Weekend
NCE
c
Frans H.
uit Kerkrade
na
twaalf jaar
cel
hoofdverpleger
in ruste
'lk durf voor God verantwoording
af te leggen voor mijn daden'
e
E4
'Reizen en Recreatie"
Lissabon Oporto
JlTERLAND
ÏCIAL
Vooringenomen
"isweg
X 59
deStbm
ZATERDAG 9 MAART 1996
j in de Special van
jlecreatie: alle aandacht
Ind. Met een schat aan
Iressen, dagtochtjes en
|us tien tegen één datu
Be ideeën opdoet.
plie is onze specialiteit 11
bn.Rome 549,-.Rondrej I
far ?;a- ,..fisaTlorenca I
lena, Venetie 9 dgn |JI
|P 749,-.Rondreis 12 331
lel. Rome en Napels Hfl
1949,-. Gratis reisgids hil
llCT (sgr) 043-3258484
De Rubriek
fetaat elke zaterdag in deze I
1 krant en bereikt ca
2 miljoen lezers.
Dat mag u niet missen'
Inl.: Tel.: 073-6125225
Fax: 073-6157283.
~|ortügaT^
SLECHTS/399,-
5oek nu, beperkte voorraat I
Voor meer informatie bel
I TAP Air Portugal's infolijn
025-2524566, 24 uure.d.
(nieuwe STA-CARAVAIMS
lee op camp. 'Strandbad'
1 aanw. Ideaal voor kind.
(5-plussers.
Tel.: 035-5825533.
dooie VAK.WONINGEN ii I
3regenzerwald. Ideaal vak I
[gebied v.zomer+winter. Hir J
|schau46,A-6882 Schnepfat I
■Oostenrijk 00-4355182124.
BUSREIZEN voorjaar I
zomer 8 dgn Tirol v.a I
545,- HP. GARANT REI
ZEN 046-4585454
[Hotels, pensions, huisje! I
Iv.a. 80,- p.p.p.w. Rond' I
Ireizen, fietsvak., reizen voo I
[vogelliefhebbers. Wekel
[busdienst naar 14 steden I
Vliegtickets Bel PERFEC11
J de specialist. 030-6377996,1
Alles op vakantiegebied ir I
"REIZEN EN RECREATIII
Elke zaterdag in deze krant! I
De VAKANTIERUBRIE11
"Reizen en Recreatie" voo I
uitgekiende vakanties. Elke f
zaterdag in deze krant!
a het ontbijt beginnen we aan de
ierpas rijden we Oostenrijk in en
l naar Zuid-Duitsland voor de
het onderbrekingen voor koffie,
[en we naar Nederland. Aan het
omen we weer op het centra e
DATA REIS HZ 831
•nbelasting 2V,:>U
MBEGREPEN-
ass touringcar
reisleider
voorzien van douche en toilet
>p basis van 6 x halfpension
en 3 x logies en ontbijt (tussen-
een- en terugreis in Duitslan e
Rome)
cursieprogramma
T INBEGREPEN-
naaltijden, entrees, facultatieve
-larinoen Urbino, plaatselijke g>
ingsverzekering.
elnemers 35.
i annulering bij onvoldoende dee
jr vertrek.
ingcar mag niet gerookt worden
eizen zijn de ANVR-
/aarden van toepassing.
]\p [d)[M%Ë
'Ik spoot
nimmer
om te
doden'
14augustus 1975. Nederland reageert geschokt op de berichten over de moord
op bejaarden door toediening van insuline-injecties in de Lückerheidekliniek
in Kerkrade. Frans H. krijgt in eerste instantie de dood van 259 ouderen in de
schoenen geschoven. Het 'proces van de eeuw' duurt ruim twee jaar.
Het gerechtshof in Den Bosch veroordeelt hem tot achttien jaar gevangenis
straf voor de moord op vijf patiënten.
Frans Hooijmaijers (60) is als hoofdverpleger in ruste 'zonder vrees en schuld
gevoel' teruggekeerd naar Kerkrade. In alle stilte werkt hij aan zijn memoires.
