ongeluk krijgen. Maar ik had
aantoonbare dingen willen we
ten. En ook of het een jongen of
meisje was. Want de ziekte van
René is geslachtsgebonden. Als
het een meisje was geweest, en
dat gevoel had ik de hele tijd, valt
de ziekte af. Als ik het geslacht
had geweten, had ik me kunnen
voorbereiden. Nu werd het louter
de keuze: abortus of niet."
„We raden vrouwen aan om te
praten met hun partner, vrien
den, familie, deskundigen. Zono
dig spreken wij nog een keer met
hen of sturen we hen door naar
bijvoorbeeld het Fiom," zegt Lia
Vermuë van de Betty van Gelder
kliniek.
Leonie raadpleegde anderen. Ze
belde de huisarts nog maar eens.
Die bood aan om na de ingreep
psychologische hulp voor te
schrijven. Ze won links en rechts
adviezen in. De antwoorden zet
ten haar twijfel om in het idee dat
de komst van het derde kindje
niet mocht en niet kon. „Je komt
met allerlei moeilijke dingen te
zitten, reageerde iedereen."
Op zondagnamiddag hakten Leo
nie en haar man de knoop door:
dinsdag gaan we naar het zieken
huis voor 'de ingreep'. En voor
sterilisatie. „Als dit kind niet
mag dan ook geen kind als het la
ter beter uitkomt."
Op dinsdag voelde ze nog steeds
twijfel. Nadat ze wakker werd,
blééf ze verstijfd in bed liggen.
Tot ze tenslotte opstond en we
zenloos zestien onderbroeken in
een weekendtas propte. Daarop
liet ze zich door haar man naar
het ziekenhuis rijden. Als een
varken naar de slachtbank, dacht
ze. Om tien uur meldden ze zich
bij de opnamebalie.
„De ingreep stelt niets voor. Een
lichte narcose. Vroeg in de mid
dag word je geholpen en later in
de middag mag je naar huis,"
vertelde de zuster op de afdeling.
Leonie zweeg, omklemde de rug
zak met zestien onderbroeken,
haar enige houvast, en vroeg zich
af of dat andere stel in de kamer
om dezelfde reden hier was.
De klokte tikte verder en ze wilde
het kind nog steeds. Het had zelfs
al een naam. Josje. Zo kan een
jongen en een meisje heten. Zou
het kind aanvoelen wat staat te
gebeuren, zou het pijn hebben,
schoot door haar hoofd. Bij alles
wat volgde, op de brancard, bij
het aanbrengen van het infuus
gilde ze 'Nee!'. Zo was het in ie
der geval in haar hoofd, herinnert
ze zich achteraf.
Een half uur later ontwaakte ze
uit de narcose. Ons kind sterft,
dacht ze, wat heb ik gedaan!
Waarom, verweet ze zichzelf, ben
ik niet weggelopen toen het nog
kon? Terwijl ze zo lag bij te ko
men, rezen er nog méér vragen.
Was het een meisje of een jongen?
Dat viel niet na te gaan, hoorde
ze bij herhaling. Hoe het kind ge
storven was, vertelde de dokter
later: bij een curettage wordt de
vrucht in stukken getrokken. Pas
toen vernam ze dat een chromo-
somenonderzoek uitsluitsel over
het geslacht had kunnen geven.
Die verlate wetenschap droeg
niet bij aan haar gemoedsrust.
Uit enquêtes van het Betty van
Geldercentrum blijkt één procent
van de daar behandelde vrouwen
achteraf spijt te hebben van de
ingreep. Spijt komt vaker voor
als een vrouw geen afgewogen
beslissing heeft kunnen nemen.
Aan voldoende begeleiding daar
bij kan het volgens Vermuë voor
al schorten in ziekenhuizen waar
personeel vanwege hun geloofso
vertuiging niet achter abortus
staat. Waar de ingreep soms zelfs
onder het mom van miskraam
wordt uitgevoerd. In een abortus
kliniek hebben medewerkers be
wust voor dit werk gekozen. Dat
betekent niet dat zij eelt op hun
ziel hebben. „Je beslist over leven
en dood. Dat is ook voor het per
soneel emotioneel belastend."
Achteraf viel het Leonie op dat ze
vooral te maken had met man
nen. Ze voelde zich weinig door
hen gesteund. Dat geldt ook voor
haar eigen partner. Ze- denkt dat
vrouwen toch anders naar zo'n
situatie kijken. Vermuë beaamt
dat.
„Juist daarom nemen abortuskli
nieken bij voorkeur vrouwen in
dienst. Vrouwen kunnen zich
toch beter verplaatsen in een an
dere vrouw. Ze weten wat het is
om een kind te hebben. Mannen
helpen wel bij de opvoeding,
maar meestal zijn het toch de
vrouwen die de verantwoorde
lijkheid voelen".
Nu Leonie, inmiddels enkele
maanden later, terugkijkt voelt
ze nog altijd spijt. Abortus en
euthanasie zijn legaal, zegt ze,
maar voor wie er mee te maken
krijgt ontbreekt begeleiding. „Ie
dereen beperkte zich tot zijn ei
gen terrein. Niemand keek naar
het geheel. Niemand hielp met de
puur praktische dingen: de in
gangen naar de gemeente, de in
stanties en de artsen."
De ervaring van Leonie, hoe
uniek ook, staat niet op zichzelf.
Maar de meeste vrouwen komen
met problemen rond abortus niet
naar buiten. 'Abortus, anoniem
vrouwenleed' noemde Jos Tum-
mers, indertijd verpleegkundige
van de abortuskliniek in Groede,
dan ook de scriptie waarop ze in
'94 afstudeerde aan de School
voor Gestalt en Psychosynthese.
„Soms willen vrouwen bij het
maken van een afspraak hun
naam al niet opgeven. In de mees
te religies en culturen speelt
naamgeving een belangrijke rol.
Zolang we geen naam hebben,
bestaan we niet en zijn we niet
aanspreekbaar. Dat vrouwen
anoniem willen blijven is niet zo
gek. Zolang abortus een maat
schappelijk probleem is lopen
vrouwen het risico dat nog eens
bovenop hun eigen probleem te
krijgen."
Dat heeft Leonie ook ondervon
den.
„Abortus is een taboe. Als je het
hebt ondergaan ben je heel
kwetsbaar. Mensen vallen je erop
aan! Verdomme! Ze weten niets
van de achtergrond en je frustra
ties!"
Leonie wilde aanklachten indie
nen tegen degenen waardoor ze
zich in de steek gelaten voelde.
Maar de gynaecoloog kon hooguit
een berisping krijgen omdat hij
niet kan tellen, was haar slotsdm.
Ze krijgt er het kind niet mee te
rug. Ook niet met de overlijdens
advertentie die ze wilde plaatsen:
„Ontkend, onbekend en nooit be
kend. Onze Jos."
Nu heeft ze achter de ingelijste
foto van haar dochter een foto
van de echo van Jos gestopt. „Zo
heeft mijn derde kind toch een
plek gekregen."