Bij hoge uitzondering wil hij de deur openen voor een gesprek. De aanleiding:
de aanhouding van een 42-jarige ziekenverzorgster van verpleeghuis Vlietho-
ven in Delfzijl, verdacht van de toediening van insuline-injecties met dodelijk
gevolg voor negen bewoners. Hooijmaijers volgt de zaak op de voet.
„Ik hoop dat ze een eerlijk en rechtvaardig proces krijgt."
Door Paul Bolwerk
puitreus Frans, Broeder des Doods,
l ^^de Vlezige Goliath uit Kerkrade,
Pleegbroeder Valium. Met kranten
koppen in chocoladeletters doet de krant van
wakker Nederland medio jaren zeventig ver-
j slag van'het proces van de eeuw'. De toonzet
ting van de berichtgeving in het overgrote
tel van de overige media is rustiger, maar
niet minder vooringenomen. In de krantenko
lommen is 'de massamoordenaar uit Kerkra
de' al veroordeeld vóórdat hij voor de recht
bank in Maastricht moet .verschijnen.
De rechtsgang krijgt een opmerkelijke loop.
In de eerste fase van het proces worden de
artsen en het bestuur van de Lückerheidekli
niek, de Stichting Verpleegtehuizen, niet eens
gehoord. De president van de Maastrichtse
rechtbank, mr. G. Hermesdorf, legt in een
officiële lezing 'om gezondheidsredenen' tus
sentijds zijn functie neer, In een officieuze
I versie wordt de magistraat Hermesdorf
incompetentie' en 'partijdigheid' verweten.
De rechtbank-president heeft volgens de
I jurist mr. dr. C. Roogenroc de feitelijke lei-
gvan de zaak, 'in afwijking van de eisen
van het Nederlands strafprocesrecht', overge
laten aan officier van justitie mr. J. Booster.
I Officier van justitie Booster wekt op zijn
beurt verwondering bij zijn vakbroeders door
de wijze waarop hij de verdachte schoffeert.
Onder de kop 'Het proces Frans H. of de zon
deval der artsen en autoriteiten' wijdt Vrij
Nederland in november 1976 een kritisch
artikel aan de rechtszaak. In het verhaal wor
den met name vraagtekens gezet bij de objec
tiviteit van het Openbaar Ministerie in de
raak Frans H.
'dj Nederland: „Mr. Booster opereerde
Peel in be onbekookte traditie van bijvoor-
jeeW Belgische procureur des konings,
I rike discussie dominerend, dwingend als een
ris hij werd geïnterrumpeerd, samen-
I imet de al even vooringenomen presi-
I «k Wermesdorf, red.), de hoofdverpleger -
I Peel tegen recht en wet in - intimiderend
I j^Ie zweepslagen als: 'Kijk mij aan,
I In ok 'Spreek, verdachte!'"
I de opiniërende bladen, zoals Elseviers
®7ine ('zaak Frans H., een onwaardig
I v» w^sev*ers Weekblad en Haagse Post
I l lnen eveneens artikelen waarin vraag-
2J®S worden gezet bij het politie-onder-
I baal'h samenstehing van processen-ver-
I het n sa'ectie van getuigen, de houding van
I Iniu aar Ministerie en van de rechtbank
I bpmaaStri°'lt' ^as behandeling in hoger
oi P rf Zaak ^rans H.bij het gerechts-
anr a n ®osc^' k°mt een ommekeer op
I Êr is teneur van de rechtbankverslagen.
pooimeer P^aats voor een zakelijke verslag-
I Hef Van de rechtsgang.
I tenS80^0^ac^in vhf van neSen
I zen n egelegde moorden op bewoners bewe-
fegkLriÏÏah|,e 4Harige F1,3115 H" ver"
I Baal <1 j van de afdeling Nachte-
I erkent t t lückerheidekliniek in Kerkrade,
»aar o. 8 ^en gespoten met insuline om
s Jn zeggen het lijden van terminale
I Boord met TerzBchten. Hij krijgt voor
I Sevarop„ ^'bedachten rade achttien jaar
E nisstraf opgelegd. Bijna levenslang.
naar zijn oude, vertrouwde omgeving in de
wijk Bleijerheide, waar hij met zijn echtgeno
te zijn laatste levensjaren wil slijten. In alle
rust.
Na bijna tien jaar betrekkelijke anonimiteit
lijkt aan dat vreedzame bestaan een einde te
komen, omdat een ziekenverzorgster in het
verpleeghuis Vhethoven in Delfzijl heeft
bekend negen bewoners te hebben omge
bracht door ze insuline-injecties toe te die
nen. Frans H. krijgt een herbeleving van zijn
nachtmerrie. Hij heeft vooralsnog geen
behoefte aan commentaar. Uiteindelijk opent
hij toch de deur om zijn verhaal te doen, dat
wellicht in boekvorm verschijnt.
Zijn verschijning is imposant. Groot en breed.
Zijn loop is onzeker. Voorzichtig schuifelt
Frans Hooijmaijers de woonkamer in. Zijn
handen trillen. Een hartinfarct en een hoge
bloeddruk hebben een zware tol geëist. Hij is
lichamelijk en geestelijk afgebrand. Op zach
te toon: „Ik heb zoveel onrecht moeten erva
ren. Daar gaat ieder mens aan onderdoor."
Hooijmaijers, praktiserend katholiek, komt
Frans H. uit Kerkrade werd in 1977 veroordeeld tot achttien jaar celstraf voor de moord op vijf patiënten. Hij werd de beruchtste
Engel des Doods.
Het is een constatering van het type 'eindelijk
gerechtigheid', maar Frans Hooijmaijers kijkt
niet vergenoegd. Zijn blik is dof. Alsof het
niet goed tot hem doordringt hoe hard zijn
woorden kunnen overkomen. „Ze hebben me
veel onrecht aangedaan", zegt hij nog eens
met nadruk.
Hooijmaijers blikt terug. Hij treedt januari
1971 in dienst van de Stichting Verpleegte
huizen. De Lückerheidekliniek is pas twee
maanden open. Frans Hooijmaijers wordt
hoofd van de afdeling Nachtegaal. Hij neemt
zitting in de diensten- en examencommissie,
de personeelsvereniging en de ondernemings
raad. Hooijmaijers blijkt een gewaardeerde
kracht. Op zijn afdeling (39 van de 209 bed-
Eindhoven: Stationsplein 28 -
4 Waalwijk: Stationsstraat
"Hetirr v,an zijn straf zit Frans H. uit.
I Van dp nr?n Üdensweg geworden. Elke dag
I Miin ende straf is me zwaar geval-
I ^ondhei^Tï, van eigenwaarde en mijn
I ^bben m *n §evang verloren. Ze
16oiaripPT? pot Smaakt," verklaart de nu
Als em 1 s hooijmaijers.
Ne-SS1Jk wrak verlaat hii
iek in Nijmegen. Hij keert terug
j in 1986 de
met een bekentenis. „Ik heb een jaar lang niet
kunnen bidden. Geen Onze Vader. 'Vergeef
ons onze vader,' heb ik niet durven uitspre
ken, want dan zou ik huichelachtig zijn. Ik
heb niet gezondigd. Als belijdend gelovige
ben ik tegen euthanasie en abortus. Het leven
van elk mens moet worden gerespecteerd."
„De aanklacht van het Openbaar Ministerie
dat ik willens en wetens bewoners van de
Lückerheidekliniek heb willen ombrengen,
verwerp ik tot op de dag van vandaag. Ik heb
nimmer gespoten om te doden. Ik heb ook
nooit iemand zien sterven door mijn inspui
ting. De dood is bij hen vroeg of laat opgetre
den, maar het is nooit bij me opgekomen een
verband te leggen tussen hun overlijden en
mijn handelwijze. Ik heb niet geweten dat
insuline zo'n schadelijke uitwerking heeft
gehad."
„Naar eer en geweten heb ik insuline toege
diend aan patiënten die onrustig waren en
veel pijn hadden. Ze werden dan suf en ik
dacht: het suikergehalte in hun bloed herstelt
zich weer na een paar uur en dan hebben ze in
die tijd tenminste pijnloos geleefd. Andere
pijnstillende middelen heb ik niet durven te
verstrekken, omdat hun lichamelijke toe
stand hiervoor te slecht was. Dat is de waar
heid. U hoeft het niet te geloven. God is mijn
getuige. Aan hem moet ik straks verantwoor
ding afleggen."
Frans Hooijmaijers gelooft onvoorwaardelijk.
Hij put steun uit de bemoedigende woorden
in de bisschoppelijke brieven die Simonis,
Gijsen en Castermans aan hem schreven. In
de beleving van het geloof krijgt vergeving
een belangrijke plaats. Hoe staat het daar
mee? Frans Hooijmaijers schudt zijn hoofd.
„Ik kan het niet. Ik zit nog zo vol wrok."
Onrecht
Ineens komt hij met een opsomming van
namen van mensen die, naar hij meent, hem
ten onrechte hebben belasterd. Het is hen ver
volgens niet goed vergaan. De vrouw van de
linnenkamer van de Lückerheidekliniek, die
hem ervan heeft beschuldigd kleding te heb
ben gekocht op kosten van bewoners, heeft
naar zijn zeggen een tumor achter het hart.
Een nachthoofd van weleer, dat een belasten
de verklaring tegen Hooijmaijers heeft aange
legd, is dood in bed aangetroffen. En ga zo
maar door.
„Gods molens malen langzaam, maar zeker."
den) komen overwegend ernstig zieke patiën
ten. De Nachtegaal is als het ware de zieken
boeg van het verpleeghuis, waar veel bewo
ners binnenkomen die stervende zijn. De
medische verzorging van de ouderen in het
verpleeghuis laat in die tijd zozeer te wensen
over dat de afdelingshoofden besluiten per
brief hun nood te klagen bij de Inspectie voor
de Volksgezondheid. Ze horen, aldus Hooij
maijers, vervolgens niets meer van de inspec
tie.
Angst
Al eerder heeft het bestuur van de Lückerhei
dekliniek, de Stichting Verpleegtehuizen, de
herhaalde kritiek van de afdelingshoofden op
het gevoerde beleid afgedaan als 'praatjes van
rooie rakkers'. De boodschap is duidelijk: als
het werk niet bevalt, moeten ze maar vertrek
ken. De arts H. van Hooft, voormalig lid van
de medische staf van de Lückerheidekliniek,
heeft voor de Maastrichtse rechtbank een
boekje open gedaan over het werkklimaat in
het verpleeghuis. Hij verklaart uit angst voor
ontslag daarover niet zijn beklag te hebben
gedaan bij het bestuur.
In het bestuur van de Lückerheidekliniek zit
ten de notabelen van Kerkrade. Een invloed
rijk gezelschap. De toenmalige burgemeester
J. Smeets, arts en bestuurslid H. van der
Schroeff en de wethouders A. Coumans en J.
Eenens hebben twee petten op. Ze moeten als
leden van het college van B en W van Kerkra
de toezicht houden op zichzelf als bestuur
ders van de Stichting Verpleegtehuizen.
De bestuursleden verklaren tegenover de
Maastrichtse rechtbank een slagvaardig
beleid te hebben gevoerd. Van wantoestanden
in de Lückerheidekliniek kan volgens hen
geen sprake zijn, want daar hebben ze geen
weet van. Gemakshalve wordt vergeten dat
begin jaren zeventig de medische staf
(geneesheer-directeur dr. Perquin, het hoofd
van de verplegingsdienst en de toezichthou
dende apotheker) ontslag heeft genomen
wegens een hoogoplopend conflict met het
'autoritaire bestuur' dat uitlekte in de plaat
selijke dagbladen.
'Zooitje'
Frans Hooijmaijers nu: „Ik ben het slacht
offer van een 'witte-boordenpolitiek'. Ik heb
moeten opdraaien voor een falend beleid,
waardoor ik, maar ook andere verpleegkun
digen, in een onwerkbare en uitzichtloze situ
atie terecht ben gekomen. Dat is iets dat me
nog steeds dwars zit."
Hoofdschuddend: „Het was een zooitje. De
medicijnen waren op elke afdeling vrijelijk
voorhanden. Op eigen verantwoording heb
ben we - de gediplomeerde verpleegkundigen
- doktertje moeten spelen omdat de medische
verzorging van de patiënten te wensen over
liet."
„We zagen bijna nooit een arts op de afdeling.
Hooguit één of twee keer per week. Tegenover
familieleden hebben we over tal van onver
kwikkelijke toestanden nooit een boekje
opengedaan, omdat je op de een of andere
manier toch loyaal wilt zijn aan de instelling.
Ik heb de naam van de Lückerheidekliniek
hoog willen houden."
„Na het vertrek van geneesheer-directeur dr.
Perquin is het bergafwaarts gegaan met het
medisch toezicht op de patiëntenzorg. Enkele
uitzonderingen daargelaten,.zoals dokter Van
Hooft, hebben we veel artsen gehad die de
Lückerheidekliniek als doorgangsstation of
als aanvulling op een pensioen hebben
beschouwd. Met alle gevolgen vandien.
Gepensioneerde huisartsen ondertekenden
klakkeloos papieren. Verzoeken om medicij
nen werden zonder controle goedgekeurd.
Fouten in de behandeling werden wegge
poetst in de overlijdensaktes. Cerebraal acci
dent (hersenbloeding of -infarct) werd stan
daard in negen van de tien doodsverklaringen
opgetekend." Tijdens de twee processen in de
zaak Frans H. zijn veel misstanden in de
medische zorg voor de patiënten aan het licht
gekomen. Een afdelingshoofd verklaarde:
„Dokter X. wist dikwijls de ene dag niet meer
wat hij de vorige dag had voorgeschreven. Hij
kwam wel eens zonder het te merken twee
maal gedurende dezelfde visite bij één
patiënt." Eén arts van de Lückerheidekliniek
sloot op vraag van de rechtbank zelfs niet uit
dat hij om financiële redenen medicaties
heeft stopgezet.
Gebonden handen
In de Lückerheidekliniek heeft de medische
zorg zacht gezegd veel te wensen overgelaten.
Niet voor niets is na de behandeling van de
zaak Frans H. een grondige reorganisatie in
het verpleeghuis doorgevoerd.
Hoe denken de betrokken partijen terug aan
deze geruchtmakende affaire? De Geleense
advocaat mr. J. Hermans betreurt het ten
zeerste dat hij toentertijd min of meer met
gebonden handen de verdediging van zijn
cliënt Frans Hooijmaijers heeft moeten voe
ren.
„Hij is een zeer katholieke verpleger, die zich
met hart en ziel heeft gegeven voor de patiën
ten. Ik wilde destijds aansturen op euthana
sie. Maar daar heeft hij niets van willen
weten. Hooijmaijers heeft ook altijd ontkend
mensen aan hun einde te hebben gebracht.
Hij heeft hun lijden willen verzachten. De
rechter heeft dat echter niet aanvaard. De
rechtbank, en later het gerechtshof, meende
dat een verpleegkundige moet weten wat de
uitwerking van insuline is. En zeker bij oude,
zieke mensen", aldus advocaat Hermans.
Mr. F. Eliëns, eertijds de rechter, nu vice-pre
sident van de Maastrichtse rechtbank, heeft
er geen behoefte aan commentaar te geven.
De Lückerheidekliniek krijgt door affaires
als nu in Delfzijl bij herhaling te maken met
de naweeën van de zaak Frans H. „Het is bin
nen onze instelling een veelbesproken zaak.
Veel medewerkers, onder wie oud-collega's
ILLUSTRATIE ANKA KRESSE
van hem, beschouwen de handelwijze van
Frans H. als 'erg onjuist'. Een groot aantal
oud-gedienden herkent de problematiek,
zoals door Frans H. geschetst, ook niet. Ze
voelen zich ronduit verraden," schetst alge
meen-directeur B. Goudsblom van de Lüc
kerheidekliniek. Hij is sinds november 1994
in dienst van het verpleegtehuis.
De kans op een herhaling van de geschiedenis
acht hij vrijwel uitgesloten. Goudsblom:
„Helemaal uitsluiten kun je het niet, want in
elke instelling kan een onberekenbaar per
soon rondlopen." De algemeen-directeur
wijst op de ontwikkelingen van de laatste tien
jaar: openheid in beleid, teambesprekingen,
de mogelijkheid om over gevoelige kwesties te
praten en protocollen. De medicatie is per
persoon uitgezet. De tijd van voorraadkasten
waaruit voor iedere bewoner medicijnen kun
nen worden gehaald, is voorbij. En Frans
Hooijmaijers. Hoe staat hij nu in het leven?
Hij weigert schuld te bekennen, maar heeft
spijt. Over zoveel zaken. Hij heeft bijvoor
beeld zijn echtgenote, eveneens verpleegkun
dige, nimmer ingelicht over de 'onverwachte
effecten' van de toediening van insuline aan
oude, zieke patiënten. Een geheim met grote
gevolgen.
Na zijn arrestatie op 14 augustus 1975 is zijn
vrouw van de ene op de andere dag veroor
deeld tot uitstoting door de maatschappij.
Haar man was fout, dus zij ook. Ze heeft na
twaalfeneenhalf jaar trouwe dienst in het zie
kenhuis van Kerkrade ontslag moeten nemen,
omdat ze 'de vrouw is van Frans H.'. Uit puur
lijfsbehoud (inkomensverlies en herwinning
van gevoel van eigenwaarde) besloot ze als
verpleegkundige aan de slag te gaan in een
ziekenhuis in Heerlen. Mevrouw Hooijmaij
ers: „Ik ben door een hel gegaan."
Frans Hooijmaijers: „Achteraf bezien ben ik
enorm dom geweest. Ik had nooit zo moeten
handelen als ik heb gedaan."
Hoe dan wel? „Ik had de familie van de bewo
ners zonder terughoudendheid moeten inlich
ten over de gang van zaken binnen de Lücker
heidekliniek. Dan hadden ze tenminste stap
pen kunnen ondernemen."
„Ik had ook nooit op eigen verantwoording
moeten spuiten. Als verpleegkundigen heb
ben we allerlei taken van artsen op ons geno
men omdat ze het lieten afweten. We hadden
beter de misstanden aan de kaak kunnen stel
len door ze openbaar te maken, bijvoorbeeld
met een artikel in de krant. We zijn met onze
klachten wel naar de Inspectie voor de Volks
gezondheid geweest, maar daar hebben we
vervolgens niets meer van gehoord. Dat is
gelukkig nu wel anders. Er is in de gezond
heidszorg zoveel ten goede veranderd."
„Als verpleegkundige zit je bij misstanden in
een lastig parket. Enerzijds heb je te maken
met een beroepsgeheim, anderzijds met de
houding van collega's en artsen. In mijn tijd
hield je vaak je mond uit angst voor ontslag of
een berisping van een arts. Daarom ben ik erg
blij met de komst van een hedendaagse ont
wikkeling als de Wet BIG (Beroepen in de
Individuele Gezondheidszorg), waarin de
beroepsbescherming van verpleegkundigen
vastomlijnd is omschreven. Dan weet je als
verpleegkundige exact wat je rechten en
plichten zijn."
„Ik vraag me ook af wat de ziekenverzorgster
in het verpleeghuis Vliethoven in Delfzijl
heeft bewogen om de bewoners een spuitje te
geven. Ze moet in een uitzichtloze situatie
hebben verkeerd. Dat kan niet anders. Maar
ze had toch een signaal kunnen geven? Als ze
insuline heeft gespoten om te doden, keur ik
dat ten zeerste af. Daar kan ik geen respect
voor opbrengen. Maar ook in haar geval zie je
dat artsen, directie en bestuur de verantwoor
delijkheid voor de gang van zaken op haar
bordje schuiven. De Inspectie voor de Volks
gezondheid zit daar gelukkig bovenop. Ik
denk dat mijn zaak een ontwikkeling ten goe
de op gang heeft gebracht. Daar ben ik blij
mee."
Hooijmaijers: „Ik durf iedereen recht in de
ogen te kijken. Ik durf ook voor God verant
woording af te leggen voor wat ik heb gedaan,
omdat ik me onschuldig voel. God is mijn
getuige."
"/WAAK je- PO^S-T AtAAK NA-T^MGEMS-
VOLÖBMT Mi) 19 PAT WINA
